Brochure Toelatingsonderzoeken Voltijd bacheloropleidingen. Saxion

1

Brochure Toelatingsonderzoeken Voltijd bacheloropleidingen

Saxion 2016-2017

1

2

Voorwoord

Uit uw aanmelding voor één van de opleidingen1 van Saxion Enschede, Deventer of Apeldoorn blijkt dat u niet rechtstreeks tot deze opleiding toelaatbaar bent omdat u niet voldoet aan de wettelijke vooropleidingseisen. Deze brochure informeert u over de mogelijkheid om, via deelname aan één van de onderzoeken voor toelating, alsnog aan deze vooropleidingseisen te gaan voldoen. Het is voor u belangrijk te weten dat dit onderzoek alleen geldig is bij Saxion en niet gezien kan worden als vervanging van een diploma. Hoe u zich voor een toelatingsonderzoek kunt aanmelden, kunt u lezen in de aanmeldingsprocedure. Die vindt u als pdf op http://www.saxion.nl/studeren/aanmelden/toelating/toelatingsonderzoeken/

Heeft u vragen over de in deze brochure genoemde onderzoeken neem dan contact op met de Studentenbalie van:

Saxion Deventer

Saxion Enschede

telefoon: 0570-603773

telefoon: 053-4871808

[email protected]

[email protected]

Uitgave: Saxion StudieSuccesCentrum Afdeling Instroom en Aansluiting

November 2015

Nb. De door Saxion vastgestelde regelingen én landelijke wetgeving is te allen tijde van toepassing. In relatie tot deze regelingen kunnen aan de tekst in deze brochure geen rechten worden ontleend.

1

Met opleidingen wordt bedoeld: Bacheloropleiding, Studieroute of Associate-degreeprogramma

3 Inhoud Voorwoord .............................................................................................................................................. 2 Inhoud .................................................................................................................................................... 3 1.

Algemene informatie over toelating en de onderzoeken .................................................................... 4 Onderzoek aanvullende eisen: .............................................................................................................. 4 Bekendmaking uitslag .......................................................................................................................... 5 Inzage ................................................................................................................................................. 5 Geldigheidsduur .................................................................................................................................. 5 Herkansing .......................................................................................................................................... 5 Betaling ............................................................................................................................................... 6 Tijdig afmelden .................................................................................................................................... 6 De dag van het toelatingsonderzoek .................................................................................................... 6 Regels tijdens het afleggen van het toelatingsonderzoek ...................................................................... 6 Studiemateriaal .................................................................................................................................... 7 Functiebeperking ................................................................................................................................. 7 Verzoek tot vrijstelling ......................................................................................................................... 8 Mogelijkheid tot beroep ....................................................................................................................... 9

2.

21+ onderzoek .............................................................................................................................. 10

Naar de Pabo?..................................................................................................................................... 10 Capaciteitenonderzoek ................................................................................................................... 10 Onderzoek Nederlands ................................................................................................................... 11 English (see also chapter 6) .......................................................................................................... 12 Vrijstelling Nederlands of Engels ........................................................................................................ 12 Vrijstelling Engels: ............................................................................................................................. 13 Asielstatus ......................................................................................................................................... 13 Multi-cultureel Capaciteitenonderzoek ........................................................................................... 13 Onderzoeksdata ................................................................................................................................. 14 Tijdstip .............................................................................................................................................. 14 Kosten ............................................................................................................................................... 14 Beoordeling 21+onderzoek ................................................................................................................ 14 3.

Deficiëntieonderzoek ...................................................................................................................... 16

Naar de Pabo?..................................................................................................................................... 16 Beoordeling deficiëntieonderzoek....................................................................................................... 17 Vrijstelling deficiëntieonderzoek ........................................................................................................ 17 Kosten ............................................................................................................................................... 17 Toetsomschrijving.............................................................................................................................. 17 Biologie .......................................................................................................................................... 17 Duits (schriftelijk) ........................................................................................................................... 18 Duits (mondeling) ........................................................................................................................... 18 Economie ....................................................................................................................................... 19 Frans (schriftelijk) ........................................................................................................................... 19 Frans (mondeling)........................................................................................................................... 20 M&O…………………………………………………………………………………………………………… ………….21 Natuurkunde…………………………………………………………………………………………………… ………22 Wiskunde A .................................................................................................................................... 22 Wiskunde B..................................................................................................................................... 23 Onderzoeksdata Deficiëntieonderzoek ............................................................................................... 24 5. Belangrijke namen, telefoonnummers…………………………………………………………………………… ….30

4

1.

Algemene informatie over toelating en de onderzoeken

Voor toelating tot een voltijdse-, deeltijdse- of duale opleiding/studieroute bij Saxion locatie Enschede, Deventer of Apeldoorn geldt als wettelijke vooropleidingseis het bezit van een diploma havo, vwo (met profielaanduiding) of mbo (niveau 4). Daarnaast zijn voor vooral veel technische en economische opleidingen nadere eisen gesteld aan het profiel of de profielvakken van de havo- of vwo-vooropleiding. Indien u: 

niet het vereiste diploma hebt maar wel 21 jaar of ouder bent, lees dan alles over het 21+onderzoek in hoofdstuk 2.



het 21+onderzoek moet afleggen en kiest voor een opleiding waarvoor (wettelijke) nadere vooropleidingseisen zijn vastgesteld, lees dan ook alles over het deficiëntieonderzoek in hoofdstuk 3.



wel een havo- of vwo diploma (met profielaanduiding) hebt maar niet de juiste profielvakken, lees dan alles over het deficiëntieonderzoek in hoofdstuk 3.



een diploma havo- of vwo oude stijl hebt maar zonder de gevraagde profielvakken, lees dan alles over het deficiëntieonderzoek in hoofdstuk 3.



een diploma van een andere, aan havo of vwo, gelijkwaardige Nederlandse of buitenlandse opleiding hebt maar zonder de gevraagde profielvakken, lees dan alles over het deficiëntieonderzoek in hoofdstuk 3.

Onderzoek aanvullende eisen: kiest u voor (een van) de bacheloropleidingen of studieroutes van Hotel Management of CM> dan moet u ook altijd een onderzoek aanvullende eisen (OAE) afleggen binnen een van deze opleidingen. Met dit onderzoek wordt gekeken of u beschikt over voldoende aanleg en geschiktheid voor de opleiding. Dit onderzoek staat echter volkomen los van het 21+ en/of het deficiëntieonderzoek of aanvullende eisen (AE) bij andere studieroutes. U dient voor zowel het deficiëntieonderzoek als het onderzoek aanvullende eisen te slagen om toegelaten te kunnen worden tot de opleiding. In deze brochure wordt geen nadere informatie verstrekt over het onderzoek aanvullende eisen. Neem hiervoor contact op met de contactpersoon van betreffende opleiding. De namen van de contactpersonen staan vermeld in hoofdstuk 4. De academie kan bij studieroutes, deeltijd- of duale opleidingen ook zelf aanvullende eisen (AE) stellen. Met het oog op de inschrijving voor een duale-opleiding wordt b.v. als toelatingseis gesteld dat er relevant werk moet worden verricht tijdens het volgen van de opleiding. Dit kan ook gelden voor een deeltijdopleiding. Dit werk vormt dan een onderdeel van het opleidingsprogramma. Beoordeling van het werk vindt plaats binnen de opleiding. Neem altijd tijdig contact op met de contactpersoon van de opleiding voor verdere informatie. Er is recentelijk veel veranderd met betrekking tot de aanmelding bij het Hoger Onderwijs. Zo moet u zich nu uiterlijk 1 mei aanmelden (voor opleidingen met een loting of decentrale selectie gelden andere data; check dit bij uw opleiding) via Studielink om uw recht op toelating te behouden. Verder is het bij Saxion verplicht om deel te nemen aan een studiekeuzecheck. Bij Saxion houdt dat in dat u moet deelnemen aan intakeactiviteiten die gevolgd worden door een studiekeuzeadvies. Kijk voor meer informatie op http://www.saxion.nl/studiekeuzecheck/. Indien u niet voldoet aan de toelatingseisen voor de opleiding van uw keuze, moet u eerst het 21+toelatingsonderzoek of het deficiëntieonderzoek met voldoende resultaat behalen. Pas daarna kunt u deelnemen aan de studiekeuzecheck! Een eventueel positieve uitslag van een studiekeuzecheck ontslaat u NIET van het feit dat u wettelijk toelaatbaar moet zijn.

Nadrukkelijk wijzen wij u erop dat het 21+onderzoek, het deficiëntieonderzoek en eventueel een onderzoek aanvullende eisen vóór aanvang van de opleiding moet zijn behaald.

5

Indien dit niet het geval is kunt u niet worden ingeschreven als student bij Saxion.

Bekendmaking uitslag Binnen 15 werkdagen na afname van het onderzoek wordt de uitslag vastgesteld en schriftelijk per mail aan u meegedeeld. In het geval dat het onderzoek met voldoende resultaat is afgelegd, bent u qua wettelijke vooropleidingseisen òf Saxion’s eigen eisen (in het geval van 21+ onderzoek) toelaatbaar tot de opleiding waarvoor u het onderzoek heeft afgelegd. Daarna neemt u deel aan de studiekeuzecheck. Maar als u zich pas na 1 mei heeft aangemeld, én u krijgt een negatief studiekeuzeadvies, kunt u ondanks een positieve 21+ of deficiëntie-uitslag toch geweigerd worden tot de opleiding. Voor de opleiding/studieroutes van Hotel Management en CM> geldt dat ook het onderzoek aanvullende eisen met succes moet zijn afgerond. Dit onderzoek loopt via de betrokken opleiding en niet via de organisatie toelatingsonderzoeken.

