Casus De Toermalijn: volledige onderzoekscyclus
Ambitie ontwikkelen Vanaf het schooljaar 2006-2007 begint elke schooldag op de Toermalijn met een zogeheten dagbespreking; een contactmoment waarop de mentor al zijn/haar leerlingen even ziet. De behoefte bij de leraren aan een contactmoment komt voort uit het gegeven dat veel kinderen ’s ochtends na de inloopperiode zelfstandig een atelier opzoeken en aan het werk gaan. De mentor heeft dan niet al zijn/haar leerlingen gezien. Omdat er voor de dagbespreking nog geen vast stramien bestaat, hebben de dagbesprekingen zich in de loop van dit jaar min of meer spontaan ontwikkeld, op basis van eigen ervaringen en voorkeuren van de leraren. Wat vaststaat, is dat de dagbespreking tweemaal per dag plaatsvindt: ’s morgens en ’s middags. Bovendien wordt er onderscheid gemaakt tussen dagbesprekingen voor jongere leerlingen enerzijds en voor oudere leerlingen (de zogeheten uitvliegers’) anderzijds. Verschillen in de invulling van de dagbespreking zijn er te over. Sommige leraren vinden het belangrijk elk kind even te zien; andere benadrukken het vrijekeuze-element: het kind mag zelf kiezen of het de mentor wil opzoeken. Sommigen zien als belangrijkste functie van de dagbespreking het contact met het kind (de pedagogische omgang); anderen gebruiken de dagbespreking als een moment om met kinderen afspraken te maken over de activiteiten van de komende dag (in de ochtend) of om de activiteiten van de dag te evalueren (in de middag). Soms zijn de dagbesprekingen individueel; in andere gevallen met kleine groepjes. Ambitie ontwikkelen In het afgelopen jaar is veel geëxperimenteerd met dagbesprekingen en hebben de leraren van De Toermalijn er flink wat ervaring mee kunnen opdoen. Het team constateert dat iedere leraar er op eigen wijze vorm aan geeft. Gaandeweg groeit de behoefte aan een gemeenschappelijke ambitie en aanpak. Om tot een gemeenschappelijke ambitie voor dagbesprekingen te komen, stellen de kenniskringleden aan de leraren voor eerst twee vragen beantwoorden: ‘Hoe geven jullie op dit moment vorm aan de dagbesprekingen?’ en: ‘Wat vinden jullie daarvan?’. Tijdens een teambijeenkomst wordt afgesproken dat de leraren gedurende een week een logboek zullen bijhouden. Hierin beschrijven zij hoe zij dagbesprekingen concreet invullen. Ook reflecteren zij daarin op de gevoerde dagbesprekingen. De ingevulde logboeken zullen vervolgens worden verzameld en gezamenlijk besproken. Informatie verzamelen Een week lang houdt elke leraar een logboek bij. Dit levert zes ingevulde logboeken op met beschrijvingen van activiteiten en reflecties daarop. Hieronder staat een voorbeeld van een dergelijk dagboekformulier.
Tijd: 8.45 uur Activiteiten
Reflectie
Merel uitgenodigd. Vraag: Hoe gaat het? Kort gesprekje met
Ik heb weinig contact met haar, dus vind ik contact met haar
Merel.
belangrijk.
Vorige activiteiten/leerwensen van Merel herhaald en
Ik deed het informerend, niet beoordelend. Ik wil haar
conclusie getrokken: Merel (?) is gestopt met haar
activiteiten spiegelen om haar verder te helpen.
bezigheden.
Ik wil haar waar nodig ondersteunen; ze is al heel zelfstandig, maar ik wil haar helpen. Gepraat over de reden: Merel vertelde, ik luisterde.
Gevraagd of ze nog activiteiten wil ondernemen waarbij ik
Merel geïnformeerd over beginnendelezersboeken –
haar kan helpen.
leeslijnboekjes vinden sommigen niet leuk – om haar te laten
Ze wil lezen zonder planning, zoals ze al deed.
zien wat er in staat.
Ik heb info gegeven over de boekenkast.
Voor in het logboek: beeld van kind geven. Beschrijven in het logboek: beschrijven wat ze ervan vond?
