Checkup. Migraine, meer dan hoofdpijn. met AZ Sint-Maarten 2-3. Migraine, meer dan hoofdpijn. 4 Snelle diagnose dankzij echo-endoscopie

up Check met AZ Sint-Maarten

Informatie voor zorgverstrekkers uit de regio  april 2013



2-3 Migraine, meer dan hoofdpijn

 

4 Snelle diagnose dankzij echo-endoscopie 5 Gloednieuwe dialyse afdeling te Duffel



6-7 Spoedeisende beeldvorming

 

8-9 NIAZ-accreditatie 10 De stem van de oncologische patiënt



en verder

Agenda Kort nieuws Nieuwe arts Wetenschappelijke publicaties

Migraine, meer dan hoofdpijn

A

CMYK Grijs = 0 - 0 - 0 - 45

Migraine, meer dan hoofdpijn (H)erkennen van de aandoening voorwaarde voor effectieve behandeling

Migraine is een veel voorkomende, invaliderende vorm van primaire hoofdpijn. Ongeveer 10 tot 12% van de westerse bevolking lijdt aan één of andere vorm van deze aandoening. De piekleeftijd ligt rond 30 à 40 jaar. Het merendeel van de patiënten ontwikkelt aanvallen voor hun dertigste levensjaar, vaak al op jonge leeftijd. De individuele én sociale impact zijn groot. Gelukkig is migraine goed behandelbaar en bestaan er effectieve therapieën. In veel gevallen wordt de aandoening echter niet herkend of op zijn minst onderschat. Daarom is het erg belangrijk dat een arts migraine eerst en vooral (h)erkent en, bovenal, de juiste individuele aanpak voorschrijft. Dr. Virginie Merckaert, neuroloog, deelt haar kennis. Hoe herken je migraine en welke behandelmethoden zijn er?

Migraine herkennen Vroegere beschrijvingen benadrukten dat migraine een unilaterale hoofdpijn is, die gepaard gaat met misselijkheid of braken, met een voorbode van vooral visuele symptomen. Ondertussen is duidelijk dat de klachten en symptomen voorafgaand aan, tijdens en zelfs na een migraineaanval veel minder typisch en dus moeilijk te herkennen kunnen zijn. Het is echter essentieel om onderscheid te maken tussen de verschillende vormen van hoofdpijn. Bij spanningshoofdpijn bijvoorbeeld is medicatiegebruik veel minder effectief en zorgt dit soms zelfs voor een paradoxale verslechtering van de klachten.

Wat is migraine Migraine is een familiale aandoening die optreedt in aanvallen. Hierbij ontwikkelt de patiënt door zijn genetische voorbeschiktheid een aanval, als gevolg van uiteenlopende factoren. Bij zo’n aanval worden trigeminalenociceptieve vezels (pijngevoelige vezels van de vijfde hersenzenuw) rondom hersenbloedvaten geactiveerd, volgens een mechanisme dat tot op heden nog niet volledig duidelijk is. Dit veroorzaakt een cascade aan neurologische, gastro-intestinale en autonome symptomen. Bekende uitlokkers zijn bepaalde voedingswaren (vooral chocolade, kaas, rode wijn) en hormonale schomme-

2

lingen (bij vrouwen de menstruele cyclus). In de praktijk zijn de uitlokkende factoren echter zeer talrijk, vaak onvoorspelbaar en hierdoor meestal niet te vermijden.

Verschillende fasen in een aanval Ongeveer 60% van de migraine-lijders heeft een prodromale fase – een voorbode – die uren tot dagen kan duren. Ook bij migraine zonder aura zien we vaak een prodromale fase. Deze is vaak atypisch en kan bestaan uit psychologische symptomen (bv. depressieve stemming, prikkelbaarheid, euforie, onrust, …), neurologische verschijnselen (bv. fotofobie, fonofobie, hyperosmie,…) of algemene symptomen (bv. stijve nek, koude-gevoel, eetlustdaling, diarree of constipatie, vochtretentie, geeuwen…). Onafhankelijk hiervan heeft ongeveer 30% van de patiënten een migraineuze aura (bv. flikkeringen zien (visueel aura), links- of rechtszijdige krachtsvermindering of gevoelsdaling, spraakstoornissen). Deze duurt doorgaans 5 à 20 minuten, mag maximaal 60 minuten duren en treedt op voor of tijdens een aanval. Slechts in 80% van de gevallen zal een aura zich effectief ook ontwikkelen tot een hoofdpijnaanval. In ongeveer 99% van de gevallen betreft het een visuele aura. De feitelijke hoofdpijnaanval kan erg verschillen qua intensiteit en symptomen,

gaande van “vervelend” tot sterk invaliderend. De gemiddelde migrainepatiënt heeft één tot drie aanvallen per maand, die gemiddeld 4 tot 72 uur duren. Slechts 10% van de patiënten heeft meer dan één aanval per week. Na een migraineaanval kan vermoeidheid, prikkelbaarheid, eetlustdaling en lusteloosheid optreden. En slechts in zeldzame gevallen is er sprake van euforie of een gevoel van herwonnen energie.

