Business Case SamenOud. Business Case. SamenOud. Juni Auteur Drs. Ronald Uittenbroek, onderzoeker SamenOud, UMCG

Business Case SamenOud


Juni 2013 Auteur Drs. Ronald Uittenbroek, onderzoeker SamenOud, UMCG


MANAGEMENT SAMENVATTING Het nieuwe zorgmodel SamenOud voor mensen met langdurige beperkingen is een uitgebreide en veelomvattende interventie gebaseerd is op het Chronic Care Model in combinatie met de Kaiser Permanente Triangle. De combinatie van deze modellen maakt populatiegerichte zorg voor alle ouderen in een regio en tegelijkertijd vraag gestuurde individuele zorg en begeleiding aan een oudere mogelijk. SamenOud is een interventie die aansluit bij de zorgvraag van de oudere en daardoor over financieringsschotten en door organisatiestructuren heen gaat. SamenOud heeft tot doel ouderen te ondersteunen en te begeleiden zodat zij zo lang als mogelijk zelfredzaam en onafhankelijk thuis kunnen blijven wonen. SamenOud is een vervolg en uitbreiding op de eerder uitgevoerde pilot Casemanagement voor kwetsbare ouderen, waaruit de effecten van een half jaar interventie al duidelijk konden worden aangetoond. Op dit moment wordt er een uitgebreid experimenteel onderzoek uitgevoerd naar de effecten van SamenOud, waaronder een kosteneffectiviteitstudie. Omdat de resultaten van dit kostenonderzoek op zijn vroegst eind 2013 bekend zijn, is deze business case opgesteld zodat een betrouwbare indicatie voor de effecten op het zorggebruik en de kosten van SamenOud beschikbaar is. Hiermee kan op verantwoorde wijze op andere locaties gestart worden met SamenOud, nog voordat de resultaten van het wetenschappelijke onderzoek bekend zijn. De business case is - in samenwerking met Proficura, gespecialiseerd in financieringsvraagstukken - tot stand gekomen. Alle stakeholders hebben een bijdrage geleverd, in het bijzonder de financiers van zorg en begeleiding: zorgverzekeraar Menzis, zorgkantoor Menzis en de gemeenten Stadskanaal, Veendam en Pekela. Besparingen worden gerealiseerd door substitutie van zorg van instelling naar de thuissituatie, door het meer inzetten van mantelzorgers en informele netwerken en door het stoppen of voorkomen van onnodige zorg en behandeling. Extra kosten worden gemaakt door de inzet van Ouderenzorg Teams en ondersteunende acties in de thuissituatie zoals aanpassingen in huis en inzet van verpleging en verzorging thuis. Deze business case laat zien dat het aannemelijk is dat SamenOud een besparing kan opleveren van gemiddeld €274 per persoon per jaar.

Pagina 2 van 24


INHOUDSOPGAVE

Management samenvatting ........................................................................................................................... 1 Inhoudsopgave .............................................................................................................................................. 3 Voorwoord ..................................................................................................................................................... 4 Inleiding ......................................................................................................................................................... 5 Basisgegevens samenoud ........................................................................................................................ 9 Totale kosten per samenoud profielgroep ................................................................................................... 11 Theoretische effecten op zorg en begeleiding ............................................................................................. 12 Verwachte effecten ...................................................................................................................................... 15 Toegepaste correcties ............................................................................................................................. 15 Andere effecten ....................................................................................................................................... 15 Samenvatting............................................................................................................................................... 19 Bijlage I ........................................................................................................................................................ 20 Bijlage II ....................................................................................................................................................... 21 Referenties .................................................................................................................................................. 24

Pagina 3 van 24


VOORWOORD In dit document wordt de business case voor het nieuwe zorgmodel SamenOud gepresenteerd. SamenOud is de naam voor de interventie die wordt gerealiseerd binnen het Programma Geïntegreerde Ouderenzorg, een door het Nationaal Programma Ouderenzorg ondersteund en gefinancierd transitie-experiment1. Deze business case beschrijft de aanleiding tot het ontwikkelen en testen van SamenOud, de verwachte meerwaarde van het nieuwe zorgmodel en laat zien wat de verwachte kosten en opbrengsten zijn van deze interventie. Het doel is een betrouwbare indicatie te geven van de effecten van SamenOud op het zorggebruik en de kosten. Hiermee kan op verantwoorde wijze op andere locaties gestart worden met SamenOud, nog voordat de resultaten van het wetenschappelijk onderzoek bekend zijn. Dank voor de ondersteuning voor het leveren van data en opstellen van deze business case gaat uit naar -

Rick Berkhof en Ruud Slijpen, Proficura

-

Frits Plat en Alex Tiehuis, Menzis (leveren van data)

-

Etty ter Steeg, Marcel Bosma, Tom Schoen en Daniëlle Stuijvenberg, Menzis (kritisch meedenken)

-

Jannie Drenthe, de Kompanjie (gemeente Veendam en Pekela)

-

Floor Aukema, gemeente Stadskanaal

Dr. Klaske Wynia Programmaleider SamenOud Juni 2013

1 Het Nationaal Programma Ouderenzorg is een programma van ZonMw, in samenwerking met de NFU en de CSO. Opdrachtgever is het ministerie van VWS.

