MEI 2008 NUMMER 2 JAARGANG 6
Brigitte van Hilst: ‘Onze producten hebben bewezen dat ze werken’ Training RADslag voor remedial teachers Taallessen observeren met InstrumenTaal SPECIAL TAAL
INHOUD
Alles is te leren
7-11 Special TAAL Postbus 8639
bezoekadres:
7
Rebuuste Aanpak Taal
3009 AP Rotterdam
Dwerggras 30
8
Tica: techniek & taal
010 4071599
3068 PC Rotterdam
9
Nieuwsbegrip
www.cedgroep.nl
10 Taaltrapeze 11 Nederlands in Uitvoering
REDACTIONEEL
11 Leerlijn spelling Jenaplan
TAAL
11 Woordenweb
Taal is naast rekenen het belangrijkste onderwijsvak. Een goede taalvaardigheid biedt leerlingen meer kansen op school en in de maatschappij, kortom meer toekomst. De CED-Groep is zich daar heel goed van bewust en heeft altijd gezorgd voor een omvangrijk kwaliteitsaanbod
5
Unit VO/BVE
op het gebied van taal en lezen. In deze KlasseApart bespreken we in de special TAAL een
Brigitte van Hilst: ‘Onze producten
aantal opvallende producten.
hebben bewezen dat ze werken’ 12 De werkdag van Kiska Frenken
Nieuwsbegrip valt op omdat de lesstof wekelijks via internet wordt aangeboden en daardoor volledig aansluit bij de actualiteit. Ria Post van de Nicolaasschool is erg enthousiast over deze
13 Training RADslag voor remedial teachers
aanvullende methodiek om begrijpend lezen leuker en effectiever te maken. Lees meer op
14 KLANT AAN HET WOORD
pagina 9.
InstrumenTaal: ‘Met deze lijst Taaltrapeze is een uitgebreide en veelzijdige taalmethode voor het speciaal basisonderwijs en heeft inmiddels een zeer goede reputatie opgebouwd. De Johannes Martinusschool koos drie jaar geleden voor een geleidelijke invoering. Cynthia Tamboeran is erg blij met die keuze.
heb ik het gevoel dat ik niets mis’ 3
Nieuws
12 MAGiTO
Lees haar toelichting op pagina 10.
15 Vraag & Antwoord Robuuste Aanpak Taal is een nieuw programma waarbij begeleiders aansluiten bij wat goed gaat en vervolgens kijken of dat nog verbeterd kan worden. In de woorden van CED-begeleider Menno van Hasselt: ‘Wij willen goede resultaten verankeren zodat het wiel niet telkens
NIEUW IN WEBWINKEL
opnieuw uitgevonden hoeft te worden.’ Lees het interview op pagina 7.
COLOFON
klasseApart is een drie
redactie
foto voorpagina
keer per jaar verschijnend
Willem Bijl
Jan van der Meijde
informatieblad van de
Lot Hannik
CED-Groep over (nieuwe)
Cees Hereijgens
vormgeving
diensten, producten en
Toni van Oortmerssen
Pressure Line, Rotterdam
aspecten van educatieve
Carolien Rebel
dienstverlening in de
Elly van der Zel
praktijk; bestemd voor
druk Goos, Ouderkerk a/d IJssel
scholen, onderwijsinstel-
redactie-adres
lingen en overige relaties.
CED-Groep,
oplage
Postbus 8639
8.000
ISSN 1571-660
3009 AP Rotterdam
jaargang 6
[email protected]
nummer 2 mei 2008
www.cedgroep.nl
Ko op de computer Peuters en kleuters leren en spelen graag met hun vriend Ko. Voor nog meer speelplezier ontwikkelde de CED-Groep twee interactieve computerspellen: ’Ko en het raam’ voor peuters en ’Wat zou je doen?’ voor kleuters, Bij ’Ko en het raam’ moet het kind de juiste outfit bij een situatie zien te kiezen. ’Wat zou je doen?’ gaat om keuzes maken op sociaal-emotioneel gebied. De speler krijgt in iedere moeilijke situatie twee keuzes. Beide uitkomsten zijn goed. www.cedgroep.nl > webwinkel
2
AGENDA 28 mei Symposium Onderwijscontinuüm: de passende aanpak van… gedrag Spant Bussum
N I E U W S
N I E U W S
N I E U W S
8 oktober
26 november
Conferentie Taal & ict
Ict-praktijkdag
(voor Rotterdams primair onderwijs en vve)
vergadercentrum CED-Groep Rotterdam
Vergadercentrum CED-Groep Rotterdam
[email protected]
[email protected]
[email protected]
STUDIEDAGEN EN WORKSHOPS 4 juni studiemiddag Rekenen en autisme
18 juni Beginnerscursus SCOL 3.0 (ochtend) Verdiepingscursus SCOL 3.0 (mddag) Vergadercentrum CED-Groep Rotterdam
[email protected] 17 september Beginnerscursus TARA vergadercentrum CED-Groep Rotterdam
[email protected]
17 juni netwerkochtend onderwijsassistenten primair onderwijs 20 juni presentatie Map Wijzer Onderwijs: Aandachtstekort- en Gedragsstoornissen 29 september opfrisworkshop MS Powerpoint 6 oktober workshop Vo-taalbeleidsplan schrijven met Quickscan 28 oktober workshop Taalgerichte lessen ontwikkelen met Lesfabriek (vo) 29 oktober studiedag Autisme in de (speciale) basisschool 19 november workshop Maak van uw kinderen enthousiaste lezers 20 november trainingsdag Kaliber: Burgerschap, sociale competentie, waarden & normen
1 Kinderen en hun… sociale talenten Methode om schoolbreed te werken aan de ontwikkeling van sociale competentie bij leerlingen op de basisschool. www.cedgroep.nl > basisonderwijs > lespraktijk > burgerschap en sociale competentie
BESTELINFORMATIE www.kwintessens.nl. 2 Kinderen en hun… morele talenten Waarden en burgerschapscompetenties staan centraal in deze methode. www.cedgroep.nl > basisonderwijs > lespraktijk > burgerschap en sociale competentie
BESTELINFORMATIE www.kwintessens.nl 3 Sociale Comptentie Observatie Lijst (SCOL) De SCOL brengt in kaart hoe sociaal competent een leerling zich in verschillende situaties op school
Praten met ouders over autisme Wie een kind met autisme in de klas heeft, vindt het nodig daar met de ouders over te praten. ’Wijzer met Ouders’ geeft de bagage om zo'n gesprek met vertrouwen tegemoet te zien. Het boek ’Wijzer met Ouders’ is bedoeld voor leraren basisonderwijs en voortgezet onderwijs, intern begeleiders en zorgcoördinatoren. Het bestaat uit twee delen: het eerste deel geeft aanwijzingen voor het houden van effectieve gesprekken met ouders en het tweede bevat praktische tips die goed bruikbaar zijn in de thuissituatie. Het boek sluit aan bij de mappen ’Wijzer Onderwijs: Autisme’ en ’Wijzer Onderwijs: Autisme VO’. Meer informatie is verkrijgbaar bij Esther van Efferen, projectleider Wijzer Onderwijs,
[email protected].