Andere oorzaken van hoofdpijn Bij het stellen van een diagnose is voorzichtigheid uiteraard geboden. Bij twijfel moet men ook denken aan een secundaire vorm van hoofdpijn, zelfs in geval van typisch migraineuze kenmerken. Ook vooraf bestaande migraine kan verergerd worden door een onderliggende aandoening of ziekte die toevallig tegelijk optreedt, maar die niet rechtstreeks gelinkt is aan migraine. Om deze reden moet elke patiënt met hoofdpijn naast de ondervraging ook grondig klinisch neurologisch worden onderzocht. Zonodig vinden aanvullende technische onderzoeken plaats (bloedname, CT of MRI van de hersenen, EEG, etc.).

Migraine behandelen De behandeling van migraine heeft tot doel de ziekte leefbaar te maken voor de patiënt en het gebruik van pijnstillers te beperken. Op die manier moet de behandeling ook de sociale, familiale en persoonlijke impact verlagen. Hierbij beoogt men doorgaans zowel een lagere aanvalsfrequentie als een kortere aanvalsduur en minder intense hoofdpijn. De behandeling vindt veelal plaats via medicijnen, hoewel we de niet-medicamenteuze aanpak niet mogen onderschatten.

Niet-medicamenteus Eerst en vooral is voldoende uitleg over migraine zelf en de correcte (al dan niet medicamenteuze) aanpak ervan essentieel om tot een goed resultaat - en dus een tevreden patiënt - te komen. Maatregelen zoals het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen, in het bijzonder ook het overmatig gebruik van cafeïne, en het belang van een regelmatige levensstijl dienen onder andere besproken te worden. Ook het bijhouden van een hoofdpijnkalender wordt steeds aangeraden. Dit helpt zowel de patiënt als de behandelend arts een duidelijker zicht te krijgen op de hoofdpijn en de hoeveelheid medicatie die de patiënt inneemt.

Medicamenteus Preventieve behandeling Veel patiënten met een hoge migraineaanvalsfrequentie hebben baat bij een preventieve behandeling. Het gaat in dit geval om patiënten die meer dan één kortdurende aanval per week hebben, of: minder frequente, maar langer durende en/of zeer invaliderende aanvallen. Preventieve behandeling zorgt voor een lagere aanvalsfrequentie en vaak ook voor een verbeterde effectiviteit van de aanvalsbehandeling. Deze therapie bestaat doorgaans uit orale medicatie of, in zeldzamere gevallen, intraveneuze therapie. Beide voor een bepaalde periode en individueel gekozen in functie van de patiënt, zijn hoofdpijn en het beoogde doel. Hierbij gaat het niet om pijnstillers, maar om producten die de eigenschap hebben om de

overprikkelbaarheid van de pijnzenuwbanen in de hersenen en de hersenbloedvaten te verminderen. Er zijn verschillende producten beschikbaar, met als meest gebruikte orale vormen: propranolol, valproïnezuur, topiramaat en flunarizine. Aanvalsbehandeling De aanvalsbehandeling bestaat wel uit pijnstillers en heeft als enig doel de migraineaanval zo snel en mogelijk stop te zetten. Met andere woorden: een goede aanvalsbehandeling bestaat uit medicatie die de hoofdpijn maximaal 1 uur na inname kan doen verdwijnen. Om te voorkomen dat de migraine verandert in analgeticageïnduceerde hoofdpijn, is het belangrijk dat de patiënt en zijn arts het gebruik van de pijnstillers strikt opvolgen. Die verandering kan namelijk reeds optreden bij een gebruik van analgetica meer dan 3 dagen per week. En voor triptanen (migrainespecifieke pijnstillers) zelfs bij een gebruik van meer dan 2 dagen per week. Bovendien kunnen ongeschikte pijnstillers de hoofdpijn op zich doen verslechteren, zelfs zonder overmatig gebruik. Neem bijvoorbeeld het hoofdpijnopwekkende effect van morfine, of van afgeleiden daarvan (zoals het veelgebruikte tramadol).

Besluit Hoofdpijn is een symptoom. Het is aan de arts om uit de honderden oorzaken van hoofdpijn de juiste te vinden en hierbij onderscheid te maken tussen een primaire of secundaire vorm van hoofdpijn.

Migraine is een vorm van hoofdpijn die in principe goed behandelbaar is. Helaas wordt de impact van migraine op het leven van een patiënt vandaag de dag nog steeds onderschat, wordt de aandoening nog te weinig herkend en vaak niet goed behandeld.

Oplossing op maat Als neuroloog in het AZ Sint-Maarten heb ik bijzondere interesse in het gebied van hoofdpijn. Ik spits mij graag toe op het typeren van de hoofdpijn, om zo een individuele oplossing op maat voor elke hoofdpijnpatiënt te vinden. Na de raadpleging wordt zo snel mogelijk een verslag opgestuurd zodat ook de huisarts betrokken wordt in de aangepaste behandeling en opvolging van deze patiënt.

Contact dr. Virginie Merckaert Neuroloog

Afspraken • campus Leopoldstraat tel. 015 40 95 68 • campus Rooienberg tel. 015 30 30 03 • campus Zwartzustersvest tel. 015 29 60 40

3

Snelle diagnose dankzij echo-endoscopie

AZ Sint-Maarten investeert in hoogwaardige apparatuur

Op campus Zwartzustersvest van het AZ Sint-Maarten kunnen patiënten nu ook terecht voor echo-endoscopisch onderzoek van het spijsverteringskanaal of de luchtwegen. Sinds 1 maart beschikken de diensten gastro-enterologie en pneumologie hiertoe over twee geavanceerde video-endoscopen. Dankzij deze apparatuur kunnen in relatief korte tijd en op minder invasieve wijze diagnoses worden gesteld van moeilijk bereikbare letsels.

