BRIEFING
België - Belgique P.B. Gent X 4/374 driemaandelijks 40ste jaargang nr. 3 P3A8134
De 2de
OSB-familiedag komt eraan! Alle info binnenin!
Afgiftekantoor Gent X Driemaandelijks magazine van de Oudstudentenbond-VUB vzw Triomflaan 40 - 1160 Brussel
OSB steunen? Stort een gift!
TeleVisie voor mensen met een visie LICHTPUNT, de VRIJZINNIGE OMROEP, zendt uit op Canvas en op Eén, en wel op zondag om de veertien dagen. Lichtpunt brengt interessante grote documentaires, die een venster op de wereld vormen en enkele speelfilms, die net een tikkeltje anders zijn dan het doorsnee filmaanbod. Tenslotte is er nog de reeks Tijdgenoten met indringende gesprekken met binnen- en buitenlandse gasten. Televisie dus met hersens, zoals het hoort op Canvas en op Eén. Wie informatie zoekt over de komende of voorbije uitzendingen kan dit via onze website: www.lichtpunt.be Wie ons wil e-mailen kan dit via:
[email protected] Wie ons wil bellen, faxen of schrijven: Lambermontlaan, 474, 1030 Brussel Tel.: 02 735 91 54 t'BY
Nieuwe alumnipas! Er waait een nieuwe wind door de alumniwerking van de Vrije Universiteit Brussel en hiervan kan jij de vruchten plukken... VUB stelt je met trots zijn gloednieuwe alumnipas voor. Deze pas is er voor elke alumnus van de Vrije Universiteit Brussel en kan gratis aangevraagd worden via www.vub.ac.be/infovoor/ alumni/alumnipas.html. Langs deze weg kom je ook meer te weten over de voordelen die deze pas je biedt, onder andere bij Fnac en Sanoma Magazines Belgium (Flair, Humo, ...). Voor vragen kan je steeds terecht op:
[email protected].
Wil je de Oudstudentenbond van de Vrije Universiteit Brussel een steuntje in de rug geven, dan is er de mogelijkheid om een gift te doen. Elke gift, hoe klein ook, betekent een hart onder de riem voor de OSB. Bovendien is een gift fiscaal aftrekbaar als het bedrag gelijk is aan of hoger is dan 30 euro. Voor elke storting van minstens 30 euro op de giftenrekening 001-3677935-62 van het Steunfonds VUB-OSB, met vermelding "GIFT78638DCINK2*****" + uw naam en voornaam, zal er een fiscaal attest worden afgeleverd. Voor meer informatie over de werking van de OSB kan je terecht bij ons via
[email protected] of 02 644 64 60
De kogel is door de kerk Toegegeven, misschien is deze titel niet zo geslaagd als woordspeling. Maar er is toch iets veranderd met de houding tegenover wat velen hier ten lande blijven aanduiden als “de” ‘(enige en ware?) “Kerk”, die geloofsgemeenschap bekend als de Rooms-Katholieke Kerk. Het gaat natuurlijk om de schandalen van seksueel misbruik door katholieke geestelijken, die nu zo massaal zijn opgedoken. Bijna vijfhonderd meldingen bij de commissie-Adriaenssens. En het totale aantal is wellicht tienmaal zo hoog. We zouden ons als OSB’ers in de goede oude stijl van “A bas la calotte” flink vrolijk kunnen maken met grapjes over ex-bisschoppen die gedoemd zijn de rest van hun leven te boeten op een dieet van trappist en droog brood. Maar enig respect voor de slachtoffers en consideraties over de ernst van de zaak hebben ons doen besluiten dat niet te doen. Wellicht zit de kerkelijke overheid veel meer in haar maag met de vele mensen die genoeg