gedraagt. www.cedgroep.nl > basisonderwijs > lespraktijk > burgerschap en sociale competentie
BESTELINFORMATIE www.kwintessens.nl 4 Rakkertjes Begeleidingsprogramma voor leidsters – planmatig omgaan met jonge kinderen die zich opvallend gedragen. www.cedgroep.nl > kinderopvang en vve > training en begeleiding > vaardigheden
INFORMATIE
[email protected] 5 STIP Methode sociale competentie voor zml-leerlingen van 4-20 jaar. www.cedgroep.nl > s(b)o > in de klas > sociale competentie
BESTELINFORMATIE www.edu-desk.nl
Digitaal schoolbord? Steeds meer scholen gaan over op het digitale schoolbord. De ene leerkracht ziet het als een brug tussen ict en onderwijs. Voor de ander betekent het slechts een duur projectiescherm. Scholen die meer willen weten over de mogelijkheden van het digitale schoolbord kunnen aankloppen bij de CED-Groep. Adviseurs beantwoorden graag vragen over het aanbod, de gebruiksmogelijkheden, de duurzaamheid en de software die voorhanden is. Daarnaast biedt de CED-Groep groepstrainingen aan en is er een cursus digitaal schoolbord voor het primair onderwijs. Meer informatie bij Paul de Maat, 010 4071621,
[email protected] en op www.cedgroep.nl. 3
N I E U W S
N I E U W S
N I E U W S Leren typen met TypeSkills TypeSkills is een nieuwe cursus voor leerlingen van groep 6 t/m 8 die daarmee in een half jaar typevaardig kunnen zijn. De CEDGroep heeft er een begeleidingsaanbod bij gemaakt. Schrijven behoort tot de basisvaardigheden. Omdat er steeds meer geschreven wordt met gebruik van het toetsenbord van de computer, hoort daar ook typen bij: digitaal schrijven. TypeSkills bestaat uit 11 lessen, inclusief
foto CED-Groep
een eindtoets/oefenexamen. Deze bereiden
Landelijk symposium 28 mei
voor op het officiële Scheidegger examen (les
Het onderwijs zal sterk veranderen met de invoering van ’passend onderwijs’ in 2011. Er is veel
uitgebreide handleiding en les- en begelei-
geschreven over de organisatorische aspecten hiervan. Het is tijd om ook eens uitgebreider op de
dingsmateriaal. Het pakket bestaat uit 15 cd-
inhoud in te zoomen. Hoe geef ik planmatig en praktisch invulling aan passend onderwijs in mijn orga-
roms en 15 bijpassende toetsenborden. Voor
nisatie? Het antwoord is te horen op het landelijk symposium:
de uitvoerder zijn er vooraf twee workshops
’Onderwijscontinuüm, de passende aanpak van… gedrag’.
12). Het schriftelijke gedeelte bestaat uit een
van twee uur. Voor meer informatie of een demonstratie op school: Paul de Maat, 010
De titel van het symposium zegt het al:
leerlingen volgen de verdiepingsarrangemen-
’gedrag’ staat centraal tijdens deze dag.
ten. Het resultaat: geen enkele leerling valt
Positief gedrag bevordert de mogelijkheid tot
tussen wal en schip of deze nu extra zorg
leren. Dit verdient dan ook als eerste aan-
vraagt of juist excelleert.
dacht. Het onderwijscontinuüm staat voor een gestructureerde werkwijze op school,
Symposium ’Onderwijscontinuüm,
waarbij er sprake is van ’à la carte’-onderwijs
de passende aanpak van… gedrag’
en ondersteuning. Kenmerkend voor de à la
28 mei (9.30-15.00 uur)
carte-aanpak is dat de keuzemogelijkheden
Spant!, Bussum
vooraf vastgesteld zijn. Het is hierbij van
€ 175,- (inclusief proeverij)
belang dat alle leerlingen het ’basisarrange-
Programma en inschrijven op
ment’ volgen, dat zo is samengesteld dat de
www.cedgroep.nl
meesten de gestelde onderwijsdoelen halen.
Meer informatie bij Ely van der Zel,
Leerlingen die de doelen niet halen, komen in
010 4071645 / 0622409493,
aanmerking voor het intensieve of extra
[email protected]
intensieve arrangement. De getalenteerde
4071621,
[email protected].
Moeilijk lerenden krijgen digitaal les Voor zeer moeilijk lerenden (zml) is er de speciale website Tara. De CED-Groep heeft zorggedragen voor de onderwijskundige ontwikkeling hiervan. De op de website te vinden lessen zijn gemaakt door leerkrachten van De Nachtegaal, een cluster van zes zml-scholen. Op Tara bekijken de leerlingen fotoverhalen over alledaagse situaties, bijvoorbeeld een bezoek aan de supermarkt of een rit met de
Leesweg Plus vernieuwd
4
tram. De foto’s gaan gepaard met geschreven en gesproken tekst en bijbehorende opdrachten. Uitgangspunt voor de lesstof waren de
Leesweg Plus is een door de CED-Groep ontwikkelde aanvulling op de methode Leesweg die
kerndoelen wonen, werken en vrije tijd voor
weer een onderdeel is van De Leeslijn. Het blijkt al jaren veel gebruikt en effectief materiaal
het zml-onderwijs. Leerkrachten uit het hele
te zijn voor zwakke lezers in het (speciaal) basisonderwijs. Met de vernieuwing van De Lees-
land kunnen zelfgemaakt lesmateriaal op
lijn is Leesweg Plus nu ook aangepast en per 1 augustus 2008 verkrijgbaar. Deze nieuwe ver-
Tara plaatsen en op die manier delen met
sie heet Leesweg Plus, Versie 2008 en heeft een handleiding met duidelijke uitleg voor het
collega's. Bekijk de reportage over Tara en de
gebruik van het materiaal. Verder bevat het een weekplanning, aanvullende oefenstof bij elk
demo-versie van de lessen op http://speciaa-
instructieaspect, flitskaarten en oefeningen op zinsniveau bij de laagste AVI-niveaus en aan-
londerwijs.kennisnet.nl. Het is gefilmd op de
dacht voor voordrachtslezen. Bovendien is er nu meer materiaal voor leerlingen op AVI-1
Rotterdamse zmlk De Regenboog (zie ook
niveau. De nieuwe versie komt ook op cd-rom uit, met als voordeel alleen printen wat nodig is
www.ookjij.nl). Tara zelf is te vinden op
en een goede aansluiting bij het digitale schoolbord. Meer informatie bij Cees Hereijgens,
www.ookjij.nl. Meer informatie bij Marleone
0183 356140 / 0622052793,
[email protected] en www.cedgroep.nl/webwinkel.
Goudswaard,
[email protected].
De CED-Groep heeft zeven unitmanagers die met hun team klaar staan om antwoord te geven op vragen of wensen op educatief gebied. In deze serie vertellen zij over de praktijk achter het aanbod. Ditmaal Brigitte van Hilst van de unit VO/BVE. Een landelijk werkende unit die zich richt op voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs- en vol-
CURSUSSEN
wasseneneducatie.
