Informatica. faculteit wetenschappen deel 1 bacheloropleiding

Informatica faculteit wetenschappen | deel 1 bacheloropleiding

2008

Colofon

Redactie

Departement Studentgerichte Diensten Departement Informatica

Vormgeving E. Willockx Fotografie

J. Crab, Photo Alto, Photo Disc

Deze brochure is met grote zorg samengesteld. Studieprogramma’s veranderen echter voortdurend. Het is daarom mogelijk dat het vakkenaanbod van de verschillende studierichtingen enigszins afwijkt van de informatie in deze brochure.

|   

Inhoud Voorwoord Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? Studentgerichtheid Innoverende academische opleidingen Infrastructuur Vorming Antwerpen

5 6 6 6 6 7 7

De opleiding Informatica Wat is Informatica? Waarom Informatica studeren? Waarom Informatica studeren in Antwerpen? Bachelor in de Informatica Master in de Informatica

8 8 8 9 9 10

Onderwijs en examens Onderwijs Studiepunten Semestersysteem - examens Internationaal Structurele internationale programma’s

11 11 11 12 13 13

Waar kan je met je diploma aan de slag?

14

Toelatingsvoorwaarden en voorkennis Toelatingsvoorwaarden Voorkennis Gaten in je voorkennis? Je kan er iets aan doen! Heb je keuzemoeilijkheden?

16 16 16 17 17

Studiebegeleiding Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit Overbruggingsonderwijs in de maand september Algemene studie- en studentenbegeleiding Vakspecifieke begeleiding tijdens het academiejaar

18 18 18 18 20

Studieprogramma 21 Bachelor eerste jaar 21 Bachelor tweede en derde jaar 22 Keuzevakkenlijst Bachelor tweede en derde jaar 23 Master of Science in de Informatica 24

  | 

Inhoud



Afstudeerrichting Computationele Informatica Afstudeerrichting Computernetwerken en gedistribueerde systemen Afstudeerrichting Databases Afstudeerrichting Software Engineering

27 28 29 30

Opleidingsonderdelen 32 Bachelor eerste jaar 32 Bachelor tweede jaar 35 Bachelor derde jaar 39 Studie- en studentenvoorzieningen Cursusdienst Sport Computerfaciliteiten Studentenrestaurants

43 43 43 44 44

Studentenverenigingen

45

Hoe bereik je makkelijk de campussen? Wegbeschrijving Met de bus Met de trein

46 46 46 46

Plattegrond van de campussen Stadscampus Campus Groenenborger Campus Middelheim Campus Drie Eiken

47 47 48 49 50

Bijkomende informatie Provinciale informatiedagen Informatiedagen aan onze instelling Brochures over andere opleidingen Internet STudenten Informatie Punt (STIP) Faculteit Wetenschappen Decanaat Departement Wiskunde - Informatica

51 51 51 51 51 52 52 52

|  

Voorwoord

Welkom bij de Universiteit Antwerpen. Je hebt je weg naar onze universiteit gevonden en je wenst wellicht wat meer informatie over onze instelling en de studierichtingen die wij bieden. Het boekje dat je nu ter hand neemt, brengt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met 10.000 studenten. De bestaande opleidingen werden met ingang van het academiejaar 2004-2005 omgevormd naar de bachelor- en masterstructuur. Dit academiejaar zijn de masteropleidingen gestart die aansluiten op de academische bacheloropleidingen. Binnen de associatie wordt de samenwerking bevorderd met de Plantijnhogeschool, de Karel de Grote Hogeschool, de Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Studeren aan de universiteit is het begin van een nieuwe periode in je leven. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit van je keuze en dat je je nadien goed voelt met je behaalde diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van de opleiding op topniveau te houden. Onze opleidingen worden regelmatig bijgestuurd en aangepast aan de maatschappelijke evolutie. Als je naar één van onze informatiedagen komt, zal je merken dat het aangenaam is om aan de Universiteit Antwerpen te studeren. Zowel onze medewerkers als studenten zullen je er graag over vertellen en kijken alvast uit naar de kennismaking!

Universiteit Antwerpen Prof. dr. Francis Van Loon Rector

  | 

Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? Studentgerichtheid De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent dat je zoveel mogelijk college volgt in kleine groepen, zodat een vlotte interactie mogelijk wordt. De kleine afstand tussen studenten en het docentencorps zorgt ervoor dat je bij je profs terecht kan met allerlei vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mede ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard; dit biedt ook nieuwe kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden ook uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Tenslotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. Innoverende academische opleidingen De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, met een evenwichtig aanbod van theorie en praktijkgerichtheid. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook interna­ tionale faam geniet. De academische toren werd reeds lang geleden gesloopt: academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet zozeer het memoriseren van feitenkennis centraal: je verwerft de kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. Ook de BaMa-structuur werd gezien als een kans tot vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen werden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen verruimd. Infrastructuur Voor haar onderwijs beschikt de Universiteit Antwerpen over de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er “hotspots” waar je draadloos kan surfen. De laatste jaren werd ook grootschalig geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten een aangename leeromgeving te bieden.

|  

Waarom aan de Universiteit Antwerpen studeren? De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit, met meer dan 10 000 studenten, verspreid over vier campussen en zeven faculteiten. De campussen Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken liggen aan de stadsrand, in een groene omgeving. De campussen Middelheim en Groenenborger grenzen aan het openluchtmuseum voor Beeldhouwkunst Middelheim en het Nachtegalenpark. Studeer je op campus Drie Eiken dan kan je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers rondom de campus. De Stadscampus, met zijn kern van prachtig gerenoveerde 16deeeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. De opleiding Informatica is volledig gesitueerd op de campus Middelheim. Vorming De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen aanbieden, maar ook vorming. Jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit in haar curricula, personeel en studenten. Antwerpen Tenslotte kies je voor de stad Antwerpen. Studeren is meer dan met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad. Antwerpen is, naast een universiteitsstad, een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur, .... Kortom: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken. Speciaal voor de lancering van de nieuwe huisstijl van de Universiteit Antwerpen, schreef Pieter Embrechts een lied “U Aan het woord”. In deze brochure vertellen wij graag over onze universiteit, daarna is het woord aan “A”!

  | 

De opleiding Informatica Wat is Informatica? Wat is het verschil tussen een goed en een slecht computerprogramma? Is het mogelijk een computerprogramma te ontwikkelen dat mijn probleem oplost? Zo ja, hoe ontwerp en maak ik er één? Hoe zal ik de vereiste informatie over het net binnenhalen? Hoe zal ik de informatie verwerken en vervolgens opslaan? Het zijn slechts enkele van de vragen waarmee een informaticus geconfronteerd wordt. Informatica is dan ook veel meer dan standaard programma’s kunnen hanteren. Het is een boeiende wetenschappelijke discipline die het gebruik van computers voor alle mogelijke vormen van informatieverwerking bestudeert. Het is een discipline, waarin conceptueel werk gericht op het oplossen van complexe problemen hand in hand gaat met vaardigheden gericht op het realiseren van die oplossingen. Informatica is een jonge wetenschap in volle evolutie. Ze omvat dan ook een gevarieerd spectrum van gespecialiseerde deelgebieden, sommigen met een theoretische inslag, anderen gericht op specifieke toepassingsgebieden of technologieën. Het is erg belangrijk de samenhang te zien tussen de verschillende deelgebieden zoals databases, graphics, netwerken, programmeren, besturingssystemen, numeriek modelleren enz., omdat in de meeste probleemstellingen een samenspel van deze deelgebieden tot de oplossing leidt. Waarom Informatica studeren? Er zijn meerdere redenen om Informatica te studeren. Het is een zeer interessante wetenschappelijke discipline die enorm veel toepassingsgebieden bestrijkt, zodat er ruime mogelijkheden zijn om persoonlijke interessen op te volgen. Het is ook een wetenschap in volle evolutie. Denk maar aan al wat met het internet te maken heeft, of de opkomst van draadloze technologie en zijn toepassingen. Dat betekent dat zich steeds nieuwe onderwerpen aandienen en het geheel boeiend blijft. Het is ook een domein met een grote economische en maatschappelijke impact. De vele toepassingsdomeinen en de economische impact staan meteen ook garant voor goede en gevarieerde beroepsmogelijkheden. Hierover kan je verderop in deze gids meer lezen. Omdat de universitaire opleiding ook grondige inzichten meegeeft in de onderliggende wetenschappelijke principes van de Informatica, zijn universitair geschoolde informatici beter gewapend om de voortdurende evolutie

|  

De opleiding Informatica van het vakgebied te volgen. Dit vormt een duidelijk pluspunt in vergelijking met niet-universitaire opleidingen. Waarom Informatica studeren in Antwerpen? De Universiteit Antwerpen biedt zowel op niveau van de Bachelorstudies als de Masterstudies een zeer actuele, goed gestructureerde en met veel zorg uitgewerkte opleiding. Het programma combineert een sterke basis met interessante specialisatiemogelijkheden, op Bachelorniveau via keuzevakken en op master niveau via afstudeerrichtingen. De studies verlopen in een zeer attractieve omgeving. Alle studiejaren zijn gehuisvest in eenzelfde mooi, modern gebouw met state-of-the-art computerfaciliteiten. De Universiteit Antwerpen is zowel een onderwijs- als een onderzoeksinstelling. Dit wil enerzijds zeggen dat veel belang gehecht wordt aan het opleiden van de studenten, met aangepaste lesvormen en intensieve begeleiding. Dit wil anderzijds zeggen dat, vooral in de hogere jaren, de lesinhouden aanleunen bij de nieuwste ontwikkelingen, wat zeker in een vakgebied als informatica essentieel is.