Pagina 4 van 24


INLEIDING Het beheersen van de alsmaar stijgende zorg kosten staat bij vele landen wereldwijd hoog op de agenda. Zeker wat betreft de langdurige zorg. Een van de oorzaken van deze toename in kosten is de wijze waarop zorgsystemen zich hebben ontwikkeld. Enerzijds is het volume van zorgvraag toegenomen, en tegelijk hebben vergaande specialisatie en technologische ontwikkelingen geleid tot een stijging van de zorg kosten. Neveneffect van deze ontwikkelingen is de fragmentatie van zorg en tegelijk hebben de verschillende en continu veranderende financieringsstromen geleid tot een verdere scheiding tussen eerste- en tweedelijns zorgorganisaties en tussen maatschappelijke- en zorgorganisaties. Het huidige Nederlandse zorgmodel is ontworpen om acute en kortdurende gezondheidsproblemen effectief en efficiënt op te lossen. Dit model schiet echter tekort in de zorg voor ouderen die vaak te maken hebben met een toenemend aantal (chronische) gezondheidsklachten. Hoewel deze ouderen veel (verschillende typen) zorg gebruiken, is het maar de vraag of ze daadwerkelijk de juiste en samenhangende zorg krijgen. Herontwerp van het huidige zorgmodel is daarom noodzakelijk. Een mogelijke oplossing biedt het Chronic Care Model (CCM) gecombineerd met de Kaiser Permanente Triangle. Het nieuwe zorgmodel SamenOud combineert alle basiselementen van het CCM en realiseert vraaggerichte, samenhangende, proactieve en preventieve zorg en begeleiding voor ouderen van 75 jaar en ouder in de context van maatschappelijke- en gezondheidszorgorganisaties. SamenOud richt zich daarbij niet alleen op kwetsbare ouderen of ouderen met complexe zorgbehoeften, maar ook op vitale ouderen. SamenOud wordt sinds januari 2012 gerealiseerd in 15 huisartspraktijken in de Provincie Groningen. Aan SamenOud is gedegen experimenteel onderzoek verbonden gekoppeld om de effecten van SamenOud op de ouderen, de kwaliteit van zorg, het zorggebruik en de kosten te onderzoeken. Aan het onderzoek nemen 1500 ouderen deel, waarbij de helft zoals gebruikelijk zorg ontvangt en de andere helft zorg volgens het nieuwe zorgmodel SamenOud. De resultaten van dit onderzoek worden eind 2013 verwacht. We hebben positieve verwachtingen, mede omdat uit de eerdere pilot Casemanagement voor Kwetsbare ouderen, voorloper van SamenOud, bleek dat na een halfjaar intensieve begeleiding, de complexiteit van zorgbehoeften significant afnam. Het doel van deze business case is het geven van een betrouwbare indicatie voor de effecten op het zorggebruik en de kosten van SamenOud. Hiermee kan op verantwoorde wijze op andere locaties gestart worden met SamenOud, nog voordat de resultaten van het kostenonderzoek bekend zijn.

Pagina 5 van 24


Voor de berekening in deze Business case werd gebruik gemaakt van: -

De begroting zoals ingediend op basis van de NZA-NPO beleidsregel voor de financiering van de uitvoering van het eerste interventiejaar

-

Gegevens van zorgverzekeraar Menzis over het zorggebruik 2006-2011 van de deelnemende ouderen (71% van de ouderen die deelnemen aan SamenOud zijn verzekerd bij Menzis)

-

Gegevens van Menzis zorgkantoren over het zorggebruik 2005-2011 van alle deelnemende ouderen

-

Gegevens van de betrokken gemeentes over individuele aanspraken WMO 2010-2011 van alle deelnemende ouderen

-

Antwoorden van de ouderen over het zorggebruik zoals gegeven tijdens de baseline meting

-

Handleiding kostenonderzoek van het College Voor Zorgverzekeringen[1]

Ouderen hebben met het ondertekenen van het informed consent formulier expliciet toestemming gegeven voor het verzamelen van de gegevens bij de zorgverzekeraar, het zorgkantoor en de betrokken gemeentes.

Pagina 6 van 24


SAMENOUD SamenOud is het nieuwe zorgmodel voor ouderen dat gebaseerd is op het Chronic Care Model (CCM) in combinatie met de Kaiser Permanente Triangle. Het CCM (figuur 1) is een multidimensionaal model dat als leidraad kan dienen bij het organiseren van integrale, preventieve en proactieve zorg en begeleiding voor mensen met langdurige beperkingen zoals chronisch zieken en ouderen. De basis van het CCM is het verbinden van maatschappelijke organisaties met organisaties in de gezondheidszorg in zowel eerste- als tweede lijn. Het ultieme doel van het CCM is een goed geïnformeerde en geactiveerde ‘patiënt’ in interactie met een voorbereid en proactief team, waarbij het proces van anamnese, zelfmanagement support, optimaliseren van zorg en behandeling, en follow-up resulteren in hoogwaardige en bevredigende resultaten.

Figuur 1 Chronic Care Model De Kaiser Permanente Triangle is een dienstverleningsmodel dat uitgaat van het risico op verhoogde zorgbehoeften. Op basis van het risico wordt de intensiteit van zorg en begeleiding afgestemd [2]. Binnen SamenOud wordt dit model toegepast door de uitkomsten van de het screeningsinstrument toe te passen voor triage naar de SamenOud profielen. Per profiel wordt passende zorg en begeleiding aangeboden (Figuur 2).