Verbeterde patiëntenzorg Het AZ Sint-Maarten voerde al twee jaar transrectale echo’s uit voor functionele evaluatie en ano-rectale tumoren. Nu heeft het ziekenhuis ook geïnvesteerd in de toestellen voor EUS (endoscopic ultrasound, voor het maag-darmkanaal) en EBUS (endobronchial ultrasound, voor de luchtwegen). Dr. Jurgen van Dongen, gastro-enteroloog: “Met behulp van echo-endoscopie kunnen we relatief snel een diagnose stellen van letsels die anders niet of enkel chirurgisch te bereiken zijn. Het betreft een onderzoek op ambulante basis waarbij de patiënt enkel moet bijkomen van de verdoving. Een endoscopisch onderzoek is dus veel minder invasief dan een operatie.” Dankzij de opgebouwde ervaring van twee gastro-enterologen en twee pneumologen kan het AZ Sint-Maarten deze echo-endoscopische onderzoeken vakkundig uitvoeren. “We zijn zeer verheugd dat we deze technieken nu in het AZ Sint-Maarten kunnen aanbieden, om zo de patiëntenzorg te verbeteren”, aldus dr. Van Dongen.

Hoogwaardige apparatuur Om praktische redenen is gekozen voor campus Zwartzustersvest te Mechelen als meest geschikte locatie voor de apparatuur. De opstelling van de apparatuur bestaat uit een videotoren met lichtbron, videoprocessor en beeldscherm. Daarnaast bevindt zich een hoogwaardig echografietoestel waarbij een EUS- of EBUS-scoop op een videotoren en echotoestel aangesloten zijn. Deze EUS- en EBUS-scopen zijn geavanceerde video-endoscopen met aan de tip 4

een ingebouwde echo-probe. Daarmee kan de arts het extraluminele weefsel echografisch scherp in beeld brengen. Op deze manier is karakterisatie van toegevoegde structuren (bv. intra- en extramurale massa’s, klieren) mogelijk, evenals punctie met biopsiename ervan. Deze mogelijkheid tot fijne-naald-aspiratie biopsie (FNA) is de belangrijkste toegevoegde waarde van de EUS en EBUS: de arts kan op een relatief weinig invasieve wijze cytologische of histologische diagnose verkrijgen van letsels die anders niet of enkel chirurgisch te bereiken zijn. Hiervoor wordt een naaldcatheter in de EUS- of EBUSscoop gebracht, waarmee onder directe echografische controle het beoogde letsel gericht gepuncteerd kan worden. De “diagnostic yield” hiervan is voldoende hoog en het risico op complicaties zeer laag.

Indicaties voor gebruik De belangrijke indicaties voor het gebruik van EUS zijn: • evaluatie en eventueel punctie van carcinomen en submucosale nodules van slokdarm, maag, duodenum en anorectum; • pancreaspathologie (tumoren, cysten, recurrente of chronische pancreatitis); • galwegpathologie (tumoren, ampuloom, choledocholithiase, zeker in geval van contra-indicatie voor MRCP). Ook puncties van mediastinale adenopathieën, leverletsels of bijniernodules zijn mogelijk. Tot slot zijn er therapeutische opties zoals coeliacusblok, drainage psuedocysten of assisterend bij ERCP om via een rendez-vous techniek galwegstents te kunnen plaatsen.

EBUS wordt vooral toegepast voor weefseldiagnose van vermoedelijke longtumoren en van mediastinale adenopathieën zoals mogelijke kliermetastasen (diagnose en/of stadiëring), lymfomen en benigne pathologie, zoals bijvoorbeeld tuberculose en sarcoïdose.

Onderzoeksmedicatie De meeste onderzoeken zullen doorgaan op het operatiekwartier onder begeleiding van een anesthesist, onder sedatie met propofol. In de toekomst kunnen er waarschijnlijk meer en meer onderzoeken ambulant via de raadpleging gebeuren, onder een lage dosis sedativa. Er zijn enkele aandachtspunten voorafgaand aan het onderzoek. Ten eerste moeten de patiënten nuchter zijn en ten tweede moet men rekening houden met verhoogde bloedingsneiging. Anti-coagulantia, hooggedoseerde laagmoleculair gewicht heparines, Pradaxa® en Xarelto® moeten tijdig op voorhand gestopt of vervangen worden in geval van eventuele punctie; aspirine en clopidogrel moeten per geval bekeken worden. Bij punctie van een cystisch letsel zal de patiënt kort voor het onderzoek profylactisch antibiotica toegediend krijgen.