hebben van de schone schijn en die uit verontwaardiging definitief breken met “de” Kerk. Intussen zouden we er ons moeten over verwonderen waarom dit soort schandalen nu pas aan de oppervlakte komt. Dat zulke dingen gebeurden, is absoluut niets nieuws. En die feiten waren heus niet alleen bekend via schunnige studentenliedjes over pastoors en paters. In alle brave Vlaamse families heeft men wel eens zulke verhalen verteld. Stilletjes, als de kinderen al naar bed waren. Van een kennis of familielid die iets op het college, of in de jeugdbeweging, of waar dan ook had meegemaakt met een priester. Dat werd meestal stil gehouden en met de soutane der liefde (weer zo’n misselijke woordspeling) bedekt. En nu komt het aan het licht. Enerzijds komt dat omdat deze onderwerpen nu meer bespreekbaar zijn dan vroeger. Anderzijds omdat “de” Kerk, nu duidelijk aan macht aan het inboeten is. Want daar ligt de kern van het probleem (buiten de ongezonde houding van de katholieke geestelijkheid tegenover seksualiteit, maar dat is een zaak waar ze zelf maar eens moet mee in het reine komen): zulke dingen konden alleen gebeuren omdat de geestelijkheid macht had. Macht over kinderen, jongeren, vrouwen, families, sportclubs, jeugdbewegingen en werkmansbonden. Macht om de mensen onder druk te zetten om fatsoenlijke en minder fatsoenlijke dingen te doen. De essentie van het antiklerikalisme dat de dappere stichters van de ULB en andere van onze voorgangers in de negentiende eeuw al aanhingen, is dat dit soort macht gevaarlijk en ongezond is. Wie geeft hen nu ongelijk? En van antiklerikalisme gesproken, het is niet omdat “de” Kerk een groep deskundigen aanstelt om klachten te onderzoeken, dat het gerecht zich daar dan niet mee moet moeien. Ten slotte is “de” Kerk een privé-instelling en haar leiders burgers zoals wij allen. Daar moeten ze in het Vaticaan niet over klagen. Wacht maar tot de gedupeerden zich tot de centrale organen van “de” Kerk richten om schadevergoeding te eisen. Dan krijgen we straks een spirituele versie van BP die moet afdokken.
2 3 4 7 8
Nieuwe alumnipas! De kogel is door de kerk Alumnus in de kijker Boekbespreking Lezersbrief
9 10 13 16 17
Leopold Flam Agenda 20 jaar SKEPP: een terugblik Sjouwers voor de oorlog OSB-weekend 2010
3
Alumnus in de kijker Gaby Van Den Bossche Gaby Van Den Bossche is geboren in 1962. Zij heeft van 1980 tot 1985 rechten gestudeerd aan de VUB.
Na mijn studies ben ik onmiddellijk aan de balie in Brussel begonnen. Wanneer je ingeschreven bent aan de balie moet je als stagiair lessen volgen en je moet nog examens afleggen aan de balie. Je moet een stagemeester vinden die je moet opleiden. Hoe ziet een werkweek van een advocaat eruit? Behandel je een zaak per week, verschillende zaken? Het hangt wat af van de materie die je behandelt. Je moet wel meerdere zaken behandelen per week om rond te komen.
De arbeidsrechtbank heeft geen achterstand...
minst dringende is, omdat men nog kan leven met een
Ik heb dit acht jaar gedaan. In 1992 werden er voor de
Ondertussen wel. Er zijn twee wetten geweest die begin
werkloosheidsvergoeding.
eerste keer examens afgenomen voor magistraten.