Pagina 7 van 24


Figuur 2 Kaiser Permanente Triangle en SamenOud profielen Het profiel Complexe zorgbehoeften betreft ouderen met complexe zorgbehoeften en omvat 20% van de ouderen van 75 jaar en ouder. Het profiel Kwetsbaar betreft ouderen die (nog) geen complexe zorgbehoefte hebben, maar wel kwetsbaar zijn. Dit profiel omvat 16% van de ouderen. Het profiel Robuust betreft vitale ouderen die geen complexe zorgbehoefte hebben en niet kwetsbaar zijn. Hier gaat het om 64% van de ouderen. In Tabel 1 worden de kenmerken per SamenOud profiel weergegeven. Tabel 1 Kenmerken SamenOud profielen Complex

Kwetsbaar

Robuust

Coördinatie

OT, casemanagers

OT, casemanagers

OT

Duur individuele

6 of 12 maanden

12 maanden

-

Gestructureerd,

Gestructureerd,

Eigen initiatief of

Contacten (frequentie)

elke twee weken

eens per maand

geïnitieerd door OT

Focus

Zorg

(Psycho)Sociaal

Zelfmanagement

Benadering

Individueel

Individueel

Groep

begeleiding

De zorg en begeleiding binnen de drie profielen wordt gecoördineerd door het Ouderenzorg Team (OT). Een OT bestaat uit de huisarts, een specialist ouderengeneeskunde, een wijkverpleegkundige en een ouderenadviseur (de laatste twee fungeren als casemanagers). De wijkverpleegkundige organiseert zorg en begeleiding voor ouderen met complexe zorgbehoeften, de ouderenadviseur organiseert zorg en begeleiding voor de kwetsbare ouderen. Ouderen zonder complexe problematiek en kwetsbaarheid volgen een zelfmanagementprogramma. Daarnaast is een programma voor preventie en ondersteuning van het zelfmanagement vermogen ontwikkeld.

Pagina 8 van 24


BASISGEGEVENS SAMENOUD De kenmerken per profiel zijn vertaald naar het aantal benodigde uren zorg en begeleiding per deelnemende oudere per jaar. Naarmate de kwetsbaarheid en complexiteit van zorgbehoeften toenemen wordt (per persoon) meer (preventieve en proactieve) zorg en begeleiding geboden. In deze business case wordt uitgegaan van additionele uren voor zorg en begeleiding door het Ouderenzorg Team, ongeacht of de oudere geïndiceerde AWBZ zorg ontvangt en/of deelneemt aan een ziekte specifiek (keten)zorgprogramma. Wanneer er sprake is van significante overlap in de zorg en begeleiding, zoals bij dementie of diabetes, worden afspraken gemaakt over wie de zorg en begeleiding uiteindelijk uitvoert. Bij daadwerkelijke implementatie kan wat betreft overlap van zorgcoördinatie nog efficiënter en effectiever ter werk gegaan worden binnen een regio. Vooralsnog is dat niet meegenomen in deze business case. In Tabel 2 zijn eveneens de uren voor het overleg tussen de leden van het Ouderenzorg Team per huisartspraktijk per jaar meegerekend. Tabel 2 SamenOud: aantal uren voor begeleiding en overleg, per jaar Begeleiding en overleg Begeleiding

Uren per jaar per persoon

Complex, langdurig (12 mnd)

30

kortdurend (6 mnd)

15

Kwetsbaar

15

Robuust

1

Overleggen

per huisartspraktijk

Ouderenzorg team (4 professionals)

24

Casemanagement (2 professionals)

12

Op basis van theoretische modellen[2] is de verwachtingen dat 5% van de ouderen langdurige (>6 maanden) intensieve begeleiding en 15% van de ouderen kortdurende (≤6 maanden) intensieve begeleiding nodig heeft. Hoewel in het rekenmodel rekening gehouden met de kosten die de verschillen in begeleidingsduur met zich meebrengen, wordt er in het vervolg van deze business case sec geschreven over de profielgroep complex. Dit om de leesbaarheid te bevorderen.

Pagina 9 van 24


Voor het opstellen van de begroting zijn destijds de maximale tarieven gebruikt zoals beschreven in de NZa Beleidsregel prestatiebeschrijvingen en tarieven extramurale zorg 2011 (CA-300-459). Zie Tabel 3. Tabel 3 Gehanteerde uurtarieven professionals (NZA CA-300-459) Professional

Prestatie omschrijving

Uurtarief

Artsen

H328 Behandeling

€ 104,63

Wijkverpleegkundigen

H106 Gespecialiseerde verpleging

€ 74,29

Ouderenadviseurs

H104 Verpleging

€ 68,52

In deze business case zijn we uitgegaan van de 15 huisartsen die aan SamenOud meewerken en deelname van gemiddeld 50 ouderen per praktijk2. De 15 huisartsen houden praktijk in de drie deelnemende gemeenten, Stadskanaal, Veendam of Pekela in de provincie Groningen. In deze gemeenten komt het percentage ouderen (65 jaar en ouder) ruim boven het landelijk gemiddelde uit3. De Sociaal Economische Status van de inwoners is lager is dan het landelijk gemiddelde4. Het kan zijn dat in huisartspraktijken in andere regio’s deze verdeling over de profielen iets afwijkt, alhoewel is gebleken dat deze verdeling bijna in alle populaties en regio’s terug te vinden is [2]. In deze business case gaan we uit van 750 ouderen die zorg volgens SamenOud ontvangen, verdeeld over de drie SamenOud profielen (Tabel 4). Tabel 4 Aantal ouderen per SamenOud profielgroep (n=750) Profiel