Contact dr. Jurgen van Dongen via onderstaand telefoonnummer

Afspraken Pneumologen: dr. M. Lins en dr. M. Lambrechts of Gastro-enterologen: dr. J. van Dongen en dr. S. Carton Secretariaat inwendige ziekten tel. 015 40 95 36

Gloednieuwe dialyseafdeling te Duffel

Samenwerking met Heilig Hart Ziekenhuis Lier

Het Heilig Hart Ziekenhuis (Lier) en het AZ Sint-Maarten (Duffel-Mechelen) bundelden hun krachten en openden begin december 2012 een dialyseafdeling (dienst CAD = Collectieve Autodialyse) te Duffel. Dit gezamenlijk initiatief volgt uit het samenwerkingsakkoord radiotherapie/ hemodialyse dat in 1999 door beide ziekenhuizen werd gesloten. Dit bijzondere project zal het zorgaanbod voor de patiënten uit regio Duffel sterk verbeteren. Het initiatief mag dan ook beschouwd worden als de kroon op het werk van een geslaagde samenwerking tussen twee nabijgelegen ziekenhuizen.

De behandeling binnen de dienst Collectieve Autodialyse (CAD) Tijdens de opstartfase wordt er gestart met de behandeling van acht patiënten. Dit aantal zal de komende maanden snel aangroeien. Chronische hemodialysepatiënten ondergaan drie maal per week een behandeling van drie en half tot vier uur, en komen steeds terug op vaste tijdstippen (ma/ woe/vrij-voormiddag – ma/woe/vrij-namiddag – di/don/zat-voormiddag – di/don/zatnamiddag). Aangezien de CAD beschikt over twaalf behandelingsposten, biedt deze een maximale capaciteit voor 48 patiënten. Deze CAD biedt zorg aan stabiele en ambulante patiënten, die actief bij hun behandeling betrokken worden. Hun toestand vergt weliswaar geen continu medisch toezicht, maar zij worden wel op zeer regelmatig tijdstippen gezien door het team van nefrologen. Per behandelingsshift zijn ook steeds drie verpleegkundigen aanwezig.

Afspraken Via Heilig Hart ziekenhuis Lier tel. 03 491 30 30

Info CAD-afdeling Duffel tel. 015 30 51 01

5

Spoedeisende beeldvorming Symposium licht valkuilen en knelpunten toe

Op 23 februari namen de diensten spoed en medische beeldvorming van het AZ Sint-Maarten zorgverwijzers mee in het soms duistere bos van de urgente beeldvorming. Op de spoeddienst is het scala patiënten heel uiteenlopend, de pathologie waarmee ze zich presenteren nog veel meer. Er is een intensieve samenwerking tussen spoed en medische beeldvorming. Een samenwerking die cruciaal is voor een kwalitatieve zorgverlening, maar waarin ook de eerstelijnszorg een belangrijke rol vervult.

Korte conclusies bij de besproken cassussen op dit symposium De presentaties vindt u op www.azsintmaarten.be → professionals → activiteiten.

Zie voor het document www.azsintmaarten.be, → professionals

81-jarige anemische dame met hemodynamische shockbeeld. Coronale CT-beelden van het abdomen tonen een sterk vergrote milt, vrij vocht rond de milt en de lever en meerdere kleine focale miltletsels.

■ Harris(on), Jefferson of Lincoln Wie had ook alweer nekpijn? De geschiedenis zit in uw nek Kristof De Cuyper & Karolina Kindt Door - soms subtiele - semeiologische tekens op standaardopnames van de cervicale wervelkolom (zoals ‘tear-drop’letsels) nauwkeurig te bekijken, kunnen we het mechanisme van het nektrauma analyseren. CT is gevoeliger voor het aantonen van fracturen, terwijl MRI het aangewezen onderzoek is voor evaluatie van letsels van het ruggemerg. ■ Ongewone oorzaak van hemodynamische schock Philippe Bernard & Katrien Baggerman De meest frequente oorzaak van spontane miltruptuur zijn klierkoorts bij kinderen en onderliggende tumorale pathologie bij volwassenen (lymfoma, leukemie). CT is het meest aangewezen onderzoek voor het aantonen van de miltscheur en de onderliggende splenomegalie.

■ Rood oog en een rotte tand Sofie Dekeyzer & Rob Oonk Een tandabces kan zich in de hals in verschillende loges verspreiden (o.a. submandibulaire en sublinguale ruimte). Het in kaart brengen van de ettercollectie kan best d.m.v. CT met contrast gebeuren.

■ Ongewone oorzaak van pneumothorax Ivan Pilate & Vladmir Kim Het Rendu-Osler-Weber syndroom is een zeldzame aandoening die zich klinisch uit door neusbloedingen en radiologisch door A-V malformatie in verschillende orgaansystemen (o.a. longen, hersenen,…) 6

CT en echografisch beeld van een 35-jarige dame met rechter fossapijn en inflammatie van de appendix epiploica

■ Rechter fossapijn: niet steeds appendicitis Carine Petré & Lieven Tack Door gebruik van CT-scan is het aantal negatieve appendectomieën verminderd van 26 naar 10%. De echografie geniet de voorkeur voor onderzoek bij kinderen, magere patiënten en jonge vrouwen.

■ Een jonge vrouw met pijn in de onderbuik Katrien Vanwambeke & Selwa Othman Echografie en eventuele CT zijn belangrijke tools bij de oppuntstelling van pijn van gynaecologische oorsprong.

CT van 25-jarige dame met extra-uteriene zwangerschap

■ Een koffieboon in de aorta Dimitri De Vuyst & Morad Choukry CT is het aangewezen onderzoek voor een snelle bevestiging en verfijning van de diagnose van aorta dissectie en/of ruptuur.

