chemie >> faculteit wetenschappen >> bacheloropleiding

chemie >> faculteit wetenschappen >> bacheloropleiding | 2010-2011

Colofon

Redactie

Inhoud

Departement Studentgerichte Diensten Departement Chemie

Vormgeving E. Willockx, An Devaux Fotografie

J. Crab, Photo Alto, Photo Disc

Deze brochure is met grote zorg samengesteld. Studieprogramma’s veranderen echter voortdurend. Het is daarom mogelijk dat het vakkenaanbod van de verschillende studierichtingen enigszins afwijkt van de informatie in deze brochure.

|  2 

Voorwoord Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? Studentgerichtheid Innoverende academische opleidingen Infrastructuur Vorming Antwerpen

5 6 6 6 6 7 7

De opleiding Chemie Wat is Chemie? Waarom Chemie studeren? Waarom Chemie studeren in Antwerpen? Bachelor in de Chemie Master in de Chemie

8 8 8 9 9 10

Onderwijs en examens Onderwijs Studiepunten Semestersysteem - examens Ombudspersoon Internationaal

11 11 11 12 13 13

Waar kan je met je diploma aan de slag?

14

Toelatingsvoorwaarden en voorkennis Toelatingsvoorwaarden Voorkennis Gaten in je voorkennis? Je kan er iets aan doen! Heb je keuzemoeilijkheden?

16 16 16 16 17

Studiebegeleiding Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit Overbruggingsonderwijs in de maand september Studieadvies en studentenbegeleiding Vakspecifieke begeleiding tijdens het academiejaar

18 18 18 18 20

3  | 

Inhoud

Voorwoord

Studieprogramma Bachelor eerste jaar Bachelor tweede jaar Bachelor derde jaar

22 22 23 24

Masteropleiding chemie

25

Opleidingsonderdelen Bachelor eerste jaar Bachelor tweede jaar Bachelor derde jaar

27 27 34 40

Studie- en studentenvoorzieningen Cursusdienst Sport Computerfaciliteiten Studentenrestaurants

50 50 50 51 51

Studentenverenigingen

52

Hoe bereik je makkelijk de campussen? Wegbeschrijving Met de bus Met de trein

54 54 54 54

Plattegrond van de campussen Stadscampus Campus Groenenborger Campus Middelheim Campus Drie Eiken

55 55 56 57 58

Bijkomende informatie Provinciale informatiedagen Infomomenten voor toekomstige studenten Brochures over andere opleidingen Internet STudenten Informatie Punt (STIP) Faculteit Wetenschappen Decanaat Departement Chemie

59 59 59 60 60 61 61 61

|  4 

Welkom bij de Universiteit Antwerpen. Je hebt je weg naar onze universiteit gevonden en je wenst wellicht wat meer informatie over onze instelling en de studierichtingen die wij bieden. Dit boekje brengt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met 13.000 studenten. De bestaande opleidingen werden met ingang van het academiejaar 2004-2005 omgevormd naar de bachelor- en masterstructuur. Vanaf 2007-2008 zijn de masteropleidingen gestart die aansluiten op de academische bacheloropleidingen. Binnen de associatie wordt de samenwerking bevorderd met de Plantijnhogeschool, de Karel de Grote Hogeschool, de Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Studeren aan de universiteit is het begin van een nieuwe periode in je leven. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit van je keuze en dat je je nadien goed voelt met je behaalde diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van de opleiding op topniveau te houden. Onze opleidingen worden regelmatig bijgestuurd en aangepast aan de maatschappelijke evolutie. Als je naar één van onze informatiedagen komt, zal je merken dat het aangenaam is om aan de Universiteit Antwerpen te studeren. Zowel onze medewerkers als studenten zullen je er graag over vertellen en kijken alvast uit naar de kennismaking!

Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen

5  | 

Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? Studentgerichtheid De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent onder andere dat je zoveel mogelijk college volgt in kleine groepen, hetgeen een vlotte interactie mogelijk maakt. De kleine afstand tussen studenten en het docentencorps zorgt ervoor dat je bij je profs terecht kan met allerlei vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard; dit biedt ook nieuwe kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden bovendien ook uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Tenslotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. Innoverende academische opleidingen De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, waarbij de opleidingen zowel oog hebben voor theorie als voor praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook interna­tionale faam geniet. De academische ‘ivoren’ toren werd reeds lang geleden gesloopt: academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet zozeer het memoriseren van feitenkennis centraal: je verwerft de relevante kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De BaMa-structuur werd ook gezien als een kans tot vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen werden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen verruimd. Infrastructuur Voor haar onderwijs beschikt de Universiteit Antwerpen over de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er “hotspots” waar je draadloos kan surfen. De laatste jaren werd ook grootschalig geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving te bieden.

|  6 

Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit, met meer dan 10 000 studenten, verspreid over vier campussen en zeven faculteiten. De campussen Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken liggen aan de stadsrand, in een groene omgeving. De campussen Middelheim en Groenenborger grenzen aan het openluchtmuseum voor Beeldhouwkunst Middelheim en het Nachtegalenpark. Studeer je op campus Drie Eiken dan kan je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers rondom de campus. De Stadscampus, met zijn kern van prachtig gerenoveerde 16deeeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. De opleiding Chemie is gesitueerd op de campussen Groenenborger en Drie Eiken. Vorming De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen aanbieden, maar ook een brede vorming. Jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit in haar curricula, personeel en studenten. Antwerpen Tenslotte kies je voor de stad Antwerpen. Studeren is meer dan met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad. Antwerpen is, naast een universiteitsstad, een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur, .... Kortom: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken. Speciaal voor de lancering van de nieuwe huisstijl van de Universiteit Antwerpen, schreef Pieter Embrechts een lied “U Aan het woord”. In deze brochure vertellen wij graag over onze universiteit, daarna is het woord aan “A”!

7  | 

De opleiding Chemie Wat is Chemie? Chemie is de wetenschap die de materie bestudeert op het niveau van atomen en moleculen, d.w.z. hoe atomen zich verbinden tot moleculen, hoe moleculen onderling reageren tot nieuwe moleculen of hoe moleculen samen supramoleculaire structuren opbouwen. Het domein van de chemie is zeer uitgebreid en ook steeds in beweging. Daardoor zijn er subdisciplines ontstaan zoals organische chemie, anorganische chemie, analytische chemie, etc. . Ook is de chemie verweven met andere wetenschappen, zodat specialiteiten ontstaan zoals fysicochemie, biochemie, geochemie, kristalchemie, kosmochemie en vele andere. Soms groeien disciplines ook weer naar elkaar toe zoals in de organometaalchemie. Je kan daarom zonder overdrijven stellen dat chemie overal tegenwoordig is en daardoor vind je chemici op de meest diverse plaatsen. Zo dragen chemici bijvoorbeeld hun steentje bij tot het oplossen van vele milieuproblemen, door o.a. het bedenken van milieuvriendelijkere syntheseprocessen, meer energie­besparende ontwikkelingen, productie van beter recycleerbare materialen, etc. Waarom Chemie studeren? Wie chemie begrijpt, begrijpt ook het gedrag en de eigenschappen van mate­ rialen en stoffen. Zo kan je ook het gedrag en de eigenschappen van materialen optimaal gebruiken om er nuttige dingen mee te doen: geneesmiddelen maken, betere en meer milieuvriendelijke producten, catalysatoren voor rookgaszuivering, biomaterialen, etc. Slechts als we betere producten maken met behoud - en niet ten koste van - energie, grondstoffen en milieu komen we tot duurzame ontwikkeling. De eenvoudige technologische verbeteringen zijn al gebeurd. Er is nu creativiteit en expertise van chemici nodig om nieuwe wegen in te slaan ...

|  8 

De opleiding Chemie Waarom Chemie studeren in Antwerpen? De Universiteit Antwerpen is een jonge en dynamische gemeenschap waar de drempel tussen studenten en lesgevers erg klein is: docenten leiden jonge mensen op om als toekomstige collega’s samen aan een betere wereld te werken. De Universiteit Antwerpen heeft zich in haar korte bestaan opgewerkt tot een wereldspeler op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. Studenten krijgen niet alleen een opleiding maar komen in contact met de meest vooruitstrevende aspecten van de vooruitgang. Bachelor in de Chemie De drie jaar durende bacheloropleiding volg je op de campus Groenenborger. Het bachelorprogramma Chemie biedt een algemene wetenschappelijke vorming en een grondige inleiding in de chemische, fysische en wiskundige basisdiciplines, zowel theoretisch als praktijkgericht. De basiscursussen algemene en organische chemie zijn erop gericht het chemisch denken te stimuleren. Het totale aantal contacturen bedraagt ong. 600u. per studiejaar. Zowel theorie als practica komen aan bod. Oefeningen en toepassingen worden in kleine groepen doorgenomen om het inzicht in de stof te verhogen. Ter voorbereiding van de verschillende keuzemogelijkheden in de Masteropleiding wordt een eerste reeks keuzevakken voorzien. Studenten die in het eerste of tweede bachelorjaar geslaagd zijn, kunnen onder bepaalde voorwaarden nog overschakelen naar een andere studierichting in de wetenschappen.

9  | 

De opleiding Chemie Master in de Chemie In de masteropleiding wordt de chemie met zijn vele deeldisciplines verder theoretisch uitgediept en worden geavanceerde experimentele technieken aangeleerd. Het betreft hier de anorganische en de organische chemie, de fysische en theoretische chemie, de analytische chemie en de industriële chemie. Er wordt één enkele afstudeerrichting aangeboden, met als opties “Onderzoek en Ontwikkeling”, “Onderwijs” en “Bedrijf en Maatschappij”. Het masterprogramma bestaat enerzijds uit een aantal verplichte vakken en anderzijds uit keuzevakken die de student samenvoegt tot een pakket. De keuzevakken sluiten nauw aan bij het onderwerp van de eindverhandeling. Zowel in de keuzevakken als in het wetenschappelijk onderzoek komt de zorg voor het milieu sterk aan bod.

Onderwijs en examens Onderwijs Voor de meeste vakken worden hoorcolleges georganiseerd. Je volgt in groep een uiteenzetting van de docent, al dan niet ondersteund door audio-visueel materiaal. Voor bepaalde vakken zijn er ook werkcolleges, waar de leerstof uit de hoorcolleges in kleinere groepen wordt uitgediept en ingeoefend. Als universiteitsstudent leer je zelfstandig, kritisch en probleemoplossend denken. Je bepaalt zelf je studietempo en bereidt tussentijdse evaluatiemomenten voor. Zo krijg je de nodige bagage en ontwikkel je de nodige creativiteit om een grote diversiteit aan problemen te behandelen. Dit heeft tot gevolg dat het bedrijfsleven voor de invulling van hogere functies de voorkeur geeft aan universitairen. De digitale leeromgeving Blackboard speelt in deze context een grote rol. Opdrachten worden via dit medium doorgegeven en interactief verwerkt en je kan docenten te allen tijde om feedback vragen. Het contact met professoren en assistenten is niet altijd even intens als met je leerkrachten in het secundair onderwijs, maar je wordt allerminst aan je lot overgelaten. Wanneer je zelf het initiatief neemt om hulp te zoeken, zijn deze mensen zeker bereid een antwoord of oplossing te formuleren voor je vragen of problemen. Het uitgebreide gamma aan begeleidingsmogelijkheden wordt verderop in deze brochure besproken. Studiepunten De studieomvang van elke opleiding wordt uitgedrukt in studiepunten. Een voltijds academiejaar telt voor 60 studiepunten. Deze norm werd overgenomen van het Europees ECTS-project (European Community Course Credit Transfer System). Deze studiepunten zijn een relatieve maatstaf voor de studieomvang van de opleidingsonderdelen in het jaarprogramma. De volledige bacheloropleiding Chemie omvat 180 studiepunten, de masteropleiding 120 studiepunten. Elk studiepunt komt overeen met een studietijd van 25 tot 30 uren. Hierin zijn zowel het bijwonen van de colleges of practica, de voorbereidingstijd en het studeren voor de examens vervat. De studietijd