%

N

Complex

20%

150 ouderen

Kwetsbaar

16%

120 ouderen

Robuust

64%

480 ouderen

2 Berekening: normpraktijken met 2500 patiënten, waarvan 200 patiënten ≥ 75 jaar; respons van 50% (100 patiënten); en evenredige verdeling over controle en interventiegroep (50 patiënten). 3 Zorgatlas, Ouderen per gemeente 2011 4 Sociaal en Cultureel Planbureau, statusscores, sociaal economische status per wijk, verkregen 16-05-2013

Pagina 10 van 24


TOTALE KOSTEN PER SAMENOUD PROFIELGROEP Het aantal uren per persoon en per praktijk zoals beschreven in Tabel 2 kunnen nu worden gecombineerd met de tarieven zoals beschreven in Tabel 3 en het aantal ouderen zoals weergegeven in Tabel 4. Dit leidt tot een overzicht van de totaal kosten per profiel zoals weergegeven in Tabel 5. De uren voor overleg van de vijftien Ouderenzorg Teams zijn evenredig verdeeld over de profielgroepen complex en kwetsbaar. Tabel 5 Kosten per jaar per profielgroep en per persoon per profielgroep Totale kosten per profielgroep

Gemiddelde kosten per persoon per profielgroep 1.937

Profiel

N

Complex

150

290.480

Kwetsbaar

120

163.772

1.365

Robuust

480

32.549

68

Totaal

750

486.801

649

Op basis van de gegevens uit Tabel 5 kunnen de gemiddeld kosten per persoon berekend worden. Gemiddeld kost de interventie SamenOud € 649 per persoon per jaar, met een range van €1937 (Complex) tot € 68 (Robuust) per jaar per persoon.

Pagina 11 van 24


THEORETISCHE EFFECTEN OP ZORG EN BEGELEIDING Op basis van eerdere onderzoeken naar de effecten van geïntegreerde zorgmodellen[3-5] en de business case zoals opgesteld voor het transitie experiment in Nijmegen[6] zijn onderwerpen geselecteerd waarop SamenOud naar verwachting effect zal hebben. Voorafgaand aan het onderzoek hebben de ouderen die deelnemen aan SamenOud toestemming aan de onderzoekers gegeven hun gegevens (gekoppeld aan BSN) op te vragen bij de betrokken gemeenten, zorgverzekeraars en zorgkantoor. Deze gegevens zijn opgevraagd en verkregen en vormen daarmee de meest objectieve data te gebruiken voor een business case. In Tabel 6 worden de onderwerpen, de huidige financieringsbron en de gehanteerde eenheden weergegeven. Daar waar geen gemiddelde kosten per profiel worden gehanteerd, worden de CVZ kostprijzen per eenheid beschreven. Tabel 6 Zorg en begeleiding, financieringsbronnen, toegepaste eenheden en kosten per eenheid Kosten per eenheid (€)

Onderwerpen

Financieringsbron

Omschrijving eenheid

Medicatie

ZVW

Gemiddelde kosten

Huisartsenzorg

ZVW

Gemiddeld aantal contacten

29,1

Huisartspost bezoek of visite

ZVW

Gemiddeld aantal contacten

104,0

Ziekenhuiszorg

ZVW

Gemiddelde kosten

Paramedische zorg 5

ZVW

Gemiddelde kosten

Thuiszorg

AWBZ

Gemiddeld aantal uren

36,4

Verzorgingshuiszorg

AWBZ

Gemiddeld aantal dagen

93,6

Verpleeghuiszorg

AWBZ

Gemiddeld aantal dagen

247,6

Dagopvang/dagbesteding

AWBZ

Gemiddeld aantal dagdelen

118,6

Dagbehandeling

AWBZ

Gemiddeld aantal dagdelen

190,4

Huishoudelijke zorg

WMO


Aanpassingen in huis

WMO

Gemiddeld aantal

1040,4

Hulpmiddelen

WMO(40%)/ZVW(60%)

Gemiddeld aantal

615,9

Mantelzorg

Algemeen


25,0

13,0

5 Kosten voor Paramedische zorg worden, afhankelijk van de profielgroep, 50%(complex en kwetsbaar) - 70% (robuust) vergoed via aanvullende verzekeringen. In het rekenmodel wordt alleen uitgegaan van de zorgkosten op dit moment behorende tot de zorgverzekeringswet.