Inzage Inzage in het gemaakte werk kan alleen op een door ons vastgesteld moment en alleen in Enschede. Een verzoek tot inzage moet uiterlijk binnen 10 werkdagen na dagtekening van de uitslag per mail door de organisatie toelatingsonderzoeken ([email protected]) zijn ontvangen. Hierbij kunt u alleen het gemaakte werk inzien en mogen geen aantekeningen of foto’s worden gemaakt. Inzage in de Capaciteitentest is gezien de aard van het onderzoek niet mogelijk. Legitimatie is verplicht en u mag niet worden vergezeld door derden.

Geldigheidsduur De bij Saxion behaalde resultaten zijn geldig met het oog op de inschrijving voor de twee volgende studiejaren voor de opleiding waarvoor het onderzoek is afgelegd én alleen geldig bij Saxion. Indien u besluit zich in te schrijven voor een andere opleiding dan waarvoor het onderzoek is afgelegd en voor deze nieuwe opleiding gelden andere of aanvullende toelatingseisen dan dient u het ontbrekende deel van het onderzoek alsnog te behalen.

Herkansing Een onderzoek of één van de onderdelen van een onderzoek kan één keer worden herkanst. De herkansing moet plaatsvinden binnen de geldigheidsduur van het onderzoek, d.w.z. binnen de bovengenoemde opeenvolgende twee studiejaren. Dit kunt u doen voor aanvang van de studie indien u daarvoor nog een mogelijkheid rest (zie ook hoofdstuk 2 en 3 voor onderzoeksdata) of anders in het daaropvolgende jaar. Hebt u in een bepaald studiejaar twee keer deelgenomen aan een onderzoek of een herkansing afgelegd zonder een positief resultaat te hebben behaald, dan kunt u pas na twee volledige studiejaren voor het eerst opnieuw deelnemen aan een onderzoek. Bijvoorbeeld: u neemt met het oog op de inschrijving voor studiejaar 2016-2017 twee keer deel aan het 21+onderzoek of u benut uw herkansing maar slaagt niet. U kunt dan pas met het oog op inschrijving voor studiejaar 2018-2019 opnieuw deelnemen waarbij de onderzoeksronde in het voorjaar van 2018 de eerste gelegenheid biedt. Voor een herkansing moet opnieuw worden betaald. Om deel te kunnen nemen aan een herkansing moet u zich opnieuw aanmelden d.m.v. het u toegestuurde herkansingsformulier. Wilt u herkansen tijdens de decemberronde (alleen mogelijk indien uw opleiding een halfjaarlijkse instroom kent) of een van de rondes van het daaropvolgende studiejaar dan dient u zich na 1 oktober eerst opnieuw als student aan te melden via Studielink. (Voor de februari-instroom geldt als instroomdatum in Studielink 1 februari). U ontvangt dan een nieuw deelnameformulier waarop u vervolgens vrijstelling kunt vragen voor eventueel eerder behaalde onderdelen.

6

Betaling Aan het 21+onderzoek en het deficiëntieonderzoek zijn kosten verbonden. Deze staan in de afzonderlijke hoofdstukken vermeld. U dient de kosten vooraf te hebben bijgeschreven (geen reservering!) op het bankrekeningnummer vermeld op het deelnameformulier. Een afschrift van deze betaling upload u samen met het deelnameformulier in uw SIS portal. Deze formulieren én de betaling dienen uiterlijk twee weken voor de door u gekozen onderzoeksdatum door ons ontvangen te zijn. Let op: Als u wel betaald heeft maar niet tijdig of correct uw deelnameformulier hebt geupload dan geldt dit als te laat en kunt u niet deelnemen aan het toelatingonderzoek.

Tijdig afmelden Blijkt na aanmelding dat u niet kunt/wilt deelnemen aan het onderzoek dan kunt u zich tot uiterlijk 5 werkdagen voor de gekozen onderzoeksdatum, en uitsluitend per e-mail, bij de organisatie toelatingsonderzoeken ([email protected]) afmelden. (Andere manieren van afmeldingen worden niet geaccepteerd). U biedt daarmee andere kandidaten de gelegenheid om alsnog deel te nemen. Reeds betaalde deelnamekosten worden dan aan u terugbetaald, waarbij eenmalig 30,00 Euro administratiekosten in mindering zullen worden gebracht. Indien u zich niet tijdig hebt afgemeld of u verschijnt niet voor het onderzoek dan vindt geen terugbetaling van deelnamekosten plaats. Bij niet verschijnen bent u bovendien 1 deelnamepoging kwijt. U wordt bij de eerstkomende onderzoeksronde waarvoor u zich eventueel weer aanmeldt op een wachtlijst geplaatst. U dient zich hierbij te realiseren dat wij u niet de garantie kunnen geven dat u dan een plek toegewezen krijgt. U kunt de datum van onderzoek maximaal 1 keer veranderen. Mocht u zich vervolgens toch tijdig afmelden voor de nieuwe onderzoeksronde dan vindt geen terugbetaling plaats. Bij afmelding in geval van ziekte dient u een doktersverklaring te overleggen.

De dag van het toelatingsonderzoek 

Zorg dat u op tijd komt! Houd vooraf rekening met treinvertragingen of files of het zoeken naar een parkeerplaats (tegen betaling volop in de omgeving aanwezig).



Mocht u onverhoopt tegen een vertraging aanlopen, meldt u dat dan zo spoedig mogelijk telefonisch op 053-4871800.



Meldt u zich bij binnenkomst bij de receptie in de centrale hal. Vandaar uit krijgt u verdere instructies.



Neem een geldig legitimatiebewijs mee: een paspoort of identiteitskaart én de uitnodigingsbrief.



Tijdens de middagpauze kunt u tegen betaling gebruik maken van de kantinevoorzieningen van Saxion.

Regels tijdens het afleggen van het toelatingsonderzoek 

U bent een kwartier voor aanvang van de toets bij de toetsruimte aanwezig.



U kunt zich legitimeren met behulp van een geldig legitimatiebewijs: een paspoort of identiteitskaart. Andere vormen van identificatie zijn niet toegestaan.



U volgt alle aanwijzingen van de surveillant op. U zet uw mobiele telefoon volledig uit en tassen worden gesloten onder uw stoel op de grond geplaatst. Uw jas hangt u over de rugleuning van uw stoel.



Houd er rekening mee dat toiletbezoek tijdens de toets niet is toegestaan.



Toegang tot de toets is uitsluitend nog mogelijk als de aankomsttijd valt binnen een termijn van 15 minuten na aanvang van de toets. Indien u te laat bent krijgt u geen extra tijd aan het einde van de toets.



Vooraf controleert u of u de juiste opgaven hebt ontvangen en of deze compleet zijn en, in het geval dit niet zo is, waarschuwt u de surveillant.



Als u iets niet duidelijk is dan stelt u uw vraag aan de begeleiding of surveillant. Wij zijn niet aansprakelijk voor uitspraken of aannames gedaan door derden.

7



U maakt uitsluitend gebruik van papier dat daartoe door de surveillant is verstrekt, hetgeen ook betrekking heeft op eventueel te gebruiken kladpapier.



U vult op al het te gebruiken en gebruikte papier uw naam in.



U maakt uitsluitend gebruik van daartoe zelf meegebrachte toegestane hulpmiddelen als vermeld bij de beschrijving van de toets verder in deze brochure, waarbij boeken onbeschreven dienen te zijn. (het lenen van iemand anders in de toetsruimte is niet toegestaan). Het aansluiten van een rekenmachine op het internet of het gebruik van een rekenmachine op een mobiele telefoon of een internetverbinding d.m.v. een mobiele telefoon is niet toegestaan.



U noteert eventuele open aanmerkingen betreffende de toets en/of de gang van zaken op het voorblad van de toetsopgave.



Elk vertrek uit de toetsruimte wordt beschouwd als beëindiging van deelname aan de toets.



Vertrek uit de toetsruimte is niet toegestaan gedurende een termijn van 15 minuten (bij een geplande toetsduur TOT 90 minuten) dan wel 30 minuten (bij een geplande toetsduur VANAF 90 minuten) na aanvang van de toets.



Bij vertrek dient u alle verstrekte papieren (opgaven, uitwerkingen, kladpapier) bij de surveillant in te leveren op een daartoe door de surveillant aan te geven wijze.