|  10 

11  | 

Onderwijs en examens van een voltijds academiejaar varieert van 1500 tot 1800 uren studie. Het aantal studiepunten van een opleidingsonderdeel zegt dus veel meer over hoeveel tijd je er uiteindelijk aan zal besteden, dan enkel het aantal uren dat je les hebt. De normen zijn overal in Vlaanderen en in Europa gelijkaardig, dus gemakkelijk vergelijkbaar. Semestersysteem - Examens Het academiejaar is opgedeeld in zes opeenvolgende periodes: het eerste semester, de semestervakantie, het tweede semester, de zomervakantie, de tweede examenzittijd en een les- en examenvrije periode. Wat het eerste semester betreft, leg je in januari examens af voor ongeveer de helft van het jaarprogramma, in juni voor de overige vakken van de eerste examenzittijd. Voor wie niet geslaagd is na de eerste examenzittijd, wordt in september de tweede examenzittijd ingericht. Door de flexibilisering in het hoger onderwijs bestaan er geen “studiejaren” meer. Wel worden nog modeltrajecten vastgesteld. Als je voor een voltijds modeltraject kiest, rond je een bacheloropleiding (180 sp) af in drie jaar tijd: 60 studiepunten per jaar. Wanneer je geslaagd bent voor een opleidingsonderdeel en dus minstens 10 op 20 behaalt, verwerf je een creditbewijs dat overeenkomt met het aantal studiepunten van dit opleidingsonderdeel. Indien je niet alle creditbewijzen voor je studieprogramma behaalt, kan je (soms) toch verder met je studie. De faculteit moet dan je programma - een geïndividualiseerd traject of GT - goedkeuren. Omdat de studieprogramma’s volgens een logische volgorde werden ingebouwd, zijn er voorwaarden vastgelegd om welbepaalde vakken al te mogen volgen. Dit noemt men volgtijdelijkheid. Je slaagt voor een opleiding als je creditbewijzen haalt voor alle opleidingsonderdelen van de opleiding. Dankzij de nieuwe bachelor- en masterstructuur en het flexibiliseringssysteem heb je als student meer keuzemogelijkheden gekregen om je studieprogramma in te vullen. In elke faculteit adviseren studietrajectbegeleiders over de samenstelling van je programma en over de aangeboden keuzemogelijkheden.

|  12 

Onderwijs en examens Het is echter belangrijk voldoende vooruitgang te boeken in je studietraject en in een redelijke tijd je diploma te behalen. Daarom heeft de Universiteit Antwerpen een systeem van studievoortgangbewaking en -begeleiding opgezet; de faculteit zal je studieprestaties volgen en kan je bindende voorwaarden opleggen wanneer je niet de helft van de studiepunten van het goedgekeurde studieprogramma van het academiejaar hebt behaald! Het volledige onderwijs- en examenreglement vind je terug op www.ua.ac.be/OER. Ombudspersoon Tijdens de examens kan je met problemen (examenregeling, uitstel van examen, onderbreking of definitief stopzetten van examens, conflict met de docent) terecht bij de ombudspersoon van je opleiding. De ombudspersoon zorgt ervoor dat het examenreglement correct wordt opgevolgd en bemiddelt tussen studenten en docenten. De ombudspersoon is ook aanwezig bij de deliberatie en kan, op basis van verzachtende omstandigheden zoals ziekte of ongeval, je “zaak” bepleiten. Je kan steeds de gegevens van jouw ombudspersoon terugvinden op de website van de Universiteit Antwerpen: www.ua.ac.be, onder de rubriek ‘huidig student’, ombudspersoon. Internationaal De Universiteit Antwerpen neemt actief deel aan de Europese uitwisselingsprogramma’s zoals ERASMUS. Elk jaar studeert een aanzienlijk grote groep studenten één semester aan een buitenlandse universiteit. In het kader van het ERASMUS-programma heeft de Universiteit Antwerpen samenwerkingsakkoorden gesloten met heel wat universiteiten in West- en Centraal Europa. Maar de Universiteit Antwerpen kijkt verder dan Europa. Op bilaterale basis (buiten het kader van ERASMUS) werden wereldwijd uitwisselingsprogramma’s uitgewerkt. In het kader van Internationale Ontwikkelingssamenwerking kan je met een beurs een aantal maanden in een ontwikkelingsland studeren. Je studieperiode aan één van de buitenlandse partneruniversiteiten wordt erkend als onderdeel van je studie aan de Universiteit Antwerpen.

13  | 

Waar kan je met je diploma aan de slag? Beroepsmogelijkheden Alhoewel je eventueel reeds na het behalen van je academische bachelor op de arbeidsmarkt terecht kunt, wellicht in eerder uitvoerende functies, is het toch aangewezen minstens verder te studeren voor een masterdiploma. De mogelijkheden met het masterdiploma zullen vergelijkbaar zijn met de beroepsmogelijkheden met het licentiaatdiploma scheikunde. Meer dan de helft van de afgestudeerden blijven een aantal jaren actief in het wetenschappelijk onderzoek om een doctoraat in de scheikunde te behalen. Voor uitgesproken leidinggevende en kaderfunctie is het doctoraatsdiploma een vereiste. Chemici worden tewerkgesteld in Bedrijven, van K.M.O.’s tot multinationals, die actief zijn op zeer diverse domeinen zoals petrochemie, metallurgie, fotochemie, farmaceutische chemie en vele andere die sterk vertegenwoordigd zijn in het Antwerpse havengebied en in de regio Antwerpen-Mechelen-Brussel. Zowat alle bedrijfstakken hebben met chemie te maken. Ze hebben chemici nodig voor de productie, de kwaliteitsbeheersing, de productverbetering, de verkoop, maar ook voor de afvalwaterverwerking en het milieubeleid.

Waar kan je met je diploma aan de slag? Het onderwijs, zowel middelbaar (technisch en algemeen vormend) als hoger onderwijs (universitair en niet-universitair). Fundamenteel en toegepast wetenschappelijk onderzoek: aan de universiteiten, onderzoeks- en ontwikkelingscentra, klinische, private of openbare laboratoria. Federale en Vlaamse overheidsinstanties belast met controle van voedsel en drinkwater, onderzoek naar de kwaliteit van lucht, water en bodem. Gezien de steeds strengere normen inzake arbeidsveiligheid en milieu zijn ook scheikundigen werkzaam als veiligheidscoördinator en milieucoördinator waarvoor de Universiteit Antwerpen reeds vele jaren opleidingen organiseert. Uit een bevraging bij de afgestudeerden van de periode 1993-2001 blijkt dat ongeveer de helft van scheikundigen die de enquête beantwoordden, tewerkgesteld zijn in multinationale ondernemingen, 20 % in het hoger onderwijs buiten de universiteit en 20 % in openbare dienst. Gezien het belang van de petrochemische sector in het Antwerpse havengebied en van de aanwezigheid van multinationale chemische bedrijven in de regio Antwerpen-Mechelen-Brussel is dit niet verwonderlijk. In de chemische industrie zijn scheikundigen tewerkgesteld in productiemilieu- en commerciële functies. Verder zijn ook tal van federale en Vlaamse overheidsinstanties belast met controle van voedsel en drinkwater, onderzoek naar de kwaliteit van lucht, water en bodem. Gezien de steeds strengere normen inzake arbeidsveiligheid en milieu zijn ook scheikundige werkzaam als veiligheidcoördinator en milieucoördinator waarvoor de Universiteit Antwerpen reeds vele jaren opleidingen organiseert. Gezien het beperkt aantal chemici dat jaarlijks op de arbeidsmarkt komt, biedt deze studierichting zelfs in de huidige economische conjunctuur, zeker gunstige toekomstperspectieven.

|  14 

15  | 

Toelatingsvoorwaarden en voorkennis

Toelatingsvoorwaarden en voorkennis

Toelatingsvoorwaarden Om toegelaten te worden tot een universitaire studierichting, moet je beschikken over een diploma van het hoger secundair onderwijs. Een diploma van het hoger onderwijs van één cyclus geeft eveneens toegang tot het universitair onderwijs. Buitenlandse studenten en studenten met een buitenlands diploma nemen best contact op met de studentenadministratie. Voorkennis Interesse en aanleg voor chemie, maar ook voor andere exacte wetenschappen, zijn de belangrijkste vereisten. Een zekere handigheid en nauwkeurig kunnen werken komen goed van pas, zeker bij werk in het laboratorium. Besef dat het aantal uren dat je in een laboratorium doorbrengt een groot deel van je studietijd zal innemen. Overweeg of je ook wel fysiek geschikt bent voor deze studie. Voor de cursussen scheikunde is er geen directe voorkennis vereist. De cursussen starten vanaf nul; de leerstof begint met een herhaling van wat in het secundair onderwijs reeds gegeven werd, maar de benadering gebeurt vanuit een ander oogpunt: begrijpen, opbouwen en toepassen is belangrijker dan iets “kennen”. Een chemicus maakt dikwijls gebruik van parate kennis, een goed geheugen helpt hierbij. Zoals voor alle universitaire studies is doorzettingsvermogen, wilskracht en regelmatige werklust een absolute vereiste. Gaten in je voorkennis? Je kan er iets aan doen! Vrees je een tekort in je voorkennis voor wiskunde, dan kan je in de maand september speciale overbruggingslessen volgen. Hierover lees je verder meer. Algemeen mag je stellen dat studenten die in hun vooropleiding in de laatste twee jaren van het secundair onderwijs ten minste zes uren wiskunde per week kregen, geen grote problemen ondervinden met deze studierichting.

|  16 

Heb je keuzemoeilijkheden? Misschien heb je nog geen antwoord op al je vragen of twijfel je nog tussen bepaalde richtingen. Wordt het chemie of misschien toch die andere richting die zo interessant lijkt? Welke studierichting is meer theoretisch en welke biedt meer toepassingen en is meer praktisch gericht? Op de infodagen in de maanden maart en april kom je er meer over te weten. Je kan ook steeds een afspraak maken met één van de medewerkers van het STudenten Informatie Punt (STIP). Wil je je keuze eens bespreken met een professor uit de chemie, neem dan contact op per e-mail met: Prof. Wouter Herrebout ([email protected]) of Prof. Luc Van Vaeck ([email protected]).

17  | 

Studiebegeleiding Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit Aan de universiteit ben je meer dan ooit verantwoordelijk voor jezelf. De manier waarop je studeert en het academiejaar indeelt moet je aanpassen aan je persoonlijk studeervermogen. Deze vaardigheid onder de knie krijgen is voor een “eerstejaarsstudent” niet altijd eenvoudig. Je wordt immers tegelijkertijd geconfronteerd met een aanzienlijke hoeveelheid leerstof en met een examensysteem waar je geen ervaring mee hebt. De medewerkers van de dienst Studieloopbaanbegeleiding kunnen je helpen. Hier kan je het hele academiejaar terecht voor algemene studiebegeleiding. Hierna geven we een kort overzicht van elk van de geboden diensten. Overbruggingsonderwijs in de maand september Gedurende twee weken voorafgaand aan het academiejaar (september) worden overbruggingslessen wiskunde en studiemethodiek ingericht. Het overbruggingsonderwijs steunt op drie pijlers: herhaling, remediëren en kennismaking. In grote lijnen wordt de voorkennis herhaald die nodig is om de gekozen studierichting goed voorbereid aan te vatten. Voor hen die vaststellen dat de voorkennis niet op peil is, worden remediëringslessen voorzien. Tenslotte biedt het overbruggingsonderwijs de gelegenheid om in een ontspannen sfeer kennis te maken met de nieuwe studieomgeving, lesgevers en medestudenten. De overbruggingslessen zijn gratis en niet verplicht. Het rooster is zo opgesteld dat iedere student een eigen lessenpakket kan samenstellen. Studieadvies en studentenbegeleiding Tijdens het academiejaar kan je bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding in eerste instantie terecht voor informatie en advies. Je kan daarbij niet alleen denken aan algemene informatie over opleidingen binnen en buiten de Universiteit Antwerpen, maar ook aan informatie over het leerkrediet, over het onderwijs- en examenreglement, enzovoort. Daarnaast kan je bij de dienst terecht met studiegebonden en persoonlijke problemen. Dit zowel onder de vorm van groepsactiviteiten als onder de vorm van individuele begeleiding, die beide volledig gratis worden aangeboden. Afspraken met de begeleiders van deze dienst kan je maken via het STudenten Informatie Punt (STIP).

|  18 

Studiebegeleiding Studiekeuze en heroriëntering Bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding kan je onder meer terecht voor advies omtrent je studiekeuze. Aan de hand van gesprekken en oefeningen kan je meer zicht krijgen op je persoonlijkheid, capaciteiten, interesses en de studierichtingen die daarbij passen. Ook bij twijfel aan je studiekeuze kan je bij de dienst terecht om je oorspronkelijke studiekeuze te herevalueren om vervolgens na te gaan welke stappen je kan ondernemen wanneer je wil stoppen of veranderen van studierichting.