Cursussen voortgezet onderwijs 2008-2009
UNIT VO/BVE
Een kleine greep uit het cursusaanbod van de unit VO/BVE. Kijk voor het totale aanbod op www.cedgroep.nl/cursussen of vraag de cursusbrochure aan: 010 4071427,
[email protected]. Wijzer onderwijs: Autisme START 13 MEI 2008 EN 13 JANUARI 2009 De cursus Autisme in het vo begeleidt de deelnemer bij het invoeren van de map Wijzer Onderwijs: Autisme VO. Er is aandacht voor eenduidige visie en de ontwikkeling van helder beleid. Taalbeleidsplan schrijven met Quickscan 6 OKTOBER 2008
Brigitte van Hilst: ‘Onze producten hebben bewezen dat ze werken’
Een goed doordacht taalbeleidsplan geeft houvast bij het implementeren van taalbeleid op school. Aan de hand van de Quickscan
tekst Ronald Buitelaar
taalbeleid kan de deelnemer een gedegen schoolspecifiek taalbeleidsplan in de steigers ‘We werden een keer gevraagd een docent
staat worden geacht antwoorden te formu-
te begeleiden wiens vaardigheden onder
leren op kleine en grote vraagstukken. Niet
Taalgerichte lessen ontwikkelen met de
het wenselijke niveau zouden liggen. Na
vanuit een verheven positie, maar als spar-
Lesfabriek
analyse van de situatie bleek het probleem
ring partner en in een creatief proces met
28 OKTOBER 2008
veel groter. De begeleidingsvraag betrof
scholen.’
De Lesfabriek is een digitataal instrument
niet alleen die ene docent, maar in feite de
voor het snel en efficiënt maken van taalge-
hele schoolorganisatie.’ Met dit voorbeeld
Talentvol
richte lessen. De workshop bestaat vooral uit
wil Brigitte van Hilst, unitmanager VO/BVE,
De unit VO/BVE bestaat uit ongeveer twin-
praktische opdrachten. De Lesfabriek is
aangeven dat het nogal eens voorkomt dat
tig mensen met veel verschillende vaardig-
gebaseerd op de didactiek van Taalgericht
er begeleidingsvragen op microniveau wor-
heden. Van Hilst: ‘Ons team bestaat uit een
vakonderwijs.
den gesteld, die vervolgens een uitwerking
mix van academisch opgeleide en in de
vergen op macroniveau. Van Hilst: ‘Als onze
praktijk geschoolde medewerkers die
te zetten.
Taalgericht vakonderwijs
expertise wordt ingehuurd, lichten wij de
werkzaam zijn als adviseur, trainer, coach
START 19 JANUARI 2009
organisatie door en stellen wij verbetertra-
en ontwikkelaar en van wanten weten.’
Taalgericht vakonderwijs is een beproefde
jecten voor. Die kunnen zich beperken tot
Leden van de unit zijn zowel inzetbaar op
manier van lesgeven om de schoolse taal-
het werken in de klas, maar kunnen ook de
de werkvloer als bij de realisering van
vaardigheden van leerlingen verder te ont-
hele schoolorganisatie betreffen. Hoe het
grote, complexe projecten. Van Hilst: ‘Zo
wikkelen. Door middel van praktische
ook zij, wij garanderen dat scholen verbe-
participeren we in ’Robuuste Aanpak Taal’,
opdrachten leert de deelnemer taalgericht
teringen zien als wij langs zijn geweest.’
een project in opdracht van de gemeente Rotterdam waarbij in de hele onderwijske-
vakonderwijs in de verschillende vakken en Sparring partner
ten planmatig aan verbetering van taal en
Het geeft aan hoe Van Hilst en haar mede-
leesprestaties wordt gewerkt. Voor de
Coöperatief leren
werkers aankijken tegen verbetertrajecten:
ministeries OCW en SZW organiseren we
START 4 MAART 2009
‘Natuurlijk staat de vraag van de klant cen-
dit jaar het jaarlijkse ’Festival van het
Hoe kun je coöperatief leren beter in de prak-
traal, maar ik vind dat educatieve dienst-
Leren’. Met het project ’Topteams met
tijk brengen? In deze cursus is er onder
verleners als de CED-Groep niet alleen
Talenten’ koppelen we talentvolle leerlin-
andere aandacht voor werkvormen, het theo-
vanuit een ‘u vraagt, wij draaien’-instelling
gen van havo/vwo aan het bedrijfsleven.
retisch kader coöperatief leren, klassenma-
hun werk moeten doen. Wij zijn een ken-
Dat is nog maar een greep uit de grote pro-
nagement en een bestaande les omwerken
niscentrum en moeten vanuit die positie in
jecten waarin onze unit een rol speelt.’
leergebieden toe te passen.
naar een les coöperatief leren. 5
PRODUCTEN
Het geheim
In goede handen
Met name op het gebied van taal heeft de
Tot besluit wil Van Hilst nog graag iets
unit een uitstekend ’track record’. Zo wor-
kwijt over het belang van een integrale
den bij de CED-Groep (mede) ontwikkelde,
werkwijze en het gebruikmaken van
producten als ’Kijkwijzer Taal’, ’Lesfabriek’,
middelen met bewezen succes. Van Hilst:
’Woordenweb’ en ’Nederlands in
‘De producten van de CED-Groep zijn in de
Uitvoering’ door heel Nederland gebruikt.
meeste gevallen gebaseerd op vanuit de
Het succes ervan is zo groot dat van Hilst
Rotterdamse onderwijspraktijk in gang
regelmatig naar ‘het geheim ervan’ wordt
gezette vernieuwingen. Producten die
gevraagd. Van Hilst: ‘Onze kracht is dat wij
bewezen hebben dat ze werken en door
de aanpak specifiek kunnen maken. Zo
ons ingepast kunnen worden in bredere
geven wij in de onderbouw van het voortge-
verbanden. Ik denk dat de combinatie van
zet onderwijs gerichte trainingen in het
een duidelijke visie met concrete hulp-
verbeteren van leesstrategieën en werken
middelen en zorg voor implementatie een
we in de bovenbouw aan het opzetten van
belangrijke sleutel is voor succes. Die for-
een portfolio. En, natuurlijk niet onbelang-
mule maakt dat de uitvoering bij de CED-
rijk, wij houden langdurig vol!’
Groep in goede handen is.’
De teamleden van VO/BVE (vlnr) Joke Snoeijenbos, Mignon van Hasselt, Regine Bots, Els van der Veer, Gert Kruit, Mirjam de Bruijne, Ineke van der Zwaal, Karin Snoodijk, Marianne Molendijk, Brigitte van Hilst, Ankie Bakker, Clémence Benningshof, Sylvia Kemna, Mar Noordegraaf, Ed Olijkan. Niet op de foto staan: Marijke Bakker, Heleen Rutgers en Marijke Terwisscha.