Ik heb een foto gemaakt dat ze op de bank zat te lezen.
Bron: dagboekformulier, door een van de leraren ingevuld op 15 mei 2006.
Informatie interpreteren Tijdens een teambijeenkomst worden de ingevulde logboeken gekopieerd en uitgedeeld. De leraren nemen kennis van elkaars ervaringen. De kenniskringleden vragen de leraren op memo’s te noteren wat hun opvalt in de logboeken. De gezamenlijke conclusie is dat er veel variëteit bestaat in zowel vormgeving als (opvattingen over) de functie van de dagbespreking. De veronderstelling van het team dat er veel verschillen zouden zijn tussen de dagbesprekingen wordt door de logboeken dus bevestigd. Zulke grote verschillen in vormgeving en functie van de dagbesprekingen vinden de leraren niet wenselijk. Ze hebben behoefte aan een eensluidende en gemeenschappelijke lijn in de dagbesprekingen. Met het oog hierop beantwoordt elke leraar de vraag: ‘Wat zijn de kenmerken van een goede dagbespreking?’. Het antwoord op die vraag schrijven zij in de vorm van stellingen op memo’s. De memo’s worden vervolgens thematisch geordend. Dit levert de volgende indeling op (met telkens twee voorbeelden van uitspraken):
KIND: -
Een kind krijgt zin in de dag;
-
Een kind heeft een goed gevoel over de hoeveelheid activiteiten.
CONTACT -
Contact hebben met mentorkinderen;
-
De dag samen starten.
KEUZE -
Kinderen krijgen de kans om te kiezen;
-
Kinderen leren keuzes te maken.
REFLECTEREN EN PLANNEN -
Kinderen leren plannen en tijdsbesef te ontwikkelen;
-
Terugblik op hoe het gegaan is.
Bron: verslag teambijeenkomst, 24 mei 2006.
Op basis van de gemaakte ordening formuleert het team daarna zijn gemeenschappelijke ambitie ten aanzien van dagbesprekingen als volgt: Tijdens de dagbesprekingen hebben kinderen contact met de leraar en met andere kinderen. Een dagbespreking draagt ertoe bij dat een kind zin krijgt in de dag. In een dagbespreking geven we kinderen de ruimte om keuzes te maken, te plannen en te reflecteren.
Bron: verslag teambijeenkomst, 24 mei 2006
Tijdens de teambijeenkomst blijkt echter dat deze ambitie tal van vragen oproept. Zonder een antwoord op deze vragen blijkt het lastig om een passende vorm voor dagbesprekingen te ontwikkelen. Op advies van de kenniskringleden besluit het lerarenteam eerst te inventariseren welke vragen er leven; hiervoor wordt de methodiek van de ‘placemat’ gebruikt. In een gesprek naar aanleiding van de inventarisatie, lichten de leraren hun vragen toe. Een deel van de vragen blijkt onderzoeksvragen te zijn (bijvoorbeeld: ‘Moet de dagbespreking een gezamenlijk moment zijn?’); een ander deel van de vragen heeft een praktisch of instrumenteel karakter (bijvoorbeeld: ‘Wanneer mag ik sturen?’). De kenniskringleden geven informatie over het verschil tussen praktische en onderzoeksvragen. De leraren spreken af dat de praktische vragen in een aparte bijeenkomst aan bod zullen komen, zodat zij gezamenlijk besluiten erover kunnen nemen. De aandacht gaat dus eerst uit naar de onderzoeksvragen. De urgentste blijkt te zijn: ‘Wat vinden de kinderen zelf van de dagbespreking?' (Bron: Verslag teambijeenkomst 21 juni 2006). Het team vindt het van belang deze vraag expliciet te koppelen aan de eigen gemeenschappelijke ambitie. In een gesprek met de schoolleider spitsen de kenniskringleden de onderzoeksvraag toe op die gemeenschappelijke ambitie. Dat levert de volgende specificatie op:
Onderzoeksvraag: Wat vinden kinderen zelf van de dagbespreking? Subvragen: A. In welk opzicht krijgen kinderen zin in de dag door dagbesprekingen? B. Hoe ervaren zij het contact met hun leraar? C. Hoe ervaren zij het contact met de andere mentorkinderen? D. Hoe ervaren zij het plannen van activiteiten tijdens de dagbesprekingen? E. Hoe ervaren zij het reflecteren tijdens dagbesprekingen?