september 2007 in werking zijn getreden en die onze
In de arbeidsrechtbank heb je een vereenvoudigde
Ervoor waren de benoemingen volledig politiek. Ik
organisatie overhoop hebben gehaald. Door de wet op
procedure om voor de rechtbank te verschijnen. Bij ons
heb dat examen meegedaan en ik was geslaagd voor
de bestrijding van de gerechtelijke achterstand moeten
komen ook de zwakste mensen van de maatschappij
de gerechtelijke stage. Ik moest vanaf 1 oktober 1993
we op de inleidingzittingen de conclusietermijnen en de
procederen. We proberen een meer sociale rechtbank te
onmiddellijk in dienst treden of het examenresultaat
pleitdatum vastleggen. In arbeidszaken geldt een korte
zijn en dat staat ook zo in de wet ingeschreven. Bij ons
verviel. Ik ben gestopt aan de balie en aan de gerechtelijke
verjaringstermijn van één jaar. Daarom wordt er snel
volstaat het in sociale zekerheidszaken dat je schrijft dat
stage begonnen. Bij het begin van de stage mag je kiezen
gedagvaard om de verjaringstermijn te stuiten. Vroeger
je niet akkoord gaat met een beslissing en dan zoekt het
of je bij het parket van de Procureur des Konings of bij
werd er nog veel onderhandeld na de inleiding van de
arbeidsauditoraat wie de tegenpartij is en zoekt zij over
het arbeidsauditoraat begint. Het arbeidsauditoraat
zaak voor de rechtbank, waardoor er veel zaken alsnog
welke beslissing het gaat. Het arbeidsauditoraat helpt
is het openbaar ministerie bij de arbeidsrechtbank en
met een akkoord werden afgesloten.
de mensen voort en stelt vragen aan de verschillende
houdt zich bezig met de sociale zekerheidsgeschillen en
Nu, sinds het in werking treden van de wet op de
instellingen, verzamelt de bewijsstukken, om te kunnen
met sociaal strafrecht en dat leek me wel iets. Ik heb in
gerechtelijke achterstand, wordt er geen ruimte meer
beoordelen of die beslissing wel gerechtvaardigd is. Door de
het arbeidsauditoraat stage gedaan en ben nadien ben ik
voorzien voor die onderhandelingen en krijgen alle zaken
aanwezigheid van het auditoraat wordt het onevenwicht
op de zetel van de arbeidsrechtbank beland. In Brussel
een pleitdatum toegewezen.
tussen enerzijds de personen die niet vertegenwoordigd
moest je nog een taalexamen afleggen. Het was in die
Ongeveer op hetzelfde moment hebben we de bevoegdheid
worden door een advocaat en anderzijds de instellingen
tijd een zeer moeilijk taalexamen en daarom ook de grote
gekregen over de collectieve schuldenregeling die vroeger
struikelblok voor de magistraten. Ik heb het examen ook
door de beslagrechter van de rechtbank van eerste aanleg
die wél met goede juristen werken, weggewerkt. Wat zijn de leidende principes bij beslissingen.
drie keer moeten afleggen vóór ik geslaagd was. En dan
behandeld werd.
Eerst en vooral moet je natuurlijk de wet toepassen, CAO’s,
ben ik in maart 1997 in de arbeidsrechtbank te Brussel
De collectieve schuldenregeling is in 1999 in het leven
de arbeidsovereenkomst, teksten die bestaan, ... En als er
als rechter benoemd. Hier was er een plaats open en ik
geroepen met de bedoeling om mensen met een overmatige
verschillende interpretatiemogelijkheden bestaan dan is
was de enige kandidaat met ervaring in sociaal recht. Ik
schuldenlast terug een tweede kans te geven. Er wordt
het een beetje je persoonlijke overtuiging en ervaring die
was de eerste die zo rechter benoemd is na examen en de
dan een schuldbemiddelaar aangesteld die ervoor moet
speelt.
gerechtelijke stage. In de arbeidsrechtbank zijn er vertegenwoordigers van
zorgen dat de schulden worden afbetaald, maar dat de
Gebeurt dat vaak?
schuldenaars tegelijkertijd ook een menswaardig leven
Dat is moeilijk te zeggen. Bijvoorbeeld: we hebben een
de sociale partners...
kunnen leiden en dus nog over een bepaald inkomen
hele hoop geschillen gehad over de berekening van de
De arbeidsrechtbank is een heel speciale rechtbank,
beschikken.