6
> NEDERLANDS IN UITVOERING nieuwe aanpak voor Nederlands in het vmbo (www.nederlandsinuitvoering.nl) > TEKSTENWEB website met teksten voor beter tekstbegrip en woordenschat voor 3 en 4 havo/vwo (www.tekstenweb.nl) > NIEUWSBEGRIP wekelijks actuele tekst met begrijpend leesles (www.nieuwsbegrip.nl) > TAAKSPEL VOOR GEVORDERDEN methode om effectieve instructietijd te vergroten > SCOL VO digitaal leerlingvolgsysteem m.b.t. sociale competentie van leerlingen in de onderbouw > WIJZER ONDERWIJS praktische hulpmiddelen voor onderwijs aan leerlingen met autisme
Meer weten? Brigitte van Hilst 010 4071537
[email protected]
SPECIAL TAAL Robuuste Aanpak Taal moet taalniveau optrekken tekst Ronald Buitelaar
Optimale kansen en voldoende taalvaardigheid zijn nodig voor het ontwikkelen van talenten en actief burgerschap bij leerlingen. Dáár gaat het om bij Robuuste Aanpak Taal. Een aanpak die past binnen het streven naar passend onderwijs en zich richt op voor- en vroegschoolse educatie, primair onderwijs en voortgezet onderwijs. Menno van Hasselt, sectiecoördinator basisvaardigheden en ict bij de CED-Groep,
we aan een doorgaande lijn van voor- en vroegschoolse educatie tot voortgezet onderwijs en gaan we op groepsniveau de diepte in om te achterhalen waarbij kinderen uitvallen en hoe we dat kunnen aanpakken.’ Menno van Hasselt benadrukt dat de robuuste aanpak zich daarbij nu eens niet alleen op uitvallers richt, maar in dit geval óók op onderpresteerders en meerbegaafde kinderen: ‘Er
vertelt over het hoe en waarom.
moet sprake zijn van passend onderwijs voor alle leerlingen.’ Remedie Het is nadrukkelijk niet de bedoeling om nieuwe ontwikkelingen in gang te zetten: ‘Wij sluiten aan bij wat al goed gaat en kijken vervolgens wat er nog verbeterd kan worden.’ Ook is er veel aandacht voor het vasthouden van verbeteringen. ‘Wij willen goede resultaten verankeren zodat het wiel niet telkens opnieuw uitgevonden hoeft te worden.’ Van Hasselt maakt zich in dat opzicht wel zorgen over de toenemende vergrijzing van het onderwijs, maar heeft ook daar een remedie voor bedacht: ‘We leggen nu al contacten met de opleidingsinstituten.’ Vrijblijvendheid Om de robuuste aanpak te laten slagen, is het essentieel dat betrokken scholen of besturen zich volledig committeren. Van Hasselt: ‘Er kan bij deze aanpak geen sprake van vrijblijvendheid zijn. Wij maken afspraken met scholen en besturen die zich aansluiten en leggen vast dat begeleiders kunnen
Menno van Hasselt: ‘We gaan niet uit van bestaande methodieken maar van de vraag wat kinderen moeten kennen en kunnen.’ foto Jan van der Meijde
beschikken over alle relevante gegevens en dat de school bereid is te investeren. Onze aanpak is geen kunstje, maar vraagt volledige
'In essentie draait het in de robuuste aanpak
efficiënt mogelijk kunnen bereiken. Wat de
om het aansluiten bij de doorgaande leerlij-
leerstof betreft, reiken we onder andere
nen en het onderwijscontinuüm*. We gaan
handvatten aan zodat leerkrachten in staat
inzet van alle betrokkenen.’ Rekenen
niet uit van bestaande methodieken maar van
zijn om binnen bestaande methodes essenti-
Als de robuuste aanpak van taal gerealiseerd
de vraag wat kinderen moeten kennen en
ële oefeningen te onderscheiden van minder
is, ziet van Hasselt nog een andere uitdaging:
kunnen en de wijze waarop we dat doel zo
belangrijke. Wat het proces betreft, werken
‘In Nederland besteedt men, terecht, veel
7
SPECIAL TAAL aandacht aan taal, maar men vergeet wel
van ‘onze aanpak’ spreken: ‘Wij werken graag
de CeBIT, de grootste ICT-beurs ter wereld. Van
eens dat rekenen net zo’n belangrijke rol in
met anderen samen om de robuuste aanpak
Hasselt: ‘Meer dan de helft van de stands bestond uit
ons leven speelt. Willen we een kennisecono-
verder te perfectioneren.’
vertegenwoordigers van Chinese en andere Aziatische
mie worden, dan zullen we ook daar veel har-
bedrijven.’ De tijd dat dit soort landen alleen als produ-
der aan moeten gaan trekken.’ Van Hasselt is
* De werkwijze volgens het Onderwijscontinuüm CED-
cent van goedkope gebruiksartikelen gezien kon wor-
zich bewust van de urgentie om in kennis**
Groep® staat voor een gestroomlijnde manier van den-
den, ligt volgens hem definitief achter ons: ‘Landen als
te investeren: ‘We moeten de handen ineen
ken en handelen in het onderwijs, die planmatig én
China zijn druk bezig het westen ook op kennisgebied
slaan en gezamenlijk werken aan het verho-
praktisch is. Het doel is dat er straks geen leerling
voorbij te streven. We staan erbij en kijken ernaar.’
gen van het kennisniveau van onze kinderen.’
meer tussen wal en schip valt, of deze nu extra zorg
Robuuste Aanpak Taal is een voorbeeld van
vraagt of juist excelleert. Zie ook www.cedgroep.nl.
Meer weten?
zo’n investering. Hoewel de aanpak door de
Menno van Hasselt
CED-Groep in opdracht van de gemeente
** Dat Nederland blijvend moet investeren in kennis
010 4071506
Rotterdam ontwikkeld is, wil van Hasselt niet
werd Van Hasselt duidelijk toen hij in maart rondliep op
[email protected]
’Tica’ verbindt techniek met taal In 2010 moet eenderde van alle Nederlandse basisscholen ’techniek’ op het rooster hebben staan. Vooruitlopend daarop heeft de CED-Groep de lessenreeks Tica ontwikkeld. Hierin is techniek verbonden met taal.
elkaar over het onderwerp en bedenken ze mogelijke oplossingen voor gestelde problemen. In de Ontdek en Onderzoek-fase doen de leerlingen onderzoek en voeren ze experi-
De bedoeling van de Tica-lessen is dat leer-
Tica bestaat uit 28 lessen, verspreid over
menten uit. In de Ontwerp en Maak-fase gaan
lingen van groep 1 tot en met 8 taal leren
zeven thema's. Elk thema bevat een les voor
de leerlingen aan de slag met het ontwerpen
door techniek en vice versa. Leerlingen gaan
groep 1/2, 3/4, 5/6 en 7/8. De lessen zijn
en ontwikkelen van een (deel)product. In deze
daardoor beter presteren op het gebied van
opgedeeld in een aantal fasen: Barst maar
fase ligt de nadruk vooral op techniek en
taal, techniek en samenwerkend leren.
los!, Ontdek en Onderzoek, Ontwerp en Maak
minder op taal. In de laatste fase, Laat maar
Bovendien raken leerlingen in een zo vroeg
en Laat maar zien! Bij Barst maar los! brain-
zien!, staat de presentatie van de ontwikkelde
mogelijk stadium enthousiast voor techniek.
stormen én discussiëren de leerlingen met
producten en de evaluatie van de les centraal. In deze laatste fase is sprake van een technische taalactiviteit. Er staat een voorbeeldles op www.cedgroep.nl > lespraktijk > techniek >tica. Meer informatie bij Hein van den Bemt, 010 4071718,
[email protected].
