CHARTER E K S T E R L A E R STAD ANTWERPEN
D E U R N E PX3 DEVELOPMENT NV
JAN VEELAERT 0POPONCINI&LOOTENS 1 F ARCHITECTEN E B R ARCHITECTENBURO U A R I 2 PRESENTATIE
0 1 2 JUNI 2013
CLEUREN_MERKEN+
EKSTERLAER 1 2 3 4 5 6
= = = = = =
voormalige volkstuinen voormalige drukkerij Albe ziekenhuis AZ Monica kerkho Dascottelei Constant Jorislaan
SITE EN OMGEVING
CHARTER EKSTERLAER Dit charter tracht het ambitie- en kwaliteitsniveau weer te geven voor de realisatie van Eksterlaer voor de komende 10 jaar binnen de volgende afgeleverde vergunningen: - Verkavelingsvergunning voor ‘het verkavelen van binnengronden in 319 kavels voor eengezinswoningen en 23 kavels voor meergezinswoningen, tezamen goed voor 560 à 580 wooneenheden, en de aanleg van nieuwe wegen’, beslissing van het College van Burgemeester en Schepenen de dato 16 mei 2012 en van de Deputatie van de Provincie Antwerpen de dato 28 september 2012. - Beslissing van de gewestelijk stedenbouwkundige ambtenaar van het Departement RWO de dato 29 juni 2012 tot de aanleg van nieuwe verkeerswegen.
Voor een dergelijke lange periode kunnen enkel hoofdlijnen en principes worden bepaald. Immers, de tijden veranderen en binnen de ontwikkelingstermijn kunnen zich onverwachte maatschappelijke, demografische, sociale en economische en/of technische veranderingen voltrekken. Het charter biedt ruimte om op dergelijke veranderingen en ontwikkelingen in te spelen, zonder de krachtlijnen te verliezen, zonder dat de strategie die bepaalt welk karakter of identiteit deze woonwijk wil hebben, verloren gaat.
KWALITEITSAMBITIE Kwaliteit is geen ’moment’ in het ontwerpproces. Het zoeken naar kwaliteit wordt ingezet met het verkavelingsplan en vervolgens met bijkomende bebouwingsrichtlijnen zoals ontwerp criteria, thematiek, materialisering, etc., en uiteindelijk het toezicht op het werk van de aannemer. Kwaliteit ontwikkelt zich zodoende van grof naar fijn, van algemeen naar specifiek. Het verkavelingsplan beoogt het maken van een duidelijk (h-)erkenbaar en beleefbaar gebied, zowel ruimtelijk (openbare ruimte: straten, pleintjes, groenzones) als functioneel (wonen, werken, …). Het verkavelingsplan gaat in de eerste plaats over (de structuur van) de openbare ruimte. Basisgedachte is dat de woonwijk dient opgebouwd rond openbare ruimte, namelijk de straten, de pleintjes en groenzones. Dit zijn de kamers van een gemeenschap, de plaats waar goederen en gedachten worden uitgewisseld. De beelden zoals die in dit document zijn opgenomen zijn referentiebeelden en zijn geen letterlijke voorafspiegeling van het uiteindelijke beeld maar geven de ambitie weer.
STEDENBOUWKUNDIGE IMPRESSIE
KWALITEITSVOLLE VERDICHTING • Door het opzoeken van de juiste limieten van oppervlaktes, hoogtes, volumes en onderlinge positie komt men tot een uitgekiend masterplan met kwaliteitsvolle verdichting van de bebouwing waardoor er open ruimte vrij blijft voor aanleg van infrastructuur en groen. • De site heeft een oppervlakte van 15 ha. • Het aantal units per ha bedraagt 38,7.