Studiemateriaal Een goede voorbereiding op de onderzoeken is een absolute vereiste. Dit moet u in principe via zelfstudie doen. In de volgende hoofdstukken staat per onderzoek vermeld welk studiemateriaal hiervoor nodig is. Jaarlijks wordt gecontroleerd of het aan te schaffen studiemateriaal verkrijgbaar is via de boekhandel of tweedehands via b.v. www.bol.com. Saxion kan daarom niet aansprakelijk worden gesteld indien het opgegeven studiemateriaal onverhoeds niet meer verkrijgbaar is. Uiteraard kunt u ook in de plaatselijke bibliotheek informeren of de boeken te leen zijn. Nuttige websites: - www.examenbundel.nl - www.kennisnet.nl - www.havovwo.nl - www.alleexamens.nl - www.osacademie.nl (voor ondersteuning bij economie)

Functiebeperking Kandidaten met een functiebeperking kunnen bij de organisatie toelatingsonderzoeken tot twee weken voor onderzoeksdatum een aanvraag indienen om het onderzoek daar waar mogelijk in aangepaste vorm af te leggen. De aanpassingen worden individueel bepaald. Om te kunnen beoordelen of u voor aanpassingen in aanmerking komt, dient een medische verklaring (bij dyslexie een dyslexieverklaring afgegeven door een GZ-psycholoog) te worden overlegd. Neem voor nadere informatie en het doen van een aanvraag ruim voor de door u gekozen onderzoeksdatum contact op met één van de studentendecanen van Saxion; de studentendecaan voorziet uw aanvraag van een advies. De studentendecanen zijn bereikbaar via de Studentenbalie van de betrokken Saxion locatie: 053-4871808 (Saxion Enschede) of 0570-603773 (Saxion Deventer). Bij dyslexie wordt u standaard een verlengde toetstijd van 15 minuten per uur toegekend. U kunt een verzoek daartoe rechtstreeks op het deelnameformulier aangeven. Wilt u gebruik maken van een vergroot lettertype dan moet u dit apart bij de organisatie toelatingsonderzoeken aanvragen. Beide voorzieningen kunnen zonder tussenkomst van de studentendecaan bij de organisatie toelatingsonderzoeken worden aangevraagd, Door de aard van het Capaciteitenonderzoek geldt het voorgaande niet voor dit onderzoek. Ook hier geldt dat dit tijdig moet gebeuren.

8

Tip: Het vertrek van kandidaten die eerder klaar zijn met hun examen kan leiden tot geroezemoes in de examenzaal. Ook kunnen soms onvoorziene geluiden van buitenaf voor ongewenste afleiding zorgen. Als u snel bent afgeleid of wanneer u zich moeilijk voor langere tijd kunt concentreren adviseren wij het gebruik van oordopjes (worden niet verstrekt).

Verzoek tot vrijstelling -

Bij de Hogeschool Toelatingscommissie (HTC) kan een verzoek tot vrijstelling van (onderdelen van) het 21+onderzoek of deficiëntieonderzoek worden ingediend. Het verzoek wordt alleen door de HTC in behandeling genomen indien de aspirant-student nog minimaal 1 (herkansings)mogelijkheid heeft openstaan.

-

Bij het verzoek moet gemotiveerd worden aangegeven op basis waarvan een vrijstelling wordt verzocht. Ook dienen hiervan bewijsmiddelen worden overgelegd. Ook moet worden aangegeven voor welk onderdeel van het 21+examen of voor een deficiëntieonderzoek het verzoek tot vrijstelling geldt. De HTC bekijkt per onderdeel of de aspirant-student in aanmerking komt voor een vrijstelling.

Indien de aspirant-student een vrijstelling wenst op grond van elders gevolgde opleidingen en relevante werkervaring (in combinatie aanwezig) dan neemt de HTC een verzoek slechts in behandeling indien de aspirant-student nog minimaal 1 herkansingsmogelijkheid heeft openstaan (van de 2 mogelijkheden) én de navolgende documenten worden overgelegd: -

een verklaring van de coördinator van de opleiding;

-

formulier aanvraag vrijstelling;

-

een CV;

-

bewijsstukken van relevante opleidingen/cursussen;

-

beschrijving van de huidige functie door middel van functieomschrijving, werkscan, activiteitenbeschrijving etc.;

-

eventueel een EVC-beoordeling gedaan door een erkend EVC centrum waaruit blijkt dat de kandidaat voldoet aan de inhoudelijk vergelijkbare eisen van het 21+onderzoek.

U kunt uw verzoek tot vrijstelling indienen via de mail bij de secretaris van de HTC: [email protected]. Zie hoofdstuk 6 voor adresgegevens. Houdt u rekening met een behandeltermijn van ca.10 werkdagen. Dit betekent dat uw verzoek ruim voor de aanmeldtermijn bij ons binnen moet zijn; u loopt anders het risico dat uw verzoek niet tijdig kan worden verwerkt. Een verzoek tot vrijstelling op grond van een havo-, vwo- of mbo-4 certificaat/cijferlijst voor het onderdeel Nederlands of Engels of een havo- of vwo certificaat voor één van de deficiëntievakken kan rechtstreeks op het deelnameformulier worden aangegeven. Hiervoor hoeft geen apart verzoek bij de HTC worden ingediend. Een gewaarmerkte kopie van het certificaat/ of cijferlijst moet worden bijgevoegd. Voor een havo- of vwo-certificaat geldt dat het niet ouder mag zijn dan 10 jaar en dat het behaalde cijfer minimaal een 6 moet zijn. Voor het mbo-4 certificaat geldt dat alleen vrijstelling voor het onderdeel Nederlands kan worden verkregen indien alle onderdelen Luisteren, Lezen, Spreken, Gesprekken voeren en Schrijven minimaal met het niveau B2 of 3F zijn afgesloten. Zie verder de informatie in de afzonderlijke hoofdstukken onder de kop “vrijstellingen”.

9

Mogelijkheid tot beroep Indien u het niet eens bent met een jegens u genomen beslissing van de Hogeschool Toelatingscommissie aangaande het niet verlenen van vrijstelling voor een (deel van) het onderzoek of de gang van zaken m.b.t. het onderzoek, dan bestaat de mogelijkheid hiertegen in beroep te gaan bij het college van beroep voor de examens (cobex). U kunt tegen de inhoudelijke beoordeling van een examen geen beroep aantekenen. De beroepstermijn bedraagt 6 weken en start met ingang van de dagtekening van de brief waarin het besluit is meegedeeld. In uw beroepschrift vermeldt u de grond(en) waarop het beroep berust. Vervolgens stuurt u het beroepschrift naar de secretaris van het cobex, dhr. mr. F.W. Beckmann, Postbus 70.000, 7500 KB te Enschede. Desgewenst kunt u ook informatie inwinnen via de secretaris.

Maximum aantal kandidaten per 21+onderzoek Voor het 21+onderzoek geldt dat er per onderzoeksdatum een maximum van 65 kandidaten kunnen deelnemen. Daarbij is de volgorde van aanmelding binnen de gestelde aanmeldtermijn bepalend en hanteren we de stelregel: vol is vol. Indien uit het aantal aanmeldingen blijkt dat de grens van 65 wordt overschreden, wordt de 66 ste aanmelding doorgeschoven naar de eerst mogelijke volgende gelegenheid. Wanneer u moet deelnemen aan twee verschillende onderzoeken (21+onderzoek én deficiëntieonderzoek), legt u vervolgens beide onderzoeken op dezelfde locatie af. Mocht deze situatie zich voordoen dan wordt u hierover zo spoedig mogelijk door de organisatie toelatingsonderzoeken geïnformeerd.

10

2.

21+ onderzoek

Het 21+onderzoek is bestemd voor personen van 21 jaar en ouder die niet in het bezit zijn van een diploma havo, vwo of mbo-niveau 4. Indien u op 1 september 2016 wilt beginnen met de opleiding dan moet u uiterlijk op 1 september 2016, 21 jaar of ouder zijn om deel te kunnen nemen aan het 21+onderzoek. Een beperkt aantal opleidingen kent een herstart van het eerste studiejaar per 1 februari. Indien u op 1 februari 2017 wilt starten dan dient u, om deel te kunnen nemen, uiterlijk op 1 februari 2017, 21 jaar of ouder te zijn. Het 21+onderzoek ligt op Havo-5 eindexamenniveau en bestaat voor alle opleidingen (behalve de engelstalige opleidingen en studieroutes) uit de volgende onderdelen: 

Capaciteitenonderzoek waarbij 4 onderdelen van de DAT (= Differentiële Aanleg Testserie) en 1 onderdeel uit de Drenth testserie wordt afgenomen



Nederlands onderdeel lees- en schrijfvaardigheid

Voor de engelstalige opleidingen en studieroutes wordt het onderdeel Nederlands vervangen door een toets Engels.

Op uw deelnameformulier kunt u zien of u daarnaast moet deelnemen aan een of meerdere deficiëntieonderzoeken. Een inhoudelijke beschrijving van deze onderzoeken vindt u in hoofdstuk 3.

Naar de Pabo? Ook voor de Pabo gelden nieuwe instroomeisen. U moet naast het reguliere 21+onderzoek ook drie deficiëntietoetsen: geschiedenis, aardrijkskunde en natuur & techniek behalen. Voor de Pabo zijn dat digitale toetsen die landelijk worden afgenomen. U kunt daaraan echter pas deelnemen als u het 21+ onderzoek met goed gevolg hebt afgelegd. Kijk voor meer informatie en hoe u zich op deze toetsen kunt voorbereiden op: goedvoorbereidnaardepabo.nl

Hieronder een korte beschrijving van betreffende onderdelen. Capaciteitenonderzoek Inhoud

Capaciteitenonderzoek waarbij 4 onderdelen van de DAT (= Differentiële Aanleg Testserie) en 1 onderdeel uit de Drenth testserie wordt afgenomen

Vorm

Schriftelijk met uitsluitend multiple choice vragen.

Duur

5 onderdelen: totale duur maximaal twee uur.

Literatuur

Niet van toepassing.

Aanwijzingen ter

U kunt zich op een aantal onderdelen beperkt voorbereiden. U kunt via de

voorbereiding

plaatselijke bibliotheek een algemeen boekje met grammaticale regels raadplegen als u daar moeite mee heeft. Verder kunt u, indien nodig, de rekenstof van de basisschool nog eens doornemen. De overige onderdelen zijn niet te oefenen. Het gaat bij deze onderdelen namelijk om inzicht.