Leerlingen gaan onder andere beter samenwerkend leren. foto CED-Groep
8
SPECIAL TAAL ’NIEUWSBEGRIP’ MAAKT BEGRIJPEND LEZEN LEUKER EN EFFECTIEVER
tekst Connie van der Zel
Nieuwsbegrip is een moderne, aanvullende methodiek voor begrijpend lezen. De Rotterdamse basisschool* Nicolaasschool werkt er nu twee jaar mee en is erg enthousiast. ‘Welke gemeente is het meest kindvriendelijk?’ Met deze kop opent het nieuwsbericht van deze week. De leerlingen van groep 6 van Nicolaasschool gaan met de tekst aan de slag. Eerst proberen ze aan de hand van de koppen en de plaatjes te voorspellen waar de tekst over gaat. Enkele leerlingen vertellen op basis van deze eerste verkenning dat ze hier al iets over hebben gehoord in het jeugdjournaal. Dan gaan de leerlingen de tekst ’modellen’. Eerst samen met de juf, dan in groepjes. Modellen houdt in dat de tekst per alinea hardop wordt voorgelezen en hardop denkend wordt geanalyseerd. Wat staat er nu eigenlijk? Wat betekent dat moeilijke woord? Klopt dat wat we lezen met wat we al dachten
‘Leerlingen vinden de herkenbaarheid van het nieuws leuk.’
over de tekst? En, het allerbelangrijkste,
foto Jan van der Meijde
kunnen we deze alinea in onze eigen woorden navertellen? Na het modellen gaan de
opzet. De CED-Groep zorgt wekelijks voor
serveerd in hoe zij met Nieuwsbegrip wer-
kinderen aan de slag met de opdrachten.
een tekst op vier niveaus, allemaal met een
ken. In één op één gesprekken zijn de obser-
Vandaag staan de opdrachten in het teken
bijpassende lesbrief. In de wekelijkse aanvoer
vaties nabesproken, en aan het eind van de
van moeilijke woorden, ofwel het ophelderen
van teksten en lesbrieven zit een bepaalde
rit is er nog een gezamenlijke intervisiebij-
van onduidelijkheden. Welke strategie kun je
volgorde; elke week staat één van vijf lees-
eenkomst geweest. Al met al leverde dit vol-
gebruiken om achter de betekenis van moei-
strategieën centraal. Vandaag is dat het
doende informatie en inspiratie op om voor-
lijke woorden te komen?
ophelderen van moeilijke woorden, volgende
lopig vooruit te kunnen met Nieuwsbegrip.'
week staan bijvoorbeeld de verwijswoorden centraal, en zo verder. Na vijf weken is het
* Er is ook een versie voor gebruik in het
Ria Post is leerkracht van de groep en taalco-
kringetje rond. Door deze herhaling van stra-
voortgezet onderwijs.
ördinator van de school. Zij is erg enthousiast
tegieën en door de heldere opdrachten auto-
over Nieuwsbegrip als aanvullende metho-
matiseren de kinderen de vaardigheden die
KlasseTV
diek om het begrijpend lezen leuker én effec-
nodig zijn om goed begrijpend te kunnen
Sinds kort zendt KlasseTV filmpjes uit die
tiever te maken. 'Wij werken op deze school
lezen.'
passen bij de wekelijkse teksten van
Actueel
al twee jaar met Nieuwsbegrip, sinds dit
Nieuwsbegrip. Bij de wekelijkse downloads
schooljaar op drie niveaus: groep 4, groep 5/6
Begeleiding
staat een link naar KlasseTV. De filmpjes
en groep 7/8. Volgens mij zijn er twee rede-
Dit schooljaar wordt de Nicolaasschool bij de
staan op een speciale projectpagina en de
nen te noemen waarom het zo aanslaat. De
uitvoering van Nieuwsbegrip begeleid door de
Nieuwsbegripredactie heeft er extra
eerste is de actualiteit. De CED-Groep zorgt
CED-Groep. Post hierover: 'Wij zijn een taal-
opdrachten bij gemaakt.
elke week voor een actuele tekst op de web-
pilotschool. Dat betekent dat we gericht wer-
site van Nieuwsbegrip, geïnspireerd op idee-
ken aan de verbetering van ons taal- en lees-
ën die de deelnemende scholen zelf aanrei-
onderwijs. Hierbij speelt het vergroten van de
ken. Vaak sluiten de onderwerpen aan bij
leerkrachtvaardigheden een grote rol, zo ook
zaken die ook bij de leerlingen leven, en de
bij Nieuwsbegrip. De CED-Groep heeft hier-
herkenbaarheid van het nieuws vinden ze
voor in alle groepen klassenconsultaties
leuk. Een tweede reden is de praktische
afgelegd. Daarbij zijn de leerkrachten geob-
Meer weten? Giselle Alders 010 4071469
[email protected] www.nieuwsbegrip.nl
9
SPECIAL TAAL ’Taaltrapeze’: werken en spelen met taal in sbo tekst Connie van der Zel
De Johannes Martinus is een Rotterdamse school voor speciaal basisonderwijs. De school gebruikt sinds drie jaar de methode Taaltrapeze voor het taalonderwijs. Na het proefjaar werd de methode vanaf de onderbouw trapsgewijs ingevoerd. Leerkracht Cynthia Tamboenan is vanaf het begin betrokken bij de invoering ervan.
'Deze week gaat het over beroepen.' foto Jan van der Meijde
De kinderen van de aanvangsgroep van de
nomen, waarvoor ook allerlei materialen
natuurlijk ook geholpen heeft bij de invoering
Johannes Martinusschool beginnen de dag
aanwezig zijn. Bij de methode horen bijvoor-
is de begeleiding van de CED-Groep. Onze
met Taaltrapeze. Deze week gaat het over
beeld spelletjes, woordkaarten, woorden-
begeleider komt regelmatig bij de lessen kij-
beroepen, vandaag vooral over de brand-
schatboeken en prentenboeken. Deze materi-
ken en geeft tips hoe we de methode nog
weerman. Op de praatplaat zie je de brand-
alen zitten allemaal heel praktisch en over-
beter kunnen toepassen en integreren in
weerman aan het werk. Zoals altijd levert dit
zichtelijk in elkaar – vooral voor deze kinde-
andere vakken. Zij zorgt er ook voor dat we
onderwerp spannende verhalen op. Aan de
ren belangrijk. Verder hoort er bij de metho-
eens per kwartaal met de docenten bij elkaar
hand van verschillende woordkaarten komen
de een zeer uitgebreide handleiding, waarbij
komen. Bij deze bijeenkomsten maakt zij ons
de werkattributen van de brandweerman ter
stapsgewijs en voor verschillende niveaus
er bijvoorbeeld van bewust hoe we de materi-
sprake. De ladder, de brandweerwagen, de
staat omschreven hoe je binnen de methode
alen van de methodiek het best in kunnen
helm. Na elk woord mag een kind de woord-
weer kunt differentiëren. Door al die verschil-
zetten bij de lessen. Verder krijgen we ook de
kaart aan de muur hangen zodat ze er later
lende invalshoeken nodigt de methode enorm
gelegenheid om ervaringen uit te wisselen,
nog eens naar kunnen kijken. Als de brand-
uit om te spelen met taal.'
een soort intervisie. De methode loopt nu, twee jaar na de officiële invoering, voor
weerslang ter sprake komt, gaan de kinderen
10
even de gang op. Want daar hangt een echte
Blij met keuze
negentig procent goed in de onderbouw.
brandweerslang en die moet natuurlijk beke-
Na drie jaar is Cynthia erg blij met de keuze
De bovenbouw krijgt nog begeleiding en in de
ken worden.
voor Taaltrapeze. 'Ik moet eerlijk zeggen dat
eindbouw moet de methode nog ingevoerd
ik er in het begin tegenop zag. Het leek erg
worden. Maar ik heb er, gezien de ervaringen
Veelzijdige methode
veel, al die lessen en al die verschillende
tot nu toe, alle vertrouwen in dat ook daar de
Cynthia Tamboenan: 'Taaltrapeze is een heel
werkvormen. Maar in de praktijk bleek het
overstap naar Taaltrapeze goed zal verlopen.'