Pagina 12 van 24


Wanneer gegevens beschikbaar waren in termen van aantal of volume (Tabel 6), werd om landelijke vergelijking mogelijk te maken, verder gebruik gemaakt van de kostprijzen zoals geformuleerd door CVZ[1] en niet met de gemiddelde prijzen zoals gehanteerd door betrokken financiers. Zie Bijlage I voor het overzicht van de gehanteerde eenheden per persoon per jaar per profielgroep. Uit de ons ter beschikking gestelde databases zijn de volumes, (kost)prijzen en trends gedestilleerd en vertaald naar de gemiddelde kosten per persoon per jaar per profiel (zie tabel 7). Tabel 7 Gemiddelde kosten per persoon per profielgroep in euro’s per jaar (€) vóór SamenOud Zorg en begeleiding

Complex

Kwetsbaar

Robuust

1251

779

656

Huisartsen contact*

163

140

137

Huisartspost bezoek of visite*

104

104

104

3826

2671

1689

468

391

177

Thuiszorg*

3976

1969

379

Verzorgingshuiszorg*

1390

754

125

Verpleeghuiszorg*

4061

2191

235

Dagopvang/dagbesteding*

1665

1419

6

99

50

0

2653

1816

568

Aanpassingen in huis*

373

285

123

Hulpmiddelen*

432

302

115

1.495

536

252

21.955

13.405

4.565

Medicatie

Ziekenhuiszorg Paramedische zorg 6

Dagbehandeling* Huishoudelijke zorg*

Mantelzorg* Totaal

* Zie Bijlage I voor de gehanteerde gemiddelde eenheden per persoon per jaar per profielgroep en voor de gehanteerde tarieven per eenheid zie Tabel 6.


Pagina 13 van 24


Uit tabel 7 blijkt dat de gemiddelde kosten per persoon per jaar voor SamenOud €9458 zijn, met een range van €21.955 (profiel complex) tot €4565 (profiel robuust). Door Tabel 7 te vermenigvuldigen met het aantal oudere per profiel kunnen de totale kosten per profiel worden berekend. Deze worden weergegeven in Tabel 8. Tabel 8 Kosten per profielgroep vóór SamenOud in euro’s per jaar (€) Complex

Kwetsbaar

Robuust

N = 150

N=120

N=480

187.585

93.440

314.872

Huisartscontacten

24.470

16.780

65.720

Huisartspost bezoek of visite

15.606

12.485

49.939

573.842

320.550

810.634

70.200

46.920

84.960

Thuiszorg

596.461

236.312

181.779

Verzorgingshuiszorg

208.434

90.452

59.777

Verpleeghuiszorg

609.133

262.967

112.913

Dagopvang/dagbesteding

249.783

170.223

2.960

14.851

5.940

-

397.925

217.876

272.578


55.946

34.191

59.093

Hulpmiddelen

64.746

36.188

55.218

224.205

64.315

120.880

3.293.188

1.608.639

2.191.322

Zorg en begeleiding Medicatie

Ziekenhuiszorg Paramedische zorg 7

Dagbehandeling Huishoudelijke zorg

Mantelzorg Totaal


Pagina 14 van 24


VERWACHTE EFFECTEN In het rekenmodel van deze business case wordt uitgegaan van een stijging of daling in procenten in vergelijking met de situatie vóór de interventie. Enerzijds zal SamenOud leiden tot afname van zorggebruik - bijvoorbeeld door het voorkomen van huisartsbezoeken en het uitstellen en verkorten van opname in ziekenhuis, verzorgingshuis en verpleeghuis - anderzijds zal SamenOud leiden tot een toename van zorggebruik - zoals thuiszorg, huishoudelijke hulp, het aanschaffen van hulpmiddelen en aanpassingen aan de woning. Deze procentuele verandering in kosten wordt berekend op basis van een verwachte verandering van het volume. Bijvoorbeeld het aantal (vervolg)consulten aan de medisch specialist(en) zal afnemen; voor veel ouderen gaat het dan ook om meerdere specialisten. Juist de controles, nazorg en begeleiding kunnen worden uitgevoerd door het Ouderenzorg Team. De verwachte veranderingen zijn zoveel als mogelijk gebaseerd op eerdere onderzoeken, waar uit is gebleken dat interventies die enigszins vergelijkbaar zijn met SamenOud, effect hebben op gebruik van zorg en begeleiding [3-5]. Tevens zijn deze aannames gestoeld op de eerdere ervaringen die zijn opgedaan gedurende de pilot SamenOud, het eerste interventiejaar van SamenOud en de kwalitatieve beschrijvingen van verschillende cases uit SamenOud (zie Bijlage II en als zodanig binnenkort gepubliceerd in ‘Bijblijven”). In Tabel 9 worden de verwachte effecten van ‘zorg als gebruikelijk’ en SamenOud weergegeven. TOEGEPASTE CORRECTIES De afgelopen jaren en de komende jaren worden de nodige veranderingen verwacht in de financieringsstromen en beschikbare budgetten voor de onderwerpen zoals gehanteerd in deze business case. Omdat het lastig is in te schatten wat de effecten van deze verschuivingen en bezuinigingen zullen zijn, is besloten in deze business case de autonome groei of afname van de zorgkosten (volume en prijs) niet mee te nemen. De verwachte effecten voor zorg als gebruikelijk zijn daarom op 0% gesteld en worden voor de leesbaarheid niet weergegeven in de tabellen. ANDERE EFFECTEN Naast de effecten op het zorggebruik, wordt uitgebreid onderzoek gedaan naar de effecten van SamenOud op de uitkomsten bij de ouderen en de kwaliteit van zorg. Op basis van de eerder genoemde onderzoeken en de pilot Casemanagement voor Kwetsbare ouderen, zijn de verwachtingen dat ook op deze onderwerpen SamenOud een positief effect zal hebben.