Toegestane hulpmiddelen

Geen

11

Onderzoek Nederlands Inhoud

De toets bestaat uit twee delen: tekstverklaren en schrijfvaardigheid

toetsduur

3 uur Onderdeel tekstverklaren

Inhoud van de

Je beantwoordt vragen bij een tekst over een actueel onderwerp. De tekst is

toets

overgenomen uit één van de grote dagbladen (zoals de Volkskrant of NRC

Handelsblad). Je wordt getoetst op het kunnnen: 

onderscheiden van hoofd-bijzaken;



weergeven van de hoofdgedachte;



herkennen en begrijpen van relaties (oorzaak-gevolg, middel-doel,



onderscheiden van standpunten en argumenten;



beoordelen van argumentatie op aanvaardbaarheid;



trekken van aanvaardbare conclusies;



geven van een onderbouwde eigen mening.

opsomming e.d.) en het volgen van een redenering;

Toetsvorm

Open vragen bij een tekst

Aanwijzingen ter

http://www.taalwinkel.nl/

voorbereiding op



http://www.taalwinkel.nl/category/studievaardigheden/argumenteren/

de toets



http://www.taalwinkel.nl/category/studievaardigheden/leesstrategieen-



http://www.taalwinkel.nl/category/tekstsoorten/betoog/

studievaardigheden/

Toegestane

Woordenboek toegestaan

hulpmiddelen opmerkingen

Geen specifieke kennis vereist Volg de landelijke dagbladen, met name de opiniestukken Onderdeel schrijfvaardigheid

Inhoud van de

Je krijgt een stelling voorgelegd over het onderwerp van de leestekst. Je reageert op

toets

deze stelling in een schriftelijk betoog. Dat betekent dat je de lezers van de betreffende krant in eigen woorden gaat overtuigen van jouw standpunt. Hiervoor moet je ten minste twee argumenten vóór je standpunt, één tegenargument en één ontkrachting van het tegenargument geven. Om voor een beoordeling in aanmerking te komen moet je tekst een uitwerking van deze opdracht zijn. Als je daaraan voldoet, wordt je tekst verder beoordeeld op de aspecten: 

afstemming op het tekstdoel (het tekstdoel is duidelijk, het taalgebruik is



afstemming op het publiek (het taalgebruik is afgestemd op het publiek, de



samenhang tussen de tekstdelen (de gedachtelijn is logisch, een enkele

gepast bij het tekstdoel, de opbouw is afgestemd op de tekstsoort) lezers van de krant) kronkel mag, als die niet storend is voor het tekstbegrip, tekstrelaties zijn duidelijk gemaakt door het gebruik van de juiste voegwoorden, verbindingswoorden en verwijswoorden) 

woordgebruik en de woordenschat ( het woordgebruik is gevarieerd, er zijn geen storende herhalingen en de woordkeuze is gepast en correct; een enkele fout kan nog voorkomen



spelling en grammatica (de spellingsregels zijn correct toegepast; een

12

enkele fout mag nog voorkomen, de grammaticaregels zijn correct toegepast; een enkele fout in langere, samengestelde zinnen kan nog voorkomen. De fouten die voorkomen zijn niet hinderlijk voor het begrip van de tekst.) 

leesbaarheid (het gebruik van witregels, alinea’s en eventueel kopjes die bijdragen aan de leesbaarheid van de tekst, de leestekens zijn correct gebruikt, een enkele fout kan nog voorkomen)

Toetsvorm

1 langere schrijfopdracht (richtlijn 500 woorden)

Aanwijzingen ter

http://www.taalwinkel.nl/ bijvoorbeeld:

voorbereiding op



de toets

http://www.taalwinkel.nl/schrijfproces/veelvoorkomende-fouten-bij-hetordenen-van-informatie/

Toegestane



http://www.taalwinkel.nl/category/tekstsoorten/betoog/



http://www.taalwinkel.nl/category/spelling-en-grammatica/ (m.u.v. NT2)



http://www.taalwinkel.nl/category/stijl-en-woordenschat/

kladpapier

hulpmiddelen

English (see also chapter 6) Subject matter

This test assesses Reading, Vocabulary and Grammar. It consists of texts ranging from simple hotel room notices to newspaper clippings and professional texts. Consequently the scores can be interpreted and translated into ALTE levels and Council of Europe levels.

Format

All the questions in the test are in multiple-choice format.

Time

It takes 30 minutes to administer.

Preparation

Preparation is not needed but can be done by reading newspaper articles including words and phrases that you are not yet familiar with. Revision of your grammar book will also help.

Required level

To be able to successfully complete the course you should at least score into the category: Upper Intermediate/independent user

=ALTE level 3 or higher

B2

=Council of Europe

Intermediate FCE, BEC/CELS

=Cambridge

Vrijstelling Nederlands of Engels Indien u niet in het bezit bent van een Havo-, Vwo- of MBO-4 diploma, maar u bent wel in het bezit van een havo- of vwo-certificaat/cijferlijst van het vak Nederlands op een van deze niveau’s (voor het Mbo-4 certificaat geldt dat alleen vrijstelling voor het onderdeel Nederlands kan worden verkregen indien alle onderdelen Luisteren, Lezen, Spreken, Gesprekken voeren en Schrijven minimaal op niveau B2 of 3F zijn afgesloten) of indien u in het bezit bent van een certificaat: -

Staatsexamen NT2 programma II,

-

het certificaat Profiel Taalvaardigheid Hoger Onderwijs (PTHO) of

-

het certificaat Profiel Academische Taalvaardigheid (PAT) van het CNaVT,

13

kunt u een vrijstelling aanvragen voor het onderdeel Nederlands. Dit vrijstellingsverzoek geeft u aan op het deelnameformulier. Een gewaarmerkte kopie van het certificaat of de cijferlijst stuurt u mee met het deelnameformulier. Voor een Havo- of Vwo-certificaat geldt dat het niet ouder mag zijn dan 10 jaar en dat het behaalde cijfer minimaal een 6 moet zijn. Voor het certificaat Staatsexamen NT2 programma II geldt dat dit niet ouder mag zijn dan 2 jaar. Niet behaalde onderdelen van bovengenoemde certificaten kunnen bovendien niet aangevuld worden met losse onderdelen (deelcertificaten) van andere taaltoetsen.

Vrijstelling Engels: Indien u niet in het bezit bent van een Havo- of Vwo-diploma maar u bent wel in het bezit van een certificaat/cijferlijst van het vak Engels op havo- of vwo-niveau of indien u in het bezit bent van een certificaat: -

Engels niveau TOEFL 550 of IELTS 6.0

kunt u een vrijstelling voor het onderdeel Engels aanvragen. Dit vrijstellingsverzoek geeft u aan op het deelnameformulier. Een gewaarmerkte kopie van het certificaat of de cijferlijst stuurt u mee met het deelnameformulier. Voor een Havo of Vwo-certificaat geldt dat het niet ouder mag zijn dan 10 jaar en dat het behaalde cijfer minimaal een 6 moet zijn.

Asielstatus: Bent u in het bezit van een officiële asielstatus? Dan kunt u alleen aan het 21+ onderzoek meedoen wanneer u een van de volgende diploma’s kunt overleggen: Staatsexamen NT2 programma II, certificaat Taalvaardigheid Hoger Onderwijs (PTHO) of Certificaat Profiel Academische Taalvaardigheid (PAT). Bij wet is voor deze aparte groep bepaald dat men geen 21 jaar hoeft te zijn om mee te mogen doen. De data voor het 21+ examen zijn: Maandag 9 mei 2016

Maandag 25 april 2016

Plaats van onderzoek: Saxion Deventer

Maandag 20 juni 2016

Maandag 6 juni 2016


U legt dan alleen het multiculturele capaciteitenonderzoek af (een beschrijving daarvan vindt u hieronder). Let op: Een eventueel bijbehorend deficiëntie-onderzoek vindt plaats op 18 mei in Enschede en 6 juli in Deventer (zie hiervoor hoofdstuk 3). Multicultureel Capaciteitenonderzoek Inhoud

Capaciteitenonderzoek waarbij 6 onderdelen van de MCT-M (= Multiculturele Capaciteiten Test) worden afgenomen

Vorm

Schriftelijk met uitsluitend multiple choice vragen.

Duur

6 onderdelen: totale duur maximaal 1,5 uur.

Literatuur

Niet van toepassing.

Aanwijzingen ter

U kunt zich op een aantal onderdelen voorbereiden. U kunt via de plaatselijke

voorbereiding

bibliotheek een algemeen boekje met grammaticale regels raadplegen als u daar moeite mee heeft. Verder kunt u, indien nodig, de rekenstof van de basisschool nog eens doornemen. De overige onderdelen zijn niet te oefenen. Het gaat bij deze onderdelen namelijk om inzicht.

Toegestane hulpmiddelen

Geen

14

Onderzoeksdata (Belangrijk: Buiten deze data vindt er geen 21+onderzoek plaats)!. Hoewel deze data zorgvuldig tot stand zijn gekomen kan er altijd een wijziging optreden. Controleer daarom altijd deze data op http://www.saxion.nl/studeren/aanmelden/toelating/toelatingsonderzoeken/ op eventuele veranderingen.

DATA TOELATINGSONDERZOEKEN SAXION VOOR STUDIEJAAR 2016-2017 BELANGRIJK: voor alle studenten geldt: WETTELIJKE AANMELDDATUM VERVROEGD NAAR 1 MEI 2016!!!!!!! Na deze datum verliest u uw toelatingsrecht.