VERGELIJKING VERSCHILLENDE SITES
UNITAS WIJK Deurne • • • • • • •
Site: opp. park: opp. units: V/ T: # units: gem. perceel # units / 1ha:
53.022 m² 795 m² 25.362 m² 0,48 199 236 m² 37,5
GROEN KWARTIER Antwerpen • • • • • • •
Site: opp. park opp. units: V/ T: # units: gem. perceel # units / 1ha:
75.000 m² 20.000 m² 74.000 m² 1,35 494 138 m² 65,9
REGATTA Linkeroever • • • • • • •
Site: opp. park opp units: V/ T: # units: gem. perceel # units / 1ha:
345.000 m² 90.000 m² 270.000 m² 1,06 2.065 135 m² 59,9
EKSTERLAER Deurne • • • • • • •
Site: opp. park opp units: V/ T: # units: opp. perceel # units / 1ha:
150.000 m² 27.700 m² 64.034 m² 0,52 580 190 m² 38,7
KWALITEITSVOLLE (SEMI-) OPENBARE RUIMTE • De openbare ruimte is de drager van de stedelijke organisatie en daarmee de belangrijkste bepalende factor ten aanzien van het karakter en de identiteit van een gebied of plekken daarbinnen. • Er is 7,3 ha (semi-)publieke ruimte oftewel 49% van de site. • Hiervan is 3,5 ha (semi-)publiek groen oftewel 23% van de site. • Het materiaalgebruik in de openbare ruimte heeft eenzelfde ambitie als het materiaalgebruik bij de bebouwing, dus voorkeur voor materialen met een eigen tactiele kwaliteit, duurzaam en onderhoudsvriendelijk.
BELEVING MET GROEN LANGS WATER • Groen en water zijn onderdeel van de inrichting van de openbare ruimte. • Groene kwaliteiten zijn nadrukkelijke aanwezig door middel van dubbele bomenrijen in een parkomgeving, maar ook door de groene begrenzingen, hagen, klimplanten, bodembedekkers en heesters uit de private tuinen. • Naast de 3,5 ha (semi-)publiek groen is er circa 4,3 ha privaat groen waardoor de site voor 52% groen is. • De plantkeuze zal vooral duurzaam zijn, weinig onderhoud vragend, zwerfvuil resistent, sociaal veilig en gebruiksvriendelijk. • De waterpartij speelt een rol in de waterhuishouding voor buffering van regenwater maar is ook een onderscheidend landschappelijk element. • Er is mogelijkheid tot het inrichten van ‘besloten’ en dus veilige speelplaatsen voor kleine kinderen. Andere speel- en ‘hangplekken’ zullen minder specifiek ingericht worden.
GROEN GROENAANLEG:
• • • • •
Private tuinen Collectieve ruimte (Semi-) Publiek groen Harde randen – zonering Zachte randen - uitnodiging
GROEN BELEVEN
VERTOEVEN
KUNST
SPEELVELD
BELEVEN
GROEN
GROEN
WATER
• HARDE RAND • ZACHTE RAND • ACTIEF • PASSIEF
WATER
WATER
DUURZAAM VERVOER EN AUTOLUWE WIJK • De bereikbaarheid voor en door alle verkeersvormen is van groot belang voor het functioneren van de nieuwe wijk; een grote troef is de aanwezigheid van openbaar vervoer in de directe nabijheid van de site. • Er wordt gekozen voor het STOP principe; zoveel mogelijk Stappen, Trappen, het Openbaar vervoer gebruiken en daarna pas de Personenwagen inzetten. • De nieuwe wegen krijgen een erfachtig karakter met zone 30 statuut. • De wegenis is zo ontworpen dat het verkeer beperkt blijft tot hoofdzakelijk lokaal verkeer en dat sluipverkeer wordt vermeden. • De wegenis creëert nieuwe fiets- en wandelassen voor de buurt.
• ontsluitingsconcept volgens STOP-principe • voorzieningen en bus/tramhaltes op wandelafstand van elke woning • directe aansluiting op functionele fietsroutes • hoogfrequente bediening door tram en bus
ONTSLUITING
Wandel- en Fietsroutes
Openbaar vervoer
• erfachtig karakter met zone 30 statuut • nieuwe fiets- en wandelassen voor bewoners bestaande woonweefsel • geen extern autoverkeer circulatiemaatregelen tegen sluipverkeer
Hoofdontsluiting gemotoriseerd verkeer Secundaire ontsluiting gemotoriseerd verkeer Hoofdontsluiting langzaam verkeer Autoluwe wegen Straat met beperkt eenrichtingsverkeer Verhoogde kruispunten Samenkomst verschillende verkeersstromen
ONTSLUITING
DOORWAADBAARHEID
DUURZAAM PARKEERBELEID • De geparkeerde auto wordt teruggedrongen uit de openbare ruimte door middel van het aanleggen van ondergrondse en bovengrondse (op eigen kavel) parkeervoorzieningen voor bewoners. • Enkel het parkeren voor bezoekers is geïntegreerd in het openbaar domein. • Op deze manier wordt het autoverkeer en het parkeren zoveel mogelijk onttrokken uit de woonwijk en open ruimte, wat de leefbaarheid en kwaliteit ten goede komt. • Daarnaast wordt het stallen van fietsen binnen de verschillende gebouwen opgevangen.