• De eerste klinische observatie door huisarts, spoedarts, orgaanspecialist blijft cruciaal. • Naast het klinisch belang is het optimaal benutten van de technologie op vlak van medische beeldvorming van groot belang, aangevuld met een goede communicatie tussen clinicus en radioloog. • Binnen de medische beeldvormingstechnieken wint het CT-onderzoek meer en meer aan belang. De moderne technologie laat toe om een snelle en accurate diagnose te stellen binnen aanvaardbare grenzen van bestralingbelasting.

Vragen? Dr. Gunther De Praeter diensthoofd Medische Beeldvorming tel. 015 30 30 50

CT-beeld van een dissectie van de thoracoabdominale aorta.

■ Een obees jongetje met heuppijn Filip Vanhoenacker & Roel Vanderwegen Epifysiolysis van de heup is een orthopedische urgentie die enkel bevestigd kan worden door medische beeldvorming. Correct genomen standaardradiografieën (kikvorsopname) spelen hierin nog steeds een belangrijke rol. Mankend en obees 13-jarig jongetje met acute epifysiolysis van de rechterheup

Besluit

Dr. Karolina Kindt diensthoofd Spoedgevallen tel. 015 40 97 04 Prof. dr. Filip Vanhoenacker wetenschappelijk verantwoordelijke Medische Beeldvorming tel. 015 30 30 50

7

Voldoen aan objectieve kwaliteitsnormen geeft vertrouwen

Beoogde NIAZ-accreditatie zet kwaliteit blijvend hoog op de agenda

Het AZ Sint-Maarten wil in de loop van 2016 een NIAZ-accreditatie behalen. Het gereputeerde Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg ontwikkelt objectieve kwaliteitsnormen en toetst zorginstellingen hierop. Een accreditatie geeft doorverwijzende artsen en patiënten het vertrouwen dat een ziekenhuis voortdurend een hoog kwaliteitsniveau nastreeft. Alex Van Weymbergh, projectleider accreditatie: “De Vlaamse overheid screent al langer via haar visitatierapporten de werking van ziekenhuizen. Maar meer dan ooit zijn vandaag ook de arts, de patiënt of verzekeraars vragende partij voor informatie over de kwaliteit van een zorginstelling. Pers en belangengroeperingen pikken hierop in. Via accreditatie willen moderne ziekenhuizen op basis van objectieve criteria hun kwaliteit laten evalueren en de resultaten beschikbaar stellen aan hun partners.”

Bovenop bestaande initiatieven Het AZ Sint-Maarten heeft reeds een lange traditie als het gaat om werken rond kwaliteit. In de eerste plaats moet een ziekenhuis een minimaal kwaliteitsniveau hebben om haar erkenning door de Vlaamse overheid te behouden. Maar het AZ SintMaarten gaat verder. Alex Van Weymbergh: “We startten de afgelopen jaren al op diverse terreinen kwaliteitsprojecten op. Ik denk aan onze patiëntenidentificatie, handhygiëne, safe surgery, klinische farmacie, etc. Bepaalde afdelingen zoals bijvoorbeeld het labo

8

gingen nog een stapje verder en behaalden een ISO15189 BELAC-kwaliteitscertificaat. Met het Jessa Ziekenhuis in Hasselt en het UZ Leuven als gangmakers, en onder invloed van de ziekenhuiskoepels ICURO en Zorgnet Vlaanderen, nemen steeds meer ziekenhuizen nu stappen voor accreditatie. Zij krijgen ook de steun van de Vlaamse overheid, diverse beroepsverenigingen en het Vlaams patiëntenplatform.”

Blijvend hoog op de agenda Alex Van Weymbergh: “De NIAZ-kwaliteitsnormen focussen op zes terreinen: veilige zorg, het medicatieproces, communicatie met de patiënt en doorverwijzers, dossiervorming, document management en human resources (opleiding en begeleiding van medewerkers). Met het oog op de accreditatie zal het AZ SintMaarten tussen 2013 en 2016 bijkomende kwaliteitsinitiatieven opstarten. En ook na 2016 wordt gewerkt aan eventuele verbeterpunten. De accreditatie zorgt er dus voor dat kwaliteitsmanagement voortdurend hoog op de agenda van het ziekenhuis blijft staan.”

Waarom NIAZ? Alex Van Weymbergh: “In België is een tweetal accreditatieorganisaties toonaangevend: het NIAZ en JCI (Joint Commission International). We kozen voor het Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg omdat het inzake organisatie en cultuur van de zorg dichter bij ons staat

Artsen aan het woord Om maximale resultaten te behalen met een accreditatieproject is een multidisciplinaire samenwerking zeer belangrijk. Daarom betrekt het AZ Sint-Maarten actief het artsenkorps bij het project. Zowel in het beleid als in de concrete vertaling op de werkvloer. dan de Amerikaanse aanpak van JCI. Het NIAZ kijkt ook eerder naar welke initiatieven je als ziekenhuis onderneemt en laat meer vrijheid naar hoe je iets concreet invult. Dat de voorbereiding, audit en rapporten bovendien in onze eigen taal zijn, is voor een ingrijpend project als dit ook zeker een pluspunt. We zijn er dan ook van overtuigd dat deze aanpak de beste resultaten zal opleveren. Zowel voor onze interne organisatie als voor al onze partners.”

dr. Gunther De Praeter medisch diensthoofd medische beeldvorming “Accreditatie is voor een ziekenhuis nu nog een vrijwillige keuze. Maar het zal uiteindelijk– en terecht – een verplichting worden. Want zorgvragers en verwijzende zorgverleners willen steeds vaker inzage in de kwaliteit van het zorgproces. Door het accreditatieproces zal het AZ Sint-Maarten zich bewust worden van zijn verbeterpunten. Maar het zal eveneens duidelijk maken dat het reeds een kwalitatief hoogstaande zorgverlening aanbiedt.”