21+ onderzoek

(Belangrijk: Buiten deze data vindt er geen 21+onderzoek plaats!)

(Voor data van bijbehorende deficiëntieonderzoeken zie hfd. 3). Datum onderzoek

Laatste aanmelddag

Opmerking

bij organisatie Toelatingsonderzoeken Maandag 21 maart 2016

Maandag 7 maart 2016


Dinsdag 17 mei of donderdag 19 mei

Maandag 2 mei 2016

Plaats van onderzoek: Saxion Enschede

Maandag 13 juni 2016


Maandag 28 november 2016


2016* Maandag 27 juni of dinsdag 28 juni 2016* Maandag 12 december 2016**

* Als de maandag-/dinsdagronde vol zit wordt u doorgezet naar de eerstvolgende datum. U kunt geen voorkeur aangeven. **Alleen voor instroom februari 2017

Tijdstip De tijden zijn op alle onderzoeksdata als volgt: 9.30 – 12.00 uur: Capaciteitenonderzoek 13.00 – 15.00 uur: Nederlands of Engels (toetsduur Engels 30 minuten).

Let op: wilt u starten met de opleiding per 1 september 2016 én de mogelijkheid van een herkansing open houden dan wordt u geadviseerd NIET tijdens de laatste rondes van juni voor het eerst deel te nemen aan het 21+onderzoek. Wilt u starten met de opleiding per 1 februari én de mogelijkheid van een herkansing open houden dan wordt u geadviseerd NIET tijdens de ronde van december voor het eerst deel te nemen aan het 21+onderzoek.

Kosten Het 21+ onderzoek kost per onderdeel € 60,- met een maximum van € 180,00. Voor een herkansing moet opnieuw worden betaald.

Beoordeling 21+onderzoek Om te slagen voor het 21+onderzoek geldt dat zowel het Capaciteitenonderzoek als het onderzoek Nederlands of Engels als ook eventuele deficiëntietoetsen met een voldoende (minimaal een 5,5) moeten worden afgesloten. Voor het Capaciteitenonderzoek betekent dit dat voor alle onderdelen minimaal de score Stanine 4 moet zijn behaald. Voor het onderzoek Nederlands dient u voor de tekstverklarings- en schrijfvaardigheidsopdracht gezamenlijk zodanige cijfers te halen dat het eindcijfer gemiddeld een 5,5 is. Een 5,4 wordt niet als voldoende beoordeeld.

15

Zowel het Capaciteitenonderzoek als het onderzoek Nederlands moeten tevens per onderzoeksronde met een voldoende worden beoordeeld. Dit betekent dat u de resultaten die u behaalt binnen een onderdeel bij de eerste deelname niet kunt uitwisselen met de resultaten van een onderdeel die u behaalt bij de herkansing. Een voorbeeld ter verduidelijking.

Sanne neemt deel aan het 21+onderzoek Capaciteitenonderzoek en Nederlands. Voor het Capaciteitenonderzoek wordt een voldoende gehaald, het onderzoek Nederlands is onvoldoende als gevolg van een 7 voor de tekstverklaringsopdracht en een 3 voor de schrijfvaardigheidsopdracht. Sanne neemt deel aan de herkansing Nederlands en haalt vervolgens een 3 voor de tekstverklaringsopdracht en een 7 voor de schrijfvaardigheidsopdracht. Opnieuw is het totaal onvoldoende. Voor Sanne is het niet mogelijk om de 7 voor de tekstverklaringsopdracht die zij heeft behaald bij de eerste afname te combineren met de 7 voor de schrijfvaardigheidsopdracht die ze heeft behaald tijdens de herkansing om zo tot een voldoende resultaat voor het onderdeel Nederlands te komen. Ook onderdelen van het Capaciteitenonderzoek kunnen niet onderling tussen beide pogingen uitgewisseld worden.

16

3.

Deficiëntieonderzoek

U moet aan het deficiëntieonderzoek deelnemen indien u: 

21 jaar of ouder bent, niet beschikt over het vereiste diploma (havo, vwo of mbo-niveau 4) en kiest voor een opleiding waarvoor nadere vooropleidingseisen zijn vastgesteld;



21 jaar of ouder bent en u in het bezit bent van een havo- of vwo diploma met een profielaanduiding die geen toelatingsrecht geeft tot de door u gekozen opleiding (#);



beschikt over een diploma havo- of vwo (met profielaanduiding) maar niet over de juiste profielvakken. Nb. voor de vakken Maatschappijwetenschappen en Natuur, Leven & Techniek wordt geen deficiëntietoets aangeboden;



beschikt over een diploma havo- of vwo oude stijl maar niet met de juiste profielvakken zoals die voor een huidig diploma gelden;



beschikt over een diploma van een andere, aan havo of vwo, gelijkwaardige Nederlandse opleiding maar niet met de juiste profielvakken;



afkomstig bent uit een land binnen de EU/EER en beschikt over een diploma van een andere, aan havo of vwo, gelijkwaardige buitenlandse opleiding maar niet met de juiste profielvakken.

Op uw deelnameformulier staat aangegeven of u moet deelnemen aan het deficiëntieonderzoek. Daarbij maakt het niet uit of u de opleiding/studieroute in de voltijdse, deeltijdse- of duale vorm gaat volgen. De huidige eisen zoals vastgelegd voor havisten gelden daarbij als uitgangspunt. De inhoud van het deficiëntieonderzoek bestaat uit één of meerdere toetsen (bijvoorbeeld toets economie, natuurkunde, wiskunde, Duits) die op havo-5 eindexamenniveau worden afgelegd. Voor een inhoudelijke beschrijving kijkt u verder in dit hoofdstuk bij de voor u relevante toets. Let op 1: Ook de volgende vreemde talen: Arabisch, Fries, Spaans, Russisch en Turks, mits daarin centraal schriftelijk eindexamen is gedaan (dus elementair is niet voldoende), gelden als Tweede Moderne Vreemde Taal. Ook het Papiaments (Caribisch Nederland) geldt als vrijstelling. Grieks en Latijn gelden niet als Moderne Vreemde Taal en kunnen daarom niet als vervanging gelden. Let op 2: Alleen voor de opleiding IBMS bestaat het deficiëntieonderzoek voor kandidaten die niet een Nederlandstalige opleiding hebben genoten uit de Engelstalige toets Economy. Zie voor meer informatie hoofdstuk 6. Nederlandse kandidaten leggen dit examen in het Nederlands af.

Naar de Pabo? Voor de Pabo zijn m.i.v. studiejaar 15-16 landelijk nieuwe instroomeisen vastgesteld. Als je op de havo of het mbo zit en naar de pabo wilt, moet je voldoen aan toelatingseisen. Je moet voldoen aan kenniseisen voor aardrijkskunde, geschiedenis en natuur en techniek. Je kunt op twee manieren laten zien dat je over genoeg kennis beschikt van deze vakken: 1.

Als je havo-eindexamen hebt gedaan in aardrijkskunde en geschiedenis voldoe je aan de toelatingseisen voor die vakken. Voor natuur en techniek geldt dat je aan de eisen voldoet wanneer je havo-eindexamen hebt gedaan in natuurkunde, biologie of NLT (Natuur, Leven en Technologie).

2.

Als je geen havo-eindexamen hebt gedaan in (één van) de vakken of nu een mbo-opleiding volgt (of hebt afgerond), kun je door het maken van een toelatingstoets per vakgebied aantonen dat je daar al genoeg van weet. De toelatingstoetsen zijn op het niveau van havo 3/vmbo 4.

Deze toetsen worden NIET door de Organisatie Toelatingsonderzoeken afgenomen. Kijk voor meer informatie en hoe u zich op deze toetsen kunt voorbereiden op: goedvoorbereidnaardepabo.nl

17

Beoordeling deficiëntietoets Voor iedere toets dient u een 5,5 of hoger te behalen.

Vrijstelling deficiëntietoets Indien u in het bezit bent van een havo- of vwo-certificaat/cijferlijst van één van genoemde deficiëntietoetsen kunt u voor betreffende toets een vrijstelling aanvragen. Dit vrijstellingsverzoek geeft u aan op het deelnameformulier. Een gewaarmerkte kopie van het certificaat of cijferlijst stuurt u mee met het deelnameformulier. Het behaalde cijfer moet minimaal een 6 zijn. Het certificaat mag niet ouder zijn dan 10 jaar.

Kosten Het afleggen van 1 deficiëntietoets kost € 60,00. Indien u naast het maximum van 2 deficiëntietoetsen ook het 21+onderzoek moet afleggen dan zijn aan de tweede deficiëntietoets geen kosten verbonden. U betaalt dan maximaal € 180,00.

Toetsomschrijving Hieronder wordt voor iedere deficiëntietoets een korte omschrijving gegeven voor wat betreft inhoud, vorm en duur. Tevens is aangegeven welke literatuur u kunt aanschaffen ter voorbereiding op de toets en worden aanwijzingen gegeven ter voorbereiding op de toets. Het niveau van de toetsen ligt op Havo-5 eindexamenniveau. Op de websites ‘’alleexamens.nl’’ of ‘’examenblad.nl’’ kunt u oude havo-examens met uitwerkingen vinden om te oefenen.