Pagina 15 van 24


Tabel 9 De verwachte effecten per profiel van SamenOud op de gemiddelde zorgkosten ten opzichte van het voorgaande jaar in procenten (%) Zorg en begeleiding

Complex

Kwetsbaar

Robuust

Medicatie Huisartscontacten

-25 -30

-25 -40

-5 -2

Huisartspost

-20

-20

0

Ziekenhuis zorg

-33

-33

-10

Paramedische zorg

5

2

1

Mondzorg

0

0

0

Thuiszorg

8

5

2

Verzorgingshuiszorg

-33

-33

-30

Verpleeghuiszorg

-25

-25

-12

Dagopvang

5

5

2

Dagbehandeling

5

5

0

Huishoudelijke zorg

5

5

2


5

5

5

Hulpmiddelen

5

5

5

Mantelzorg

0

0

0

Door de percentages uit Tabel 9 te combineren met de bedragen uit Tabel 8 kunnen de gemiddelde kosten per persoon per profiel na een jaar berekend worden. De uitkomsten van deze berekening worden in Tabel 10 gepresenteerd.

Pagina 16 van 24


Tabel 10 Het verwachte verschil in de totale zorgkosten na 1 jaar per profielgroep van SamenOud, uitgedrukt in euro’s (€) Complex

Kwetsbaar

Robuust

N = 150

N=120

N=480

- 46.896

- 23.360

- 15.744

Huisartscontacten

- 7.341

- 6.712

- 1.314

Huisartspost

- 3.121

- 2.497

0

- 189.368

- 105.782

- 81.063

3.510

938

850

44.735

11.816

3.636

- 68.783

- 29.849

- 17.933

- 152.283

- 65.742

- 13.550

12.489

8.511

59

743

297

0

19.896

10.894

5.452


2.797

1.710

2.955

Hulpmiddelen

3.237

1.809

2.761

Mantelzorg

0

0

0

SamenOud

290.481

163.773

32.549

Totaal

- 89.905

- 34.194

- 81.343

Zorg en begeleiding Medicatie

Ziekenhuis zorg Paramedische zorg Thuiszorg Verzorgingshuiszorg Verpleeghuiszorg Dagopvang Dagbehandeling Huishoudelijke zorg

De diverse onderdelen waarop verwacht wordt niet te kunnen besparen en/of die additionele kosten met zich meebrengen, zoals de kosten van de interventie zelf, worden weergegeven als positieve bedragen. De onderdelen waarop verwacht wordt te besparen, zijn de negatieve bedragen.

Uit Tabel 10 blijkt dat, inclusief de extra kosten die de interventie met zich meebrengt, SamenOud per profielgroep een aanzienlijk bedrag kan besparen. Door de preventieve, proactieve en samenhangende zorg van SamenOud is de verwachting dat er een reductie van €274 euro per jaar per persoon in de kosten voor zorg en begeleiding kan worden gerealiseerd. Dit met een range van € 599 (complex) tot € 169 (robuust) per jaar per persoon. Hiermee kan gesteld worden dat de interventie zich binnen een jaar terug kan verdienen en zelfs een aanzienlijke besparing kan opleveren.

Pagina 17 van 24


De verwachte effecten zoals gepresenteerd in Tabel 10 kunnen met behulp van Tabel 6 per financieringsbron inzichtelijk gemaakt worden. Uit Tabel 11 blijkt dat, gezien vanuit de Zorgverzekeringswet (ZVW) er gemiddeld €637 euro en vanuit de AWBZ €354 per persoon per jaar bespaard kan worden. Gezien vanuit de WMO is de verwachting dat er gemiddeld €69 per persoon per jaar extra kosten gemaakt worden. De som van deze kosten en besparing komt niet overeen met de uitkomsten uit Tabel 10. Dit komt omdat in Tabel 11 niet is gedefinieerd wie de kosten draagt voor de interventie SamenOud. Gedurende de projectperiode zijn de kosten van de interventie SamenOud integraal gefinancierd via de NZA beleidsregel NPO. Tabel 11 Het verwachte verschil in de totale zorgkosten na 1 jaar per profiel van SamenOud per financieringsstroom, uitgedrukt in euro’s (€) Complex

Kwetsbaar

Robuust

N = 150

N=120

N=480

- 243.216

- 137.412

- 97.272

- 163.100

- 74.967

- 27.788

25.931

14.413

11.167

SamenOud

290.481

163.773

32.549

Totaal

- 89.905

- 34.194

- 81.343

ZVW AWBZ WMO

Pagina 18 van 24


SAMENVATTING Met deze business case hebben we een indicatie willen geven van de financiële effecten van de interventie SamenOud. SamenOud is een omvangrijke interventie die de nodige veranderingen met zich mee brengt, niet in de laatste plaats culture veranderingen. Dit kost tijd. In deze business case zijn we daarom bewust terughoudend geweest met de verwachte impact op zorggebruik. Uit deze voorzichtige aannames blijkt echter al dat SamenOud zich binnen een jaar terug kan verdienen. In een best scenario zal dit bedrag aanzienlijk hoger zijn. Tabel 12 Samenvatting gemiddelde kosten en baten per profielgroep uitgedrukt in euro’s Complex

Kwetsbaar

Robuust

€

€

1937

1365

68

21.955

13.405

4.565

Gebruikelijke zorg

21.955

13.405

4.565

SamenOud

21.356

13.120

4.396

-599

-285

-169

€ Gemiddelde kosten van SamenOud per persoon Gemiddelde kosten zorggebruik vóór SamenOud per persoon Verwachte gemiddelde kosten zorggebruik na één jaar per persoon

Verschil gemiddelde kosten tussen zorg als gebruikelijk en SamenOud na één jaar interventie, per persoon

Wanneer alle in deze business case genoemde kosten en baten meegerekend worden, wordt verwacht dat SamenOud een besparing kan opleveren van gemiddeld €274 per persoon per jaar, met een range van €599 (complex) tot €169 (robuust) per jaar per persoon.