Bachelor in de Informatica Het universitaire bachelorprogramma heeft tot doel je de basiscompetenties, kennis, vaardigheden en attitudes, nodig om te functioneren in het vakgebied, bij te brengen. Latere masterstudies bieden je dan de mogelijkheid hierop verder te bouwen in een of andere specialisatie. Het bachelorprogramma geeft je een wetenschappelijk gefundeerde inleiding in de informatica. Je krijgt een beeld van de vervolgopleiding (de masteropleiding), de beroepsuitoefening en de internationale uitwisselingsprogramma’s waaraan je eventueel kan deelnemen. Je komt ook in contact met het onderzoekswerk dat aan de universiteit wordt verricht, vaak in een internationaal kader. Vanaf het eerste jaar van je studie wordt veel aandacht besteed aan concrete projecten en aan het werken in teamverband. In het tweede en derde jaar

  | 

De opleiding Informatica heb je heel wat ruimte om eigen accenten te leggen in je programma: meer dan een kwart ervan - de profileringsruimte - vul je zelf in met keuzevakken. Het totaal aantal contacturen bedraagt ± 600u per studiejaar. Zowel theorie als practica komen aan bod. Oefeningen en toepassingen worden in kleine groepen doorgenomen om het inzicht in de stof te verhogen. Master in de Informatica Het diploma Bachelor Informatica geeft toegang tot de tweejarige masteropleiding, waarin je je kennis verder kan uitdiepen. Het leidt tot de graad “Master of Science in de Informatica”. Je hebt de keuze uit vier afstudeerrichtingen: computationele informatica, computernetwerken en gedistribueerde systemen, databases, en software engineering, elk gecombineerd met één van drie beroepsgerichte opties: ondernemerschap, onderwijs, onderzoek en ontwikkeling.

|  10 

Onderwijs en examens Onderwijs Voor de meeste vakken worden hoorcolleges georganiseerd. Je volgt in groep een uiteenzetting van de docent, al dan niet ondersteund door audio-visueel materiaal. Voor bepaalde vakken zijn er ook werkcolleges, waar de leerstof uit de hoorcolleges in kleinere groepen wordt uitgediept en ingeoefend. Als universiteitsstudent leer je zelfstandig, kritisch en probleemoplossend denken. Je bepaalt zelf je studietempo en bereidt tussentijdse evaluatiemomenten voor. Zo krijg je de nodige bagage en ontwikkel je de nodige creativiteit om een grote diversiteit aan problemen te behandelen. Dit heeft tot gevolg dat het bedrijfsleven voor de invulling van hogere functies de voorkeur geeft aan universitairen. De digitale leeromgeving Blackboard speelt in deze context een grote rol. Opdrachten worden via dit medium doorgegeven en interactief verwerkt en je kan docenten te allen tijde om feedback vragen. Het contact met professoren en assistenten is niet altijd even intens als met je leerkrachten in het secundair onderwijs, maar je wordt allerminst aan je lot overgelaten. Wanneer je zelf het initiatief neemt om hulp te zoeken, zijn deze mensen zeker bereid een antwoord of oplossing te formuleren voor je vragen of problemen. Het uitgebreide gamma aan begeleidingsmogelijkheden wordt verderop in deze brochure besproken. Studiepunten De studieomvang van elk studiejaar wordt uitgedrukt in studiepunten. Elk voltijds studiejaar staat voor 60 studiepunten. Deze norm werd overgenomen van het Europees ECTS-project (European Community Course Credit Transfer System). Deze studiepunten zijn een relatieve maatstaf voor de studieomvang van de opleidingsonderdelen in het jaarprogramma. De volledige bacheloropleiding Informatica omvat 180 studiepunten, de masteropleiding 120 studiepunten. Elk studiepunt komt overeen met een studietijd van 25 tot 30 uren. Hierin zijn zowel het bijwonen van de colleges of practica, de voorbereidingstijd en het studeren voor de examens vervat. De studietijd van een voltijds academiejaar varieert van 1500 tot 1800 uren studie. Het aantal studiepunten van een opleidingsonderdeel zegt dus veel meer over hoeveel tijd je er uiteindelijk aan zal besteden, dan enkel het

11  | 

Onderwijs en examens aantal uren dat je les hebt. De normen zijn overal in Vlaanderen en in Europa gelijkaardig, dus gemakkelijk vergelijkbaar. Semestersysteem - Examens Het academiejaar wordt verdeeld in twee semesters, met een examen­ periode na elk semester. In januari leg je examens af voor ongeveer de helft van het jaarprogramma, in juni voor de overige vakken van de eerste zittijd. Voor wie niet geslaagd is na de eerste zittijd, wordt in september de tweede zittijd ingericht. Door de flexibilisering in het hoger onderwijs bestaan er geen “studiejaren” meer. Wel worden nog modeltrajecten vastgesteld die één jaar voltijdse studie omvatten (60 studiepunten). Wanneer je geslaagd bent voor een opleidingsonderdeel en dus minstens 10 op 20 behaalt, verwerf je een creditbewijs voor dit opleidingsonderdeel, dat overeenkomt met het aantal studiepunten. Zelfs indien je niet alle creditbewijzen voor je studieprogramma behaalt, mag je verder met je studie. De faculteit moet dan je programma - een geïndividualiseerd traject of GT - goedkeuren. Omdat de studieprogramma’s volgens een logische volgorde werden ingebouwd, zijn er voorwaarden vastgelegd om welbepaalde vakken al te mogen volgen. Dit noemt men volgtijdelijkheid. Je slaagt voor een opleiding als je creditbewijzen haalt voor alle opleidingsonderdelen van de opleiding. Dankzij de nieuwe bachelor- en masterstructuur en het flexibiliseringssysteem heb je als student meer keuzemogelijkheden gekregen om je studieprogramma in te vullen. In elke faculteit adviseren studietrajectbegeleiders over de samenstelling van je programma en over de aangeboden keuzemogelijkheden. Het is echter belangrijk voldoende vooruitgang te boeken in je studietraject en in een redelijke tijd je diploma te behalen. Daarom heeft de Universiteit Antwerpen een systeem van studievoortgangbewaking en -begeleiding opgezet; de faculteit zal je studieprestaties volgen en kan je bindende voorwaarden opleggen wanneer je niet de helft van de studiepunten van het goedgekeurde studieprogramma van het academiejaar hebt behaald.

|  12 

Onderwijs en examens De volledige examenregeling (examenreglement) vind je terug op de website van de Universiteit Antwerpen (www.ua.ac.be), onder de rubriek “huidige student”. Je kan met problemen rond de examens (examenregeling, uitstel van examen, onderbreking of definitief stopzetten van examens, conflict met de docent) terecht bij de ombudspersoon. De ombudspersoon zorgt ervoor dat het examenreglement correct wordt opgevolgd en bemiddelt tussen studenten en docenten. De ombudspersoon is ook aanwezig bij de deliberaties en kan, op basis van verzachtende omstandigheden zoals ziekte of ongeval, je “zaak” bepleiten. Internationaal De Universiteit Antwerpen neemt actief deel aan de Europese uitwisselingsprogramma’s zoals ERASMUS. Elk jaar studeert een aanzienlijk grote groep studenten één semester aan een buitenlandse universiteit. In het kader van het ERASMUS-programma heeft de Universiteit Antwerpen samenwerkingsakkoorden gesloten met heel wat universiteiten in West- en Centraal Europa. Maar de Universiteit Antwerpen kijkt verder dan Europa. Op bilaterale basis (buiten het kader van ERASMUS) werden wereldwijd uitwisselingsprogramma’s uitgewerkt. In het kader van Internationale Ontwikkelingssamenwerking kan je met een beurs een aantal maanden in een ontwikkelingsland studeren. Je studieperiode aan één van de buitenlandse partneruniversiteiten wordt erkend als onderdeel van je studie aan de Universiteit Antwerpen. Structurele internationale programma’s Je kan - na je masteropleiding informatica aan de Universiteit Antwerpen in één jaar (60 studiepunten), het diploma “ingenieur computerwetenschappen” aan de TU Eindhoven of het diploma “ingenieur computer engineering” aan de TU Delft verwerven.

13  | 

Waar kan je met je diploma aan de slag?