Algemene studiebegeleiding: studievaardigheden en studieplanning Daarnaast organiseren Studentenbegeleiders elk semester trainingen over studievaardigheden, o.a. de trainingen ‘effectief plannen en studeren’ en ‘uitstelgedrag’. Je kan er echter ook terecht voor individuele en digitale begeleiding rond deze topics.

Psychosociale begeleiding Ook wanneer je last hebt om je te concentreren, twijfelt aan je studiekeuze, kampt met examenangst of persoonlijke problemen ervaart zoals het afspringen van een relatie, ernstige ziekte in je onmiddellijke omgeving, ... kan je een afspraak maken met een studentenbegeleider voor een psychologische begeleiding. Dat kan op verschillende manieren, gaande van individuele gesprekken over het volgen van een training tot het bekomen van een gepaste doorverwijzing. Dit alles gebeurt steeds op vrijwillige basis.

Begeleiding van studenten met een functiebeperking, topsport of kunstbeoefening: Studenten met functiebeperkingen (fysische handicap of chronische ziekte, leerstoornis zoals dyslexie, AD(H)D, psychische problemen ...) of met bijzondere vragen omwille van sport op topniveau of kunstbeoefening kunnen via de dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding bijzondere faciliteiten voor onderwijs en/of examens aanvragen. Dit is voorzien in het Onderwijsen examenreglement van de Universiteit Antwerpen. Na het indienen van je aanvraag, word je uitgenodigd voor een intakegesprek met een studentenbegeleider. In onderling overleg worden de nodige afspraken gemaakt. Als je dossier helemaal in orde is en voorzien van de nodige attesten zal de dienst je dossier ter goedkeuring voorleggen aan de rector.

19  | 

Studiebegeleiding Vakspecifieke begeleiding Met je vragen over de cursus kan je steeds terecht bij de docent die deze cursus doceert of bij zijn of haar assistent(en). Gewoon aankloppen en meestal word je direct geholpen. Zoniet maak je vooraf een afspraak. Onderwijsassistenten geven extra begeleiding o.a. voor vakken als wiskunde, scheikunde en natuurkunde. In groepsessies worden de gekende knelpunten van de cursus behandeld. Deze begeleiding bestaat doorgaans uit een herhaling van de essentie van de theorie, waarna deze wordt toegepast in oefeningen. Het voornaamste verschil tussen de sessies en de lessen is de grote wisselwerking (vragen, bijsturing, ...) tussen de studenten en de begeleider. Individueel wordt er ook de mogelijkheid geboden om vragen te stellen over onderwerpen die buiten de sessies vallen. Deze vragen worden meestal behandeld in groepen van enkele personen.

Studiebegeleiding Afstudeerbegeleiding Tot slot kan je bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding terecht voor begeleiding bij het afstuderen. Misschien kan je hulp gebruiken bij je zoektocht naar geschikte jobs, wil je weten welke jobs bij je passen, wil je weten welke studies je na het behalen van je diploma nog kan gaan doen, hoe je het solliciteren best aanpakt., … Met al deze vragen kan je op de dienst terecht voor een individuele begeleiding. Ook worden jaarlijks sollicitatietrainingen aangeboden en jobdagen georganiseerd met panelgesprekken, infosessies en bedrijvenstanden. Je kan hierover meer informatie krijgen op het STIP. Het aanbod aan individuele, groepsgerichte en digitale begeleiding wordt ook in het begin van elk semester bekend gemaakt in alle mogelijke publicaties voor studenten. Je vindt ook heel wat informatie op de website www.ua.ac.be/studentenbegeleiding.

Tot slot kunnen de studenten de gemaakte oefeningen steeds ter verbetering voorleggen aan de onderwijsassistenten. Wens je begeleiding voor andere vakken dan wiskunde, chemie of fysica dan vraag je best informatie aan de studentenbegeleiders. Zij beschikken over een aantal adressen van contactpersonen waar je terecht kan. Ook ouderejaarsstudenten zijn vaak bereid om eerstejaars te helpen of te begeleiden met hun studieproblemen. Informeer hiervoor bij de sociale diensten of via Jobweb. Onthou vooral dat je niet met je vragen mag blijven zitten tot het te laat is. Professoren, assistenten, studiebegeleiders en de medewerkers van Studieloopbaanbegeleiding zijn er om je zo goed mogelijk te helpen.

|  20 

21  | 

Studieprogramma Bachelor eerste jaar

Studieprogramma Bachelor tweede jaar

Zoek je een voorbeeld van een collegerooster? Surf dan naar www.ua.ac.be/collegeroosters . Daar vind je een overzicht van de huidige collegeroosters. Th = aantal uren theorie Pr = aantal uren practicum Sp = studiepunten

Vak

Th.

Pr.

Sp.

Toegepaste wiskunde I Toegepaste wiskunde II Beginselen van de chemie I Beginselen van de chemie II Organische chemie Practica: experimentele vaardigheden inclusief veiligheid in het lab Practica: uitdieping experimentele vaardigheden Fysica I Celbiologie en genetica Chemie en samenleving

30 30 60 45 25

45 30 20 30 10

6 6 9 8 4

10

110

6

20 48 20

3 9 6 3

totaal

325

333

60

50 45 30

Vak

Th.

Dynamica en symmetrie van moleculen Organische reacties Practica: organische reacties Materiaalkunde Analytische chemie Fysica II Chemische thermodynamica Biomoleculen en polymeren Spectroscopische methoden Toegepaste wiskunde III: differentiaalvergelijkingen Scheidingsmethoden Fysische electrochemie en colloïdchemie

30 40

totaal

352

35 25 52 30 25 15 30 30 40

Pr.

15 100 60 46 10 15 30 25 301

Sp.

3 6 5 4 7 9 4 4 4 5 5 4 60

Nota De indeling in uren theorie (Th.) en praktijk (Pr.) is in werkelijkheid niet altijd even scherp als hier weergegeven. Sommige vakken bieden een mengvorm van klassieke lessen, zelfstudie en praktisch werk. De studiepunten geven een goed beeld van de relatieve tijdsbesteding die verwacht wordt voor elk opleidingsonderdeel.

|  22 

23  | 

Studieprogramma Bachelor derde jaar Vak

Masteropleiding Chemie Th.

Algemene vakken Heterocyclische chemie Practica: organische synthesen Instrumentele analyse Kwantumchemie Kinetiek van gassen en chemische reacties Practica: fysische chemie Fysische grondslagen van de spectroscopie Duurzame ontwikkeling en milieu Complexchemie Levensbeschouwing Profileringsruimte 12 sp te kiezen uit lijst met keuzevakken

Pr.

25 40 40 15

40 15 30

90 10 5

15 25 30 30

13 200

210

Keuzevakken (12sp uit volgende lijst)

Statistiek en kansberekening Organische milieuchemie en duurzame ontwikkeling Moleculaire structuurbepaling Computationele chemie: rekenen aan moleculen en vaste stoffen Plasmatechnologie Wetenschappelijke rekenomgevingen Nucleaire chemie en radioprotectie Inleiding tot de massaspectrometrie Disconnectie benadering Inleiding tot programmeren Supramoleculaire Chemie (oneven academiejaren)

|  24 

3 3 7 3 3 5 3 3 3 3

De masteropleiding Chemie is als volgt gestructureerd: Sem.

Optie Onderzoek en ontwikkeling

1ste sem 2de sem 3de sem 4de sem

vaste stam / lerarenopleiding profileringsruimte / profileringsruimte lerarenopleiding chemie en industrie / chemie en industrie lerarenopleiding masterproef in het masterproef in het departement chemie departement chemie vaste stam

Optie Onderwijs

Optie Bedrijf en maatschappij

vaste stam profileringsruimte chemie en industrie masterproef met industriële finaliteit

12

13 sp projectwerk incl. literatuurstudie en scriptie Totaal

Sp.

60 Sp.

6 3 3 3 3 3 3 3 3 6 3

De doelgroep van de optie “Onderzoek en Ontwikkeling” zijn studenten die via een doctoraat hun loopbaan beginnen, veelal in de R&D afdeling van een bedrijf. Met het behalen van hun doctoraat hebben zij aangetoond een origineel wetenschappelijk project over middellange termijn te kunnen uitvoeren en beschikken zij over de competenties om als onderzoeksleider een team te kunnen coördineren. In tegenstelling tot de traditionele visie, waarbij een opleiding tot doctor sterk gericht wordt op het doctoraatsonderzoek, vernieuwt de Universiteit Antwerpen met dubbele visie. Het aspect onderzoek wordt grondig uitgediept via de profileringsruimte, waarbij een ruim gamma aan keuzevakken wordt aangeboden, en een uitgebreide masterproef, die de studenten actief betrekt bij het onderzoek. Tegelijkertijd blijft de link naar de ultieme finaliteit, nl. een loopbaan in een bedrijfsomgeving, sterk aanwezig. In het tweede jaar van de masteropleiding worden specifieke inzichten en vaardigheden verworven in de module “Chemie en industrie”, zodat studenten na hun doctoraat de taak van onderzoeksleider in een bedrijf efficiënt kunnen aanvatten. De wetenschappelijke en economisch verantwoorde leiding van een team in een onderzoeks- of bedrijfsomgeving is dan ook een geïntegreerde com­petentie van elke doctor die aan de Universiteit Antwerpen wordt gevormd.

25  | 

Masteropleiding Chemie De doelgroep van de optie “Onderwijs” zijn studenten die hun wetenschappelijk inzicht en hun kennis maatschappelijk willen valoriseren door deze naar jonge generaties over te brengen. De noodzakelijke vaardigheden op het gebied van onderwijskunde worden aangebracht vanuit de (vak)didactische expertise aanwezig in het Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen (IOIW). De doelgroep voor de optie “Bedrijf en Maatschappij” zijn studenten die zich in het bedrijfsleven of in overheidsdiensten willen inzetten. Om met een masterdiploma aan de slag te gaan is zowel veelzijdigheid (d.w.z. een multi-inzetbaarheid door een grondige beheersing van de vele chemische subdisciplines) als vertrouwdheid met de structuur, de randvoorwaarden en het management van een bedrijf of overheidsdienst vereist. Om de nodige competenties aan te leren is er tijdens de opleiding een langdurige stage en een masterproef in de chemische industrie voorzien. De gelegde klem­tonen zijn UNIEK voor Vlaanderen en voegen een effectieve meerwaarde toe aan de masters t.o.v. de vroegere licentiaten.

Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar www.ua.ac.be/wetenschappen -> onderwijs -> chemie In deze brochure laten we je kennis maken met de inhoud van de opleidingsonderdelen van het eerste, tweede en derde jaar Bachelor Chemie. Op de website van de Universiteit Antwerpen onder www.ua.ac.be/wetenschappen > onderwijs > chemie > vakbeschrijvingen, vind je meer uitgebreide informatie over de beginen eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en het noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal.