Informatie verzamelen Om de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden, maken de kenniskringleden en de schoolleider een onderzoeksplan. Ze plannen een hele dag onderzoek: ’s ochtends wordt informatie verzameld en ’s middags wordt die informatie door het team gezamenlijk geïnterpreteerd en zal het aan de uitkomsten consequenties verbinden. Omdat de onderzoeksvraag verwijst naar betekenissen die leerlingen aan dagbesprekingen toekennen, stellen de kenniskringleden voor uitspraken te verzamelen van leerlingen over hoe zij de dagbesprekingen ervaren. Ze kiezen voor een half open interview met drie groepjes van drie kinderen (in elk groepje zijn de kinderen ongeveer even oud). Van de interviews worden video-opnamen gemaakt en de letterlijke uitspraken van de leerlingen worden uitgewerkt in transcripties. Het team zal deze transcripties, alsmede enkele videofragmenten in de middagbijeenkomst gezamenlijk interpreteren. Naast het team en de kenniskringleden zal ook de student van de lerarenopleiding die op de school stage loopt, actief aan het onderzoek deelnemen. Het verzamelen van informatie gebeurt zoals afgesproken. In de loop van de ochtend blijkt echter dat er niet genoeg tijd is om van alle opnamen een transcriptie te maken. Soms moet een fragment wel vijf keer opnieuw worden afgespeeld om vast te kunnen stellen wat de leerling precies heeft gezegd. Er is uiteindelijk slechts tijd om een enkele opname uit te schrijven. Wanneer dat is gebeurd, ordenen de kenniskringleden de letterlijke uitspaken van de leerlingen aan de hand van de onderzoeksvragen. Dit levert een schriftelijke weergave van de ruwe gegevens op. Ze kiezen een videofragment waarin drie kinderen met elkaar in gesprek zijn over de betekenis van dagbesprekingen (en waarin zij duidelijk van mening verschillen) als voorbeeld om ‘s middags in de teambijeenkomst te laten zien. In onderstaand kader staan ter illustratie enkele letterlijke uitspraken van leerlingen, geordend naar onderzoeksvraag. Krijgen kinderen zin in de dag? … na de vakantie vooral, dan heb ik nergens meer zin in en dan moet je dat toch doen. Sommige kinderen denken dan: ik heb er geen zin in, ik doe het lekker niet, laat ze maar boos worden. Maar dan doe ik het toch… dat vind ik wel beter. Dan begin ik toch maar goed met de dag, want als ik negatief begin, dan lukt het niet. Dagbespreking helpt om dan toch goed te beginnen? ... Ja die helpt supergoed, want sommige kinderen, die hebben een agenda en die kijken er nooit in. Het is eigenlijk perfect als je nooit naar een dagbespreking moet, want de juf kan zich niet in tweeën splitsen. Die moet vooral bij jongere kinderen helpen. En komt dan misschien nog een keer bij ons. Dan kijk ik even in mijn agenda en dan kijk ik wat ik allemaal moet doen. Dan weet ik dat ook wel. Dan heb ik twee dingen gedaan of zo en als ik het niet meer weet, dan haal ik er ook weer mijn agenda bij…
Hoe ervaren kinderen het contact met de leraar? We krijgen natuurlijk wel hulp van de leraren en steun van onze mentor, maar toch je moet best wel veel dingen zelf. Dus daar leer je heel veel van. Mijn mentor zien vind ik wel belangrijk. Ja, ik kom alleen met de dagbespreking, omdat ik heel weinig Ronald zie en dat is mijn mentor. Als ik bij de dagbespreking kom zie ik mijn mentor wel. En dan uiteindelijk raakt hij gerust en dan vertrouwt hij mij of zo. En dan zit het wel snor. Waarom vind jij dat belangrijk? … Om alleen al met hem te praten, voel ik me gewoon veel fijner dan als ik een hele tijd geen contact heb gehad. Dat je opeens iets moet doen.
… Want ik zou het zonder niet redden, want eerst denk ik: ze worden toch niet boos als ik het niet haal, maar nu ben ik echt een uitvlieger. En ik wil ook zelf dat ik het haal.