Artsen en medewerkers betrekken Kwaliteit op zich is een abstract begrip. Het zijn de concrete ervaringen van patiënten en doorverwijzers die de kwaliteitsperceptie invulling geven: “Daarom wil het AZ Sint-Maarten alle artsen en medewerkers in het accreditatieproces betrekken. We trekken tijd en budget uit voor opleiding, informatievoorziening en motivatie van de betrokken medewerkers”, aldus Alex Van Weymbergh.

dr. Maria Mattheussen medisch diensthoofd dagziekenhuis “Een internationaal kwaliteitslabel betekent voor mij: van goede zorg naar excellente zorg. Het is een boeiende uitdaging om te komen tot waar accreditatie toe moet leiden: dat de kwaliteit van alle zorgprocessen tot de dagelijkse werkgewoonten behoort. Of, om het te zeggen met wijze woorden uit de ondernemingswereld: “Optimizing processes in a company is like cultivating good habits at home.”

dr. Michel Ferrante medisch diensthoofd inwendige ziekten “Een ketting is maar zo sterk als de zwakste schakel. Eens te meer zal duidelijk worden dat eilandjes in een ziekenhuis niet meer van deze tijd zijn. We zullen dus belangrijke bruggen moeten bouwen. Op stevige funderingen. Eén of meerdere van dergelijke bruggen mee vormgeven, moet evenveel voldoening geven als een kunstenaar die een werk maakt.”

9

De stem van de oncologische patiënt

Wie kwaliteit hoog in het vaandel draagt, dient zichzelf op regelmatige basis te evalueren. Ook de stem van de patiënt is daarbij onontbeerlijk. Gert Noels, clusterverantwoordelijke binnen het AZ Sint-Maarten, voerde op campus Rooienberg een thesisonderzoek uit onder oncologische patiënten en zorgverleners. Dit onderzoek leverde zeer bruikbare feedback m.b.t. de informatie en ondersteuning waaraan oncologische patiënten behoefte hebben, en over de privacy op de afdeling. Wat zijn de belangrijkste resultaten en wat heeft het AZ Sint-Maarten hiermee gedaan?

Persoonlijke interviews

Informatie op maat

In de periode van november 2011 tot maart 2012 voerde Gert Noels een kwalitatief onderzoek uit op het oncologisch dagziekenhuis campus Rooienberg. De doelstelling was, vertrekkend vanuit een probleemstelling, via kwalitatief onderzoek te komen tot een beleidsbeslissing op maat van de patiënt. Aan de studie ging een participatieve observatie op de afdeling vooraf. Voor zijn onderzoek nam Gert Noels persoonlijke interviews af bij patiënten en zorgverleners. Negen patiënten en zeven zorgverleners werden door middel van semigestructureerd interviews bevraagd. Enerzijds rond de informatiebehoeften van oncologische patiënten voor en tijdens hun chemotherapie, anderzijds hoe het informatieaanbod van het ziekenhuis aansluit op deze noden.

Hulpverleners hebben de neiging om de patiënt te overladen met schriftelijke informatie. Voor elk deel van de behandeling bestaat wel een of andere brochure. Het effect hiervan bij de patiënt is echter niet zoals gehoopt. Brochures belanden thuis meestal in een schuif en komen daar zelden of nooit meer uit. Men heeft veel eerder behoefte aan peroonlijk gerichte informatie op maat, zoals: Wat betekent deze behandeling voor mij? Wat zijn mogelijke nevenwerkingen van mijn product? Bij voorkeur wordt deze eerst mondeling gegeven en vervolgens aangevuld met een schriftelijke, eveneens persoonlijke informatiemap. Dit zijn belangrijke inzichten voor het supportteam om mee aan de slag te gaan.

Meer tijd voor vragen en info

Patiënten ervoeren in het oncologisch dagziekenhuis een gebrek aan privacy. Men vond bijvoorbeeld het aantal eenpersoonskamers en individuele gespreksruimtes te klein. Dit weerhield hen ervan om bepaalde gevoelige, intieme vragen te stellen. Ook de zorgverleners ervoeren dit hiaat in de infrastructuur. De resultaten van het onderzoek hebben geleid tot verbouwingen in het oncologisch dagziekenhuis, waardoor er meer eenpersoonskamers en gespreksruimten beschikbaar zijn.

Het onderzoek gaf onder meer inzicht in de begeleiding die oncologische patiënten wensen. Uiteraard start een goede begeleiding op het moment dat de patiënt wordt geconfronteerd met zijn of haar diagnose. Aanwezigheid van een belangrijke derde tijdens deze mededeling blijkt essentieel. Want door de emotionaliteit verliest de betrokken patiënt een groot deel van het verhaal en is de aanwezige derde een belangrijke back-up. Veel vragen heeft de patiënt op dit ogenblik niet, die komen later. De artsen van het AZ Sint-Maarten anticiperen op dit fenomeen door in de toekomst meer tijd voo de patiënt te voorzien in een tweede consultatie.