Pagina 19 van 24


Bijlage I Gemiddelde eenheden zorg en begeleiding per persoon, per profielgroep, per jaar Zorg en begeleiding

Complex Kwetsbaar

Robuust

Gemiddelde medicatie kosten/ jaar Gemiddeld aantal huisarts contacten / jaar

5,6

4,80

4,70

1

1

1

Gemiddeld aantal uren thuiszorg / jaar

109,2

54,08

10,40

Gemiddeld aantal verzorgingshuis dagen ZZP 1-3) / jaar

14,84

8,05

1,33

Gemiddeld aantal verpleeghuis dagen (ZZP 4-10) / jaar

16,4

8,85

0,95

14,04

11,96

0,05

0,52

0,26

0

106,2

72,7

22,7

Gemiddeld aantal aanpassingen huis / jaar

0,36

0,27

0,12

Gemiddeld aantal hulpmiddelen / jaar

0,70

0,49

0,19

114,9

41,2

19,4

Gemiddeld aantal huisartspost bezoeken/ jaar Gemiddelde ziekenhuis kosten / jaar Gemiddelde kosten paramedische zorg/ jaar (ZVW)

Gemiddeld aantal dagopvang dagdelen/ jaar Gemiddeld aantal dagbehandeling dagen/ jaar Gemiddeld aantal uren HHV / jaar

Gemiddeld aantal uren mantelzorg/ jaar

Pagina 20 van 24


BIJLAGE II Casus ‘Van chaos naar regie’ Mevrouw Z is 82 jaar en woont alleen in een serviceflat. Zij is bij de huisarts bekend met hypertensie, hartfalen, maculadegeneratie van het linker oog, vasculaire encephalopathie, een mammasparende operatie, diabetes mellitus type 2 en nierinsufficiëntie (kreaMDRD 31). Als medicatie gebruikt zij: Isosorbidemononitraat 60 mg, Codiovan 160/25 mg, Atenolol 50 mg, Furosemide 20 mg, Ascal cardio 100 mg, Pantoprazol 20 mg, Diclofenac supp 50 mg en Paracetamol zo nodig. Zij bezoekt met regelmaat de cardioloog, internist, oogarts en reumatoloog. Op basis van de resultaten van de screening blijkt dat ze past in het profiel ‘Complexe zorgbehoeften’. De wijkverpleegkundige zal mevrouw begeleiden in de rol van casemanager. In de anamnese tijdens het eerste huisbezoek constateert de casemanager de volgende (nieuwe) problemen: pijn in de gewrichten, problemen met het gehoor, hartfunctie en bloeddrukfuncties zijn niet optimaal, er is sprake van duizeligheid en algemene vermoeidheid. Mevrouw moet vaak naar het ziekenhuis. Ze wil er wel eens op uit en heeft behoefte aan een vrijwilliger om haar dochter, die mantelzorger is, te ontlasten. De casemanager laat haar kaartje met gegevens achter zodat zij goed te bereiken is en spreekt af dat zij na twee weken weer op bezoek komt. Dan zal een zorgleefplan opgesteld worden. Na het eerste huisbezoek wordt in het Ouderenzorg Team het zorgleefplan besproken op basis van de problemen die mevrouw heeft aangegeven. De huisarts geeft aan dat zij één à twee keer per week contact met hem zoekt met allerlei vage klachten die hij niet goed kan duiden. Naar aanleiding van de veelheid aan klachten besluit het Ouderenzorg Team om de Specialist Ouderengeneeskunde (SOG) op huisbezoek te laten gaan om een aantal zaken nader te onderzoeken, zoals het vele specialistenbezoek, de duizeligheidklachten, de pijnklachten en de gehoor problemen. De casemanager overlegt met de ouderenadviseur over het regelen van een vrijwilliger. Huisbezoek Specialist Ouderengeneeskunde In het volgende teamoverleg rapporteert de SOG het team de volgende bevindingen: Er is een toename van het hartfalen veroorzaakt door Diclofenac gebruik. Ze adviseert de huisarts de Diclofenac te staken en de Furosemide te verdubbelen vanwege de beperkte werkzaamheid van een lage dosis bij afgenomen nierfunctie. De pijnklachten zijn het gevolg van uitgebreide artrose. Geadviseerd wordt te starten met Fentanyl 12 in combinatie met een zakje Movicolon. De aanhechting van het rechter trommelvlies is rood. Er is geen sprake van cerumen. Ze draagt gehoorapparaten. De duizeligheid en vermoeidheid kunnen bijwerkingen zijn van de (cardiale) medicatie. Het advies is om in afstemming met de cardioloog te Pagina 21 van 24