Hoe ervaren kinderen het contact met de andere mentorkinderen? Als ik aan dagbesprekingen denk, dan denk ik aan bij elkaar komen. Als je niet bij elkaar komt, kun je elkaar ook niet helpen. En kijken hoe diegene het doet op die dag. … Eigenlijk ook een beetje samenwerken. Daarom ga je anderen halen of je wordt gehaald als je er niet bent. Kinderen gaan bij elkaar zitten, met iets van vijf kinderen of zes. We gaan elkaar vragen stellen: wat je moet doen vandaag, gewoon, die dingen. Waar je mee kan helpen. Meestal is het altijd: hoi, kan ik je ergens mee helpen? En dan zijn we weer weg. Michelle kwam het weekend thuis met een heel leuk idee. Je pakt een plaatje, de achtergrond haal je weg en dan zelf een achtergrond… is superleuk. Dat is dan een nieuwe afspraak.
Hoe ervaren kinderen de ruimte die ze krijgen om keuzes te maken? Hij zegt wel eens tegen mij van: dat moet je ook doen. Zoals hoorspel dat zegt ‘ie ook gewoon, zoals vaste afspraken kun je niet effe zeggen, dat zet ik niet in m’n agenda. Wat vind je van kiezen? Danielle: Dat vind ik heel fijn, want die doe ik altijd… Belangrijk? Ja, dan krijgen we vrijheid en dan weet ik van mezelf dat als ik iets doe dat anderen mij opdragen, dan doe ik het gewoon niet.
Hoe ervaren kinderen het plannen van activiteiten? Altijd moeten we onze agenda meenemen, dan kun je goed naar je plannen kijken. Daar staan dingen in waar ik wel aan denk. En daar met mijn vriendinnen ook nog afspraken maken dat ik dat met hen ga doen. Ja, daar schrijven we gewoon alles in. Ik vind het heel goed dat we een agenda hebben. Het is wel heel superdruk met een agenda, je moet dit regelen en dan dat weer doen en dan uitprinten en zo, je moet heel veel dingen zelf regelen, dat is ook wel weer goed. Maar soms ontploft mijn hoofd ook wel , want ik heb zo van: we zijn nog wel kinderen, dus we kunnen niet zoveel. Een agenda vind ik gewoon top! Ik wil juist heel veel dingen in m’n agenda. Dan zit ik te mokken dat ik het te druk heb, maar ik wil heel veel dingen, maar, want dan ga ik me niet vervelen want dan heb ik alles al gedaan, dan heb ik een uurtje over, dan ga ik met Michelle en mijn vriendin Willemijn, gaan we zitten niksen en dat vind ik ook niet leuk. Dan ga ik heel veel dingen in mijn agenda zetten en dan bijvoorbeeld ben ik het weekend thuis en ik heb bijna alles afgerond. We hebben nou zo’n takenlijst, en die moeten we laten zien voor het voortgezet onderwijs, wat we allemaal gedaan hebben en een einddatum prikken en als ik dat allemaal af heb: nieuwe afspraken maken, die ga ik dan zelf verzinnen.
Hoe ervaren kinderen het reflecteren? Nou omdat bij mij, ja ik zie het verschil niet. Om als ik wel in een dagbespreking kom of niet. Eigenlijk is het de bedoeling dat je een verschil gaat zien. Dat je al je afspraken hebt gedaan of iets. In de middag dan laat ik zien wat ik gedaan heb en wat ik niet heb gedaan. En praten we over waarom ik het niet heb gedaan en goedzo dat je het hebt gedaan. We hebben ook een vragenlijst… Hier staan alle vragen op voor de middagdagbespreking en voor de ochtend en dan vragen we bijvoorbeeld aan elkaar: heb je alles gehaald? Dan zeg ik ja of nee of bijna. Vragen ze ook: waar komt dat door? Soms vind ik dat… dat hebben de leraren ook heel vaak… en dat vind ik soms heel lastig, maar…dat is juist heel goed. Want ze stellen hele diepe vragen en nou willen ze dat ze dat ook bij dagbesprekingen doen. Dus dat vind ik wel heel fijn. Bijvoorbeeld als je het niet hebt gehaald. Waarom en hoe komt dat?