verbrekingsvergoeding wanneer iemand ontslagen wordt
want je zetelt altijd met drie personen. Eén beroepsrechter
De zaken blijven heel lang hangen. Telkens wanneer er
wanneer hij tijdskrediet heeft genomen en dus maar
en één vertegenwoordiger van de werkgevers en één van
iets wijzigt in het leven van de betrokkenen, bijvoorbeeld
deeltijds werkt. Hij werkt dan viervijfden bijvoorbeeld en
We hebben ook hele nachten gewerkt als het heel
de werknemers. In de zelfstandige kamer zetel je met
een scheiding, huwelijk… komen die zaken terug.
krijgt ook viervijfden loon. Als hij dan ontslagen wordt,
dringend is. Ik ben eens door een advocaat uit Parijs
twee vertegenwoordigers van de zelfstandigen. Dat is
En elk jaar komen er nieuwe zaken bij. Per maand,
rijst de vraag of zijn ontslagvergoeding op zijn voltijds
gecontacteerd. Hij was zijn conclusies aan het maken voor
inderdaad speciaal omdat je beslissingen altijd collectief
vakanties inbegrepen, krijgen we minstens 100 nieuwe
loon of op zijn deeltijds loon berekend moet worden.
de correctionele zitting in Antwerpen de dag erna. De man
neemt: met drie. De sociale rechters hebben evenveel te
dossiers inzake collectieve schuldenregeling. We hadden
Daarover heb je een heel uiteenlopende rechtspraak
kende geen Nederlands. Hij was zijn tekst in het Frans
vorig jaar 1250 nieuwe dossiers. En we cumuleren dossiers
gehad, want de wetgever was helemaal niet duidelijk.
van in 1999. We kregen wél de dossiers, maar we kregen
En in vele gevallen werd dan geoordeeld door de lagere
door en ik vertaalde die. Ik heb daar bijna heel de nacht
zeggen als de beroepsrechter. Nemen die twee soms andere standpunten in over een bepaalde zaak?
geen bijkomende mensen om ze te behandelen. En die
rechtbanken dat je op het voltijds loon moest berekenen
gezeten: wachten, vertalen en de conclusies maken. En ‘s
Ja, maar dat valt goed mee. In de meeste gevallen
dossiers zijn heel arbeidsintensief. Tot september 2008
en cassatie heeft ons teruggefloten. Uiteindelijk heeft het
morgens vroeg ben ik naar de rechtbank gegaan om de
worden de beslissingen met unanimiteit genomen. En
werden de oude dossiers bij de beslagrechter behandeld
Grondwettelijk Hof gezegd dat we het toch op het voltijds
aan het opstellen. Hij faxte me telkens een paar bladeren
conclusies neer te leggen en om de zaak te pleiten. Hoe ga je met de belangen van mensen in dossiers om?
4
Hoelang heb je als zelfstandige gewerkt?
als er nieuwe sociale rechters beginnen, zeg ik hen altijd: “eens je deel neemt aan het beraad, dan heb je een pet
en op één nacht hebben we 7193 dossiers erbij gekregen
loon moesten berekenen. Dan weet iedereen, hoe de wet
die allemaal te behandelen waren.
moet worden toegepast, en heb je die zaken niet meer. Geschillen omdat de wetgever niet goed zijn werk doet? Is er een ander voorbeeld waar de wetgever niet goed zijn werk heeft gedaan?
Als advocaat moet je altijd de eerste rechter van je zaak
van rechter en niet meer die van vertegenwoordiger van
We hebben dan de keuze moeten maken om de meest
zijn en proberen er objectief over te oordelen. Een
de werkgevers of van de werknemers. Je moet proberen
dringende zaken, zijnde de sociale zekerheidszaken, bij
advocaat, die gehecht is aan zijn reputatie, gaat geen zaak
de zaken objectief te beoordelen”. Ik vind dat ze dat
voorrang te behandelen ten nadele van de geschillen
inspannen die de moeite niet is of waarvan hij weet dat de vraag stellen of een zaak te verdedigen is. Te verdedigen volgens de wet of volgens eigen waarden?
eigenlijk zeer goed doen. Stel: één van die sociale rechters is verbonden met een vakbond, kan hij een ander standpunt innemen dan zijn organisatie die dagvaardt?