Beginselen van de chemie I In deze cursus worden de basisbegrippen ivm atoomstructuur en molecuulstructuur toegelicht, en wordt bekeken hoe we, vertrekkende vanuit de eigenschappen van één enkele molecule, macroscopische eigenschappen van een bulksysteem met meerdere moleculen kunnen verklaren en modelleren. Ook verschillende modellen gebruikt voor het voorspellen van atomaire en/of moleculaire eigenschappen, en het toepassen van deze modellen bij het uitwerken van praktische voorbeelden wordt aangeleerd. Tijdens de cursus wordt de basis gelegd voor meer gevorderde opleidingsonderden zals orgnaische chemie, symmetrie en dyanmica van moleculen, fysische grondslagen van de spectroscopie, moleculiare herkenning, ... Beginselen van de chemie II In deze cursus worden de basisbnegrippen uit de chemische thermodynamica aangeleerd, en toepgast op diverse fysisch chemische eigneschappen. Ookhet begrip chemisch evenwicht geintroduceerd. Hierbij wordt o.a. aandacht besteed aan zuur-base evenwichten, oplsobaarheid en elektrochemie. Ook de basisbegrippen ivm reactiekinetiek worden behandeld. In een laatste gedeelte vande cursus worden enkele belangrijke chemische producten, hun eigenschappen en hun bereidingswijzen besproken.

Meer informatie vind je in de brochure “Chemie - deel 2 masteroplei­ding” of op de website: www.ua.ac.be/masters

|  26 

Celbiologie en genetica Wat is leven? Het gebied van de biologie. Water, de basis van leven. Chemische bouwstenen van leven: koolhydraten, vetten, eiwitten, nucleïnezuren. Het ontstaan van het leven. Prokaryotische en eukaryotische celstructuren: de

27  | 

Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar plasmamembraan, het endoplasmatisch reticulum, de kern, het Golgi-apparaat, andere organellen, het flagellum. Interacties van de cel met de omgeving, doorgang van materiaal in en uit de cel, intercellulaire verbindingen. Het neuron (structuur en functie) als voorbeeld van membraanwerking. Energie en metabolisme, enzymen. ATP-productie, glycolyse, oxidatieve respiratie, gisting. Fotosynthese, lichtafhankelijke en lichtonafhankelijke reacties. Celdeling, mitosis, meiosis, gametogenese, bevruchting. Genetica, wetten van Mendel, chromosomen, menselijke genetica, gedrag en erfelijkheid. Synthese van eiwitten, transcriptie, translatie, genregulering. Mutaties en genetische manipulatie, kanker als voorbeeld van mutatie.

Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar In het tweede deel laten we de studenten kennis maken met de chemische industrie, in al zijn aspecten, vermits dit het latere beroepsleven vormt voor de meeste afgestudeerde chemici. Er zal een overzicht gegeven worden van de verschillende chemische sectoren en producten, tewerkstelling, verschillende taken van chemici (productie, onderzoek en ontwikkeling, analyse, milieu en veiligheid, patenten, kwaliteitszorg,...), regelgeving naar milieu, veiligheid en kwaliteit,... Dit deel zal verzorgd worden door een gastspreker uit de industrie, waarbij de nadruk ligt op ervaringsuitwisseling, eerder dan op het produceren van getallen. In het laatste gedeelte bekijken we de chemische aspecten van milieuvervuiling. Enkele belangrijke en actuele luchtpolluenten worden besproken. Telkens worden de natuurlijke en anthropogene bronnen, de mechanismen en interacties, de effecten, de remedies en de trends besproken, namelijk van: zwaveldioxide en verwante stoffen (“zure regen”), stikstofoxiden, ozon en fotochemische smog (“LA smog”), en aerosolen (“fijn stof”).

Evolutie, natuurlijke selectie, micro- en macro-evolutie. Virussen, HIV als voorbeeld. De structuur van de eukaryotische cel wordt gedemonstreerd met een lichtmicroscoop, evenals enkele weefsels, mitose en meiose, gametogenese en embryonale ontwikkeling. Chemie en samenleving In deze cursus proberen we de studenten bewust te maken van de impact van chemie, en dus van de chemicus, op de samenleving. Heel ons leven is, dag in dag uit, verweven met chemie. Dit creeert een enorm boeiend pallet aan mogelijkheden voor de chemicus, maar verwacht tegelijk van hem of haar een zeker gevoel van verantwoordelijkheid. In een eerste deel wordt dieper ingegaan op de grote impact van chemie op ons leven, waarbij toepassingen van chemie bekeken worden in o.a. de voeding, de geneeskunde, cosmetica, textiel, kunststoffen, criminologisch onderzoek, technologische ontwikkelingen, verliefdheid, enz. Hierbij zullen de studenten de opdracht krijgen om ook zelf opzoekingen te doen, en een toepassing van chemie uit te leggen aan hun medestudenten.

|  28 

Fysica I Volgende onderwerpen komen aan bod : - kinematica, dynamica, statica : beweging van massapunten, starre lichamen, wetten van Newton, transalatie- en rotatiebeweging, ... - hydrostatica en hydrodynamica : eigenschappen van vloeistoffen in rust en in beweging - trillingen, golven : harmonische trilling, resonantiefenomeen, lopende en staande golven, ... - warmteleer : definitie begrip temperatuur, ideale gaswet, kinetische gas­ theorie, .... Organische chemie: incl. theoretische oefeningen In deze introductiecursus organische scheikunde worden de verschillende klassen van organische verbindingen en hun functionele groepen (inclusief naamgeving) systematisch behandeld. Belangrijke basisbegrippen zoals isomeren, rotameren, conformeren, tautomeren, resonantie en aromaticiteit zullen aan de hand van voorbeelden en oefeningen verklaard worden. Tevens zal een basis gelegd worden voor de cursus organische synthesen in bachelor 2 door de termen “nucleofiel” en “elektrofiel” te introduceren. Wegens het grote belang van organische moleculen in onze maatschappij zullen verscheidene illustraties gegeven worden vanuit de farmaceutische en agrochemische industrie. Hierbij

29  | 

Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar nauw aansluitend zullen in het kader van de duurzame ontwikkeling tevens voorbeelden worden aangehaald van organische poluenten in ons leefmilieu. Practica: experimentele vaardigheden, incl. veiligheid in het lab Het leren leven en werken op een wetenschappelijke en verantwoorde manier in een chemisch laboratorium is de hoofddoelstelling van het opleidingsonderdeel ‘Experimentele vaardigheden’. Daartoe dienen vooreerst de nodige technieken aangeleerd te worden, zowel voor het uitvoeren van experimenten als voor het verwerken en interpreteren van de meetresultaten. We benadrukken eerst het belang van het uitvoeren van experimenten en de experimentele resultaten als onderdeel van de wetenschappelijke methode. Via een aantal voorbeelden illustreren we de begrippen systematische en toevallige fouten. Vervolgens ontwikkelen we op intuïtieve wijze het concept van waarschijnlijkheidsverdelingen. We bespreken de uniforme en de normaalverdeling, de centrale limietstelling en de propagatie van fouten. Met deze kennis behandelen we het opstellen van een betrouwbaarheidsinterval voor een groot aantal observaties (z-statistiek) en voor een klein aantal observaties (t-statistiek). In het deel statistische tests gebruiken we de z- en t-statistiek om experimentele gegevens te vergelijken onder verschillende omstandigheden. We gebruiken de F-test om de precisie van meetresultaten te vergelijken en de Q-test om afwijkende gegevens te elimineren. In het laatste deel tonen we aan hoe de methode van de kleinste kwadraten kan gebruikt worden om ijklijnen voor chemische metingen op te stellen, ze te evalueren en te gebruiken. Tijdens het uitvoeren van experimenten zijn de wetenschappelijke instelling van de student van groot belang o.a. om de band te kunnen leggen met de theoretische inzichten verworven in andere opleidingsonderdelen en tijdens de inleidingslessen. De vorming van goede labo-gewoonten is niet enkel noodzakelijk voor de correctheid van de experimentele resultaten, maar ook om de student actief bewust te maken van de noodzakelijke veiligheids- en milieu aspecten van zijn experimenten. In dit eerste experimentele opleidingsonderdeel wordt geen onderscheid gemaakt tussen ‘anorganische’, ‘organische’ of ‘biochemische’ experimenten. Uiteraard wordt waar mogelijk wel verbanden gelegd met de verdere (bio)chemie opleiding.

|  30 

Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Komen o.a. aan bod: - basistechnieken: filtreren, (micro)pipetteren, titreren, destillatie, sublimatie, extractie, vormen van neerslagen, maken van oplossingen/ verdunningen. - veiligheid en milieu: zuurkast, (geconcentreerde) zuren en basen, veiligheidsuitrusting van het laboratorium. - algemene chemische begrippen: Molecuulmassa, getal van Avogadro, stochiometrie, reactiekinetiek. - verwerken van resultaten, schriftelijk en mondeling rapporteren, materiaalkennis. Practica: uitdieping experimentele vaardigheden Het leren leven en werken op een wetenschappelijke en verantwoorde manier in een chemisch laboratorium is de hoofddoelstelling van het opleidingsonderdeel ‘Experimentele vaardigheden’. Daartoe dienen vooreerst de nodige technieken aangeleerd te worden, zowel voor het uitvoeren van experimenten als voor het verwerken en interpreteren van de meetresultaten. We benadrukken eerst het belang van het uitvoeren van experimenten en de experimentele resultaten als onderdeel van de wetenschappelijke methode. Via een aantal voorbeelden illustreren we de begrippen systematische en toevallige fouten. Vervolgens ontwikkelen we op intuïtieve wijze het concept van waarschijnlijkheidsverdelingen. We bespreken de uniforme en de normaalverdeling, de centrale limietstelling en de propagatie van fouten. Met deze kennis behandelen we het opstellen van een betrouwbaarheidsinterval voor een groot aantal observaties (z-statistiek) en voor een klein aantal observaties (t-statistiek). In het deel statistische tests gebruiken we de z- en t-statistiek om experimentele gegevens te vergelijken onder verschillende omstandigheden. We gebruiken de F-test om de precisie van meetresultaten te vergelijken en de Q-test om afwijkende gegevens te elimineren. In het laatste deel tonen we aan hoe de methode van de kleinste kwadraten kan gebruikt worden om ijklijnen voor chemische metingen op te stellen, ze te evalueren en te gebruiken. Tijdens het uitvoeren van experimenten zijn de wetenschappelijke instelling van de student van groot belang o.a. om de band te kunnen leggen met de theoretische inzichten verworven in andere opleidingsonderdelen en tijdens de inleidingslessen.