Bron: transcriptie video-opname van groepsinterview, 17 januari 2007.
Consequenties verbinden Op basis van gegevens uit een interview, heeft het team van basisschool De Toermalijn conclusies getrokken over de betekenis van dagbesprekingen voor leerlingen. Nu buigen de leraren zich gezamenlijk over de vraag: Wat betekenen deze conclusies voor de manier waarop wij onze dagbesprekingen willen houden? Waar willen we concreet over een half jaar staan? Wat willen we veranderen? Het gesprek hierover levert de volgende doelen op: 1. Kinderen zijn zich bewust (voelen en doen) van de keuzes die ze maken. 2. Kinderen ervaren dat ik er voor hen ben en hun kan steunen (critical friend). 3. Kinderen ervaren dagbespreking niet als onderbreking. 4. In de keuzes van kinderen zien we enthousiasme, nieuwsgierigheid, passie en eigen initiatief. 5. Kinderen ervaren succes. Bron: verslag teambijeenkomst, 17 januari 2007.
Het betreft hier een opsomming van individuele doelen. In het gesprek blijkt echter dat elke leraar deze doelen belangrijk vindt (maar er zelf niet in eerste instantie aan heeft gedacht). Een uitzondering is doel 3, dat slechts voor één van de leraren geldt. De vraag: ‘Hoe gaan we deze doelen bereiken?’ daagt de teamleden vervolgens uit tot een brainstorm, die uiteindelijk de volgende ideeën oplevert: 1. Hoe kun je kinderen ondersteunen in het bewust worden dat je altijd moet kiezen of kunt kiezen? - door middel van een video-opname; - door hen zelf een rollenspel te laten doen. 2. Inzicht krijgen in de interessen en leerwensen van kinderen kan door het voeren van wensgesprekken: - de kinderen informeren hoe een wensgesprek verloopt; - het wensgesprek oefenen; - in de portfolio’s kijken naar de wensen (van de kinderen); - gedurende de dag de wensen van kinderen herkennen en noteren. Bron: verslag teambijeenkomst, 17 januari 2007.
De teamleden spreken af dat de schoolleider, samen met de kenniskringleden, deze doelen en de geïnventariseerde ideeën tot een plan van aanpak zal verwerken en dit daarna aan het team zal voorleggen. Twee weken later vindt het geplande gesprek tussen de schoolleider en de kenniskringleden plaats. De uitkomst van dit gesprek is een plan van aanpak voor de komende vijf maanden. Dit plan omvat: 1. Een traject rondom ‘wensgesprekken’. Wensgesprekken zijn een methodiek om inzicht krijgen in de interessen en leerwensen van kinderen Door aspecten van wensgesprekken in te bouwen in de dagbesprekingen wil het team het enthousiasme en de betrokkenheid van kinderen aanwakkeren. De eigen schoolbegeleider zal worden gevraagd het team informatie over wensgesprekken te verschaffen. Daarna zullen de leraren via rollenspellen en in het echt (tijdens dagbesprekingen) ermee oefenen. De schoolbegeleider zal de teamleden feedback geven en coachen.