Biologie Inhoud van de

Het complete curriculum van de HAVO bestaande uit de volgende domeinen:

toets

Domein A Vaardigheden Domein B Zelfregulatie Domein C Zelforganisatie Domein D Interactie Domein E Reproductie Domein F Evolutie

Toetsvorm

Schriftelijk met meerkeuze vragen

Toetsduur

Maximaal 2,5 uur

Literatuur

Nectar 3e ed havo 4

ISBN

9789001789350

Optioneel Nectar 3e ed havo 4 uitwerkingen ISBN

9789001797492

Nectar 3e ed leerjaar 4 online

ISBN

8717927057087

Nectar 3e ed havo 5

ISBN

9789001789367

Nectar 3e ed havo 5 uitwerkingen ISBN

9789001797454

Nectar 3e ed leerjaar 5 online

8717927027295

Optioneel ISBN

Aanwijzingen ter

Via de website van het examenblad (www.examenblad.nl) kunt u een overzicht vinden

voorbereiding op

van examens uit voorgaande studiejaren. Oefen deze examens om een beeld te

de toets

krijgen van de vraagstelling en de moeilijkheidsgraad.

Toegestane

Eenvoudige rekenmachine. Gebruik van grafische rekenmachine is NIET toegestaan.

hulpmiddelen

Rekenmachines op de mobiele telefoon zijn ook niet toegestaan.

18

Duits (schriftelijk) Af te leggen bij deficiëntie havo Duits, Duits 2, vwo Duits 1 en door kandidaten 21 jaar en ouder Inhoud van de

Voor de deficiëntietoets Duits tekstverklaren wordt uitgegaan van de criteria die het

toets

ministerie van Onderwijs en de CITO-groep hanteren voor de eindexamens HAVO. De kandidaat kan: 

aangeven welke informatie relevant is, gegeven een vaststaande behoefte;



de hoofdgedachte van een tekst(gedeelte) aangeven;



de betekenis van belangrijke elementen van een tekst aangeven;



relaties tussen delen van een tekst aangeven;



conclusies trekken met betrekking tot intenties, opvattingen en gevoelens van de auteur.

Hierbij worden de volgende clusters onderscheiden: 

Correspondentie lezen,



Oriënterend lezen,



Lezen om informatie op te doen,



Instructies lezen.

Toetsvorm

Schriftelijk (meerkeuzevragen)

Toetsduur

Maximaal 2,5 uur

Literatuur

Examenbundel havo Duits 2e fase.

Aanwijzingen ter

Met de examenbundel havo Duits kunt u zich voorbereiden op de toets. De bundel

voorbereiding op

bevat niet alleen voorbeelden van examenteksten, maar draagt ook leesstrategieën

de toets

aan. Zie ook de website http://www.examenbundel.nl . Deze website biedt nuttige informatie bij de voorbereiding.

Toegestane

Een woordenboek van en naar de doeltaal (deze wordt niet verstrekt).

hulpmiddelen Duits (mondeling) Af te leggen bij deficiëntie havo Duits, Duits 1, vwo Duits 2 en door kandidaten 21 jaar en ouder Inhoud van de

De toets heeft betrekking op het onderdeel gespreksvaardigheid.

toets

Gespreksvaardigheid bestaat uit twee componenten namelijk spreken en luisteren naar degene met wie men spreekt. Het gesprek gaat over alledaagse zaken. Bijvoorbeeld: vakantie, favoriete film of boek, hobby’s, school, werk, familie etc.

Toetsvorm

Mondeling

Toetsduur

Maximaal 20 minuten

Literatuur

n.v.t.

Aanwijzingen ter

Aanwijzingen ter voorbereiding op de toets:

voorbereiding op

Ten zeerste wordt aangeraden bijlessen te nemen of een cursus te volgen aan een

de toets en

taleninstituut. Beoordelingsnorm: Tijdens het gesprek wordt gekeken of de kandidaat

beoordelingsnorm in staat is, zonder fouten in de grammatica en woordkeuze die de communicatie ernstig belemmeren, in het Duits te kunnen spreken over een alledaags onderwerp en of hij zijn gesprekspartner voldoende verstaat. Er zijn geen hulpmiddelen toegestaan.

19

Economie Inhoud van de

In de toets kunnen de volgende onderwerpen aan de orde komen:

toets

Toetsvorm



Schaarste



Ruil



Markt



Ruilen over de tijd



Samenwerken en onderhandelen



Risico en informatie



Welvaart en groei



Goede tijden, slechte tijden

Schriftelijke vorm met uitsluitend multiple choice vragen. Niet alleen de theorie wordt bevraagd, maar ook het oplossen van vraagstukken met rekenkundige bewerkingen komen aan de orde.

Toetsduur

Maximaal 2,5 uur.

Literatuur

Elke geldende Havo-methode in combinatie met de bijbehorende examenbundel: b.v. Praktische economie van Malmberg; Percent van Thieme Meulenhof of Pincode van Noordhoff. Aanvullend wordt aanbevolen het boek “Samengevat” van Thieme Meulenhof.

Aanwijzingen ter

Gebruik de examenbundel om te oefenen. Op de website www.osacademie.nl

voorbereiding op

staan filmpjes die gebruikt kunnen worden ter ondersteuning van de leerstof.

de toets Toegestane

Grafische rekenmachine (wordt niet verstrekt). Het gebruik van een cradle is niet

hulpmiddelen

toegestaan. Rekenmachines op de mobiele telefoon zijn ook niet toegestaan. Frans (schriftelijk) Af te leggen bij deficiëntie havo Frans, Frans 2, vwo Frans 1 en door kandidaten 21 jaar en ouder

Inhoud van de

Voor de deficiëntietoets Frans tekstverklaren wordt uitgegaan van de criteria die het

toets

ministerie van Onderwijs en de CITO-groep hanteren voor de eindexamens HAVO De kandidaat kan: 

aangeven welke informatie relevant is, gegeven een vaststaande behoefte;



de hoofdgedachte van een tekst(gedeelte) aangeven;



de betekenis van belangrijke elementen van een tekst aangeven;



relaties tussen delen van een tekst aangeven;



conclusies trekken met betrekking tot intenties, opvattingen en gevoelens van de auteur.

Hierbij worden de volgende clusters onderscheiden: 

Correspondentie lezen,



Oriënterend lezen,



Lezen om informatie op te doen,



Instructies lezen.

Toetsvorm

Schriftelijk (meerkeuzevragen)

Toetsduur

Maximaal 2,5 uur

Literatuur

Examenbundel HAVO Frans 2e fase.

20

Aanwijzingen ter


voorbereiding op

Met de examenbundel havo Frans kunt u zich voorbereiden op de toets. De bundel

de toets

bevat niet alleen voorbeelden van examenteksten, maar draagt ook leesstrategieën aan. Zie ook de website http://www.examenbundel.nl Deze website biedt nuttige informatie bij de voorbereiding.

Toegestane

Een woordenboek van en naar de doeltaal (wordt niet verstrekt).

hulpmiddelen Frans (mondeling) Af te leggen bij deficiëntie havo Frans, Frans 1, vwo Frans 2 en door kandidaten 21 jaar en ouder Inhoud van de

De toets heeft betrekking op het onderdeel gespreksvaardigheid.

toets

Gespreksvaardigheid bestaat uit twee componenten namelijk spreken en luisteren naar degene met wie men spreekt. Het gesprek gaat over alledaagse zaken. Bijvoorbeeld: vakantie, favoriete film of boek, hobby’s, school, werk, familie etc.

Toetsvorm

Mondeling

Toetsduur

Maximaal 20 minuten

Literatuur

n.v.t.

Aanwijzingen ter


voorbereiding op

Ten zeerste wordt aangeraden bijlessen te nemen of een cursus te volgen aan een

de toets en

taleninstituut.

beoordelingsnorm Beoordelingsnorm: Tijdens het gesprek wordt gekeken of de kandidaat in staat is, zonder fouten in de grammatica en woordkeuze die de communicatie ernstig belemmeren, in het Frans te kunnen spreken over een alledaags onderwerp en of hij zijn gesprekspartner voldoende verstaat. Toegestane

Geen

hulpmiddelen M&O (Management & Organisatie) Inhoud van de

In de toets komen de volgende onderwerpen aan de orde:

toets Onderdeel Financiering (circa 25%): Ondernemingsvormen, vermogensmarkt, aandelen en dividend, enkelvoudige en samengestelde interest, eindwaarde en contante waarde, obligaties, hypotheken, kredieten Onderdeel Financieel Beleid (circa 40%): Liquiditeitsbegroting, baten en lasten, afzet en omzet, kostprijs en verkoopprijs, kostensoorten, brutowinst- en nettowinst (opslag), technische en economische voorraad, voorraadwaarderingsstelsels, breakeven-analyse, liquiditeit en resultaat bij een handelsonderneming Onderdeel Externe verslaggeving (circa 35%): Verslaggeving van vereniging en stichting, balans, activazijde, passivazijde, winst- en verliesrekening bij een handelsonderneming, kengetallen. Toetsvorm

Schriftelijk met meerkeuze vragen.