Informatici met een universitaire vorming blijven zeer gevraagd. Daar zijn goede redenen voor. In steeds meer situaties gebruiken we computers, vaak zonder daarbij stil te staan: denk maar aan de systemen die ingebed zijn in allerlei elektronische apparaten, in auto’s of betaalkaarten. Een grote organisatie die geen gebruik maakt van informatica is nauwelijks nog denkbaar en internet is alledaags geworden. Bovendien maakt de snelle technologische evolutie steeds complexere toepassingen mogelijk, die niet meer ontwikkeld en onderhouden kunnen worden zonder echte specialisten. Als informaticus heb je de keuze uit verschillende mogelijkheden om je loopbaan uit te bouwen. Je kan kiezen voor bedrijven die informaticaprojecten realiseren in opdracht van derden of voor bedrijven die in hun eigen informaticabehoeften voorzien. Je kan kiezen voor gespecialiseerd onderzoekswerk of voor meer algemene, administratief gerichte informatieverwerking. Je kan de nadruk leggen op de ontwikkeling van technisch-wetenschappelijke expertise of op het management van projecten. In elk geval zal je in een team functioneren en zal je snel je weg moeten kunnen vinden in nieuwe toepassingen. Je zal ook intensief en efficiënt moeten communiceren met medewerkers, klanten en opdrachtgevers.

|  14 

Waar kan je met je diploma aan de slag?

Een andere sector die een beroep doet op informatici is het onderwijs. Het betreft zowel het secundair onderwijs als het hoger onderwijs en in toenemende mate ook de sociale promotie (het avondonderwijs). Daarnaast doen bedrijven vaak beroep op gespecialiseerde krachten voor het organiseren van trainingen of opleidingen om hun werknemers de nodige informaticakennis bij te brengen. Het wetenschappelijk onderzoek en de ontwikkeling van nieuwe technologieën, zowel aan de universiteiten als in de industrie, biedt eveneens een tewerkstellingsmogelijkheid voor informatici.

15  | 

Toelatingsvoorwaarden en voorkennis Toelatingsvoorwaarden Om toegelaten te worden tot een universitaire studierichting, moet je beschikken over een diploma van het hoger secundair onderwijs. Een diploma van een professionele bachelor geeft eveneens toegang tot het universitair onderwijs. Buitenlandse studenten en studenten met een buitenlands diploma nemen best contact op met de studentenadministratie. Voorkennis In de studierichting Informatica kan je twee componenten onderscheiden: er is een geheel van cursussen dat tot doel heeft je een overzicht te bieden van de verschillende deelgebieden en hun theoretische onderbouw en er is een belangrijke component practica en projecten, waarin je de theoretische kennis kan toepassen op concrete problemen. Je dient daarom te beschikken over een zekere begaafdheid voor het methodisch oplossen van informaticaproblemen: van het bedenken van de eerste, abstracte versies van een oplossing tot het uitwerken van een concrete implementatie. Het is belangrijk een complexe situatie vlot te kunnen analyseren, helder en logisch correct te redeneren, en zich nauwkeurig te kunnen uitdrukken. Zoals voor alle universitaire studies zijn motivatie, doorzettingsvermogen, zin voor planning en een flinke dosis werklust absolute vereisten. Tevens wordt een behoorlijke wiskundige basiskennis verwacht. Leerlingen uit de wetenschappelijke richtingen, waarbij zes uur wiskunde of meer per week onderwezen werd tijdens de laatste twee jaren van het secundair onderwijs, hebben de beste vooropleiding genoten. Leerlingen uit andere richtingen, in het bijzonder met een beperkt aantal uren wiskunde, kunnen problemen hebben met de meer abstracte vakken zoals wiskunde, theoretische informatica, enz. Eventuele lacunes kunnen bijgewerkt worden tijdens het overbruggingsonderwijs, dat jaarlijks in september georganiseerd wordt. Een voldoende kennis van het Engels is onmisbaar omdat een groot deel van de terminologie in de informatica en het overgrote deel van de vakliteratuur Engelstalig is.

|  16 

Toelatingsvoorwaarden en voorkennis Gaten in je voorkennis? Je kan er iets aan doen! Vrees je een tekort in je voorkennis voor wiskunde, dan kan je in de maand september speciale overbruggingslessen volgen. Hierover lees je verder meer. Algemeen mag je stellen dat studenten die in hun vooropleiding in de laatste twee jaren van het secundair onderwijs ten minste zes uur wiskunde per week kregen - mits de nodige inzet - geen grote problemen ondervinden met deze studierichting. Heb je keuzemoeilijkheden? Misschien zit je nog met een hele resem vragen en twijfel je nog tussen bepaalde richtingen. Wordt het informatica, fysica of misschien toch wiskunde? Welke studierichting is theoretischer en welke biedt meer toepassingen en is praktischer gericht? Op de infodagen in de maanden maart en april kom je er meer over te weten. Daar kan je ook steeds je keuze eens bespreken met een prof, een assistent of een student uit de informatica. Een andere mogelijkheid is dat je een afspraak maakt via het Studenten Informatie Punt (STIP, zie ook p. 56) met een studieadviseur. Indien dat aangewezen is kunnen zij je nog doorverwijzen naar één van de professors informatica voor een diepgaander gesprek.

17  | 

Studiebegeleiding Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit Aan de universiteit ben je meer dan ooit verantwoordelijk voor jezelf. De manier waarop je studeert en het academiejaar indeelt moet je aanpassen aan je persoonlijk studeervermogen. Deze vaardigheid onder de knie krijgen is voor een “eerstejaarsstudent” niet altijd eenvoudig. Je wordt immers tegelijkertijd geconfronteerd met een aanzienlijke hoeveelheid leerstof en met een examensysteem waar je geen ervaring mee hebt. De medewerkers van de dienst Studieloopbaanbegeleiding kunnen je helpen. Hier kan je het hele academiejaar terecht voor algemene studiebegeleiding. Hierna geven we een kort overzicht van elk van de geboden diensten. Overbruggingsonderwijs in de maand september Gedurende twee weken voorafgaand aan het academiejaar (september) worden overbruggingslessen wiskunde en studiemethodiek ingericht. Het overbruggingsonderwijs steunt op drie pijlers: herhaling, remediëren en kennismaking. In grote lijnen wordt de voorkennis herhaald die nodig is om de gekozen studierichting goed voorbereid aan te vatten. Voor hen die vaststellen dat de voorkennis niet op peil is, worden remediëringslessen voorzien. Tenslotte biedt het overbruggingsonderwijs de gelegenheid om in een ontspannen sfeer kennis te maken met de nieuwe studieomgeving, lesgevers en medestudenten. De overbruggingslessen zijn gratis en niet verplicht. Het rooster is zo opgesteld dat iedere student een eigen lessenpakket kan samenstellen. Algemene studie- en studentenbegeleiding Tijdens het academiejaar kan je terecht bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding, zowel met studie- als met persoonlijke problemen. Zowel groepsactiviteiten als individuele begeleiding zijn volledig gratis. Afspraken met de begeleiders van deze dienst kan je maken via het STudenten Informatie Punt (STIP).

|  18 

Studiebegeleiding Studiekeuze De dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding geeft je advies over je studiekeuze, eventueel heroriëntatie en helpt je bij alle keuzemomenten van het begin van je studieloopbaan tot bij het afstuderen. De dienst werkt ook mee aan het Trampolineproject dat heroriëntatie beoogt wanneer blijkt dat de gekozen richting voor jou minder geschikt zou zijn.

Algemene studiebegeleiding: studievaardigheden en studieplanning Studentenbegeleiders organiseren trainingen en begeleidingen over studievaardigheden: studiemethode en studieplanning voor eerstejaarsstudenten. Na de examens van het eerste semester worden remediërende trainingen aangeboden (bv. uitstelgedrag aanpakken en examenstress onder controle krijgen). Je kan er ook terecht voor individuele begeleiding.

Psychosociale begeleiding Wanneer je last hebt om je te concentreren, twijfelt aan je studiekeuze, kampt met examenangst of persoonlijke problemen zoals het afspringen van een relatie, ernstige ziekte in je onmiddellijke omgeving, ... kan je een afspraak maken met een studentenbegeleider. Vervolgens word je, indien nodig, individueel begeleid of doorverwezen naar gepaste trainingen in kleine groepjes. Dit gebeurt steeds op vrijwillige basis. Het aanbod aan individuele, groepsgerichte en digitale begeleiding wordt in het begin van elk semester bekend gemaakt in alle mogelijke publicaties voor studenten. Je vindt ook heel wat informatie op de website www.ua.ac.be/adstud of www.ua.ac.be/studentenportaal.

Begeleiding van studenten met specifieke noden: aanvragen bijzondere faciliteiten Studenten met functiebeperkingen (fysische handicap of chronische ziekte, leerstoornis zoals dyslexie, ADHD, psychische problemen ...) of met bijzondere vragen omwille van sport op topniveau of kunstbeoefening kunnen via de Dienst voor studieadvies en studentenbegeleiding bijzondere faciliteiten voor onderwijs en/of examens aanvragen. Dit is voorzien in het Onderwijsen examenreglement van de Universiteit Antwerpen. Na het indienen van je aanvraag, word je uitgenodigd voor een intake­ gesprek met een studentenbegeleider. In onderling overleg worden de

19  | 

Studiebegeleiding nodige afspraken gemaakt. Als je dossier helemaal in orde is en voorzien van de nodige attestering zal de dienst je dossier ter goedkeuring voorleggen aan de rector. Vakspecifieke begeleiding tijdens het academiejaar Met je vragen over de cursus kan je steeds terecht bij de docent die deze cursus doceert of bij zijn of haar assistent(en). Gewoon aankloppen en meestal word je direct geholpen. Zoniet maak je vooraf een afspraak. Ook ouderejaarsstudenten zijn vaak bereid om eerstejaars te helpen of te begeleiden met hun studieproblemen. Informeer hiervoor bij de sociale diensten of via Jobweb. Onthoud vooral dat je niet met je vragen mag blijven zitten tot het te laat is. Professoren, assistenten, studiebegeleiders en de medewerkers van Studieloopbaanbegeleiding zijn er om je zo goed mogelijk te helpen.

| 20 

Studieprogramma Bachelor Als je je een idee wil vormen van de typische “werkweek” van een student informatica (althans wat het les volgen betreft), raadpleeg dan eens het collegerooster. Surf naar “www.ua.ac.be/collegeroosters”, daar vind je een overzicht van de huidige collegeroosters.