Als er een zaak is waarvan je denkt: “moreel moet ik
Dat kan. Er is het geheim van beraad. Dus niemand zal
daarachter staan, maar de wet is anders”, dan kun je wel
weten wie wat gestemd heeft. We beraden met drie, maar
De arbeidsrechtbank heeft drie grote taken: de collectieve
zegt in strijd met wat de wet bepaalt: “Wij kunnen dat
een zaak doen en kun je die wet aanvechten. Je moet wel
aan een vonnis ga je nooit zien of de uitslag twee tegen
schuldbemiddeling,
niet, want wij hebben niet genoeg plaatsen en middelen.”
je cliënt inlichten en zeggen dat er een kans is dat het
drie was of unaniem. Dat staat er niet in. Dus uiteindelijk
arbeidsovereenkomsten. In deze laatste materie hebben
Fedasil is echter een agentschap dat afhangt van de
afgewezen wordt.
gaat niemand weten wat er gezegd is.
we dus nu de grootste achterstand omdat dit eigenlijk het
Federale overheid en de federale overheid moet dus zien
die niet gerechtvaardigd is. Een advocaat moet zich altijd
inzake arbeidsovereenkomsten. Maar ook in de sociale
Nu brandend actueel zijn de Fedasil- zaken van mensen
zekerheidszaken zien we de termijnen verlengen.
die geen opvang vinden. De wet zegt heel duidelijk
Die achterstand is voor een arbeidsrechtbank eigenlijk
dat Fedasil asielzoekers moet opvangen tijdens de
ontoelaatbaar want je hebt het over de bestaansmiddelen
asielprocedure en dat Fedasil ook de illegale gezinnen
van mensen.
met kinderen moet opvangen in zijn instellingen. Fedasil de
sociale
zekerheid
en
de
5
dat er geld is om zijn verplichtingen na te komen en dat
Dan is de Hoge Raad voor de Justitie opgericht en hebben
de wetgeving is afgestemd op wat zij aankan. Dus, ofwel
die magistratenorganisaties een belangrijke rol gehad in het
voldoet de wet en moet zij worden nagekomen, ofwel
voorbereiden van de verkiezingen voor deze Hoge Raad.
voldoet zij niet en moet zij worden gewijzigd. De wet
Die Hoge Raad is zeer belangrijk voor de objectivering
is de wet. Een rechtbank kan alleen maar zeggen dat
van de benoemingen van de magistratuur. Nu zijn er
de wet moet toegepast worden en kan de wet niet zélf
helemaal geen politieke invloeden meer. De Hoge Raad
veranderen. Zijn er zaken die u speciaal zijn bijgebleven? Een
kiest wie het best is voor een job en draagt hem voor. En de minister moet de voorgedragen kandidaat benoemen
schrijnend geval?
of de benoeming weigeren. Hij kan niet iemand anders
Bij uitgeverij ACCO verscheen het boek “Als Kongo op de schoolbank wil. De onderwijspraktijken in het lager onderwijs in Belgisch Congo (1925-1960)”. Auteur is Jan Biffaerts die eerst aan de Vrije Universiteit Brussel en later aan de Katholieke Universiteit Leuven de geschiedenis van het onderwijs in haar dagelijkse realiteit in de voormalige kolonie heeft onderzocht.
Er zijn wel schrijnende gevallen genoeg. Zo kregen we
benoemen: de minister heeft geen keuze meer.
bij voorbeeld op de rechtbank een zaak in kort geding:
In 1999 moesten wij die verkiezingen voorbereiden.