Toetsduur

Maximaal 2½ uur

21

Literatuur

Bielderman T. e.a., 200% M&O bovenbouw havo cursus 2: Financiering (CE), ThiemeMeulenhoff, 9789006413359, circa €35,40 Bielderman T. e.a., 200% M&O bovenbouw havo cursus 3: Financieel Beleid (CE), ThiemeMeulenhoff, 9789006413366, circa €35,40 Bielderman T. e.a., 200% M&O bovenbouw havo cursus 4: Externe verslaggeving (CE), ThiemeMeulenhoff, 9789006413373, circa €34,50 Digitale ondersteuning (mogelijkheden om te oefenen): 200% M&O bovenbouw HAVO startpagina startlicentie leerling, ISBN 9789006413243, aan te schaffen via Van Dijk’s boekhuis tezamen met de boeken, circa 7 euro

Aanwijzingen ter

Oude M&O-tentamens zijn te vinden op www.examenblad.nl (selecteer havo,

voorbereiding op

management & organisatie en selecteer linksboven één van de voorgaande

de toets

examenjaren). Uitwerkingen zijn hier ook te vinden. Realiseer je wel dat deze examens voornamelijk uit open vragen bestaan. Het toelatingsonderzoek bestaat uit meerkeuzevragen. Bij de organisatie van het toelatingsonderzoek zijn WORD-documenten te verkrijgen met antwoordindicaties voor opgaven uit de studieboeken.

Toegestane

Eenvoudige rekenmachine. Gebruik van grafische rekenmachine is NIET toegestaan.

hulpmiddelen

Rekenmachines op de mobiele telefoon zijn ook niet toegestaan.

Natuurkunde Inhoud van de

In de toets komen de volgende onderwerpen aan de orde:

toets 

Vaardigheden



Beeld en geluidstechniek (trillingen en golven, medische beeldvorming)



Beweging en energie (kracht en beweging, Arbeid en energie)



Materialen (Materie en warmte)



Meten en regelen (elektriciteit)

Toetsvorm


Toetsduur

Maximaal 2½ uur

Literatuur

Uitgever: ThiemeMeulenhoff Systematische Natuurkunde 8e editie basisboek 4 havo (ISBN 9789006313048) Systematische Natuurkunde 8e editie basisboek 5 havo (ISBN 9789006313062)

Aanwijzingen ter

U moet berekeningen kunnen uitvoeren, formules kunnen toepassen en grafieken

voorbereiding op

kunnen interpreteren.

de toets Toegestane

Rekenmachine. Gebruik van grafische rekenmachine is NIET toegestaan.

hulpmiddelen

Rekenmachines op de mobiele telefoon zijn ook niet toegestaan. BINAS-tabellenboekje (worden niet verstrekt)

22

Scheikunde Inhoud van de

In de toets kunnen onderwerpen uit de volgende domeinen aan de orde komen:

toets 

Vaardigheden (domein A)



Kennis van stoffen en materialen (domein B)



Kennis van chemische processen en kringlopen (domein C)



Ontwerpen en experimenten in de chemie (domein D)



Innovatieve ontwikkelingen in de chemie (domein E)



Processen in de chemische industrie (domein F)



Maatschappij en chemische technologie (domein G)

De subdomeinen C4 chemisch evenwicht, C5 technologische aspecten en D2 veiligheid worden niet getoetst. Toetsvorm


Toetsduur

Maximaal 2½ uur

Literatuur

Aanbevolen wordt de serie ‘Chemie’ van Noordhoff Uitgevers.

Aanwijzingen ter

-

Chemie 6e editie havo 4 leerboek (ISBN 9789001817060)

-

Chemie 6e editie havo 5 leerboek (ISBN 9789001817084)

-

Oude scheikunde examens maken en bestuderen (let op! Gezien de

voorbereiding op

vernieuwingen in het scheikunde onderwijs alleen scheikunde examens

de toets

gebruiken van na 2015 en de pilot-havo examens van na 2009). -

Boek ‘Samengevat – HAVO Scheikunde’, samengesteld en geschreven door J.R. van der Vecht (ISBN 9789006078718).

Toegestane

-

Reguliere hulpmiddelen (pen, potlood, geodriehoek/liniaal, etc.)

hulpmiddelen

-

Binas informatieboek 6e druk.

-

Eenvoudige rekenmachine. Gebruik van grafische rekenmachine is NIET toegestaan. Rekenmachines op de mobiele telefoon zijn ook niet toegestaan.

Wiskunde A Inhoud van de toets

In de toets kunnen de volgende onderwerpen aan de orde komen: 

Telproblemen (de vermenigvuldigingsregel, permutaties en combinaties)



Kansrekening (kansen berekenen, somregel, productregel, verwachtingswaarde en binomiale kansen)



Tabellen en grafieken (omgaan met tabellen, procenten, grafieken, formules)



Statistiek (frequentietabellen, frequentieverdelingen, grafische verwerking, centrum- en spreidingsmaten, steekproeven)



De normale verdeling (vuistregels, oppervlakte onder normaalkrommen, toepassingen)



Lineaire modellen (lineaire formules opstellen en gebruiken)



Veranderingen (stijgen, dalen, niet-lineaire modellen, toenamediagrammen, differentiequotiënt)

23



Allerlei formules (evenredig, omgekeerd evenredig, formules met twee of meer variabelen,



y  ax n

,

y

a b) x

Groei (lineaire groei, exponentiële groei, verdubbelingstijd, halveringstijd, groeipercentage, bijbehorende formule

Toetsvorm

N  b.g t )

In tegenstelling tot de landelijke eindexamens bestaat onze toets uit meerkeuze vragen.

Toetsduur Literatuur

Maximaal 2½ uur 

Getal en ruimte wi havo A deel 1 2007, Educatieve Partners Nederland BV, ISBN 9789011098572



Uitwerkingen bij Getal en ruimte wi havo A deel 1 2007 ISBN 9789011110328













Aanwijzingen ter

Bestudeer uit de drie boeken alle hoofdstukken en maak zoveel mogelijk opgaven: op

voorbereiding op

z’n minst de A-opgaven (afsluitende opgaven geven het beoogde beheersingsniveau

de toets

aan) en de gemengde opgaven (achter in het boek).

Toegestane

Grafische rekenmachine (wordt niet verstrekt). Het gebruik van een cradle of een app

hulpmiddelen

op de mobiele telefoon is daarbij ook niet toegestaan. Wiskunde B

Inhoud van de

In de toets komen de onderdelen:

toets Breukvormen, wortelvormen, bijzondere producten, vergelijkingen (eerstegraads, tweedegraads, machts, exponentiele, logaritmische), ongelijkheden (grafisch en exact), formules opstellen (eerstegraads, tweedegraads, machts, exponentieel, logaritmisch, goniometrisch), goniometrisch functies, exponentiële functies, logaritmische functies, veranderingen, differentiëren (somregel, productregel, quotiëntregel, kettingregel), uiterste waarden, stijgen, dalen, asymptotisch gedrag, periodieke functies, vlakke meetkunde (hoeken, afstanden, Stelling van Pythagoras, oppervlakte) aan de orde. Toetsvorm


Toetsduur

Maximaal 2½ uur

Literatuur



Getal en ruimte wi havo B deel 1 2007, Educatieve Partners Nederland BV, ISBN 9789011098718









Uitwerkingen bij Getal en ruimte wi havo B deel 2 2007

24

ISBN 9789011098480 




Uitwerkingen bij Getal en ruimte wi havo B deel 3 2007 ISBN 9789011098497

Aanwijzingen ter

De leerboeken Wiskunde B bevatten de examenstof (theorie plus oefenmateriaal).

voorbereiding op

In de examenbundel havo wiskunde B vind je examens en uitwerkingen van de

de toets

afgelopen jaren. In tegenstelling tot de landelijke eindexamens bestaat onze toets echter uit meerkeuze vragen.

Toegestane

Grafische Rekenmachine (wordt niet verstrekt). Het gebruik van een cradle of een app

hulpmiddelen

op de mobiele telefoon is daarbij ook niet toegestaan.

Onderzoeksdata Deficiëntieonderzoek : buiten deze data vindt er geen deficiëntieonderzoek plaats!) LET OP: voor alle studenten geldt: WETTELIJKE AANMELDDATUM VERVROEGD NAAR 1 MEI 2016!!!!!!! Na deze datum verliest u uw recht op toelating!

Datum onderzoek

Laatste aanmelddag

Opmerking

bij organisatie Toelatingsonderzoeken Woensdag 23 maart 2016

Maandag 7 maart 2016


Woensdag 18 mei 2016

Maandag 2 mei 2016


Woensdag 6 juli 2016

Woensdag 22 juni 2016


Woensdag 14 december 2016**

Maandag 28 november 2016


** Alleen voor instroom februari 2017

Tijdstip Afhankelijk van het aantal af te leggen toetsen neemt u ’s ochtends en/of ’s middags deel aan het deficiëntieonderzoek. De toetstijden liggen tussen 9.30 – 12.00 uur en 13.00 – 16.00 uur.

Let op: wilt u starten met de opleiding per 1 september 2016 én de mogelijkheid van een herkansing open houden dan wordt u geadviseerd niet tijdens de laatste rondes van juni en juli voor het eerst deel te nemen aan het deficiëntieonderzoek.

25

4. Overzicht contactpersonen Elke opleiding van Saxion heeft een eigen contactpersoon onderzoeken. Bij deze contactpersoon kunt u terecht met specifieke vragen over de toelating tot de opleiding. Moet u deelnemen aan het 21+onderzoek dan kan voorafgaand aan dit onderzoek een gesprek plaatsvinden tussen u en de contactpersoon van de opleiding waarvoor inschrijving wordt verlangd. Dit gesprek heeft een oriënterend karakter en heeft als doel nader inzicht te krijgen in de vraag in hoeverre de door u gekozen opleiding voor u geschikt is. Het gesprek is niet bepalend voor de toelating. De contactpersoon van de opleiding kan u uitnodigen voor een dergelijk gesprek. Indien dit niet is gebeurd en u hebt wel behoefte aan een dergelijk gesprek, kunt u zelf contact opnemen met de contactpersoon van de opleiding.