31  | 

Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar De vorming van goede labo-gewoonten is niet enkel noodzakelijk voor de correctheid van de experimentele resultaten, maar ook om de student actief bewust te maken van de noodzakelijke veiligheids- en milieu aspecten van zijn experimenten. In dit eerste experimentele opleidingsonderdeel wordt geen onderscheid gemaakt tussen ‘anorganische’, ‘organische’ of ‘biochemische’ experimenten. Uiteraard wordt waar mogelijk wel verbanden gelegd met de verdere (bio)chemie opleiding. Komen o.a. aan bod: - Basis technieken: filtreren, (micro)pipetteren, titreren, destillatie, sublimatie, extractie, vormen van neerslagen, maken van oplossingen/verdun­ ningen, … - Veiligheid en milieu: zuurkast, (geconcentreerde) zuren en basen, veiligheidsuitrusting van het laboratorium, … - Algemene chemische begrippen: Molecuulmassa, getal van Avogadro, stochiometrie, reactiekinetiek, … - Verwerken van resultaten, schriftelijk en mondeling rapporteren, materiaalkennis, …. Toegepaste wiskunde I 1. Complexe getallen: basisbewerkingen, machtsverheffen en worteltrekken, poolvormen, complexe veeltermvergelijkingen 2. Matrixrekening: vectorruimten, ringbewerkingen van de matrix, determinanten, matrixinversie, oplossen van stelsels met de methodes van GaussJordan en Cramer 3. Ruimtemeetkunde: punten en vectoren in R2 en R3, onderlinge ligging van rechten en vlakken, lineaire transformaties, eigenvectoren eigenwaarden en eigenruimten, diagonalisatie van een matrix, orthogonaliteit, afstand, scalair en vectorieel produkt 4. Limieten en continuïteit: functies, continuïteit, cyclometrische functies, verschillende soorten limieten in R en rekenregels, exponentiële en logaritmische functies, hyperbolisch-goniometrische functies, het O-symbool van Landau 5. Afgeleiden: rekenregels, hogere afgeleiden, extremaonderzoek, middelwaardestellingen, convexiteit, asymptoten, functieonderzoek, methode van Newton-Raphson

|  32 

Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar 6. Primitieven: rekenregels, partiële integratie, substitutie, splitsen in partieelbreuken, regel van Fuss, onbepaalde integralen van de tweede en derde klasse, recursie Toegepaste wiskunde II 7. Bepaalde integralen: boven- onder- en Riemann-sommen, oneigenlijke integratie, numerieke integratiemethoden, berekenen van oppervlakken volumes booglengtes en complanaties 8. Differentiaalvergelijkingen: algemeenheden, singuliere oplossingen, parameterfamilies oplossingen, scheiding van veranderlijken, homogene differentiaalvergelijkingen, DV met lineaire coëfficiënten, exacte differentiaalvergelijkingen, integrerende factoren, lineaire differentiaalvergelijkingen van de eerste orde, vergelijkingen van Bernouilli en Ricatti, homogene lineaire differentiaalvergelijkingen van hogere orde, Eulervergelijingen, methode van de onbepaalde coëfficiënten en variatie van de parameters, ordereductie 9. Rijen en reeksen: rekenkundige en meetkundige rijen en hun sommatie, convergentie, limsup en liminf, reeksen in R, convergentiecriteria, Taylor- en Maclaurinreeksen, puntsgewijze en uniforme convergentie, fourierreeksen 10. Differentieerbaarheid in meer veranderlijken: continuïteit, limieten, partiële afleidbaarheid, differentieerbaarheid, kettingregel, hogere afgeleiden, Taylor en Newton-Raphson, krommen en oppervlakken, impliciete functiestelling, extrema van functies van meerdere veranderlijken, multiplicatoren van Lagrange.

33  | 

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar

Analytische chemie Na een inleiding over de relevantie van analytische chemie in het wetenschappelijk onderzoek en in de maatschappij behandelen we in deel 2 uitgebreid het chemisch evenwicht vertrekkend van ideale oplossingen, over niet-ideale oplossingen en tenslotte reële, complexe systemen. In deel 3 bestuderen we de toepassing van deze tegenwichten zoals ze gebruikt worden in de klassieke analysemethodes: de gravimetrie, de neerslagtitraties, de zuur-base titraties en de complexometrische titraties. Vanaf deel 4 worden de eenvoudige instrumentele analysetechnieken aangebracht, beginnende met enkele elektrochemische analysemethodes gebasseerd op het meten van de elektrodepotentiaal (redox en potentiometrische titraties). In deel 5 wordt spectrofotometrie bestudeerd als voorbeeld van een spectrametrische analysemethode. In het practicum worden een 7-tal reële analysemethodes die aansluiten bij de verschillende hoofdstukken in de cursus aangeleerd en toegepast. Biomoleculen en polymeren De basiskennis van de organische stereochemie wordt uitgediept. Een basiskennis aangaande synthetische polymeren wordt aangebracht. Vervolgens wordt kennis gemaakt met de volgende klassen van biomoleculen vanuit een organisch-chemisch en stereochemisch oogpunt: carbohydraten; lipiden; terpenen; steroïden; aminozuren, peptiden en proteïnen; nucleosiden, nucleotiden en nucleïnezuren. Chemische thermodynamica In het eerste deel van de cursus worden de hoofdwetten, waarmee de student reeds in de eerste bachelor in contact kwam, herhaald en uitgediept, dit laatste vooral wat betreft de Tweede en de Derde hoofdwet. Eenvoudige toepassingen van de hoofdwetten in de chemie (Wet van Hess, Wet van Kirchoff, Vormingsreacties) worden besproken. In het gedeelte Thermochemie wordt vooral ingegaan op het gebruik van de Gibbs energie en van chemische potentialen bij de beschrijving van fasen- en chemische evenwichten. Afsluitend wordt in een korte inleiding ingegaan op de basiselementen, zoals de Vergelijking van Boltzmann en de berekening van de voornaamste toestandsfuncties van gasvormige systemen, van de statistische thermodynamica.

|  34 

35  | 

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Dynamica en symmetrie van moleculen De cursus begint met een inleidend hoofdstuk over de postulaten van de kwantummechanica. Vervolgens wordt de molecuulgolffunctie geïntroduceerd, en wordt de scheiding ervan in een elektronisch en een kerngedeelte besproken aan de hand van de Born-Oppenheimer benadering. Vervolgens wordt de scheiding van de variabelen verder gezet, door de kerngolffunctie op te splitsen in een translatie-, een rotatie- en een vibratiefactor, en deze laatste binnen de harmonische benadering in een product van normaaltrillingen. De drie types van kernbewegingen worden dan toegelicht aan de hand van eenvoudige modelsystemen: het Deeltje in de Doos als model voor de translaties van moleculen, de Diatomische Rotor als illustratie van de rotaties van moleculen, en de Harmonische Oscillator als model voor de vibraties van moleculen. Voor deze laatste word het verband gelegd met de spectroscopie, waarbij begrippen zoals overgangswaarschijnlijkheden en selectieregels toegelicht worden. Vervolgens worden symmetrie-elementen en symmetrie-operaties die voor moleculen van belang zijn geïntroduceerd, en deze laatste worden geplaatst in het kader van de representatietheorie. Het begrip irreducibele representatie wordt aangeleerd, en het associëren van irreducibele representaties met de kwantumtoestanden van moleculen wordt ingeoefend aan de hand van elektronische golffuncties en van de vibratorische normaalcoördinaten van moleculen. Fysica II De volgende onderwerpen komen aan bod: - Speciale relativiteitstheorie: Lorentztransformatie, gelijktijdigheid, relativistische impuls, equivalentie van massa en energie, ... - Elektriciteit en magnetisme : elektrisch veld, elektrische potentiaal, Capaciteit van condensatoren, Wet van Coulomb, Wet van Gauss, Wetten van Maxwell, wisselstromen, ... - Elektromagnetische golven - Licht : geometrische optica, diffractie en interferentie, polarisatie, ... - Radioactiviteit : radioactief verval, alfa-, beta- en gammastraling, kernfissie en kernfusie, ... - Begrippen uit de kwantummechanica: straling zwart lichaam, foto-elektrisch effect, Schroedingervergelijking, tunneleffect, elektronenmicroscoop, LASER, ...

|  36 

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Fysische elektrochemie en colloïdchemie In de cursus trachten we kwantitatieve verbanden te leggen tussen macroscopische eigenschappen van de materie enerzijds, en microscopische eigenschappen van de moleculen/atomen anderzijds. Dit doen we aan de hand van een aantal modellen, die verschillend zijn naargelang het systeem. In het deel “fysische elektrochemie” starten we met de belangrijkste macro scopische aspecten van elektrochemie en lichten we enkele toepassingen toe (batterijen, corrosie, elektrolyse). Vervolgens kijken we naar de microscopische aspecten van elektrochemie, meerbepaald van ionaire oplossingen. We bekijken o.a. ion-solvent en ion-ion interactie, en we leggen het verband tussen het gedrag van opgeloste ionen en de activiteitscoëfficiënt van een oplossing, via het Debije-Hückel model. We bespreken ook het transport van ionen in oplossing (diffusie en migratie). Tenslotte bekijken we het gedrag van elektroden (metallische oppervlakken) in een oplossing, met name de vorming van een elektrische dubbellaag, wat de kern is van elektrochemie. Aansluitend hierbij beschrijven we in het 2de deel (“colloïdchemie”) het gedrag van colloïdale systemen: nl. (analoge) opbouw van een elektrische dubbellaag, die de stabiliteit van colloïdale systemen bepaalt, aantrekking en afstoting, coagulatie, zeta-potentiaal, elektrokinetische verschijnselen,... Tenslotte gaan we dieper in op de vele toepassingen van colloïdale systemen, o.a. in de voeding, geneesmiddelen, detergenten en cosmetica, papier, verf en inkt, fotografie,... Naast de theoretische basis wordt ook de nodige aandacht besteed aan het kunnen toepassen van de theorie, via numerieke voorbeelden. De studenten bereiden ook een schriftelijk werkstuk en een mondelinge presentatie voor, over een toepassing van colloïdchemie of elektrochemie in één van de vele toepassingsgebieden. Materiaalkunde Deze leerstof is gericht op het maken van een verantwoorde materiaalkeuze (Materialenleer) voor diverse toepassingen. De keuze van een materiaal berust op de kennis van de aard (chemische samenstelling) en eigenschappen en dit vereist op zijn beurt een kennis van de structuur en controle mogelijkheden van de materialen. De cursus is opgedeeld in twee stukken. In het eerste deel worden de microscopische materiaaleigenschappen besproken. Begrippen zoals kristalgeometrie, roosterdefecten en diffusie worden uitgebreid toegelicht. In het tweede deel worden de macroscopische eigenschappen (hardheid, bros- en

37  | 

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar taaiheid, vermoeiing, kruip, e.a.) besproken tezamen met typische destructieve en niet-destructieve controle technieken. Spectroscopische methoden Deze cursus geeft een inleiding tot en behandelt de toepassing en combinatie van fysische methoden in de structuurbepaling van (an)organische moleculen. De nadruk ligt op het gebruik van de spectroscopische technieken UV-vis, IR, Raman, NMR en MS. Na een algemene inleiding over moleculaire structuur worden achtereenvolgens UV-vis spectroscopie, vibratiespectroscopie, nucleaire magnetische resonantie spectroscopie en massaspectrometrie behandeld. De cursus wordt afgesloten met een aantal geïntegreerde oefeningen. Organische reacties In deze cursus worden de belangrijkste organische reacties behandeld die de verschillende klassen van organische verbindingen kunnen ondergaan of waarlangs ze gevormd worden. De interconversie van functionele groepen zal vanuit mechanistisch standpunt worden benaderd. Eveneens zal de vorming en reactiviteit van radicalen besproken worden. Doorheen de cursus zal aan de hand van voorbeelden en oefeningen het creatief gebruiken van deze reacties voor de synthese van nieuwe producten en het retrosynthetisch denken (disconnectie) worden aangeleerd. Wegens het grote belang van organische moleculen in onze maatschappij zullen verscheidene illustraties gegeven worden vanuit de farmaceutische en agrochemische industrie. Hierbij nauw aansluitend zullen in het kader van de duurzame ontwikkeling tevens voorbeelden worden aangehaald van organische poluenten in ons leefmilieu. Practica: organische reacties Aan de hand van Nederlandstalige opdrachten worden eenvoudige synthesen met gradueel toenemende complexiteit uitgevoerd. Specifieke synthesevaardigheden worden aangeleerd: fasen-transferkatalyse, de opbrengst van evenwichtsreacties opdrijven door azeotropisch water verwijderen, werken onder zeer droge omstandigheden, enz. Aangezien de student geen eenvoudige uitvoerder van een synthese-opdracht mag zijn/worden maar blijk moet geven van theoretisch inzicht in de uitgevoerde reacties, is er telkens een extra aandachtspunt in de synthese-oefening ingebouwd: substitutie van een tertiair versus een primair alcohol, nitrering van een geactiveerde versus een gedesactiveerde aromatische ring, een stereochemisch probleem, spectroscopische vragen, enz.