10

Privacy

Met het oog op een nieuwbouwrealisatie zijn onze bouwheren mee op de hoogte gesteld van de architectonische noden in het kader van de privacy.

Meer info Wenst u meer info over de resultaten van het onderzoek? Gert Noels clusterverantwoordelijke tel. 015 30 37 96 In het nieuwe ziekenhuis van het AZ SintMaarten zal aan dit belangrijke item dan ook veel aandacht besteed worden.

Reorganisatie supportteam Het oncologisch supportteam was, in de brede zin van het woord, theoretisch een mooi geheel. Maar in de praktijk was er niet altijd voldoende afstemming tussen de verschillende betrokkenen. Hierdoor ontving de patiënt vaak dubbele informatie, of gebeurde het omgekeerde: informatie werd soms in het geheel niet gegeven. Ook hier heeft het AZ Sint-Maarten in zijn beleid op geanticipeerd: zijn oncologisch team werd gereorganiseerd tot een Psycho Sociaal Support Team (PSST), een samenvoeging van het vroeger bestaande oncologisch en palliatief supportteam. Aansturing van het supportteam vindt plaats door één persoon. Op deze manier wordt er een uniforme oncologische zorgvisie gehanteerd.

Blijvende uitdaging Deze kwalitatieve studie heeft het AZ SintMaarten getriggerd om de stem van de patiënt gestalte te geven in concrete beleidsbeslissingen. Het ziekenhuis weet nu precies welke belevenis van de patiënt schuilgaat achter een cijfer van een klassieke patiënten-evaluatie. Ook in de toekomst vormt kwalitatief onderzoek een belangrijk middel om het zorgbeleid gericht af te kunnen afstemmen op de behoeften van de oncologische patiënt; een belangrijke uitdaging naar de toekomst.

Even voorstellen... Werkzaam op

 CL 

 CR   CZ

Naam:

Marleen Van Esbroeck

Medische disciplin

e:

Geriatrie

Teamleden: dr. AM De Cock, dr. C Va dr. M. Vandenbro ucke, dr. E. Rooft n Dessel, hoofd Bereikbaarheid:

Campus Leopold straat 015 40 95 36 Campus Zwartzu stersvest 015 29 60 40

Agenda Uitgebreide info volgt later en zal u ter beschikking gesteld worden via onze website www.azsintmaarten.be bij de rubriek professionals.

 Ann en Nadine terug uit Congo

Kort nieuws Elektronische verslaggeving vanuit AZ Sint-Maarten Hector vanaf 1 juli 2013 het unieke kanaal Sinds medio 2012 stuurt het ziekenhuis zijn elektronische communicatie naar de verwijzers via het kanaal ‘Hector’. Dit is een kanaal van de firma HealthConnect, dat gebruikmaakt van de eHealthBox van de overheid. Ondertussen is 83% van onze verwijzers overgestapt naar dit nieuwe communicatiekanaal. De verzending van berichten via MediMail bouwen we af en stopt definitief vanuit het AZ Sint-Maarten op 30 juni 2013. Overschakelen Schakelde u nog niet over naar Hector? Op www.healthconnect.be/Hector vindt u hiervoor alle informatie. De installatie en het gebruik zijn voor u gratis. Op hun website voorziet HealthConnect bovendien diverse kanalen waar u de nodige ondersteuning kunt krijgen bij de omschakeling.

Infoavond inleefreis Memisa Maandag 29 april 2013 – 19u30 Congrescentrum De Kleiput, Duffel Meer info? www.azsintmaarten.be → professionals → activiteiten of communicatiedienst tel.015 40 99 04

 Symposium

Burn-out bij hulpverstrekkers

Donderdag 16 mei 2013 Congrescentrum De Kleiput, Duffel Meer info? www.azsintmaarten.be → professionals → activiteiten of communicatiedienst tel.015 40 99 04

 Symposium

Radiotherapie & oncologie

Zaterdag 16 november 2013 Congrescentrum De Kleiput, Duffel Meer info? www.azsintmaarten.be → professionals → activiteiten of communicatiedienst tel.015 40 99 04

Contactpunt berichtenstroom In de ondersteuning van zijn verwijzers wil het AZ Sint-Maarten een stap verder gaan. Voortaan kunt u uw vragen en problemen met de berichtenstroom vanuit het AZ Sint-Maarten rechtstreeks melden via [email protected]. Onze afdeling ICT zal dan in eerste instantie onderzoeken of de oorzaak van het probleem in het ziekenhuis ligt. Als dit inderdaad zo is, zullen wij een oplossing zoeken. Ligt het probleem bij de distributeur van de berichten (HealthConnect of Medibridge)? In dat geval zal ICT de distributeur vragen rechtstreeks met u contact op te nemen.