PARKEREN
9 ondergrondse parkeergarages verspreid over site + parkeren op eigen perceel
EEN PROPERE WIJK • Op Eksterlaer wordt huisvuil ondergronds opgeslagen in zogenaamde ondergrondse afvalcontainers of ‘sorteerstraatjes’, die de stadsdiensten ledigen. • Boven de grond zie je enkel een koker met een klep. Per afvalfractie is er een koker. De klep van de zuilen kan geopend worden met een geldig pasje. • Ondergrondse sorteerstraatjes dragen bij aan een propere wijk; bewoners kunnen in principe elke dag hun afval naar een sorteerstraatje brengen. Doordat het afval ondergronds belandt, is er bovendien minder geurhinder.
SORTEERSTRAATJE
TIJDLOOSHEID EN DUURZAAMHEID • Het doel is het realiseren van stedelijke structuren en gebouwen met een ietwat onzekere tijdsoorsprong, tijdloos, van vandaag en toch stilzwijgend aanwezig. • Gebouwen moeten vele generaties, leefstijlen en woonbehoeften overleven, meer zelfs : ze moeten nuttig, geschikt en bruikbaar blijven: adequaat. Dat is de werkelijke essentie van duurzaam bouwen. • De stedenbouwkundige blauw druk, het casco en de gevels van de gebouwen worden voor lange tijd vastgelegd. Installaties, uitrustingen, functionele indelingen en afwerkingen zijn daar deel van maar gradueel van kortere levensduur. • Als wijken en gebouwen de tijd kunnen overleven, of beter gezegd als de tijd zich kan afspelen in onze – gebouwde – omgeving, dan kunnen onze wijken en gebouwen van de zeer lange termijn zijn en door de opeenvolgende generaties hergebruikt worden. Ze worden daarmee op den duur cultureel en emotioneel duurzaam onderdeel van ons collectief geheugen, van ons patrimonium en dus van onze cultuur.
ONTWERP
Randen
Ontsluiting
RANDEN:
Dascottelei: • ‘slanke’ parkflats Herentalsebaan en Eksterlaar: • ‘onafgewerkte’ bouwblokken worden afgewerkt • bestaande tuinen rug aan rug met nieuwe tuinen Oost- en westzijde: • terreingrenzen zeer grillig geclusterde patiowoningen met ommuurde tuinen
Publiek groen
Binnengebied: • parallelle straten van N naar Z • bouwblokken met aaneengesloten bebouwing • meegroeiwoningen Densiteit: • voldoende dichtheid om stedelijk karakter te bewaren EN voldoende ruimte voor publiek groen. • gewenste gemiddelde densiteit cfr. stedelijk gebied. Functionaliteit: • woonfunctie met beperkte bedrijfsactiviteiten (kapper, tandarts, kribbe,...)
HERKENBAARHEID IN COLLECTIVITEIT EN IDENTITEIT • De wijk is samengesteld uit clusters van woningen en gebouwen. Elk cluster of gebouw wordt bepaald door de ligging en het karakter van de (semi-)openbare ruimte waaraan het grenst. Door de globale spreiding van woningtypes en bouwvolumes over het gehele projectgebied is een belangrijk element ter bepaling van de herkenbaarheid van het stadsdeel als geheel ingevuld. • Dit element, versterkt met een herkenbaar architectonisch beeld, zal de buurt zijn eigen identiteit verschaffen. Het totaalbeeld is een compositie van de verschillende bouwvolumes met hun eigen materialisering en kleur in een groene omgeving.