|  38 

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Tenslotte wordt de student vertrouwd gemaakt met de wetenschappelijke, in het bijzonder de chemische literatuur met hieraan gekoppeld een literatuur opdracht en een posterpresentatie. Scheidingsmethoden Er wordt ingegaan op de fysica van het discrete en continue verdelingsproces als basis voor het chromatografische proces en de analytische scheidingsparameters (bandbreedte, resolutie, selectiviteit) en de manier waarop deze geoptimaliseerd worden. Vervolgens worden de belangrijkste vormen van chromatografie besproken, vnl.. gaschromatografie, vloeistofchromatografie, affiniteitschromatografie, size exclusion chromatografie, ionenchromatografie en capillaire electroforese. Er wordt aandacht besteed aan de scheiding van zowel laagmoleculaire verbindingen, polymeren en biomoleculen. In elk hoofdstuk wordt kort de instrumentatie behandeld en de praktische optimalisatie van een scheiding. Ongeveer 40 % van de tijd wordt voorbehouden aan geleide oefeningen en toepassingen. In het practicum werkt de student met de verschillende (instrumentele) scheidingsmethoden Wiskunde III: differentiaalvergelijkingen 11. Integraalrekening in meerdere veranderlijken: dubbel- en driedubbelintegralen, de stellingen van Fubini, coördinaattransformaties 12. Integraalstellingen: lijnintegralen en potentialen, stelling van Green, Jordanoppervlakken en oriëntatie van een oppervlak, flux, rotor, divergentie, stellingen van Stokes en Gauss-Orstrogradski 13. Machtreeksen: reële machtreeksen, differentiaalvergelijkingen oplossen met de methode van Frobenius-Fuchs, vergelijkingen van Bessel en Legendre 14. Vectoriële differentiaalvergelijkingen: lineaire stelsels differentiaalvergelijkingen, veralgemeende eigenwaardeproblemen, stabiliteit 15. Partiële differentiaalvergelijkingen: differentiaaloperatoren, scheiding van veranderlijken, randvoorwaardeproblemen, testfuncties en distributies, fouriertransformaties, Laplace-transformaties, bewegingsvergelijkingen van Lagrange 16. Differentievergelijkingen: Lineaire en homogene vergelijkingen, vergelijkingen van eerste orde, differentiecalculus, niet-homogene vergelijkingen, transformeerbare vergelijkingen, de Z-transformatie, inleiding op complexe analyse

39  | 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar VERPLICHTE OPLEIDINGSONDERDELEN Complexchemie Een eerste hoofdstuk van de cursus omvat een bespreking van de klassieke theorieën uit de complexchemie (ligand veld theorie, M.O. theorie). Tevens worden de belangrijkste eigenschappen van complexen besproken zoals reactiviteit, stabiliteit en kleur van complexen. Deze theoriën worden uitgebreid toegepast in oefeningen. In een tweede hoofdstuk worden een aantal typische analyse-methoden besproken die zeer belangrijk zijn voor het karakteriseren en bestuderen van complexen, afgezet op anorganisch dragermateriaal. In dit gedeelte komen vaste stof spectroscopie (FT-IR, FT-Raman and UV-VIS-DR) technieken aan bod. Een laatste hoofdstuk bestrijkt het uitgebreide domein van de mechanismen van anorganische complexreacties. Er wordt een overzicht gegeven van verschillende soorten anorganische reacties waaronder: - het indelen van de globale reactie in zijn individuele stappen en een beschrijving van hun evenwicht; - de karakterisatie der intermediaire vormen en een schatting van hun bestaansperiode; - de bestudering van de ‘overgangstoestand’ voor elk der reactiestappen in de termen van samenstelling, geometrie, solvatatie, energie

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Kinetiek van gassen en chemische reacties Deze cursus bestaat uit twee delen. In het deel “kinetiek van gassen” trachten we kwantitatieve verbanden te leggen tussen macroscopische eigenschappen van gassen enerzijds, en microscopische eigenschappen van de moleculen/ atomen anderzijds. Dit doen we aan de hand van het model van de “kinetische gastheorie”. We bekijken o.a. moleculaire beweging in gassen, de Maxwell snelheids- en energieverdeling, botsingen tussen moleculen en met een wand, en transportverschijnselen in gassen (diffusie, viscositeit, warmtegeleiding). Ook bespreken we de verschillen tussen “ideale” en “reele” gassen. In het tweede gedeelte wordt de kinetiek van chemische reacties besproken. Eerst worden de basisprincipes van chemische reactiekinetiek behandeld: o.a., definities van reactiesnelheid, snelheidsconstanten en reactieorde, reactiesnelheidswetten voor verschillende soorten reacties (eerste en tweede orde, reacties nabij hun evenwicht,…), de Arrhenius vergelijking, elementaire reacties, de zgn. “steady-state” benadering,… Vervolgens worden deze basisprincipes gebruikt voor de beschrijving van meer complexe reacties, zoals kettingreacties, polymerizatie, katalyse, oscillerende reacties en fotochemie. In het laatste deel gaan we dieper in op de betekenis van de reactiesnelheidsconstanten, en we proberen ze in verband te brengen met eigenschappen van de reagerende moleculen. We maken hierbij gebruik van de botsingstheorie (voor gasfase reacties, zie deel 1), de diffusievergelijking (voor reacties in oplossing), de theorie van het geactiveerd complex (Eyring vergelijking en thermodynamische benadering) en moleculaire reactie dynamica. Naast de theoretische basis wordt ook veel aandacht besteed aan het kunnen toepassen van de theorie, via numerieke voorbeelden en het oplossen van eenvoudige wetenschappelijke problemen. De numerieke voorbeelden worden meestal klassikaal opgelost. De oefeningen op het einde van elk hoofdstuk maken de studenten individueel en worden verzameld in een soort portfoliosysteem. Duurzame ontwikkeling en milieu De cursus geeft een overzicht van de lucht-, water- en bodemverontreiniging door organische verbindingen en leert zo het verband te zien tussen pollutie,

|  40 

41  | 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar energieverbruik, materiaalverbruik en afval. Hierop wordt aangesloten met inleidende begrippen van duurzame ontwikkeling. Het eerste deel gaat in op de basisfenomenen en vormingsprocessen, waardoor organische polluenten ontstaan en in het milieu komen. De impact op de gezondheid van de mens en de (metabolische) afweermechanismen komen aan bod. Tenslotte wordt een overzicht gegeven van de beschikbare methoden voor bemonstering en analyse. Capita selecta omvatten een studie van de atmosferische polluentbelasting door aerosolen, de waterzuivering en de chemie van de microbacteriële processen bij aërobe en anaërobe afbraak. Tenslotte komt ook de verwerking van vast restafval aan bod. Dit alles legt het verband tussen milieu enerzijds en gebruik van energie en materialen anderzijds, of tussen milieu en duurzame ontwikkeling. Het tweede deel gaat op de noodzaak van duurzame ontwikkeling. Het economische groeimodel en de limieten ervan worden besproken. Er wordt vanuit het standpunt van de toekomstige chemicus in een bedrijf nagegaan hoe en wat er gedaan kan worden. De kwantisering van een product of procesverbetering in termen van duurzame ontwikkeling wordt besproken en geïllustreerd met verschillende concrete voorbeelden en test cases. Tijdens de hoorcolleges wordt interactieve discussie gestimuleerd. Fysische grondslagen van de spectroscopie Nadat de belangrijkste basisbegrippen omtrent spectroscopie kort toegelicht zijn, worden de verschillende molecuulspectroscopische technieken toegelicht en worden de verschillende fysische grondslagen van deze technieken toegelicht. Despectroscopische technieken die in detail toegelicht worden zijn rotatiespectroscopie en (infrarood en Raman) vibratiespectroscopie van diatomische en polyatomische verbindingen. Heterocyclische chemie In dit opleidingsonderdeel wordt een zeer grondige inleiding tot de heterocyclische chemie gegeven. De chemie van pyridines, furanes, thiophenes en pyrroles komt uitvoerig aan bod. Pyridine is een modelsysteem voor een elektronenarm en furane, thiophene en pyrrole zijn modelsystemen voor elektronenrijke heteroaromatische verbindingen. Daarnaast wordt er voor de pyridines tevens naar de benzo geanneleerde systemen gekeken (quinoline en isoquinoline).Voor elk van deze skeletten wordt de reactiviteit t.o.v. nucleofielen, elektrofielen en radicalen uitvoerig bestudeerd. Tevens wordt aandacht besteed aan mogelijke tautomere vormen wanneer amino en hydroxyl groepen ingeplant zijn op de

|  42 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar genoemde heteroaromatische skeletten. Ook de belangrijkste synthesemethoden voor pyridines, quinolines, isoquinolines, furanes, thiophenes en pyrroles via ringopbouw komen aan bod. Hierbij aansluitend worden de Baldwin regels geïntroduceerd. Gezien het belang van heterocyclische verbindingen in het dagelijkse leven worden er aan het einde van elk hoofdstuk steeds enkele synthesen van commerciële geneesmiddelen en agrochemicaliën, gebaseerd op de respectievelijke scaffold van het hoofdstuk, besproken. Instrumentele analyse De volgende groepen van analytische methoden worden behandeld: (1) optische spectro(foto)metrie: moleculaire absorptie, fluorescentie en fosforescentie, (2) atomaire spectrometrie: atomaire absorptie, fluorescentie en emissie, X-straal fluorescentie en (3) elektroanalytische methoden: potentiometrie (herhaling), coulometrie, amperometrie en voltammetrie. In het laatste deel worden de voornaamste soorten van iongevoelige elektroden behandeld. Tevens bevat de cursus een hoofdstuk waarin de karakteristieken van analytische methoden worden behandeld (gevoeligheid, detectielimieten, bereik, robuustheid, specificiteit). Kwantumchemie Het doel van de cursus is de studenten een inleiding tot de kwantumchemie te geven. Hierbij wordt de nadruk gelegd op de toepassingen van het formalisme (operatoren, eigenwaarden en eigenfuncties) op eenvoudige modelsystemen de harmonische oscillator en het H-atoom. Tijdens de oefeningen-sessies worden naast oefeningen die het formalisme verduidelijken ook afleidingen doorgewerkt die tijdens het hoorcollege minder aan bod kwamen. Na een inleidend hoofdstuk, wordt in een hoofdstuk ‘Formalisme en Postulaten’ een aantal begrippen ingevoerd waaronder: Schroedinger vergelijking, hermitische operatoren, eigenwaarden en eigenvectoren, onzekerheidsrelaties. Vervolgens worden deze begrippen toegepast voor een aantal exact op te lossen systemen: de harmonische oscillator, het hoekmoment L, het waterstofatoom, de spin van het electron. Vervolgens wordt in een volgend hoofdstuk methoden behandeld voor niet-exact op te lossen systemen. In dit hoofdstuk worden benaderingsmethoden behandeld, dit zowel voor tijdsafhankelijke als tijdonafhankelijke storingsrekening. Volgende begrippen worden eveneens besproken en uiteengezet: ontaarding, selectieregels, variatiemethode.