uitgebreide en veelzijdige methode. Om de
allemaal reuze mee te vallen. De methodiek
vier weken staat er een nieuw thema cen-
leidt je eigenlijk vrij makkelijk stap voor stap
Meer weten?
traal, per week zijn er negen lessen aan dit
door de verschillende lessen heen. Bovendien
Hélène Dongelmans
thema gekoppeld. In de methode zijn veel
blijken de lessen zich ook goed te lenen om
010 4071599
verschillende manieren van verwerken opge-
te integreren met andere vakken. En wat
[email protected]
SPECIAL TAAL Eigentijds taalonderwijs 'Hoe ga jij met geld om? Geef je het uit als water of ben je juist heel zuinig? Gaat jouw geld
CURSUSSEN Cursussen taal 2008-2009 Een kleine greep uit het aanbod. Kijk voor het totale aanbod op www.cedgroep.nl/cursussen of vraag de cursusbrochure aan: 010 4071427,
[email protected]. Basiscursus Taalcoördinator START 23 SEPTEMBER 2008 Steeds meer scholen stellen een taalcoördinator aan. De intensieve Basiscursus Taalcoördinator laat kennismaken en geeft inzicht in factoren die van invloed zijn op goed taal- en leesonderwijs. Daarnaast aandacht voor een groot aantal vaardigheden en het
op aan beltegoed of spaar je bijvoorbeeld voor een scooter?' Zo begint de module Omgaan met Geld van Nederlands in Uitvoering, een methode Nederlands voor het vmbo. De CED-Groep ontwikkelde speciaal voor de beroepsgerichte leerwegen een nieuw programma voor Nederlands in het vmbo: Nederlands in Uitvoering. Het is een modulair opgezet programma. Bij elke module staat een taaltaak centraal. Bij Omgaan met Geld moeten de leerlingen bijvoorbeeld vragen beantwoorden over het artikel ’Vrienden en familie zijn de makkelijkste bank’ uit het AD. Na de taaltaak werken de leerlingen toe naar een concreet eindproduct zoals de samenstelling van een scheurkalender bij Omgaan met Geld. Vmbo's die het programma op een goede en samenhangende wijze willen invoeren, kunnen gebruik maken van het begeleidingsaanbod van de CED-Groep. Dat varieert van een workshop leerstijlen tot een koppeling van portfolio aan Nederlands in Uitvoering. Bezoek voor meer informatie www.nederlandsinuitvoering.nl of neem contact op met Marianne Molendijk, 010 4071625,
[email protected].
schrijven van een taalbeleidsplan. Aan de lippen van de meester START 24 SEPTEMBER 2008 Cursus over verhalen vertellen in onderwijs en kinderopvang als middel om aandacht van kinderen te krijgen. Het accent ligt op het oefenen van de te onderscheiden vormen van vertellen. Ideeën voor verwerking door kinderen komen ook aan bod. Werken met Woordenweb (po en vo) START 24 SEPTEMBER 2008 Woordenweb is een uitdagend computerspel, waarmee leerlingen hun woordenschat met schooltaal- en vaktaalwoorden uitbreiden.
Leerlijn spelling Jenaplanscholen in de maak Speciaal voor jenaplanscholen ontwikkelt de CED-Groep een leerlijn spelling. Deze zal in september beschikbaar zijn. De leerlijn spelling is bedoeld voor gebruik naast de reguliere taalmethode; er is dus geen aparte spellingmethode meer nodig. Instructie en verwerking vindt plaats aan de hand van spellingscategorieën. Bij Jenaplan gaat het vooral om het toepassen van het geleerde in andere situaties. Dat houdt in dat de categorieën in daaropvolgende weken centraal staan bij wereldoriëntatie, in verslagen, enzovoort. Bij zulke toepassingen zal de juiste spelling goed beklijven bij de leerlingen. Daarnaast kunnen leerlingen geheel op eigen niveau spelling leren. Wanneer leerlingen categorieën al beheersen, hoeven zij niet met de instructie mee te doen. De leerling kan dan in ander werk laten zien dat hij de categorie goed kan toepassen. Meer informatie bij Kiska Frenken, 010 4071711,
[email protected].
In twee workshops maakt de deelnemer door middel van praktische toepassingsopdrachten kennis met de mogelijkheden van
Woorden leren met computerspel
Woordenweb. Denkstimulerende Gespreksmethodiek (DGM) START 4 NOVEMBER 2008 Bestemd voor logopedisten en intern begeleiders. In de DGM-training leert de deelnemer denkgesprekken voeren met kinderen. Daarbij is er veel aandacht voor de eigen interactievaardigheden. De deelnemer wordt zich bewust van de manier waarop hij zelf communiceert.
Snel woorden leren die veel voorkomen in school- en vaktaal? Dat kan met Woordenweb, een uitdagend computerspel op internet. Het is gemaakt voor leerlingen van basisonderwijs en voortgezet onderwijs. De twee spellen op Woordenweb zijn samen met leerlingen bedacht. Met ‘Wie kent woordenschat’ kunnen de leerlingen oefenen om de kennis van woorden uit te breiden en met ‘Woordschieter’ kan de kennis van woorden van de leerlingen getoetst worden.’ Spelers kunnen uit vier niveaus kiezen. De beste spelers van Woordschieter komen op een lijst met topscorers. Volgend schooljaar komt er een uitbreiding met spellen en woorden uit de sectoren vervoer, zorg en handel. Voor docenten die ook zelf woorden willen kunnen toevoegen, organiseert de CED-Groep een cursus. Kijk voor meer informatie op www.woordenweb.nl (klik de demo) of neem contact op met Sylvia Kemna, 010 4071718,
[email protected]. In de webwinkel is een licentie voor gebruik te koop (www.cedgroep.nl/webwinkel). 11
De werkdag van Kiska Frenken (jenaplan-begeleider)
foto’s Jan van der Meijde
De afspraak is wat later omdat de opening van het nieuwe project nog bezig is. Ik schuif in de hal bij de ouders en kinderen aan. Wat een geweldige dag! Zo is een opening bedoeld! Het team luidt samen met ouders en leerlingen het project in.' Meer weten?
Ik kom aan bij jenaplanschool Het Kompas, pak alle spullen uit de auto en ga op weg naar de afspraak.
Kiska Frenken 010 4071711
[email protected]
Hier kan ik zo van genieten; kinderen die betrokken zijn, stamgroepleiders en ouders die het voor elkaar krijgen om de kinderen enthousiast te maken voor het project. Zo is Jenaplan bedoeld: team, ouders en leerlingen als één geheel. Wat ben ik blij dat er ’s ochtends technische problemen waren, zodat ik nog kan genieten van een mooie weekopening.
Tijdens de opening geef ik even wat feedback aan de stamgroepleider om zo de opening op een nog hoger plan te krijgen.