Hieronder vind je de lijsten met opleidingsonderdelen van het modelprogramma van de drie bachelorjaren. Bij ieder onderdeel wordt het aantal contacturen theorie (Th.), het aantal contacturen practicum (Pr.) en het aantal studiepunten (Sp) opgegeven. De indeling in uren theorie (Th.) en praktijk (Pr.) is in werkelijkheid niet altijd even scherp als hier weergegeven. Sommige vakken bieden een mengvorm van klassieke lessen, zelfstudie en praktisch werk. Bachelor eerste jaar Opleidingsonderdelen

Th.

Pr.

Sp.

Inleiding programmeren Discrete wiskunde Computersystemen Talen en automaten Gegevensstructuren Inleiding software engineering Calculus Inleiding tot C++ Computer Graphics

30 45 30 30 30 15 45 12 30

30 45 30 30 30 60 45 18 30

6 9 9 6 6 6 9 3 6

totaal

285

330

60

21  | 

Studieprogramma Bachelor Bachelor tweede jaar Opleidingsonderdelen

Th.

Databases theorie Project databases Gevorderd programmeren Machines en berekenbaarheid Uitbatingssytemen Computernetwerken Lineaire algebra Numerieke lineaire algebra Algoritmen en complexiteit Profileringsruimte: 12 sp kiezen uit keuzevakkenlijst (a)

40

totaal

270

330

60

Opleidingsonderdelen

Th.

Pr.

Sp.

Eindwerk Databases (XML & webtechnologie) Telecommunicatiesystemen Wetenschappelijk programmeren Software engineering Levensbeschouwelijk vak Inleiding gedistribueerd programmeren Profileringsruimte: 21 sp kiezen uit keuzevakkenlijst (a) of (b)

30 30 30 15 30 30 15

60 30 30 45 30

9 6 6 6 6 3 3

totaal

285

30 30 30 30 25 20 30

Pr.

Sp.

50 30 30 45 30 25 20 30

4 5 6 6 6 6 5 4 6 12

Bachelor derde jaar

| 22 

75

21 315

60

Keuzevakkenlijst Bachelor

Keuzevakkenlijst (a) voor Ba 2 en Ba 3

Th.

Pr.

Sp.

Programmeerparadigma’s Elementaire statistiek Fysica Algemene economie Datastructuren en algoritmen Bedrijfseconomie en ondernemerschap Computerarchitectuur

30 15 30 30 15 15 15

30 15 30 15 15 15

6 3 6 3 3 3 3

Keuzevakkenlijst (b) enkel voor Ba 3

Th.

Pr.

Sp.

Labo computernetwerken Datamining Formele technieken in de software engineering Netwerkprotocols Artificiële intelligentie Toegepaste logica Gevorderde programmeertechnieken Beeldverwerking

15 15 30 30 15 15 15 15

15 15 30

3 3 6 3 3 3 3 3

15 15 15 15

23  | 

Studieprogramma Master of Science in de Informatica De volledige masteropleiding informatica omvat 120 sp. Aan de universiteit Antwerpen is er keuze tussen vier afstudeerrichtingen (elk 90 sp) en 3 opties (elk 30 sp). Je kan elke afstudeerrichting combineren met elke optie. Afstudeerrichtingen (90 sp) De masteropleiding is georganiseerd rond vier specialisaties op het gebied van de informatica, die elk bepaald zijn door hun inhoudelijke specialisatie. De vier afstudeerrichtingen zijn: - Computationele Informatica - Computernetwerken en Gedistribueerde Systemen - Databases - Software Engineering De 90 sp van de afstudeerrichting zijn verdeeld in 30 sp verplichte vakken, 30 sp keuzevakken en 30 sp masterproef. Een andere kijk op het curriculum geeft aan dat de 90 sp van de afstudeerrichting verdeeld zijn in 30 sp verplichte vakken, 30 sp keuzevakken en 30 sp masterproef. De samenwerking met andere universiteiten (KU Leuven, U Hasselt, VU Brussel) geeft je nog ruimere mogelijkheden om je interesses na te streven. Indien het programma daar niet ten volle aan tegemoet komt, kan de Onderwijscommissie Informatica op basis van jouw persoonlijk voorstel een gepersonaliseerd programma goedkeuren. Zo kan je verzoeken om vakken te volgen van andere opleidingen, of kan je verzoeken om ontheven te worden van beperkingen in studiepunten op één van de componenten van het curriculum. Opties (30 sp) Naast de inhoudelijke vakspecialisatie speelt de beroepsfinaliteit natuurlijk ook een zeer belangrijke rol. De beroepscontext waarin de afgestudeerde informaticus moet functioneren is enorm gevarieerd. De belangrijkste beroepsfinaliteiten, namelijk, 1) Ondernemerschap, 2) Onderwijs en 3) Onderzoek en ontwikkeling vind je terug in de structuur van de opleiding waar ze elk vertegenwoordigd zijn door een overeenkomstige optie van 30 sp.

| 24 

Studieprogramma Master of Science in de Informatica 1. Optie Ondernemerschap De master met een bedrijfsgericht profiel zal als projectleider de technische verantwoordelijkheid en leiding dragen over ICT projecten. Hij/zij kan op termijn doorgroeien naar een verantwoordelijke functie binnen een onderneming waar hij/zij beslist over strategische keuzes betreffende informatica-infrastructuur en -oplossingen. Deze optie omvat 5 opleidingsonderdelen van elk 6 sp, waaronder bedrijfscommunicatie, management en organisatie, innovatie en ondernemerschap. Als je deze optie wil kiezen, wordt er van je verwacht dat je in de bachelorstudies de keuzevakken “Algemene Economie” en “Bedrijfseconomie en Ondernemerschap” volgt. Gedetailleerde informatie hierover is beschikbaar in de infobrochure van de opleiding Ondernemerschap.

2. Optie Onderwijs De master met een onderwijsgericht profiel bereidt voor op een functie als lesgever in het secundair en in het hoger onderwijs. Het diploma lerarenopleiding omvat in totaal 60 sp waarvan er 30 gevolgd worden tijdens de masteropleiding. Dat is precies de optie Onderwijs. Ze omvat 21 sp voor onderwijskundige vakken en 9 sp praktijk met oefenlessen en stage. Gedetailleerde informatie hierover is beschikbaar in de infobrochure van de lerarenopleiding of op de bijbehorende website.

25  | 

Studieprogramma Master of Science in de Informatica 3. Optie Onderzoek en ontwikkeling De master met een onderzoeksprofiel komt terecht in één van de kenniscentra, een universitaire instelling of onderzoekscentrum, of in een meer toepassingsgericht industrieel onderzoekslabo. De vorser draagt hier bij tot de ontwikkeling van nieuwe methodes en technologieën, zowel in een academische als industriële context. De optie Onderzoek omvat 18 sp van opleidingsonderdelen die onderzoeksvaardigheden aanbrengen en 12 sp van onderzoeksstages. Keuzemomenten en modeltrajecten Er zijn drie keuzemomenten. Bij aanvang van de masteropleiding leg je één van de 12 mogelijke combinaties van afstudeerrichting en optie vast. Op het einde van het eerste semester van het eerste masterjaar leg je de keuzevakken voor dat jaar vast. Bij aanvang van het tweede masterjaar kies je een promotor en het onderwerp van de masterproef, en leg je ook de keuzevakken voor het tweede masterjaar vast.

| 26 

Afstudeerrichting Computationele Informatica

Master: eerste jaar

Th.

Pr.

Sp.

Verplichte vakken Compilers Gedistribueerde Systemen Simuleren Optimalisatietechnieken Modelleren en simuleren Keuzevakken

15 25 25 25 25

35 20 20 20 20

6 6 6 6 6

Vrij te kiezen (binnen of buiten afstudeerrichting/opleiding)

6

Te kiezen uit onderstaande lijst verdiepende keuzevakken

6

Master: tweede jaar

Th.

Pr.

Sp.

Keuzevakken Vrij te kiezen (binnen of buiten afstudeerrichting/opleiding)

6

Te kiezen uit onderstaande lijst verdiepende keuzevakken

12

Masterproef Masterproef: voorstudie Masterproef: uitvoering

25 100

20 80

6 24

Verdiepende keuzevakken

Th.