43  | 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Levensbeschouwing De cursus is opgesplitst in drie onderdelen. Alle studenten volgen verplicht een inleidende A-module en kiezen vervolgens één module uit de B- en C-reeks. Alle modules bedragen 10 uur. A-module: inleiding B-modules: B1: Het Christendom van op afstand bekeken. B2: De monotheïstische religies. B3: Westerse en Oosterse levensbeschouwingen. B4: Vrijzinnig Humanisme. C-modules: C1: Levensbeschouwelijke visies op staat, recht en civil society. C2: Levensbeschouwing en natuurwetenschap. C3: Antropologische bouwstenen van levensbeschouwing. C4: Levensbeschouwing en het individu. C5: De levensbeschouwelijke basis van de Westerse samenleving. Practica: fysische chemie In dit practicum maakt de student kennis met de fysische scheikunde. Onderwerpen als kinetiek, de verschillende vormen van spectroscopie, diffractie, computationele chemie, ... die al dan niet in vorige opleidingsonderdelen aan bod kwamen worden geïntroduceerd of verder uitgediept a.d.h.v. een hands-on aanpak. Het Fysisch Practicum biedt de student eveneens de mogelijkheid om experimenten uit te voeren in de fysisch-chemische onderzoeksgroepen van het departement. Hierdoor krijgen de studenten de kans om te leren werken met apparatuur die in de laboratoria van de practica niet aanwezig is. Practica: organische synthesen In het practicum “Organische Synthesen Ba3” worden de in Bachelor 2 (practicum Organische Reacties) reeds verworven synthesevaardigheden verder ontwikkeld. Technisch moeilijkere en multi-stap synthesen worden uitgevoerd aan de hand van Engels-talige recepten. Om een kritische houding ten opzichte van literatuurgegevens aan te kweken worden de studenten aangespoord de syntheserecepten niet alleen letterlijk uit te voeren, maar ook weloverwogen variaties te suggereren met de bedoeling de synthese te vereenvoudigen, de

|  44 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar reactie-omstandigheden te verbeteren, het rendement te verhogen, enz. Tevens dient de student de reactiemechanismen van de uitgevoerde reacties te achterhalen via de handboeken die ter beschikking zijn in het studielandschap CGB. Ook het grote belang/gebruik van courante karakterisatietechnieken (NMR en MS) in de organische synthesechemie komt ruimschoots aan bod. Dit in vele gevallen aan de hand van spectra opgenomen van de eigen gesynthetiseerde reactieproducten.

KEUZE-OPLEIDINGSONDERDELEN Computationele chemie: rekenen aan moleculen en vaste stoffen Voortbouwend op een inleidende cursus kwantummechanica, wordt in dit vak de basis gelegd voor de studie van meer-deeltjes systemen. De cursus richt zich zowel naar studenten die zich later willen verdiepen in het ontwikkelen van methoden voor de studie van meer-deeltjes systemen als naar diegenen die (commerciele) software willen gebruiken ter ondersteuning van hun onderzoek, zowel academisch als in de industrie. De cursus omvat volgende onderwerpen: Studie van atomen en moleculen, Systemen van identiek deeltjes, Het Helium atoom, H2+, Koppeling van hoekmomenten, Slaterdeterminant, het Viriaal theorema en de chemische binding, Hartree-Fock en post-Hartree-Fock methoden, de LCAO-ontwikkeling, de Roothaan-Hall vergelijkingen, Studie van eigenschappen van moleculaire kristallen. Disconnectie benadering Syntheseplanning van organische verbindingen volgens de principes van de disconnectiebenadering worden aangeleerd en ingeoefend. Moleculaire structuurbepaling Als vervolg op Spectroscopische Methoden (2BCHE-102), waarin het achterhalen van de connectiviteit centraal staat, gaat deze cursus dieper op de fysische technieken die de structuurchemicus ter beschikking staan voor het bepalen van de moleculaire geometrie van (an)organische verbindingen. Hiermee wordt de volledige set interatomaire afstanden en valentie- en torsiehoeken bedoeld, waarin de driedimensionale structuur van de molecule tot uiting komt en aan de hand waarvan moleculaire eigenschappen zoals reactiviteit kunnen verklaard

45  | 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar worden. De nadruk ligt vooral op de diffractiemethoden (GED en XRD) maar spectroscopische methoden als rotatiespectroscopie en LC-NMR komen ook aan bod. Tot slot worden de mogelijkheden van de computationele chemie en nucleaire technieken zoals NQR en Mössbauerspectroscopie behandeld Nucleaire chemie en radioprotectie Na een inleiding over de ontdekking van de verschillende soorten radioactiviteit, volgt een hoofdstuk waarin de structuur en de eigenschappen van atoomkernen (zowel radioactieve als stabiele) worden besproken met nadruk op de gelijkenis en de verschillen met de elektronische structuur van het atoom. In hoofdstuk 3 worden de verschillende vormen van radioactief verval (alfa, beta en gammaverval) besproken, alsook de kinetiek en wordt er nader ingegaan op de manier waarop de verschillende soorten straling interageert met materie; ook de productie van radioactiveit komt aan de orde. Vervolgens worden een aantal toepassingen van radioactiviteit behandeld die belangrijk zijn vanuit chemisch oogpunt, zoals activeringsanalyse en tracer methoden. Het laatste hoofdstuk tenslotte richt zich vooral op veiligheidsaspecten. Inleiding tot de massaspectrometrie De student leert een kritische analyse te maken van de verschillende methoden en instrumentele configuraties in de massaspectrometrie. Dit laat toe te anticiperen welke specificieke informatie in welk experiment kan worden bekomen. De curusus behandelt zowel de organische als anorganische massaspectrometrie. In een eerste deel wordt een overzicht gegeven van de inlaatsystemen, ionenbronnen, massa-analysers, detectiesystemen en vacuumapparatuur. Vervolgens wordt dieper ingegaan op de ionenvorming en fragmentatie. De student leert het verband spectrum-structuur ook voor de meer recente (Soms nog experimentele) vormen van massaspectrometrie. De methoden voor deductieve identificatie van zowel organische als anorganische analieten in klassieke en vaste stof ionisatiemethoden worden ingeleid. Hoorcolleges worden aangevuld met geleide oefeningsessies. Er is een uitgebreide collectie van instrumentonderdelen als illustratief materiaal.

|  46 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Organische milieuchemie en duurzame ontwikkeling Deze cursus bouwt verder op het onderdeel Duurzame ontwikkeling en milieu uit de vaste stam met de uitwerking van een aantal capita selecta. Er wordt ingegaan op de fotochemische processen die leiden tot de afbraak van polluenten in de atmosferische gasfase en tot smog. Verder wordt de problematiek van zepen bekeken vanuit het oogpunt van milieubelasting en wat er aan kan gedaan worden in het kader van duurzame ontwikkeling. Er wordt ingegaan op de vele aspecten van het problematiek door vluchtige organische verbindingen met aandacht voor de anthropogene en biogene bijdragen. Aansluitend wordt de VOC emissie in een bedrijf en de solventbalans in een productieproces behandeld als illustratief voorbeeld voor de link tussen pollutie en duurzame industriële activiteiten. Tenslotte wordt ingegaan op de problematiek van energie en vervoer: mogelijke reductie van pollutie, alternatieven zoals biobrandstoffen, etc.. Tijdens de hoorcolleges worden interactieve discussies gestimuleerd. Er is een bedrijfsbezoek. Plasmatechnologie Plasma is de vierde aggregatietoestand van materie, naast gas, vloeistof en vaste stof. Een plasma is een (geheel of gedeeltelijk) geïoniseerd gas. Het bestaat dus naast neutrale atomen of moleculen, ook uit ionen en elektronen, alsook uit geëxciteerde deeltjes, fotonen, en radicalen. Meer dan 99% van het zichtbare heelal is in plasma-toestand (bv. de zon, sterren, nebulae, zonnecorona’s). Naast deze natuurlijke plasma’s worden plasma’s ook opgewekt door de mens, nl. voor fusie-onderzoek, en ook voor vele industriële toepassingen. In dit keuzevak wordt de student allereerst vertrouwd gemaakt met plasma in al zijn facetten en bestaansvormen (natuurlijke astro-plasma’s, fusie-plasma’s, gasontladingen). Ook de vele toepassingen van plasma’s (o.a., materiaaltechnologie, micro-elektronica, lampen, lasers, plasma-TV’s, analytische chemie, milieu- en biotechnologische toepassingen) worden toegelicht. Vervolgens wordt dieper ingegaan op de speciale fysica en chemie van plasma’s (met speciale aandacht voor gasontladingen), o.a. hoe wordt het plasma opgewekt in de verschillende vormen van gasontladingen, elektrische eigenschappen van plasma’s, soorten deeltjes in het plasma en hun botsingen, transport van deeltjes in plasma, chemische reacties in het plasma’s. Ook de manier waarop deze fysica en chemie kan beschreven worden aan de hand van computersimulaties enerzijds en plasmadiagnostiek anderzijds, komt aan bod.

47  | 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Tenslotte krijgen de studenten de opdracht om een paper te schrijven over een toepassing van plasmatechnologie, gebaseerd op wetenschappelijke publicaties (keuze onderwerp in overleg tussen student en docent). Statistiek en kansberekening Beschrijvende statistiek grafische voorstellingen van gegevens Probabilistische modellen Statistische modellen: - Het inverse probabilistische model (Bayes) - Steekproeven, schatters en hypothesen b Lineaire modellen (Regressie Anova) De S-taal (R) wordt gebruikt om de vraagstukken op te lossen en de grafieken te maken. Er is een inleiding tot R voorzien. Wetenschappelijke rekenomgevingen Aangezien er voor wetenschappelijk onderzoek vaak beroep wordt gedaan op varianten van het Unix operating systeem, is het in eerste instantie de bedoeling van deze cursus om hierin een aantal (basis)vaardigheden te bekomen. Een goed inzicht in de theoretische principes van operating systemen is hiervoor essentieel. Volgend op die theoretische basis, zal er concreet aandacht worden besteed aan shell-scripting, compilatie en linken van Fortran code en het gebruik van standaard software ontwikkelingstools zoals CVS en MAKE. Vervolgens wordt een basis programmeren in Fortran gegeven. Tenslotte wordt een overzicht gegeven van en een inleiding gegeven tot verschillende tools voor wetenschappelijke software en graphics: GSL, BLAS/LAPACK, Netlib, en de volwaardige wetenschappelijke rekenomgevingen waaronder Matlab. Met de combinatie van al deze tools moet de student in staat zijn om computationele problemen in de chemie aan te vatten. Inleiding tot programmeren Dit is een inleidende cursus programmeren specifiek gericht op studenten van de Faculteit Wetenschappen voor wie programmeren een middel is en niet een studie-object op zich. In een eerste deel van de cursus komen volgende onderwerpen aan bod: proceduraal en objectgeorienteerd programmeren, datastructuren (lijsten, bomen, hash-tabellen, ...), recursie en iteratie, verschillende abstractiemogelijkheden, modulair programmeren, zoek- en sorteeralgoritmes, compileren, debuggen en

|  48 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar testen van code, het verkrijgen en gebruiken van geteste bibliotheken. In het tweede deel van de cursus worden deze concepten concreter gemaakt in een programmertaal naar keuze (Java, C/C++ of Fortran). Elke student kiest individueel een van deze drie talen. De syntax van deze programmeertaal wor dt aangeleerd en ingestudeerd door middel van oefeningen. Ten slotte maakt de student een programmeerproject dat aansluit bij zijn studierichting en wordt opgegeven door zijn departement.

PROJECTWERK, inclusief literatuurstudie en scriptie De student voert 2 maal gedurende 4 weken praktisch werk uit in een onderzoeksgroep (nooit 2 maal in dezelfde onderzoeksgroep), maakt hiervan telkens een kleine scriptie (maximaal 25 bladzijden) en presenteert het werk met een powerpoint presentatie voor docenten en medestudenten. De inhoud is zeer verschillend van onderzoeksgroep tot onderzoeksgroep en van jaar tot jaar. De stageleider is de woordvoerder of een ander een ZAP-lid behorend bij de betrokken onderzoeksgroep. Supramoleculaire chemie In dit opleidingsonderdeel wordt een grondige inleiding tot de supramoleculaire chemie gegeven. Enkele inleidende begrippen (niet-covalente interacties, zelf-processen) komen uitvoerig aan bod. In een eerste deel worden de synthese en eigenschappen van ionreceptoren behandeld (kroonetheranaloga), en hun toepassingen in synthetische en analytische chemie. De principes die de vorming van macroringen bepalen (effectieve molariteit, templaateffect, hogeverdunningsprincipe, cesiumeffect) worden aangereikt. Naast de receptoren voor kationen wordt ook kort aandacht besteedt aan de moleculaire herkenning van neutrale moleculen en anionen. In een tweede deel worden de synthese en eigenschappen cyclofanen behandeld. Begrippen zoals het hydrofoob effect en de lineaire vrije energie verhouding worden uitgelegd. Verschillende types van cyclofanen, waaronder calix[n]arenen, resorcinarenen, cycloveratrylenen, calixpyrrolen worden behandeld. In een laatste deel worden enkele recente markante voorbeelden uit de literatuur van de supramoleculaire chemie behandeld.