Speciaal team voor conceptscholen
Bestaande rapporten dienen als voorbeeld
Kiska Frenken maakt als jenaplan-begelei-
voor de eigen rapporten of het porfolio. We
der deel uit van het ’conceptteam’. Dit team
kijken samen kritisch naar de rapporten om
bestaat uit begeleiders die montessori-
zo een ’ontwikkelingsdocument’ te maken
jenaplan-, daltonscholen en de vrije scholen
dat helemaal bij de school past.
adviseren. Het conceptteam telt negen gecertificeerde begeleiders die elk gespecialiseerd zijn in één of twee concepten. Zij verlenen ondersteuning bij visieontwikkeling en invoering van conceptspecifieke methoden. Ook coachen zij leerkrachten bij het verder ontwikkelen van vereiste competenties. Het team heeft maatwerk als Een half uur later spreek ik de intern begeleider. Met haar neem ik de vernieuwingen op schoolniveau door. Onderwerp van vandaag is: de nieuwe rapporten. De uitkomsten van ons eerder overleg zijn in het team besproken. 12
We bespreken nu een vervolgstap.
belangrijkste uitgangspunt: de vraag van de school staat steeds centraal. Meer informatie bij Nicolette van der Weide, 010 4071789,
[email protected] en op www.cedgroep.nl > primair onderwijs > lespraktijk > conceptscholen.
Gebruiksvriendelijk Schouwenburg volgde, samen met de onderwijsassistente van groep drie en vier, de training van de CED-Groep. ‘Wij werken al volgens het Protocol Dyslexie. RADslag voorziet wat ons betreft in een duidelijke behoefte en is in zijn soort uniek: het is de enige behandelmethode van mogelijk dyslectische kinderen in de school. De training bij de CEDGroep startte aan het begin van dit schooljaar. Kort daarna begonnen we hier op school met RADslag. Het selecteren van de kinderen is onderdeel van de training; daar is veel aandacht aan geschonken. Vervolgens hebben we in tweetallen geoefend met het computerprogramma. Wij vonden het een vrij gemakkelijk te leren, gebruiksvriendelijk programTinekke Bordewijk: ‘Tijdens de training leren de cursisten hoe deze kinderen te motiveren en succes te laten ervaren.’ foto Jan van der Meijde
ma. We waren ook al snel positief over deze manier van werken en – niet onbelangrijk – de kinderen vinden het heel leuk om te doen.
Training RADslag voor remedial teachers tekst Renate Rothstegge
Om een voorbeeld van de resultaten te geven: een jongen uit groep vijf was in januari, na enkele maanden RADslag dus, al één AVIniveau en drie instructieniveaus omhoog gegaan. De methode is zeer intensief en vergt veel tijd. Per kind gaat het om in totaal tachtig sessies van een half uur, verdeeld over twintig weken. Maar onze ervaringen zijn dusdanig positief dat we het zeker de
De CED-Groep ontwikkelde de training RADslag voor remedial teachers, intern begeleiders en leerkrachten. De nadruk tijdens de training ligt op de praktijk. Verder is er aandacht voor zaken als leestheorie en motivatieen faalangsttheorie.
moeite waard vinden ermee door te gaan. Onze opzet is meer mensen van onze school de gelegenheid te geven met RADslag te leren werken.’
RADslag, ontwikkeld door Chris Struiksma
het beeldscherm. Elke sessie bestaat uit een
* Bij een fout wacht de leerkracht eerst, om
(senior-onderzoeker CED-Groep), is een op
voortoets, oefenen en een natoets. Het pro-
zo de leerling de tijd te geven zelf de
wetenschappelijk onderzoek gebaseerde
gramma ’onthoudt’ de vorderingen van het
gemaakte fouten te ontdekken en te verbete-
methode en bedoeld voor kinderen met ern-
kind en bereidt aan de hand daarvan een vol-
ren. Als de leerling de fout bij het herlezen
stige en hardnekkige leesproblemen. Tineke
gende sessie voor. Intern begeleidster Erika
van de zin niet verbetert, geeft de leerkracht
Bordewijk van de CED-Groep: ‘Vroegtijdige
Schouwenburg van basisschool Henri Dunant
een hint, door bijvoorbeeld het foute woord
onderkenning en behandeling van deze pro-
in Sliedrecht vertelt: ‘Na de flitssessie volgt
aan te wijzen en te vragen: welk woord is dit?
blemen is cruciaal. RADslag richt zich daar-
steeds het lezen van een tekst. Belangrijk
Ten slotte, het allerbelangrijkste, de leer-
om op leerlingen van groep vier en vijf en wel
daarbij is het werken met de wacht-hint-
kracht moet leren de leerling niet te wijzen
de zwakste 10 procent van een groep. Geble-
prijsmethode*.’ Hiermee leren werken is
op wat fout gaat, maar hem te laten weten
ken is dat met RADslag het aantal kinderen
eveneens onderdeel van de CED-training.
wat hij goed doet.
dat ernstige leesproblemen houdt, daalt van
Bordewijk: ‘Daarnaast is er tijdens de trai-
10 procent naar 3 tot 4 procent. De kinderen
ning aandacht voor leestheorie, toegepaste
die geen baat hebben bij RADslag zijn
gedragsleer en motivatie- en faalangsttheo-
Meer weten?
hoogstwaarschijnlijk dyslectisch.’
rie. De kinderen waar het om gaat, hebben
Tineke Bordewijk
vaak al zoveel negatieve ervaringen opgedaan
078 6139100
Motiverend
dat ze nauwelijks nog gemotiveerd zijn om te
[email protected]
Het computertrainingsprogramma van
leren lezen. Vaak vertonen ze vermijdingsge-
RADslag is een zogenaamd flitsprogramma,
drag. Tijdens de training leren de cursisten
Informatie training:
dat per sessie twaalf woorden aanbiedt. De
hoe deze kinderen te motiveren en succes te
www.cedgroep.nl/cursussen
woorden verschijnen kort (als in een flits) op
laten ervaren’. 13
KLANT AAN HET WOORD
tekst Renate Mamber
InstrumenTaal: ‘Met deze lijst heb ik het gevoel dat ik niets mis’ Bij klassenconsultaties gaat het erom snel een goed beeld te krijgen van de vaardigheden van een leerkracht. Intern begeleider Mandy den Dulk van de Rotterdamse Agnesschool gebruikt daarvoor InstrumenTaal, een nieuw instrument speciaal ontwikkeld voor het observeren van taallessen. ‘Je hebt zó door welke onderdelen ontbreken.’
Met InstrumenTaal kijkt Mandy den Dulk (op de achtergrond) gerichter naar de les en de leerkracht.
De Agnesschool doet mee aan een taalpilot
Alle leerkrachten van de Agnesschool zijn
vollediger is. Er wordt duidelijk uitgelegd wat
om het taalonderwijs te verbeteren.
geobserveerd op basis van dezelfde lijst
met alles wordt bedoeld. Die extra uitleg is
Vanzelfsprekend spelen daarbij de vaardighe-
Instructiemodel Activerend Taalonderwijs.
prettig en goed overdraagbaar aan leerkrach-
den van de leerkracht een belangrijke rol. De
Het voordeel daarvan is dat de verzamelde
ten. Zij vinden het fijn als ze vooraf weten
observatielijsten van InstrumenTaal blijken
informatie goed uitwisselbaar en vergelijk-
waar ik naar kom kijken.’
een handig hulpmiddel om de vaardigheden
baar is. Naar voren kwam dat vaak dezelfde
te beoordelen en op basis daarvan te verbe-
dingen erbij inschieten, zoals het geven van
teren.