Pr.

Sp.

Capita Selecta van de Computationele Wetenschappen Cluster Computing Multirooster en multilevel methoden Keuzelijst van de gelijknamige richting aan de KU Leuven

20 25 15

3 20 10

6 3

27  | 

Afstudeerrichting Computernetwerken en gedistribueerde systemen Master of Science in de Informatica Master: eerste jaar

Th.

Pr.

Sp.

Verplichte vakken Compilers Gedistribueerde Systemen Mobiele en draadloze netwerken Prestatieanalyse van Telecomsystemen Distributed Computing Paradigms Keuzevakken

15 25 25 25 25

35 20 20 20 20

6 6 6 6 6

Vrij te kiezen (binnen of buiten afstudeerrichting/opleiding)

6

Te kiezen uit onderstaande lijst verdiepende keuzevakken

6

Master: tweede jaar

Th.

Pr.

Sp.

Keuzevakken Vrij te kiezen (binnen of buiten afstudeerrichting/opleiding)

6

Te kiezen uit onderstaande lijst verdiepende keuzevakken

12

Masterproef Masterproef: voorstudie Masterproef: uitvoering

25 100

20 80

6 24

Verdiepende keuzevakken

Th.

Pr.

Sp.

Advanced Performance Modeling Cluster Computing Grid Computing Capita Selecta van Gridtoepassingen Labo sensornetwerken Seminarie Computernetwerken Keuzelijst van de gelijknamige richting aan de KU Leuven

25 25 15 15 15 25

20 20 35 10 10

3 6 6 3 3 3

| 28 

Afstudeerrichting Databases Master of Science in de Informatica

Master: eerste jaar

Th.

Pr.

Sp.

Verplichte vakken Compilers Gedistribueerde Systemen Geavanceerde Databasesystemen Actuele Trends in Databases Datamining Keuzevakken

15 25 25 25 25

35 20 20 20 20

6 6 6 6 6

Vrij te kiezen (binnen of buiten afstudeerrichting/opleiding)

6

Te kiezen uit onderstaande lijst verdiepende keuzevakken

6

Master: tweede jaar

Th.

Pr.

Sp.

Keuzevakken Vrij te kiezen (binnen of buiten afstudeerrichting/opleiding

6

Te kiezen uit onderstaande lijst verdiepende keuzevakken

12

Masterproef Masterproef: voorstudie Masterproef: uitvoering

25 100

20 80

6 24

Verdiepende keuzevakken

Th.

Pr.

Sp.

15 15

10 10 45

3 3 6

Database Security Gevorderde AI Technieken Project Databases Keuzelijst van de gelijknamige richting aan de KU Leuven, de U Hasselt, de VU Brussel

29  | 

Afstudeerrichting Software engineering Master of Science in de Informatica

Master: eerste jaar

Th.

Pr.

Sp.

Verplichte vakken Compilers Gedistribueerde Systemen

15 25

35 20

6 6

25

20

6

25 25

20 20

6 6

Modeling and Transformation in Software Development Formele Specificaties Software Re-engineering Keuzevakken Vrij te kiezen (binnen of buiten afstudeerrichting/opleiding)

6

Te kiezen uit onderstaande lijst verdiepende keuzevakken

6

Master: tweede jaar

Th.

Pr.

Sp.

Keuzevakken Vrij te kiezen (binnen of buiten afstudeerrichting/opleiding

6

Te kiezen uit onderstaande lijst verdiepende keuzevakken

12

Masterproef Masterproef: voorstudie Masterproef: uitvoering

25 100

20 80

6 24

Verdiepende keuzevakken

Th.

Pr.

Sp.

Capita Selecta van de Software Engineering Software Testing Datamining Keuzelijst van de gelijknamige richting aan de KU Leuven en de VU Brussel

25 25 25

20 20 20

6 6 6

| 30 

Meer informatie vind je in de brochure “Informatica - deel 2 masteroplei­ding” of op de website: www.ua.ac.be/masters

31  | 

Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar

www.ua.ac.be/wetenschappen -> onderwijs -> informatica In deze brochure laten we je kennis maken met de inhoud van de opleidingsonderdelen van de eerste, tweede en derde jaar Bachelor Informatica. Op de website van de Universiteit Antwerpen onder www.ua.ac.be/wetenschappen > onderwijs > informatica > vakbeschrijvingen, vind je meer uitgebreide en de recentste informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatie­ vormen en noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal. Calculus De cursus omvat: rijen reële getallen, functies, continuiteit, eendimensionale differentiaalrekening met een inleiding tot differentiaalrekening in meer veranderlijken, integraalrekening van functies van een veranderlijke, reeksen, met inbegrip van machtreeksen en Fourierreeksen, een inleiding tot de complexe getallen. Computer Graphics In eerste instantie worden kort de hardwarematige elementen belicht die grafische output kunnen realiseren. Daarna worden de grafische primitieven voor het afbeelden van elementaire krommen toegelicht. Driedimensionale transformaties in homogene coördinaten van de wereld zowel als de beschrijvende assenstelsels worden behandeld, met o.a. een wereldbeschrijving vanuit camera oogpunt als resultaat. Projectie wordt toegevoegd om te leiden tot een tweedimensionale geprojecteerde afbeelding van de wereld. Realisme wordt toegevoegd door fenomenologische modellen te gebruiken voor inkleuring en belichting van een polygonaal opgebouwde wereld. Naast een hidden-line implementatie worden ook Z-buffering (efficient maar beperkt realistisch) en Raytraycing (traag maar zeer realistisch) behandeld om naast back-face culling de overdekte elementen uit de figuren te weren. De practica gebeuren in Oberon-2.

| 32 

Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar Computersystemen Deel één, Basiskennis Computersystemen, omvat drie gebieden. - Inleiding computersystemen: geschiedenis, lagen-model van computer­ systemen, data representatie en getallenstelsels (binair, hexadecimaal, ...), basis hardware (transistoren, logische poortjes, multiplexer, flip-flop, ...) - Inleiding computer architectuur: von Neuman architectuur (CPU, geheugen, bus), fetch-execute cycle, assembler en machinetaal. uitbatingsystemen (geheugen-, proces -, file management) - Inleiding telecommunicatie en computernetwerken. Deel twee, Basiskennis Besturingssystemen, omvat een inleiding tot UNIX en MS Windows. Discrete wiskunde Deze cursus behandelt de volgende aspecten van de wiskunde: - verzamelingen, relaties en functies; - bewijstechnieken: volledige inductie; - telmethodes: combinatoriek en principe van inclusie en exclusie; - eindige kanstheorie; - elementaire logica. Gegevensstructuren In dit opleidingsonderdeel leer je (zelfstandig en in groep) voor eenvoudige, realistische informaticaproblemen oplossingen ontwerpen en implementeren in een concreet systeem, met behulp van denkprocessen en technieken die professionele informatici gebruiken. Een belangrijk deel is het portfoliowerk. Voor het probleemoplossend werk van de toepassingsopdrachten in je portfolio is er heel wat nieuwe kennis nodig. De onderwerpen die aan bod komen zijn o.a. programmeerprincipes en software engineering; gegevensabstractie; recursie; ADT stack, queue, boom, tabel; externe methoden: mergesort, zoeken, indexeren, hashing, B-bomen. Inleiding programmeren Er wordt gestart met een procedurele aanpak waarbinnen alle nodige syntactische constructies voor dataspecificatie en verwerkingsinstructies worden aangebracht. Er wordt aandacht besteed aan samengestelde types, top-down

33  | 

Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar ontwerp, abstractiemogelijkheden en modulair programmeren. Er wordt een inleiding gegeven op het object-gericht programmeren, vertrekkend van expliciete pointer syntax, en met nadruk op de mogelijkheden tot encapsulatie en hergebruik. Afsluitend wordt een overzicht gegeven van de abstractiemogelijkheden (procedureel, klassiek ADT, objectgericht) die Oberon biedt dankzij het modulair en objectgericht karakter van de taal. Inleiding software-engineering Naast een theoretische inleiding bestaat de inhoud van dit vak vooral uit zelfwerkzaamheid. Vertrekkende van een behoeftespecificatie (die in de loop van het project wordt uitgebreid en aangepast) zal de student het probleem analyseren en er een oplossing voor ontwerpen, implementeren en testen. Het implementeren en testen gebeurt aan de hand van de programmeertaal Oberon. Talen en automaten Dit opleidingsonderdeel vormt samen met de cursussen ‘Machines en berekenbaarheid’ en ‘Algoritmen en complexiteit’ een inleiding tot de theoretische informatica: automatentheorie, talen en rekenprocessen. Je leert er de mogelijkheden en beperkingen van eenvoudige rekenprocessen onderzoeken, gebruik makend van wiskundige methodes. Je bestudeert de formele behandeling van volgende onderwerpen en past ze toe om eenvoudige problemen op te lossen: werking van eindige automaten, toepassingen van eindige automaten (web/text search), het verband tussen eindige automaten en reguliere expressies, toepassingen van reguliere expressies in UNIX, in lexicale analyse en bij het opsporen van patronen in een tekst, eigenschappen en beperkingen van reguliere talen.

| 34 

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar VERPLICHTE OPLEIDINGSONDERDELEN Algoritmen en complexiteit In het eerste deel van de cursus worden verschillende modellen van berekenbaarheid beschreven: RAM, RASP, Turing Machine. Deze modellen kunnen gezien worden als wiskundige talen voor het uitdrukken van algoritmen; ze verschillen in de keuze van gegevensstructuren en elementaire operaties. Op basis van die modellen worden vervolgens de begrippen tijds- en ruimtecomplexiteit bestudeerd, inclusief NP-problemen en beslisbaarheid. Dit gebeurt aan de hand van concrete algoritmen. Tenslotte wordt ook aandacht besteed aan gerandomiseerde algoritmen. Computernetwerken De nadruk wordt gelegd op essentiele mechanismen en algoritmen die gebruikt worden in de verschillende lagen van computernetwerken, met speciale aandacht voor de protocols die in het Internet worden gebruikt (Ethernet, IP, TCP, HTTP...). - - - - - -

fysische laag (signalen in tijds- en frequentiedomein, analoge en digitale signalen,...); medium access control laag (LAN protocols zoals Ethernet); datalink laag (foutdetectie en correctie, flow controle); netwerk laag (het IP protocol); transport laag (TCP en UDP protocols); applicatielaag (HTTP, mail,...).