2. Een videointeractietraject waarin de leraren reflecteren op hoe zij dagbesprekingen voeren, wat zij doen om kinderen bewust te maken van hun keuzemogelijkheden, wat zij doen om ervoor te zorgen dat kinderen succes ervaren en hoe zij kinderen ondersteunen door opmerkingen, vragen en non-verbaal gedrag. Het traject begint met een video-opname van elke leraar. De opnamen worden gemaakt door studenten; ze krijgen daartoe instructies van een kenniskringlid. De video-opnamen zullen daarna door de kenniskringleden en studenten gezamenlijk worden geanalyseerd. Twee weken later wordt tijdens een studiemiddag feedback gegeven. Op basis van deze feedback kiezen de teamleden elk een of meer aspecten waarin ze zich in de komende periode tijdens de dagbesprekingen gaan bekwamen. Tevens zal tijdens die studiemiddag worden nagegaan of en op welke wijze de teamleden behoefte eraan hebben om tijdens dit oefenen gecoached te worden. Verder zullen afspraken worden gemaakt over hoe in deze periode wordt nagegaan of kinderen daadwerkelijk anders over de dagbesprekingen zijn gaan denken. 3. De leraar die als doel heeft aangegeven: ‘Kinderen ervaren de dagbespreking niet als onderbreking’ heeft zelf voor dit probleem een oplossing heeft bedacht. In het kort komt die hierop neer: de dagbespreking wordt gehouden aan het begin van de ochtend. Als zij merkt dat kinderen de dagbespreking als een lastige onderbreking zien, zal ze in een gesprek met het kind de achtergrond hiervan proberen te achterhalen. In overleg met het kind kan de vorm van de dagbespreking dan aangepast worden. Deze leraar wil dit in de komende periode gaan uitproberen. Hierop zal over een maand tijdens een teamvergadering gezamenlijk worden teruggekomen. Het plan omvat de doelen voor de komende periode, een overzicht van activiteiten inclusief de planning en een tijdsaanduiding. Ook geeft het aan wie bij welke activiteiten betrokken is (Bron: Plan van aanpak Toermalijn: 31 januari 2007).
Product en proces evalueren Op 18 april 2007 vindt een overleg plaats tussen de kenniskringleden en de schoolleider van De Toermalijn over de voortgang en de evaluatie van de cyclus rondom het thema dagbesprekingen. De evaluatie is gepland op 7 juni 2007. Deze datum is gekozen omdat een van de leraren na de zomer niet meer terugkomt op school en de kenniskringleden haar gegevens niet willen missen bij de evaluatie. De datum is verder van belang omdat de inspectie heeft gevraagd naar de voortgang en de opbrengsten van het proces rondom de dagbesprekingen. Zij verlangt van de school een document waarin de werkwijze en de opbrengsten zijn beschreven Aanvankelijk wordt afgesproken dat 7 juni geheel in het teken van de evaluatie zal staan. Later is om redenen van tijdsdruk de gezamenlijke bijeenkomst aan het eind van de middag ingekort. De interpretatie van de verzamelde gegevens vindt daardoor na de zomervakantie plaats. Bij de voorbereiding van de evaluatie merkt de schoolleider naar aanleiding van de interviews met leerlingen van 17 januari op dat het ook belangrijk is (zeker met het oog op de vraag van de inspectie) aan een grotere groep leerlingen te vragen wat de dagbesprekingen voor hen betekenen. Afgesproken wordt dat het verzamelen van informatie bij een brede groep leerlingen aan de hand van een vragenlijst, en het verzamelen van meer kwalitatieve informatie via een groepsinterview bij een kleine groep leerlingen worden gecombineerd. Deze leerlingen worden geselecteerd op basis van de scores op de vragenlijst. Er zullen enkele leerlingen worden geïnterviewd voor wie de dagbesprekingen een positieve betekenis hebben en enkele voor wie dat niet het geval is. De kenniskringleden nodigen de schoolleider uit te brainstormen over de doelen die de school zich voor deze periode heeft gesteld (zie plan van aanpak, 31 januari 2007). Op basis van de uitkomsten van deze brainstorm ontwikkelen de kenniskringleden vervolgens de vragenlijst ‘Leren op school’. Deze vragenlijst bestaat uit 35 vragen die ieder met vijf punten gewaardeerd kunnen worden, gegroepeerd in een zestal clusters: motivatie, succeservaring, attributie succes, attributie falen, bewustzijn keuzevrijheid en ondersteuning door de leraar. Voor de groepsinterviews wordt dezelfde aanpak gekozen als die op 17 januari is gevolgd. Via beide methoden (vragenlijst en groepsinterview) wordt informatie verzameld over de betekenis van dagbesprekingen voor leerlingen. Op deze wijze wil de school antwoord krijgen op de vraag in welk opzicht/in welke mate de leerlingen: - zich bewust zijn van de keuzes die zij maken; - ervaren dat de leraar hun ondersteunt tijdens de dagbesprekingen; - enthousiast en gemotiveerd zijn; - succes ervaren. Informatie verzamelen Op 4 juni worden de vragenlijsten door de leraren afgenomen. Omdat de vragen voor de jongste kinderen te moeilijk zijn, wordt hun de lijst niet afgenomen. Deze groep krijgt wel extra aandacht tijdens de groepsinterviews. De schoolleider verzamelt vervolgens de ingevulde vragenlijsten. De administratief medewerkster van de school voert de scores volgens instructies van de kenniskringleden in een excelbestand in. Zij mailt het bestand op 5 juni aan de kenniskringleden, die er enkele berekeningen op uitvoeren. Op de teambijeenkomst van 7 juni zullen de uitkomsten globaal worden gepresenteerd. In de ochtend van 7 juni, voorafgaand aan de presentatie van de uitkomsten, zullen drie groepsinterviews worden gehouden en op video worden opgenomen. Later maken de kenniskringleden van deze opname een
transcriptie . Diezelfde ochtend wordt door een kenniskringlid een exit-interview met de vertrekkende leraar gehouden. Het doel daarvan is informatie te verzamelen voor de procesevaluatie. De vraag die daarbij centraal staat is: hoe ervaart zij het collectieve leerproces rondom de dagbesprekingen? Voor dit interview worden twee methodieken gebruikt: de mindmap en de storyline. Ook wordt haar gevraagd de Quickscan Kantelende Kennis in te vullen. Het interview zal later door de kenniskringleden worden uitgeschreven. Na de zomervakantie worden deze data aangevuld met die van de overige teamleden. Informatie interpreteren Tijdens de teambijeenkomst op 7 juni 2007 wisselen de leraren ervaringen met elkaar uit. Ze doen verslag van hun vorderingen met de dagbesprekingen. Ze zijn daarbij overwegend positief. Hieronder staan enkele uitspraken. Ronald: Werken met twee groepen werkt goed; meer tijd voor de kleinere kinderen. De groteren komen uit zichzelf. Ik loop nog wel altijd een rondje. Wat ik me heb voorgenomen, is gelukt. Ik ervaar wel dat leerlingen zich niet altijd aan de gemaakte afspraken houden, dus moet ik de leerlingen vragen stellen. Ik heb deze vragen geïnventariseerd en die kan ik gebruiken. Vergeleken met eerder gaat het nu beter, leerlingen komen nu vaker zelf naar me toe.
Marloes: Zes leerlingen hebben een agenda: drie vroegen er zelf om en drie anderen heb ik er een aangeboden. Belangrijk is dat ze weten wat kan en wat ze willen. De jongste kinderen kunnen al goed omgaan met het maken van een afspraak en dat levert hun geen stress op.
Hanna: Ik vind de dagbespreking een leuk en gezellig moment; we zien de leerlingen dan en ik ervaar echt contact. Het is voor mij en de leerlingen een verrijking. Ik zie ook een verbetering: leerlingen vinden de dagbespreking nu betekenisvol. Ik hoef ze niet meer te komen halen, ze zien het nut ervan in en het is ook gezellig. Je bent echt de begeleider en dus de leidraad voor de leerlingen. Ik ben tevreden over hoe het gaat.
Bron: verslag teambijeenkomst, 7 juni 2007.
De leraren laten weten dat ze nieuwsgierig zijn naar de uitkomsten van de vragenlijsten en de interviews. De kenniskringleden gaan er kort op in: zij vertellen over hun indrukken van de interviews en presenteren de resultaten van de ingevulde vragenlijsten. Daarvoor gebruiken ze onderstaande tabel met gemiddelden (de scoremogelijkheden zijn: 1 = helemaal niet eens, 2 = niet eens, 3 = niet eens, niet oneens, 4 = eens, 5 = helemaal eens. minimum: 1, maximum 5;). Enkele leraren merken op dat sommige vragen voor de leerlingen te moeilijk waren. Het algehele beeld dat de tabel hun geeft, is positief. Over de betekenis van de resultaten zal het team tijdens een studiemiddag op 5 september 2007 nader met elkaar in gesprek gaan. Dan zullen ook de resultaten van de groepsinterviews met de leerlingen worden besproken. Tot slot wordt afgesproken dat de evaluatie van het collectieve leerproces van het team op 26 september zal plaatsvinden.
Tabel 1: Leren op school. Gemiddelde scores van de leerlingen van Hanna en Ronald per item en per construct.