een lesoverzicht en het ophalen van voorkennis. Op basis daarvan worden leerplannen
Het materiaal
Duidelijk beeld
voor leerkrachten gemaakt met aandachts-
Het begeleidingsinstrument InstrumenTaal
‘Ik heb tot nu toe vooral de lijst Instructie-
punten waaraan ze kunnen werken. Den
bestaat uit een algemene en zes gedetail-
model Activerend Taalonderwijs gebruikt. Die
Dulk: ‘We zijn nu bezig met een tweede ronde
leerde observatielijsten die begeleiders
bevat samen met de toelichting hele duide-
klassenobservaties. Je merkt echt dat de
kunnen gebruiken bij klassenconsultaties
lijke richtlijnen over waaruit een goede les
feedback bij de leerkrachten is aangekomen
in het primair onderwijs. De algemene lijst
moet bestaan’, zegt Mandy den Dulk. ‘Je hebt
en dat ze er aan hebben gewerkt. Door de
is geschikt voor het maken van een quick-
zo door of er een onderdeel ontbreekt of niet
lijst zijn ze zich heel bewust geworden van de
scan, waarna met een van de andere
goed wordt uitgevoerd. Met deze lijst heb ik
invloed van hun eigen vaardigheden op wat
lijsten dieper op één onderdeel wordt inge-
het gevoel dat ik veel gerichter naar de les en
kinderen kunnen leren.’
gaan. De specifieke lijsten zijn: Instructiemodel Activerend Taalonderwijs,
de leerkracht kijk en dat ik niets mis. Voor de
14
leerkrachten is het ook een waardevol instru-
Extra uitleg
Omgaan met Verschillen, Bevorderen van
ment. Het geeft een duidelijk beeld hoe een
Begeleider Hélène Dongelmans van de CED-
Interactie, Samenwerkend Leren,
goede les eruit zou moeten zien. Als je het op
Groep gebruikt ook InstrumenTaal. Zij bege-
Klassenmanagement en Uitbreiding
papier hebt, dan zien ze het zelf ook en is het
leidt so/sbo-scholen bij het invoeren van
Woordenschat.
vaak: ‘ja, dat schiet er wel eens bij in’.
nieuwe taalmethoden en bij het verbeteren
Tijdens een studiedag hebben de leerkrach-
van klassenmanagement. Zij gebruikt de
ten de lijst zelf ingevuld en ook dat bleek erg
lijsten bij klassenconsultaties niet alleen voor
Meer weten?
zinvol. Bovendien staan er in de toelichting
taallessen maar ook in het algemeen.
Dineke de Hair
duidelijke tips over hoe je het beter kan
Dongelmans: ‘Ik hanteerde altijd een eigen
010 4071737
doen.’
lijst, maar ik heb het idee dat InstrumenTaal
[email protected]
MAGiTO Onderwijs van of op de kaart? Een betere honorering voor leerkrachten: het werd tijd! En een politiek mea culpa over te grove
Cursusaanbod 2008-2009 De cursusbrochure 2008/2009 staat vol met trainingen, cursussen, workshops en studie(mid)dagen voor (SPECIAAL) basisonderwijs, speciaal onderwijs, voortgezet onderwijs en conceptscholen.
onderwijsvernieuwingen in het recente verleden. Plasterk en Dijsselbloem hebben hun best gedaan en het onderwijs lijkt maatschappelijk weer volledig op de kaart te staan. Maar tegelijkertijd demonstreren de leerkrachten in Den Haag, terwijl we nog maar net de leerlingenstaking over de urennorm achter de rug hebben. Is het onderwijs zelf nu van de kaart? Het lijkt een rare paradox: een miljard meer voor onderwijs, goede voornemens bij de politiek en dan gaan zeuren? Toch is het logisch. Want wie lang geen positieve aandacht heeft gehad, heeft wat in te halen als het woord weer tot hem wordt gericht. De irritaties en sores van jaren her vinden dan WAT OPVALT
Grip op de Groep, een cursus voor leerkrach-
De basiscursussen voor IB'er, ict-coach, taal-
ten die het pesten en alle andere negatieve
Sinds minister Deetman de scepter zwaaide
coördinator en dyslexiecoach zijn intensief
uitingen op school zat zijn. Stilstaan bij jezelf
op het ministerie van Onderwijs is er in ver-
maar worden zeer goed gewaardeerd op
om vooruit te gaan is er voor iedereen die
schillende etappes systematisch bezuinigd op
praktische bruikbaarheid. Ict-aanbod is er op
problemen heeft met de werkdruk en op een
onderwijs. Terwijl de problemen in de klas
allerlei niveaus, van het gebruik van MS-
andere manier in het werk wil (of moet)
toenamen, de eisen vanuit beleid en ouders
Officepakketten tot een studiereis naar een
staan. Voor het voortgezet onderwijs zijn de
aan leerkrachten hoger werden en de maat-
ict-conferentie in Engeland. De populaire
meeste trainingen gericht op taalgericht
schappelijke jeugdproblematiek opkwam.
training voor de onderbouwcoördinator is, op
(vak)onderwijs maar er is bijvoorbeeld ook
Nederland wilde met zijn onderwijs voor een
veler verzoek, omgebouwd naar een training
een training om beter om te leren gaan met
dubbeltje op de eerste rang zitten. Minder
voor alle bouwcoördinatoren. Bij nieuwe of
autistische leerlingen.
geld dan andere westerse landen voor onder-
herziene producten als Tara voor zml, SCOL
wijs, maar de OESO-scores waren goed. Zie
3.0, Wijzer Onderwijs en InstrumenTaal zijn
CONCEPTSCHOLEN
je hoe efficiënt wij in het onderwijs zijn?
gebruikerscursussen ontwikkeld om de
Oriëntatiecursussen voor Jenaplan, Dalton of
Mooi niet. Het is jaren woekeren met talenten
invoering ervan te vergemakkelijken.
ontwikkelingsgericht onderwijs zijn er voor
van onderwijsgevenden geweest.
Natuurlijk zijn de populaire DGM-trainingen
schoolteams en individuele leerkrachten die
eindelijk een uitlaatklep.
voor logopedisten weer in de brochure te vin-
erover denken zich in deze richting te specia-
De acties van Plasterk en Dijsselbloem zijn
den en ook de cursus voor onderwijsas-
liseren. Voor reeds op conceptscholen wer-
een veelbelovend begin. Onderwijs staat echt
sistenten, die steeds meer bekendheid krijgt.
kende leerkrachten zijn er intervisiebijeen-
weer op de kaart. Maar de spannendste
komsten.
vraag is hoe we van een hoger salaris en
LEERLINGZORG EN BURGERSCHAP
goede beleidsvoornemens naar echte kwali-
Van de cursussen op het gebied van leerling-
VERZENDLIJST
teitsverbetering van het onderwijs gaan.
zorg zijn Consultatieve Leerling Begeleiding
Wie het cursusaanbod van de CED-Groep niet
Stellen dat het beleid over WAT gaat en het
(CLB), Zorg voor leerlingen met dyscalculie
jaarlijks ontvangt, kan op de verzendlijst ko-
onderwijs het HOE maar moet regelen is dan
en De jonge zorgleerling de meest bekende.
men door te mailen naar het cursusbureau
echt een te dun antwoord. Zullen we voor een
Burgerschap op school voer je pas goed in
o.v.v. cursusbrochure, naam en adres.
beter antwoord over een paar jaar weer een
als je de Kalibertraining hebt gevolgd.
commissie Rinnooy Kan nodig hebben?
Meer weten?
NIEUW
Cursusbureau
Nieuw in het aanbod zijn onder andere de
010 7071427
training voor RADslag (zie ook pagina 13) en
[email protected].
15