Databases Ontwerp van database toepassingen. Ondervragingstalen in het relationeel database model, de relationele algebra, calculi, datalog en SQL. Het verband tussen deze talen. Het gebruik van LISP om geordende databases te specificeren. Eigenschappen van tabellen, functionele afhankelijkheden, sleutels en referentiele integriteit. Decompositie van tabellen en normaalvormen. Gevorderd programmeren Een uitgebreid overzicht van C++ met bijzondere aandacht voor object-gericht programmeren zoals de C++ aspecten ter ondersteuning van overerving en van polymorfisme (overloading, virtual methods). Parallel wordt het idioom (het

35  | 

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar typische “taalgebruik” in C++ programma’s) bekeken en ook ingeoefend in de practica. Inleidende begrippen van UML (Unified Modeling Language) worden ingevoerd waar mogelijk om programmaontwerp te visualiseren. Ook het generisch programmeren aan de hand van templates wordt bestudeerd. Machines en berekenbaarheid Dit opleidingsonderdeel vormt samen met de cursussen ‘Talen en automaten’ en ‘Algoritmen en complexiteit’ een inleiding tot de theoretische informatica: automatentheorie, talen en rekenprocessen. Je leert er de mogelijkheden en beperkingen van eenvoudige rekenprocessen onderzoeken, gebruik makend van wiskundige methodes. Je bestudeert de formele behandeling van volgende onderwerpen en past ze toe om eenvoudige problemen op te lossen: context-vrije grammatica’s en talen, toepassingen van context-vrije grammatica’s: parsers, YACC parser generator, markup languages, ..., de werking van pushdown automaten, verband tussen pushdown automaten en context-vrije grammatica’s, eigenschappen en beperkingen van context-vrije talen, turing machines. Lineaire algebra - Matrixrekening en oplossen van stelsels: elementair rekenen, blokvermenig vuldgiging,determinanten - Algemene vectorruimten: voortbrengers, basissen en dimensie voor eindigdimensionale vectorruimten, directe som en direct product, nulruimte en kolommenruimte en rang van een matrix, lineaire afbeeldingen en matrixvoorstelling, eigenwaarden en eigenvectoren - Normen, vector normen, matrix normen Numerieke lineaire algebra - Floating-point aritmetiek - Eindige precisie matrix rekenen, conditiegetal - Gestructureerde matrices (driehoeksmatrices, symmetrische matrices, ...) - Numeriek oplossen stelsels lineaire vergelijkingen: directe methoden Project gedistribueerd programmeren Het theoretisch luik geeft een kort overzicht van het softwareontwikkelingstraject. Vervolgens worden een aantal onderwerpen onderzocht die vaak een rol spelen in de uitbouw van gesdistribueerde toepassingen zoals het client-server

| 36 

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar paradigma, programmeren met sockets, XML technologie. Het zijn aspecten die geintegreerd moet worden in de softwareoplossing van het projectprobleem. Het practicum bestaat in het uitwerken in C++ en Java van een softwareoplossing voor een probleemstelling die elk jaar anders is. Het project wordt in groepen van vier tot zes studenten uitgevoerd en bestaat o.a. in het maken van een ontwerp, het coderen en testen en tenslotte het opstellen van documentatie. Niet alleen de geproduceerde code maar ook de algemene aanpak is van belang. Er worden vooraf mijlpalen afgesproken: specifieke termijnen waarop projectproducten zoals designdiagrammen of prototype code opgeleverd moe­ ten worden. Uitbatingssystemen In dit opleidingsonderdeel worden uitbatingssystemen, ook besturingssystemen genoemd of operating systems in het Engels, bestudeerd. Het gaat om het geheel van software dat de computer operationeel houdt en een die laag waarop de toepassingsprogrammatuur uitgevoerd wordt. Belangrijke onderwerpen die aan bod komen zijn: begrippen als processen en threads, vormen van proces beheer en –scheduling, virtueel geheugenbeheer, filesystemen, synchronisatie van processen en problemen van concurrent gebruik van systeemresources. In het practicum wordt enerzijds aandacht gegeven aan bovenstaande onderwerpen en worden anderzijds praktische gebruiksvaardigheden van UNIX/Linux uitgediept.

KEUZE-OPLEIDINGSONDERDELEN Algemene economie In deze algemene inleiding tot de economie ligt de klemtoon op het aanbrengen van basisbegrippen, en op het verschaffen van inzicht in een aantal economische verschijnselen en theorieën hieromtrent. Een inleidend hoofdstuk behandelt het object, het doel, de methode, de mogelijkheden en beperkingen van de economische wetenschap, alsmede haar relatie tot andere wetenschappen. Vervolgens worden thema’s uit de micro-economie (verbruik, productie, prijsvorming) en de macro-economie (economische kringloop, geldwezen, het neoklassieke en keynesiaanse paradigma, internationale betrekkingen) behandeld.

37  | 

Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Programmeerparadigma’s In deze cursus worden verschillende programmeertalen bestudeerd, welke een niet onbelangrijke rol spelen in de informatica in het algemeen en in artificiële intelligentie in het bijzonder. De nadruk zal liggen op functionele en logische programmeertalen, maar ook genetisch programmeren en event-driven programming kunnen aan bod komen. De cursus zal zowel een theoretische studie als hands-on ervaring met deze programmeertalen en -paradigma’s omvatten. Elementaire statistiek De cursus start met een overzicht van de belangrijkste begrippen en eigenschappen uit de kansrekening, inclusief de meest gebruikte discrete en continue kansverdelingen en benaderingen van kansverdelingen. Verder worden volgende onderwerpen behandeld: - Beschrijvende statistiek: het histogram, kentallen van locatie en schaal, de boxplot. - Parameterschattingen en betrouwbaarheidsintervallen: gemiddelde, variantie, percentage. - Parametertesten: voor het gemiddelde en de variantie. - Vergelijkingstesten: de F-test en de t-test. - Verdelingstesten: de chi-kwadraat test. - Testen van onafhankelijkheid: contingentietafels, correlatie. - Enkelvoudige lineaire regressie. De verschillende methodes worden geïllustreerd met het statistische software­ pakket SPLUS. Fysica Eerst wordt een noodzakelijke basis gelegd met vektorrekening, kinematica en dynamica. Vervolgens wordt er overgegaan op de onderwerpen elektriciteit (m.i.v. condensatoren, batterijen, touchscreens, snelheid van informatieoverdracht,...), halfgeleiders (juncties, transistoren, diodes,...), integrated circuits (productie, evolutie, toekomst), isolatoren(piezo-elektrische onderdelen,...), supergeleiders, magnetoresistieve materialen ( RAM, opdrijven van snelheden, spintronics,...), golven (geluid, microfoons, versterkers, klokken, touch­screens,...), elektromagnetische golven (optische communicatie, radio, televisie,...), lasers (CD, DVD,...).

| 38 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar VERPLICHTE OPLEIDINGSONDERDELEN Software engineering De inhoud van de cursus beslaat het volledige gamma aan activiteiten die in een typisch project aan bod komen, zoals daar zijn planning, communicatie, kwaliteitscontrole, evolutie en onderhoud. Concreet houdt dit in: - de software levenscyclus (behoeftes, analyse, ontwerp, implementatie, testen, onderhoud); - kwaliteitscontrole (code reviews, ISO 9000, CMM, metrics); - projectbeheer (PERT, Gantt, kosten schatting). Telecommunicatiesystemen Het doel van deze cursus is de architectuur en de werking van een aantal hedendaagse telecommunicatiesystemen te bespreken. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het ISO referentie model bestudeerd in de cursus Computernetwerken (1ste bachelor). Meer in het bijzonder komen volgende telecommunicatiesystemen aan bod: telefonienetwerken, SDH/PDH netwerken, ISDN netwerken, ATM netwerken, TCP/IP netwerken (Internet) met nadruk op Quality of Service ondersteuning, access netwerken (APON, ADSL/VDSL), mobiele netwerken (GSM, GPRS), Wireless LAN. Naast algemene principes die gebruikt worden voor het ontwerp en de werking van deze netwerken, worden ook architecturale aspecten behandeld. Wetenschappelijk programmeren Deze cursus volgt op het vak Numerieke lineaire algebra. Hierbij zullen we verder een aantal numerieke basistechnieken bekijken, waaronder het oplossen van een niet-lineaire vergelijking, interpolatie, het modelleren van ruizige data, functiebenaderingen, numerieke integratie en random number generatie. Levensbeschouwing De cursus is opgesplitst in drie onderdelen. Alle studenten volgen verplicht een inleidende A-module en kiezen vervolgens één module uit de B- en C-reeks. Alle modules bedragen 10 uur. B-modules: B1: Het Christendom van op afstand bekeken, B2: De monotheïstische religies, B3: Westerse en Oosterse levensbeschouwingen, B4: Vrijzinnig Humanisme.