Contactpersonen Saxion Deventer/Apeldoorn Opleiding

Vorm

Contactpersoon

Tel.nummer

Mailadres

Archeologie

voltijd

mw. F.J.M.

0570-603377

[email protected]

Holleboom

Accountancy

voltijd

mw. C. Slot

053-4871990

[email protected]

Bedrijfseconomie

voltijd

mw. C. Slot

053-4871990

[email protected]

voltijd

mw. S. Wielens

0570-603047

[email protected]

voltijd

mw. S. Wielens

0570-603047

[email protected]

Chemie

voltijd

mw. S. Wielens

0570-603047

[email protected]

Commerciële Economie

voltijd

dhr. R. Reinderink

053-5376927

[email protected]

SR: Commerciële Economie

voltijd

dhr. B. Posma

0570-603333

[email protected]

voltijd

dhr. B. Posma

0570-603146

[email protected]

Facility Management

voltijd

Mw. L. Alberts

06-45592532

[email protected]

HBO-ICT /Business

voltijd

mw. A.J. Renkema

06-22457372

[email protected]

HBO-ICT/IT Serve

voltijd

mw. W. Koopman

06-13148961

[email protected]

voltijd

dhr. W. Prakken

06-22438505

[email protected]

Hotel Management

voltijd

mw. M. Offereins

06-45592517

[email protected]

Hotel Management

voltijd

mw. M. Offereins

06-45592517

[email protected]

voltijd

dhr. G. Theunissen

06-45594296

[email protected]

duaal

Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek + SR:Infection & Contamination Control

Randstad Topsport Academie SR: Commerciële Economie Sportmarketing

Management HBO-ICT/Software Engineering

Engelstalig Hoger Toeristisch en

26

Recreatief Onderwijs SR: Hoger Toeristisch en

voltijd

dhr. G. Theunissen

06-45594296

[email protected]

voltijd

mw. J.J.M.Hartman

0570-603252

[email protected]

voltijd

mw. S.

053-4871813

[email protected]

0570-603590

[email protected]

Recreatief Onderwijs Engelstalig Human Resource Management Integrale veiligheidskunde

Hulsschreuder International. Business and

voltijd

dhr. R. Rietberg

voltijd

mw. M. Lubbers

Management Studies(voertaal Engels) + SR: versnelde route Economie voor vwo Lerarenopleiding

0570-

Basisonderwijs

603103/06-

+ SR: Academische Pabo

19073424

[email protected]

+ SR: vwo route leraar basisonderwijs Ruimtelijke Ontwikkeling

voltijd

SR: Stedenbouwkundig

mw. S.

053-4871813

[email protected]

053-4871813

[email protected]

Hulsschreuder

Ontwerpen SR: Ruimtelijke Ordening en Planologie Security Management

voltijd

mw. S. Hulsschreuder

Small Business en Retail

voltijd

mw. M. Kuijpers

0570-603139

[email protected]

voltijd

mw. S.

053-4871813

[email protected]

0570-603377

[email protected]

mw. M.J.

06-46255705

[email protected]

Coopmans

06-45592477

[email protected]

Management (incl. Associate degree) Sociaal Juridische Dienstverlening

Technische Bedrijfskunde

Hulsschreuder

voltijd

(incl. Associate degree)

Toegepaste Psychologie

mw. F.J.M. Holleboom

voltijd

mw. G.A. Loopstra

Verpleegkunde (HBO-V)

voltijd

mw. K.L. Reinders

053-4871544

[email protected]

Verpleegkunde

voltijd

mw. K.L. Reinders

053-4871544

[email protected]

SR: Gezondheid & Technologie

27

Contactpersonen Saxion Enschede Opleiding

Vorm

Contactpersoon

Tel.nummer

Mailadres

Accountancy

voltijd

mw. C. Slot

053-4871990

[email protected]

Bedrijfseconomie

voltijd

mw. C. Slot

053-4871990

[email protected]

Bedrijfseconomie/ International

voltijd

dhr. E. van den

053-4871822

[email protected]

053-4871813

[email protected]

053-4871813

[email protected]

06-21225713

[email protected]

0570-603377

[email protected]

0570-603377

[email protected]

053-4871376

[email protected]

06-21225713

[email protected]

06-21225713

[email protected]

0570-603377

[email protected]

Finance and Accounting (engelstalig) Bedrijfskunde MER

Berg voltijd


+ SR: Bedrijfskunde MER versnelde route Economie voor vwo Bestuurskunde/

voltijd

Overheidsmanagement

Biologie en Medisch


voltijd

Laboratoriumonderzoek

dhr. C.B.M. Kienhuis

+ SR : Infection & Contamination Control Bouwkunde

voltijd


Bouwkunde

voltijd

SR: Bouwtechnische Bedrijfskunde Chemie

Holleboom voltijd

(incl. SR: Crime Science) Chemische Technologie

mw. F.J.M. dhr. E.P.W. Schreuter

voltijd


Chemische Technologie

voltijd

SR: International Water Technologie Civiele Techniek


voltijd


Commerciële Economie

voltijd

dhr. R. Oostra

06-51051147

[email protected]

Creative Media and Game

voltijd

dhr. B.R. Heijnen

06-23460169

[email protected]

avond

dhr. G.W.

053-4871060

[email protected]

053-4871060

[email protected]

Technologies SR: Game Design and Production (engelstalig) SR: Game Engineering (Engelstalig) SR: Kunst en Techniek SR: Art and Technolgy (engelstalig) Elektrotechniek

Harmsen Elektrotechniek

voltijd

SR: Electrical & Electronical

dhr. G.W. Harmsen

Engineering Fiscaal Recht en Economie

voltijd

mw. C. Slot

053-4871990

[email protected]

Forensisch Onderzoek

voltijd

dhr. E.P.W.

053-4871376

[email protected]

053-4871544

[email protected]

Schreuter Fysiotherapie

voltijd

mw. K.L. Reinders

28

HBO Rechten

voltijd

mw. S.

053-4871813

[email protected]

Hulsschreuder

Human Resource Management /

voltijd

mw. A. Bouma

053-4871694

[email protected]

voltijd

mw. A.J.

06-22457372

[email protected]

International Human Resource Management HBO-ICT /Business / HBO IT (engelstalig)/Business HBO-ICT/IT Serve Management /

Renkema voltijd

mw. W. Koopman

06-13148961

[email protected]

voltijd

dhr. W. Prakken

06-22438505

[email protected]

voltijd

mw. S.

053-4871813

[email protected]

053-4871141

[email protected]

06-20083996

[email protected]

053-4871274

[email protected]

0570-

[email protected]

HBO IT (engelstalig) IT Serve Management HBO-ICT/Software Engineering / HBO IT (engelstalig) Software Engineering Integrale Veiligheidskunde

Hulsschreuder International. Business and

voltijd

Languages International. Business and

Bouwmann voltijd

Management Studies (voertaal Engels) Industrieel Product Ontwerpen Lerarenopleiding Basisonderwijs

mw. M. dhr. A.L. Van Duivenboden

voltijd

dhr. C.H.J.M.

duaal

Schoenmakers

voltijd

mw. S. Soomers

Locatie: Hengelo

515296/0652305875

Mechatronica

voltijd

dhr. M. Rijkeboer

06-10915815

[email protected]

Media Informatie en Communicatie

voltijd

mw. P. Slot

06-22438682

[email protected]

Podotherapie

voltijd

mw. K.L. Reinders

053-4871544

[email protected]

Small Business en Retail Management

voltijd

mw. M. Kuijpers

0570-603139

[email protected]

Social Work / Social Work Euregionaal

voltijd

mw. S.E.M. Böhm

053-5376016

[email protected]

Technische Bedrijfskunde

voltijd

mw. F.J.M.

0570-603377

[email protected]

053-4871060

[email protected]

06-23453959

[email protected]

06-23454210

[email protected]

dhr. M. Groothuis

053-5376097

[email protected]

mw. S.

053-4871813

[email protected]

mw. K.L. Reinders

053-4871544

[email protected]

voltijd

mw. K.L. Reinders

053-4871544

[email protected]

Werktuigbouwkunde (incl Associate

voltijd

dhr. M. Rijkeboer

053-5376196

[email protected]

degree)

duaal

(incl. Associate degree)

Holleboom Technische Informatica

Voltijd

dhr. G.W. Harmsen

Fashion & Textile Technologies

voltijd

mw. B.H.M. Engelen

Textile Engineering & Management)

Voltijd

Mw. E.F.W. Eijkelenkamp

Technische Natuurkunde

voltijd duaal

Vastgoed en Makelaardij

voltijd

Hulsschreuder Verpleegkunde (HBO-V)

voltijd duaal

Verpleegkunde SR: Gezondheid & Technologie

29

5.

Belangrijke namen, telefoonnummers, mailadressen

Saxion Enschede

053-4871111

Studentenbalie

053-4871808 [email protected]

Decanen bereikbaar via de Studentenbalie


Saxion Deventer

0570-603663

Studentenbalie


Decanen bereikbaar via de Studentenbalie


Organisatie Toelatingsonderzoeken

email: [email protected]

StudieSuccesCentrum T.a.v. mw. A. Höfte-ten Napel Postbus 70.000 7500 KB Enschede

Hogeschool Toelatingscommissie Secretaris mw. E. Meijer Postbus 70.000 7500 KB Enschede

[email protected]

Brochure Toelatingsonderzoeken Voltijd bacheloropleidingen. Saxion

Recommend Documents