Het onderzoek heeft zich regionaal afgebakend tot
een meisje van vreemde origine was volledig verlamd
Omdat ik toen voorzitter was van de grootste
het missiegebied van de Missionarissen van het
door een ongeval in haar land. Zij moest binnen de twee
magistratenorganisatie, ben ik gevraagd om kandidaat te
Heilig Hart. Die keuze werd ingegeven door zuivere
jaar een behandeling krijgen om iets van beweging terug
zijn voor die verkiezingen en werd ik verkozen in de hoge
praktische overwegingen: de beschikbaarheid van
te krijgen. In haar thuisland kon dit niet. Haar ouders
raad voor justitie als enige arbeidsrechter. Je leert heel veel
informatie in een centrum waarmee de KUL goede
hebben haar binnengesmokkeld en ergens gedropt en
mensen kennen en je leert heel veel over hoe het gerecht
relaties heeft. Het gevolg hiervan is wel dat het
waren zelf opnieuw verdwenen.
functioneert, over het management van de rechtbank, de
‘missionaire’ bronnenmateriaal in het onderzoek en in
Het was niet zo evident om haar hier te behandelen.
organisatie van de verschillende rechtbanken en over hoe
het boek overwegen en dat de Congolese stem zeer
belangrijker dan de technische kennisoverdracht aan
Het was een niet-begeleide minderjarige, die in principe
die tegenover elkaar staan. Op het eind van mijn mandaat
beperkt aanwezig is. Door de keuze van het materiaal
de jongeren. Zeer nadrukkelijk hadden de opvoeders
recht had op dringende medische hulp, maar ze was wel
in augustus 2004 heb ik me niet opnieuw kandidaat
verdwijnt eveneens zowel het niet-confessioneel als
als taak om bij de leerlingen de overtuiging in
hier speciaal gedropt om van onze sociale zekerheid te
gesteld om familiale redenen.
het protestants onderwijs uit beeld, wat volgens de
te prenten dat hun toekomstige activiteit even
genieten.
In 2007 kwam de plaats van voorzitter van de
auteur niet wil zeggen dat er geen onderwijs was
waardevol was als eender welke andere. “Binnen de
In kort geding werd gevraagd om de behandeling
arbeidsrechtbank te Brussel open en ik heb gekandideerd
buiten het katholieke net, ‘laat staan dat het van geen
structuren van het kolonialisme bleven autonomie en
onmiddellijk te starten want het ongeval was al een jaar
voor die plaats.
enkel betekenis zou geweest zijn’.
emancipatie door middel van opvoeding hoe dan ook
geleden gebeurd. Je moet soms moeilijke overwegingen maken: misbruiken van de sociale zekerheid kunnen niet,
Bleef je dan nog verbonden met de arbeidsrechtbank, toen je in die Hoge Raad voor de Justitie zat?
Het boek bestaat uit drie delen. Het eerste deel gaat
de lange duur de macht van de koloniale trias (staat,
maar tegen een kind van 14 kan je ook moeilijk zeggen:
Ja.
de
over het gevoerd onderwijsbeleid en de context
kerk en industrie) kunnen aantasten.”
“Jij mag nooit meer je ledematen gebruiken. Ik stuur je
arbeidsrechtbank. Het mandaat in de Hoge Raad was
waarin het onderwijs plaatsvond. Hierin behandelt
Het verschil in leerstof en in de leerplannen tussen
terug naar je thuisland”. Kan het zijn dat het zelfde geval bij iemand anders tot andere conclusies leidt?