Typologie
TYPOLOGIEËN
• patiowoningen • meegroeiwoningen • stripwoningen • ritswoningen • rijwoningen
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
bouwblok zuid-west woningenrits bouwblok oost patiowoningen woningenstrip meegroeiwoningen parkflats vuurwerkappartementen vuurwerkblok bouwblok noord
1. BOUWBLOK ZUIDWEST
TYPOLOGIEËN
• vervolledigen bestaande bebouwing Constant Jorislaan en Eksterlaar • klassiek gesloten bouwblok • rooi- en bouwlijn worden doorgetrokken • kroonlijsthoogte wordt aangehouden, • platte daken • geveluitsprongen niet toegelaten • mogelijkheid om gevelinsprongen te maken • materiaalgebruik gevels zal aansluiten met bestaande bebouwing 2. WONINGENRITS • • • • • • 3. BOUWBLOK OOST • verlengde van de Constant Jorislaan, Eksterlaar, en Manebruggestraat • vervolledigen van de bestaande bebouwing • klassiek gesloten bouwblok • rooilijn en straatbreedtes worden doorgetrokken • diversiteit bestaande bebouwing wordt doorgetrokken: kroonlijsthoogtes verspringen, zowel platte daken als lessenaarsdaken, gevelinsprongen en -uitsprongen toegelaten. • gevels uit metselwerk, kleur kan variëren
parkstrook lineaire stedenbouwblok niet vanuit park toegankelijk sociale controle op het park (woonruimten met zicht op het park). beredeneerde willekeur afwisseling van bebouwingshoogten
4. PATIOWONINGEN • • • • • • •
TYPOLOGIEËN
kavels ommuurd verwijzing naar historische begijnhoven de kavels hebben een basismaat van 15mx15m Woning en tuinmuur hetzelfde materiaal twee bouwlagen zone bijgebouwen gelijkaardige kleurtinten per zone Begijnhof Leuven
Cluster van grondgebonden woningen
kwadrantopstelling
Individuele woningen op een orthogonaal grid
5. WONINGENSTRIP • • • •
idee volgt idee patiowoningen identieke kavels lessenaarsdak met nok aan de N-zijde bezonning. oostzijde van de strip grenst aan het parkgebied.
TYPOLOGIEËN
6. MEEGROEIWONINGEN • flexibel in de tijd wijzigende gezinssituatie • voorhuis met mogelijkheid tot uitbreiding in andere zone • uitbreiding al dan niet aan voorhuis gekoppeld. • rijwoningen
TYPOLOGIEËN • • • •
twee à drie bouwlagen plat dak of lessenaarsdak. parkeerplaats op kavel gelijkvloers tov maaiveld opgetild privacy
TYPOLOGIEËN
7. PARKFLATS • • • • • •
vijf slanke woongebouwen (maximum 8 lagen) Maximale footprint 16 x 20 m park tussen flats 6800m² Toegankelijk groen ondergrondse parkeergarage diverse architectuur tuinzone publiek toegankelijk
8. VUURWERKAPPARTEMENTEN • overgang parkflats en bestaande appartementen naar rijwoningen noord. • geleidelijke afname in bouwhoogte. • materiaalgebruik volledig vrij • opvallend en gevarieerd uiterlijk • ondergrondse parkeergarage
9. VUURWERKBLOKKEN • • • •
onbeperkt gevelinsprongen en -uitsprongen vrije vormgeving eenzelfde materiaal- en kleurgebruik sociale appartementen
TYPOLOGIEËN 10. BOUWBLOK NOORD wandafsluiting van de bestaande bebouwing uniform materiaal- en kleurgebruik, zelfde detaillering geleidelijke afname in bouwhoogte afname gebeurt in 'trappen'; binnen één 'trap' loopt kroonlijst door 2, 3 of 4 bouwlagen • gestapelde woningen en ook appartementen • sociale woningen en appartementen • • • •
GENUANCEERDE DIFFERENTIATIE • De betrachting is gebouwen te realiseren die ‘juist in de tijd’ proberen te zijn door zich te bedienen van de huidige bouwtechnieken en met hedendaagse materialen een correcte tektoniek vinden die gebruikt wat de markt, de industrie vandaag aanbiedt aan producten en technieken in functie van de geambieerde opties als kwalitatief, duurzaam, ecologisch verantwoord, veilig, onderhoudsvriendelijk, sober, … • Het algemeen motto ten aanzien van materiaal- en kleurgebruik is ’hoe minder (verschillend) materiaal, hoe beter’. Meer specifiek is baksteen het ’dragend’ materiaal met betrekking tot de beeldvorming. De keuze voor één typerend gevelmateriaal versterkt de eenheid binnen de gehele planopzet, onderstreept de continuïteit van de openbare ruimte. Hiernaast kunnen weloverwogen kleur-, textuur- en formaatverschillen, verschillen in metsel werkverbanden en/of de specifieke detaillering van het metselwerk, maar ook de specifieke toepassing van andere gevelmaterialen, de genuanceerde differentiatie tussen de gebouwen bewerkstelligen.