39  | 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar C-modules: C1: Levensbeschouwelijke visies op staat, recht en civil society, C2: Levensbeschouwing en natuurwetenschap, C3: Antropologische bouwstenen van levensbeschouwing, C4: Levensbeschouwing en het individu, C5: De levensbeschouwelijke basis van de Westerse samenleving. Eindwerk Het maken van een eindwerk heeft tot doel de student te laten demonstreren dat hij/zij zelfstandig en binnen een gestelde termijn een softwaresysteem kan opleveren dat voldoet aan gestelde vereisten. Het eindwerk resulteert normaal in (a) software; (b) bijhorende documentatie; (c) eventuele tussentijdse rapporten die het verloop van het project weergeven; en (d) het finaal projectverslag waarin de student zijn/haar bevindingen rapporteert. Het kiezen van een onderwerp en promotor voor een eindwerk gebeurt in het begin van het academiejaar. Alle promotoren publiceren eind september een lijst van mogelijke onderwerpen waaruit je kan kiezen maar je kan een eigen eindwerk voorstellen maar moet een promotor vinden die als verantwoordelijke wil optreden.

KEUZE-OPLEIDINGSONDERDELEN Artificiële intelligentie Deze inleidende cursus behandelt de klassieke paradigma’s van artificiële intelligentie: zoekstrategieën, kennisrepresentatie, kennisinferentie, enz. Dit vormt de basis voor de ontwikkeling van kennis- en expertsystemen, zelf-lerende algoritmen, planningsystemen, ‘intelligent agents’ en softbots, ... Formele technieken in software engineering Deze cursus vormt een praktijk introductie tot het zogenaamde “model driven engineering” (of modelgebaseerd ontwikkelen van software). Daarbij wordt een abstract model gemaakt van wat een software systeem hoort te doen, en worden de implementatiedetails omtrent de platformen waarop een software systeem zal draaien achteraf ingevuld door een code generator.

|  40 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Gevorderde programmeertechnieken In deze cursus worden aspecten van het gevorderd programmeren, specifiek van het computationeel programmeren, belicht. De voertaal van de cursus, zowel theorie als practicum, is C++ [1]. Er wordt vooral aandacht besteed aan generisch programmeren met templates [2, 3]. Het verschil met het interface-implementation model uit de object georiënteerde sfeer wordt onderzocht. De aandacht gaat ook naar de reper-

cuties op plaats- en tijdsperformatie van de geproduceerde code. Vervolgens onderzoeken we function objects, als oplossing voor de rigiditeit van oproepstructuren, en expression templates. Datamining Data Mining is de geautomatiseerde analyse van (meestal zeer grote) collecties gegevens met als doel er onverwachte relaties of patronen in te vinden en de gegevens op nieuwe manieren samen te vatten zodat deze zowel verstaanbaar als bruikbaar zijn voor de eigenaar van de gegevens. In deze cursus gaan we in op de basistechnieken en algoritmes uit data mining en dat zowel in theorie als in de praktijk

41  | 

Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Netwerkprotocols Het vak netwerkprotocols is opgebouwd rond trends in de moderne telecommunicatie. Waar andere telecommunicatievakken zich vaak richten op de onderste netwerklagen van het OSI model, beschouwt dit vak het netwerk meer vanuit ap­plicatiestandpunt. In dit vak zullen de studenten in groepjes van twee een applicatie moeten uitwerken rond enkele van deze moderne technieken. Naast de pure implementatie wordt ook enig opzoekingswerk rond de ‘State of the Art’ van de gebruikte technologie verwacht. Enkele voorbeelden: peer-to-peer communicatie, service discovery, file sharing, wireless ad hoc communicatie Toegepaste logica In dit opleidingsonderdeel leer je eenvoudige problemen oplossen gebruik makend van logische technieken die van belang zijn binnen de informatica. Je oefent in het vlot werken met de verschillende aspecten van het logisch programmeren. Verder verdiep je je zelfstandig in een onderwerp naar keuze dat je dan ook zowel mondeling als schriftelijk (portfolio) presenteert. Dit gebeurt in de vorm van een simulatie van een conferentie waarin je de rol van onderzoeker, mede-onderzoeker en reviewer speelt.

|  42 

Studie- en studentenvoorzieningen Cursusdienst Eerstejaars kunnen voor de aankoop van cursussen terecht bij de Cursusdienst (Campus Groenenborger, naast de cafetaria, tegenover lokaal U024 en U025). De officiële cursussen, uitgegeven door de professoren en assistenten onder de vorm van losse kopies en eventueel CD’s met illustratiemateriaal, worden er tegen minimale prijzen verkocht. Veel van dit materiaal is natuurlijk ook beschikbaar via het electronische leerplatform Blackboard. Aan de balie van de cursusdienst vind je een lijst van de cursussen met betrekking tot jouw studierichting. De cursusdienst verkoopt ook ander studiemateriaal zoals labojassen, veiligheidsbrillen, dissectiesets, enz. Sport Je kan zowel individueel als in groep een grote verscheidenheid aan sporttakken beoefenen (+/- 30 sporten). Daarnaast besteden we aandacht aan representatiesport en interfacultaire competities en worden er allerhande tornooien georganiseerd evenals sportinitiaties, skistages, de 24-urenloop, Hossa-sportorganisaties... Campus Middelheim beschikt over een mooie sporthal (Sportopolis). Je kan er naar hartelust fitnessen, dansen, vechtsporten beoefenen, squashen, badminton spelen, tafeltennissen enz. Daarnaast beschikt het sportcomplex over een polyvalente zaal die ruimte biedt voor sporten zoals volleybal, handbal, basket- en korfbal, zaalvoetbal.... Er is ook een denksportruimte (schaken, bridge,...) en een ontspanningsruimte met biljart en een cafetaria voorzien. Het spreekt voor zich dat hier ook plaats is voor TD’s en andere studentikoze en culturele activiteiten.

43  | 

Studie- en studentenvoorzieningen Computerfaciliteiten Op alle campussen van de Universiteit Antwerpen kan je gebruik maken van volwaardige computerfaciliteiten en van het elektronisch leerplatform “Blackboard”. Je vindt zowel computers in de bibliotheekruimten als in speciaal daartoe voorziene lokalen. Bovendien kan je in de bibliotheken en cafetaria’s ook draadloos surfen met je eigen laptop. Studentenrestaurants De Universiteit Antwerpen beschikt over goede studentenrestaurants waar je terecht kan voor warme en vegetarische maaltijden aan een zeer democratische prijs. De studenten kunnen terecht in het studentenrestaurant “Het Atrium” (Campus Middelheim). Een andere mogelijkheid biedt “De Passage” (Campus Groenenborger) met weliswaar een beperkter aanbod aan warme maaltijden maar met een ruime keuze aan broodjes, gebak, salades, versnaperingen en soep. De laatste jaren werd het aanbod aanzienlijk uitgebreid. Campus Drie Eiken beschikt naast een restaurant met een uitgebreide keuze aan gerechten over een uitstekende en drukbezochte cafetaria met een prachtig zonneterras.

Je kan zowel individueel als in groep een grote verscheidenheid aan sporttakken beoefenen.

|  44 

Studentenverenigingen Het studentenleven aan de Universiteit Antwerpen De boog kan niet altijd gespannen staan. Zoek je wat verstrooiing en wil je het studentenleven wat aangenamer maken dan kan je je aansluiten of kennismaken met enkele studentenverenigingen van de Universiteit Antwerpen.

WINAK Als student informatica kom je in de eerste plaats in contact met WINAK, de studentenvereniging voor informaticastudenten (www.winak.be). Het is een erg actieve vereniging met een clubblad en diverse activiteiten zoals TD’s en traditionele cantussen, maar ook regelmatig uitstappen en weekends. De sfeer tussen de studenten is erg goed in Antwerpen en ook afgestudeerden (zelfs assistenten en professoren) nemen soms deel aan de activiteiten.

VUAS Naast de eigen studentenvereniging is er ook VUAS (Verenigde Universiteit Antwerpen Studenten). Deze organisatie is een overkoepeling van ASK-Stuwer en UNIFAC (resp. de studentenverenigingen van de buitencampussen en van de Stadscampus).