proberen medicatie te stoppen. De huisarts besluit om Butrans voor te schrijven. De Diclofenac wordt niet gestopt op dringend verzoek van mevrouw zelf. Medische chaos Ondertussen bezoekt mevrouw al acht verschillende medisch specialisten. In verband met de pijnklachten is zij door de huisarts doorverwezen naar de orthopeed. Hij spreekt van een dreigend chronisch pijnsyndroom aan pols, knie, heup en voeten en verwijst door naar de revalidatiearts. Deze laat röntgenfoto’s maken van de wervelkolom en constateert uitgesproken discopathie op L5-S1. Zij krijgt een MRI LWK, waarop een zekere mate van spinale stenose wordt gevonden. Zij wordt doorverwezen naar de neuroloog. Die vindt geen neurologische verklaring voor haar klachten. Ondertussen wordt zij in verband met de pijn aan het rechter oor verwezen naar de KNO arts. Deze kan niks vinden en verwijst door naar de kaakchirurg in verband met verdenking op het Costen syndroom. Deze verwijdert een speekselsteen. Intussen is ze voor controle naar de cardioloog geweest. Die vervangt de Codiovan voor Valsartan 40 mg en brengt de Furosemide weer terug naar 20 mg. Verder verwijst hij door naar de internist-nefroloog vanwege de geleidelijk verslechterende nierfunctie. Hij adviseert haar te stoppen met Diclofenac. Zij meldt zich echter tussentijds weer bij de cardioloog omdat de medicatieverandering niet bevalt. Zij heeft last van pijnlijk perifeer oedeem. Nu blijkt dat ze nog steeds Diclofenac gebruikt, zij zegt op advies van de reumatoloog. Hierover is echter geen correspondentie geweest. Regie nemen Na enkele maanden wordt in het Ouderenzorg Team geconstateerd dat de regie op deze casus ontbreekt. Het aantal specialistenbezoeken is toegenomen en er worden door de verschillende specialisten tegenstrijdige adviezen gegeven. Besloten wordt dat de SOG opnieuw met mevrouw in gesprek gaat om het aantal specialistische consulten te reduceren en pragmatische oplossingen te zoeken voor haar klachten. In overleg met mevrouw wordt het contact met de orthopeed, de revalidatiearts, de neuroloog en de reumatoloog afgesloten. Het contact met de internist zou ook kunnen worden afgesloten maar dat is nog een stap te ver voor haar. Voor de pijnklachten wordt ze verwezen naar de dagbehandeling somatiek in het naburig verpleeghuis voor hydrotherapie. Daarnaast wordt de Butrans vervangen door Fentanyl 12. De casemanager onderhoudt regelmatig contact met mevrouw en spreekt met haar af dat ze haar klachten met haar bespreekt. Samen zoeken ze dan naar de beste oplossing. Hierdoor wordt er beter regie gevoerd over de casus. Twee maanden later wordt mevrouw opnieuw besproken in het Ouderenzorg Team. De huisarts spreekt zijn verbazing uit dat zij hem in die tijd niet meer heeft geconsulteerd! Pagina 22 van 24


Rust en meer welbevinden Nu, ongeveer een jaar na het eerste huisbezoek van de casemanager, is mevrouw tevreden over de ontvangen begeleiding. Ze is minder moe en heeft minder pijnklachten waardoor ze meer activiteiten kan ondernemen. Ze hoeft ook niet meer zo vaak naar het ziekenhuis. Een vrijwilliger gaat met haar winkelen en ze bezoekt regelmatig de weeksluiting van het aangrenzende woon- zorgcentrum. De casemanager blijft regelmatig contact met haar houden. Met haar bespreekt ze haar klachten. Beschouwing van de huisarts “Zonder SamenOud was het patroon van het frequent contact zoeken met de praktijk niet doorbroken. Daarbij zou mevrouw toch wellicht zijn doorverwezen voor klachten, wat nu niet het geval is. Door SamenOud is het zorggebruik richting huisarts en medisch specialisten beduidend afgenomen.”

Pagina 23 van 24


REFERENTIES 1. Hakkaart- van Roijen L, Tan SS, Bouwmans, CAM, Handleiding voor kostenonderzoek, methoden en standaard kostprijzen voor economische evaluaties in de gezondheidszorg, CVZ, 2010 2. Nolte E, McKee M. Caring for people with chronic conditions: a health system perspective. Maidenhead: Open University Press; 2008. 3. Boult C, Reider L, Leff B, et al. The effect of guided care teams on the use of health services: results from a cluster-randomized controlled trial. Arch Intern Med 2011;171:460-466. 4. Hirth V, Baskins J, Dever-Bumba M. Program of all-inclusive care (PACE): past, present, and future. J Am Med Dir Assoc 2009;10:155-160. 5. Hebert R, Raiche M, Dubois MF, et al. Impact of PRISMA, a coordination-type integrated service delivery system for frail older people in Quebec (Canada): A quasi-experimental study. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci 2010;65B:107-118. 6. Vermaat K, Maatschappelijke Business case ‘Zorgwelzijnsstandaard’, Zorg voor Ouderen en Welzijn Netwerk Nijmegen, 2008 7. CBS, Gezondheid en zorg in cijfers 2012, Den Haag/Heerlen, 2012. 8. CBS statline, statline.cbs.nl, verkregen op 6 maart 2013

Pagina 24 van 24

Business Case SamenOud. Business Case. SamenOud. Juni Auteur Drs. Ronald Uittenbroek, onderzoeker SamenOud, UMCG

Recommend Documents