11

R e c e nt v ers chenen wet e nscha ppelijke p u b lica ties M.T.El-Essawy, F.M. Vanhoenacker, H. Van Dijck, M. Ferrante Primary lymphoma of iliac bone (Images in clinical Radiology) JBR-BTR, 2012, 95: 375

Nikolic O., Vanhoenacker F.M, Petrovic K., Vandenberk P. Cyclops lesion of the knee JBR-BTR, 2012, 95: 336

M.T.El-Essawy, F.M.Vanhoenacker Calcific tendinopathy of the pectoralis major insertion with intracortical protrusion of calcification (Images in clinical Radiology) JBR-BTR, 2012, 95: 374

Eline De Smet1, Vanhoenacker F.M, F. Catry, J.Bosmans, K. Verstraete Acute pijn aan de elleboog na (over)belasting Ortho-Rheumato, 2012, Vol. 10 Nr 5: 32-34

M.T.El-Essawy, F.M. Vanhoenacker Proceedings of the meeting “update in abdominal and urogenital imaging”, Bruges, 6-8 september 2012 JBR-BTR, 2012, 95: 380-396

M. Eyselbergs, Vanhoenacker F.M, D.De Vuyst, J.Bosmans, K. Verstraete. Posttraumatische tetraparese zonder radiologische afwijkingen Ortho-Rheumato 2012, Vol. 10 N° 5: 48-49

F. Van Den Bergh, J. Wagemans, A. Snoeckx, K.L. Verstraete, F.M. Vanhoenacker Bone marrow involvement in sarcoidosis JBR-BTR, 2012, 95: 376

Metsemakers WJ, Duchateau J, Vanhoenacker F.M, De Leersnyder J. Endovascular treatment of a chronic contained ruptured abdominal aortic aneurysm Acta Chir Belg. 2012 Sep-Oct;112(5):382-5.

M. Posadzy-Dziedzic, F.M. Vanhoenacker Proximal iliotibial band enthesopathy JBR-BTR, 2012, 95: 369 K. Petrovic, F.M. Vanhoenacker, O. Nikolic, P. Vandenberk Tunnel enlargement and recurrent graft tear after ACL reconstruction JBR-BTR, 2012, 95: 370 F.M. Vanhoenacker, M. Eyselbergs, A. Demeyere Magnetic Resonance Imaging of the Bone Marrow - Baur-Melnyk, A. [edit.] Bone Marrow Changes in Acute and Chronic Trauma Berlin, Springer, 2013, p. 265-292 - ISBN 978-3-642-17859-7 De Smet E., Vanhoenacker F.M., Bernard P, Somville J. Case 10419 - Solitary Bone Cyst EuroRad, Musculoskeletal System, 2012, Nov 22 Huyskens J., Vanhoenacker F.M., Boutry N., Parizel P.M., Van der Aa N. Case 10476 - Brachydactyly EuroRad, Musculoskeletal System, 2012, Nov 22 Van Dyck P., Gielen J.L., Vanhoenacker F.M., De Smet E., Wouters K., Dossche L., Parizel P.M. Diagnostic performance of 3D SPACE for comprehensive knee joint assessment at 3 T Insights Into Imaging, 2012, DOI 10.1007/s13244-012-0197-5, e-ISSN 1869-4101

dr. Philippe Pals, neuroloog, houdt sinds december 2012 ambulante raadplegingen op campus Leopoldstraat van 13u00 tot 16u30. Afspraken kunnen gemaakt worden via de afsprakencentrale campus Rooienberg tel. 015 30 30 03 of via het centraal medisch secretariaat campus Leopoldstraat tel. 015 40 95 75

Volledige publicatiegegevens zijn terug te vinden op de website www.azsintmaarten.be onder de rubriek professionals → publicaties

Ontvangt u deze Check_up graag per mail, laat het ons dan weten: [email protected]

Eindredactie: dr. Erwin Schroyens Verantwoordelijke uitgever: dhr. Jan Ennekens Vragen bij deze nieuwsbrief? Natalie Wiesenekker communicatiedienst Leopoldstraat 2 - 2800 Mechelen 015 40 96 61 [email protected] Vragen-opmerkingen-suggesties over de zorgverlening of diensten: mail naar [email protected] Vragen over elektronische berichtenstroom: mail naar [email protected]

Kort nieuws Website klinisch laboratorium Sinds begin dit jaar is er op de website van het AZ Sint-Maarten een deelwebsite van het klinisch laboratorium actief. Hier vinden interne en externe zorgverleners op één plek alle informatie bij elkaar m.b.t. laboratoriumonderzoeken, zoals aanvragen, instructies en ons beleid ten aanzien van het rapporteren van resultaten. Ook bevat de website nuttige links naar onder meer de labo-gids en de nieuwsflashes.

Het AZ Sint-Maarten overkoepelt 3 campussen Campus Leopoldstraat Leopoldstraat 2, 2800 Mechelen 015 40 95 11 Campus Rooienberg Rooienberg 25, 2570 Duffel 015 30 31 11 Campus Zwartzustersvest Zwartzustersvest 47, 2800 Mechelen 015 29 66 66

AZ Sint-Maarten maakt deel uit van de vzw Emmaüs. Deze nieuwsbrief zenden wij u toe op basis van uw persoonlijke gegevens zoals opgenomen in onze bestanden. Het AZ Sint-Maarten respecteert uw privacy en we behandelen uw per-

U bereikt de website via www.azsintmaarten.be/klinischlaboratorium.

soonsgegevens dan ook strikt vertrouwelijk en met de grootste omzichtigheid. Overeenkomstig de wet van 8 december 1992 betreffende de verwerking van persoonsgegevens kan u uw gegevens inkijken, verbeteren of verwijderen.

12