-

- -

De praeses (voorzitter) en het praesidium engageren zich voor de studenten op vlak van ontspanning, begeleiding en bescherming. Zij stellen drie doelen voorop: de opmaak van de wekelijkse Snelkrant die gratis wordt verspreid en informatie biedt over de activiteiten van studentenverenigingen, beschikbare jobs bij de jobdienst, e.a.; studentenvertegenwoordiging en behartiging van studentenbelangen; instaan voor ontspanning en culturele activiteiten (bv. wekelijkse filmvertoning, jaarlijkse filmweek, go-cartrace, cocktailparty, galabal,...).

VUAS vormt tevens de tussenschakel tussen andere studentenkringen, de studenten en de academische overheid van de Universiteit Antwerpen. Voor meer informatie kan je ook terecht op: www.vuas.be Voorts zijn er nog studentenclubs die niet aan opleidingen gebonden zijn maar studenten bijeen brengen met bijvoorbeeld gelijkaardige politieke interesses. Ook CAMPINARIA, de vereniging van kot- en homestudenten, is een naam die je ongetwijfeld zal horen vallen.

45  | 

Hoe bereik je makkelijk de campussen? Wegbeschrijving Op www.ua.ac.be/route kan je de wegbeschrijving naar de verschillende campussen terugvinden. Alle campussen beschikken over ruime parkings, behalve de Stadscampus. Wens je toch in de buurt van de Stadscampus te parkeren, volg dan best de blauwe parkeerroute “Meir Universiteit”. Parkeren in Antwerpen is echter niet gratis! Meer info kan je terugvinden op www.parkereninantwerpen.be Met de bus

De Lijn info: 070 220 200 Voor alle informatie over reiswegen, dienstregelingen, verloren voorwerpen en algemene inlichtingen: op weekdagen van 7u tot 19u, za-, zo- en feestdagen van 10u tot 18u. Je kan ook terecht in één van de Lijnwinkels om dienstregelingsboekje te kopen. Die bieden een overzicht van alle bus- en/of tramlijnen in een streek. Op veel bussen en trams vind je een folder met de dienstregeling van de lijn waarop je rijdt. Natuurlijk kan je ook steeds één van de chauffeurs aanspreken of surfen naar de website: www.delijn.be. De website van De Lijn beschikt ook over een routeplanner die voor jou de reis van deur tot deur met bus, tram en/of trein uitstippelt.

Dienst Abonnementen van De Lijn Antwerpen Grotehondstraat 58, 2018 Antwerpen, tel. 03 218 15 61 op weekdagen van 8u30 tot 16u e-mail: [email protected] Met de trein Voor alle informatie over reiswegen, dienstregelingen, vertrek- en aankomsttijden kan je terecht bij de NMBS, Centraal Station: Koningin Astridplein 2, 2000 Antwerpen, tel. 03 204 20 40 of op de website: www.b-rail.be.

|  46 

Plattegrond van de Stadscampus Hoofdadres Stadscampus Prinsstraat 13 - 2000 Antwerpen

Gebouw A - Prinsstraat 13 Gebouw B - Prinsstraat 13 Gebouw C - Prinsstraat 13 Gebouw D - Grote Kauwenberg 18 Agora / Sporthal / STIP - Grote Kauwenberg 2 Aula Rector Dhanis - Kleine Kauwenberg 14 Gebouw L - Lange Winkelstraat 40 De Meerminne - Sint-Jacobstraat 2 Scribani - Prinsstraat 10 Gebouw R - Rodestraat 14 Gebouw V - Venusstraat 23 Gebouw S - Lange Sint-Annastraat 7 Peter Benoit - Kipdorp 61 Kleine Kauwenberg 12 Centraal magazijn - Vekestraat 33 Annexe - Rodestraat 14 IOIW - Moreel Consulent - Preventiedienst Venusstraat 35 Bibliotheek - Prinsstraat 13 Hof Van Liere - Prinsstraat 13

A B C D E K L M P R V S Z 1 2 3 4 5 6

Ruusbroecgenootschap Grote Kauwenberg 32-34 Studiecentrum Open Universiteit Blindestraat 14 IOIW / Dienst Internationale Samenwerking Gratiekapelstraat 10 Linguapolis - Prinsstraat 8 Studentenhome Ten Prinsenhove Koningstraat 8 Restaurant Ten Prinsenhove /Labotheek Koningstraat 8 Zomaar een dak - Prinsstraat 32 Universitas - Prinsesstraat 16 ITMMA - Keizerstraat 64 UAMS / CVA - Het Brantijser Sint-Jacobsmarkt 13 IOB / Onderwijsadministratie / Steunpunt Buitenlands Beleid - Lange St. Annastraat 7 CBO / CEMiS / Steunpunt Gelijkekansenbeleid Lange Nieuwstraat 55

7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

47  | 

Plattegrond van campus Groenenborger Hoofdadres campus Groenenborger Groenenborgerlaan 171 - 2020 Antwerpen

Onthaal Faculteit FBD Faculteit Geneeskunde Faculteit Wetenschappen

|  48 

T T-U-V T-V T-U-V-X

Dept. Studentgerichte Diensten Cursusdienst Studielandschap Cafetaria

T US S Y

Plattegrond van campus Middelheim Hoofdadres campus Middelheim Middelheimlaan 1 - 2020 Antwerpen

Onthaal Stafdiensten van de rector College van Beheer Dept. Financiën Dept. Onderwijs Dept. Onderzoek Dept. WMD

A A A A A A A

Bedrijfsjuridische dienst Dept. Personeel Dept. Wiskunde - Informatica Studentenhome Restaurant - cafetaria VUAS Sportcentrum - Commissariaat voor de sport

A C G D D E B

49  | 

Plattegrond van campus Drie Eiken Hoofdadres campus Drie Eiken Universiteitsplein 1 - 2610 Antwerpen

Onthaal Auditoria Bib-leeszaal Linguapolis CNO Dept. ICT - nieuwe mediadienst Dept. Infrastructuur Dept. Studentgerichte Diensten - STIP Faculteit FBD

|  50 

D R-S-Q A-R-T E D D D-S-B G D-S-T-U

Faculteit Geneeskunde Faculteit Wetenschappen Konijnenpijp Pavo Restaurant - cafetaria Studentenhome Auditorium Kinsbergen Sporthal

S-T B-C-H-N FKP P G Home UZA FSP

Bijkomende informatie Provinciale informatiedagen De studiebegeleiders en medewerkers van de Universiteit Antwerpen nemen jaarlijks deel aan de netoverschrijdende studie-infobeurzen (Sidin’s). Deze worden per provincie georganiseerd op initiatief van het Ministerie van Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap en de Centra voor Leerlingen­ begeleiding. Informatiedagen aan onze instelling Elk jaar organiseert de Universiteit Antwerpen informatiedagen voor leerlingen van het secundair onderwijs. Deze hebben meestal plaats in de lente. Naast een algemene en een specifiek studiegerichte infosessie kan je aan de infostands de cursussen inkijken en een aantal brochures verkrijgen. Je krijgt de gelegenheid tot vragen stellen en desgewenst tot een persoonlijk gesprek. Vooraf inschrijven is niet nodig. De data vind je op onze website onder: www.ua.ac.be/infodagen, in onze brochures en in de kranten. Brochures over andere opleidingen Andere publicaties in deze reeks (alfabetisch gerangschikt): Biochemie en Biotechnologie, Bio-ingenieurswetenschappen, Biologie, Biomedische Wetenschappen, Chemie, Communicatiewetenschappen, Diergeneeskunde, Farmaceutische Wetenschappen, Fysica, Geneeskunde, Geschiedenis, Handelsingenieur, Handelsingenieur in de Beleidsinformatica, Politieke Wetenschappen, Rechten, Sociologie, Sociaal - Economische Wetenschappen, Taal- en Letterkunde, TEW: bedrijfskunde, TEW: economisch beleid, Wijsbegeerte, Wiskunde. Wil je meer informatie dan kan je een brochure van één van deze opleidingen aanvragen bij de dienst Studie-informatie. Internet Surf gerust eens naar de volgende website van de Universiteit Antwerpen: www.ua.ac.be. Je vindt er uitgebreide informatie over alles wat je als student moet weten: studieaanbod, internationale programma’s, studie‑ begeleiding, voorbereidende cursussen, sociale voorzieningen, studenten­ leven, bibliotheken, examenreglement, enz.

51  | 

Bijkomende informatie

STudenten Informatie Punt (STIP) Campus Drie Eiken Universiteitsplein 1, gebouw G 2610 Antwerpen (Wilrijk) Tel. 03 820 20 09 - 32, fax 03 820 20 92 e-mail: [email protected] Faculteit Wetenschappen Decanaat Campus Groenenborger Groenenborgerlaan 171, gebouw T 2020 Antwerpen Tel. 03 265 33 07 e-mail: [email protected] Departement Wiskunde - Informatica Campus Middelheim Middelheimlaan 1, gebouw G 2020 Antwerpen (Wilrijk) Tel. 03 265 39 01, fax 03 265 37 77

|  52 

Nota’s

53  | 

Nota’s

|  54 

Nota’s

55  | 

Nota’s

|  56