49  | 

Studie- en studentenvoorzieningen Cursusdienst Eerstejaars kunnen voor de aankoop van cursussen terecht bij de Cursusdienst (Campus Groenenborger, naast de cafetaria, tegenover lokaal U024 en U025). De officiële cursussen, uitgegeven door de professoren en assistenten onder de vorm van losse kopies en eventueel CD’s met illustratiemateriaal, worden er tegen minimale prijzen verkocht. Veel van dit materiaal is ook beschikbaar via het electronische leerplatform Blackboard.

Studie- en studentenvoorzieningen Computerfaciliteiten Op alle campussen van de Universiteit Antwerpen kan je gebruik maken van volwaardige computerfaciliteiten en van het elektronisch leerplatform “Blackboard”. Je vindt zowel computers in de bibliotheekruimten als in speciaal daartoe voorziene lokalen. Bovendien kan je in de bibliotheken en cafetaria’s ook draadloos surfen met je eigen laptop.

Aan de balie van de cursusdienst vind je een lijst van de cursussen met betrekking tot jouw studierichting. De cursusdienst verkoopt ook laboratoriummateriaal zoals labojassen, veiligheidsbrillen, dissectiesets, enz. Sport Je kan zowel individueel als in groep een grote verscheidenheid aan sporttakken beoefenen (+/- 30 sporten). Daarnaast besteden we aandacht aan representatiesport en interfacultaire competities en worden er allerhande tornooien georganiseerd evenals sportinitiaties, skistages, de 24-urenloop, Hossa-sportorganisaties... Campus Middelheim beschikt over een mooie sporthal (Sportopolis). Je kan er naar hartelust fitnessen, dansen, vechtsporten beoefenen, squashen, badminton spelen, tafeltennissen enz. Daarnaast beschikt het sportcomplex over een polyvalente zaal die ruimte biedt voor sporten zoals volleybal, handbal, basket- en korfbal, zaalvoetbal...,. Er is ook een denksportruimte (schaken, bridge,...), een ontspanningsruimte met biljart en een cafetaria voorzien. Het spreekt voor zich dat hier ook plaats is voor TD’s en andere studentikoze en culturele activiteiten.

|  50 

Studentenrestaurants De Universiteit Antwerpen beschikt over goede studentenrestaurants waar je terecht kan voor warme en vegetarische maaltijden aan een zeer democratische prijs. De studenten kunnen terecht in het studentenrestaurant “Het Atrium” (Campus Middelheim). Een andere mogelijkheid biedt “De Passage” (Campus Groenenborger) met weliswaar een beperkter aanbod aan warme maaltijden maar met een ruime keuze aan broodjes, gebak, salades, versnaperingen en soep. De laatste jaren werd het aanbod aanzienlijk uitgebreid. Campus Drie Eiken beschikt naast een restaurant met een uitgebreide keuze aan gerechten over een uitstekende en drukbezochte cafetaria met een prachtig zonneterras.

51  | 

Studentenverenigingen Het studentenleven aan de Universiteit Antwerpen De boog kan niet altijd gespannen staan. Zoek je wat verstrooiing en wil je het studentenleven wat aangenamer maken dan kan je je aansluiten of kennismaken met enkele studentenverenigingen van de Universiteit Antwerpen.

Studentenverenigingen VUAS Naast de eigen studentenvereniging is er ook VUAS (Verenigde Universiteit Antwerpen Studenten). Deze organisatie is een overkoepeling van ASK-Stuwer en UNIFAC (resp. de studentenverenigingen van de buitencampussen en van de Stadscampus).

KDA Als student chemie kom je in de eerste plaats in contact met KDA, de studentenvereniging voor chemiestudenten. Het is een erg actieve vereniging met een clubblad en diverse activiteiten zoals TD’s en traditionele cantussen, maar ook regelmatig uitstappen en weekends. De sfeer tussen de studenten is erg goed in Antwerpen en ook afgestudeerden (zelfs assistenten en professoren) nemen soms nog deel aan de activiteiten.

-

- -

De praeses (voorzitter) en het praesidium engageren zich voor de studenten op vlak van ontspanning, begeleiding en bescherming. Zij stellen drie doelen voorop: de opmaak van de wekelijkse Snelkrant die gratis wordt verspreid en informatie biedt over de activiteiten van studentenverenigingen, beschikbare jobs bij de jobdienst, e.a.; studentenvertegenwoordiging en behartiging van studentenbelangen; instaan voor ontspanning en culturele activiteiten (bv. wekelijkse filmvertoning, jaarlijkse filmweek, go-cartrace, cocktailparty, galabal,...).

VUAS vormt tevens de tussenschakel tussen andere studentenkringen, de studenten en de academische overheid van de Universiteit Antwerpen. Voor meer informatie kan je ook terecht op: www.vuas.be Voorts zijn er nog studentenclubs die niet aan opleidingen gebonden zijn maar studenten bijeen brengen met bijvoorbeeld gelijkaardige politieke interesses. Ook CAMPINARIA, de vereniging van kot- en homestudenten, is een naam die je ongetwijfeld zal horen vallen.

|  52 

53  | 

Hoe bereik je makkelijk de campussen? Wegbeschrijving Op www.ua.ac.be/route kan je de wegbeschrijving naar de verschillende campussen terugvinden.

Plattegrond van de Stadscampus Hoofdadres Stadscampus Prinsstraat 13 - 2000 Antwerpen

Alle campussen beschikken over ruime parkings, behalve de Stadscampus. Wens je toch in de buurt van de Stadscampus te parkeren, volg dan best de blauwe parkeerroute “Meir Universiteit”. Parkeren in Antwerpen is echter niet gratis! Meer info kan je terugvinden op www.parkereninantwerpen.be Met de bus

De Lijn info: 070 220 200 Voor alle informatie over reiswegen, dienstregelingen, verloren voorwerpen en algemene inlichtingen: op weekdagen van 7u tot 19u, za-, zo- en feestdagen van 10u tot 18u. Je kan ook terecht in één van de Lijnwinkels om dienstregelingsboekje te kopen. Die bieden een overzicht van alle bus- en/of tramlijnen in een streek. Op veel bussen en trams vind je een folder met de dienstregeling van de lijn waarop je rijdt. Natuurlijk kan je ook steeds één van de chauffeurs aanspreken of surfen naar de website: www.delijn.be. De website van De Lijn beschikt ook over een routeplanner die voor jou de reis van deur tot deur met bus, tram en/of trein uitstippelt.

Dienst Abonnementen van De Lijn Antwerpen Grotehondstraat 58, 2018 Antwerpen, tel. 03 218 14 11 op weekdagen van 8u30 tot 16u e-mail: [email protected] Met de trein Voor alle informatie over reiswegen, dienstregelingen, vertrek- en aankomst‑tijden kan je terecht bij de NMBS, Centraal Station: Koningin Astridplein 2, 2000 Antwerpen, tel. 03 204 20 40 of op de website: www.b-rail.be.

|  54 

55  | 

Plattegrond van campus Groenenborger Hoofdadres campus Groenenborger Groenenborgerlaan 171 - 2020 Antwerpen

|  56 

Plattegrond van campus Middelheim Hoofdadres campus Middelheim Middelheimlaan 1 - 2020 Antwerpen

57  | 

Plattegrond van campus Drie Eiken Hoofdadres campus Drie Eiken Universiteitsplein 1 - 2610 Antwerpen

Bijkomende informatie Provinciale informatiedagen De studentenbegeleiders en medewerkers van de Universiteit Antwerpen nemen jaarlijks deel aan de netoverschrijdende studie-infobeurzen (Sidin’s). Deze worden per provincie georganiseerd op initiatief van het Ministerie van Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap en de Centra voor Leerlingen­ begeleiding. Infomomenten voor toekomstige studenten

Open lesdagen Tijdens de Krokusvakantie van het secundair onderwijs organiseert de Universiteit Antwerpen open lesdagen. Bij de open lesdagen kan je twee soorten van lessen volgen, namelijk de meelooplessen en de proeflessen. Bij de meelooplessen kan je samen met de studenten van de bachelor eerste jaar één of meerdere colleges volgen. Sommige faculteiten organiseren ook proeflessen. De proefles is een ‘voorproefje’ van hoe een les kan zijn. Meer info en inschrijven via www.ua.ac.be/openlesdagen.

Infodagen Elk jaar organiseert de Universiteit Antwerpen informatiedagen voor leerlingen van het secundair onderwijs. Deze hebben plaats in maart en april. Naast een algemene en een specifiek studiegerichte infosessie kan je aan de infostanden cursussen inkijken en een aantal brochures verkrijgen. Je krijgt de gelegenheid tot vragen stellen en desgewenst tot een persoonlijk gesprek. Vooraf inschrijven is niet nodig. De data en meer info vind je op www.ua.ac.be/infodagen.

Infomarkt Twijfel je nog over je studiekeuze? Wil je nog graag een bevestiging van je keuze? Dan kan je terecht op de infomarkt in september. Bachelor-, schakel, master- en master na masterprogramma’s komen aan bod, alsook “flexibel studeren en avondonderwijs”. Aan de infostanden kan je cursussen inkijken, brochures verkrijgen en bijkomende vragen stellen aan de medewerkers van de opleidingen en studentenbegeleiders . Vooraf inschrijven is niet nodig. De datum en meer info vind je op www.ua.ac.be/infodagen.

|  58 

59  | 

Bijkomende informatie Brochures over andere opleidingen Andere publicaties in deze reeks (alfabetisch gerangschikt): Biochemie en Biotechnologie, Bio-ingenieurswetenschappen, Biologie, Biomedische Wetenschappen, Communicatiewetenschappen, Diergeneeskunde, Farmaceutische Wetenschappen, Fysica, Geneeskunde, Geschiedenis, Handelsingenieur, Handelsingenieur in de Beleidsinformatica, Informatica, Politieke Wetenschappen, Rechten, Sociologie, Sociaal Economische Wetenschappen, Taal- en Letterkunde, TEW: bedrijfskunde, TEW: economisch beleid, Wijsbegeerte, Wiskunde. Wil je meer informatie dan kan je een brochure van één van deze opleidingen aanvragen bij de dienst Studie-informatie. Internet Surf gerust eens naar de volgende website van de Universiteit Antwerpen: www.ua.ac.be. Je vindt er uitgebreide informatie over alles wat je als student moet weten: studieaanbod, internationale programma’s, studie‑ begeleiding, voorbereidende cursussen, sociale voorzieningen, studenten­ leven, bibliotheken, examenreglement, enz.

|  60 

Bijkomende informatie STudenten Informatie Punt (STIP) Campus Drie Eiken Universiteitsplein 1, gebouw G 2610 Antwerpen (Wilrijk) Tel. 03 265 20 09 - 32, fax 03 265 20 92 e-mail: [email protected] Faculteit Wetenschappen Decanaat Campus Groenenborger Groenenborgerlaan 171, gebouw T 2020 Antwerpen Tel. 03 265 33 07 e-mail: [email protected] Departement Chemie Campus Drie Eiken Universiteitsplein 1, gebouw B en C 2610 Antwerpen (Wilrijk) Tel. 03 265 23 40

61  | 

Notities

|  62 

Notities

63  | 

Notities

|  64