• hoofdzakelijk gevelmetselwerk uniformiteit van het geheel • evenwicht tussen diversiteit en uniformiteit. • kleurenpalet per bouwblok verschillende tinten van eenzelfde kleur
MATERIAALKEUZE
DE PENTA ENERGETICA • De penta energetica wordt als leidraad gebruikt voor de energiezuinige ontwerpen van de gebouwen. I. De ontwerpen worden geoptimaliseerd qua compactheid en flexibiliteit. Er wordt geïnvesteerd in isolatie en luchtdichtheid. II. Vrije ”gratis” energie die de natuur ons verschaft wordt toegepast. Zonnewinsten kunnen een gebouw opwarmen en daglicht kan artificiële verlichting vervangen. III. Er wordt geïnvesteerd in passieve technieken zoals goede isolatie, constructieve zonwering en voldoende massa zodat de behoefte aan actieve energie wordt beperkt. IV. Vervolgens wordt de energiebehoefte aangevuld met hernieuwbare energiebronnen. V. De overblijvende primaire energiebehoeften worden gedekt door het gebruik van efficiënte installaties.
DUURZAAM MATERIAAL- EN WATERGEBRUIK
• Net als bij energiegebruik, leidt een compact gebouw tot de beste resultaten naar materiaalgebruik. • Materialen worden geselecteerd op basis van hun milieubelasting, hun recycleerbaarheid en hun economisch verantwoorde inzetbaarheid. • Waterverbruik wordt teruggedrongen door te kiezen voor waterbesparingslabel A en waterbesparende toetsen voor de sanitaire installaties. • Het hemelwater van de niet groene daken wordt gebufferd in de waterpartij en vertraagd afgevoerd op het gescheiden rioleringsstelsel.
BETAALBAAR WONEN • Eksterlaer zet maximaal in op betaalbaar wonen hetgeen een evenwichtsoefening inhoudt op vlak van : dichtheid; kaveloppervlakte; bouwvolume; penta energetica; energiekost; onderhoudskost; en finaal aankoopprijs. • In de toekomst wordt samen met de overheid gezocht naar alternatieve financieringstechnieken voor oa investeringen in duurzaamheid en parkings.
INFORMATIE EN PARTICIPATIE • Participatie vereist in eerste instantie kwaliteitsvolle informatie. • Participatie is mogelijk binnen de vastgelegde contouren van afgeleverde vergunningen voor de verkaveling en voor de wegenis. • Participatie is mogelijk onder de vorm van meedenken aan de invulling van de openbare ruimte. • Participatie is mogelijk onder de vorm van constructieve voorstellen voor het creëren van een leefbare wijk voor de huidige buurtbewoners, voor de toekomstige bewoners van Eksterlaer, voor onze kinderen en kleinkinderen…
E K S T E R L A E R
D E U R N E
S TA D A N T W E R P E N
PX3 DEVELOPMENT NV
POPONCINI&LOOTENS ARCHITECTEN
0 1 F PRESENTATIE
E
B
ARCHITECTENBURO JAN VEELAERT
R
U
A
R
I
2
CLEUREN_MERKEN+
0 1 2 JUNI 2013