eigenlijk een halftime-job die erbij kwam. Het was de
de auteur bijvoorbeeld de opleiding en de mentaliteit
jongens en meisjes was reëel. “De Congolese
eerste Hoge Raad voor de Justitie. Je moest nog alles uit
van de missionarissen. Die voorbereiding op het
vrouw werd als een categorie op zich bovenop de
de grond stampen. Het was een heel boeiende periode
werk in Afrika was vooral een zaak van de religieuze
gebreken van haar ‘ras’ ook nog gebreken, eigen aan
Natuurlijk, want soms kan je beide stellingen even goed
met mensen met goesting om de modernisering van
congregaties. Een klein aantal missionarissen studeerde
de vrouwelijke soort, moest dragen”. Zo moesten
verdedigen. Worden zaken dan niet aan waardeoordelen van mensen overgelaten?
justitie tot stand te brengen en ik heb daar graag aan
aan de KU Leuven, maar de grote meerderheid had
jongens bijvoorbeeld in het tweede jaar leren tellen
geen hogere opleiding genoten buiten de gewone
tot duizend, terwijl meisjes slechts verondersteld
priesteropleiding.
werden te leren tellen tot honderd. De jongens kregen
In dit eerste deel behandelt de auteur ook het
ook meer Franse woordenschat dan de meisjes.
voorzien. Daarom zijn er ook rechters nodig. Anders
meegewerkt. De communicatie van de overheid is niet altijd gemakkelijk te begrijpen. Ik dacht dat het de bedoeling was dat te vereenvoudigen. Hoe ver staat men daarin bij jullie?
is een computer voldoende. Ik denk dat het goed is dat
Ik denk dat wij heel hard ons best doen in de
het niet-confessioneel als het protestants onderwijs,
Het tweede deel van het boek moet een beeld schetsen
het feitelijke beoordeeld wordt. Natuurlijk moet je vooral
arbeidsrechtbanken om de vonnissen in begrijpbare
bijvoorbeeld op vlak van subsidies. Over het algemeen
van de alledaagse praktijk in de school en in de klas
eerst de wet toepassen. Het is maar als de wet toelaat om
taal te schrijven en wanneer wij oproepingen versturen,
kan gezegd worden dat de Belgische regering in
in Congo. Hier word ondermeer gesproken over het
een marge te hebben dat je een beoordelingsvrijheid hebt. Om terug te komen op uw loopbaan. U bent benoemd tot rechter. Nu bent u voorzitter van een rechtbank. Ik vermoed baas van verschillende rechters?
proberen wij erop te letten dat de mensen ze kunnen
eerste instantie de voorkeur had de missionarissen
pedagogisch klimaat, de onderwijsmethodes, de
Je kunt niet alles in de wet gieten. Je kunt niet alles
6
Boekbespreking
Ik
bleef
gewoon
voltijds
werken
voor
ongewenst, want ze zouden”, volgens de auteur, “op
gevoerde beleid van de overheid ten aanzien van
begrijpen. Ook onze zittingen zijn helemaal anders
te steunen voor het ontwikkelen van het onderwijs.
straffen, de leerstof en de leerplannen.
dan die in andere rechtbanken. Wij proberen echt wel
De samenwerking met de missies op het gebied van
De auteur maakt voor dit deel van het boek dankbaar
de mensen uit te leggen wat er gebeurt om hen niet te
onderwijs kreeg absolute voorrang. Er bestonden wel
gebruik van wat in de private briefwisseling tussen
Ja, van heel de rechtbank. Aan onze rechtbank zijn
overdonderen en ze op hun gemak te stellen. Er zijn
al vroeg officiële scholen maar deze werden van in het
missionarissen onderling geschreven werd. Die
ongeveer 400 personen verbonden.
mensen die uit stress en doordat ze geïmponeerd zijn
begin volledig beheerd door missionarissen.
briefwisseling is volgens Biffaerts veelzeggender dan
In 1997 ben ik benoemd. Ik was daarvoor al de
door de rechtbank op de zitting in tranen uitbarsten, zelfs
verscheen.
wat in de inspectierapporten of in de missietijdschriften
vertegenwoordiger van de stagiairs geweest. Zo ben
al hebben ze volledig gelijk met hun vordering. Maar ik
Het onderwijs diende afgestemd te worden op
ik in de magistratenorganisatie terechtgekomen waar
denk dat onze rechtbank de rechtbank bij uitstek is die
de leefwereld van de Congolezen en mocht niet
ik secretaris ben geworden. Ik was nog maar een jaar
daar mee omgaat en de mensen tracht op het gemak te
vertrekken van wat de auteur “een Europees
benoemd en dan ben ik in 1998 voorzitter geworden van
stellen.
perspectief ” noemt. De morele opvoeding om de
het Nationaal Verbond van Magistraten van eerste aanleg.
Interview: José Gavilan.
Afrikanen onze waarden aan te leren, was veel
Het derde deel van het boek heeft als doel “de effecten van het koloniaal onderwijs op korte en lange termijn te bestuderen” en wordt als een case studie omschreven die volgens het voorwoord “in internationaal perspectief vernieuwend is”. Hier worden elementen
7
van het verhaal van evolués in het koloniaal
De keuze voor citaten uit het bronnenmateriaal is
onderwijs opgenomen. Het aantal ondervraagde
dan ook de voornaamste beperking van het boek. Het
mensen is beperkt waardoor de indruk bestaat dat de
boek zal ongetwijfeld veel toegankelijker zijn dan de
getuigenissen een zeer anekdotisch karakter hebben.
oorspronkelijke doctoraatsverhandeling, maar het had
Dit is een gemiste kans. Want de getuigenissen maken
in tijden waar allerhande “reality-shows” floreren de
dit deel van het boek veel levendiger en geven een veel
kracht van mondelinge getuigenissen meer kunnen
sprekender beeld over de werkelijkheid in Congo, zoals
benutten.
José Gavilan
over de afstand tot de school voor sommige kinderen, dan de andere delen, gezien de verwijzingen daar een administratieve oorsprong hebben.
“Als Kongo op de schoolbank wil” De onderwijspraktijken in het lager onderwijs in Belgisch Congo (1925-1960) Jan Biffaerts Uitgeverij ACCO ISBN: 9789033462689 Prijs: 32 euro
Lezersbrief
Marc Van Gysegem
Waarde Vrienden, In het editoriaal van het abortusnummer staat onderaan
Door sommige media en personen is om ideologische
een paragraaf over het incident met Benno Barnard
redenen dit incident zwaar opgeblazen, maar wij
aan de UA. U schrijft: “...enkele tientallen heethoofden
moeten ons, als vrije onderzoekers, aan de blote feiten
herrie schopten en de spreker te lijf wilden gaan.
trachten te houden.
(...) dit soort wandaden (...) dit hadden we nog niet meegemaakt”.
Zie ook mijn commentaar op http://hdl.handle.net/1854/ LU-920905 (tekst hieronder weergegeven door de redactie):
Wat de laatste zinsnede betreft: studentenprotesten nemen nogal wat “ergere” vormen aan dan wat
A lecture of the islam critic Benno Barnard entitled
in Antwerpen gebeurde.
“Long live God, away with Allah” was interrupted by
Meestal is het de uiterst
rechterzijde die met een knok- en schreeuwploeg komt;
moslimstudents. In an interview Barnard is pleased that
maar heeft iemand van u nog de opstand meegemaakt
the protesters confirmed his theory. He says he studied
in ‘68 aan de ULB?
islam by reading the koran and other books. I propose that the signifcance of religions should be studied by looking
Nu over “de spreker te lijf gaan”. Van het evenement
at their impact on society. In contrast to Jezus’ message for
bestaan twee filmopnamen, één afkomstig van de VB-
love and hope for the poor and suffering, christians ‘have
figuur Tanguy Veys die ook de lijfwachten voor Barnard
left throughout the ages a track of blood, tears, oppression,
had geleverd. Op die filmpjes is niets te zien van “de
exploitation and death’ (Et. Vermeersch). Christianity to-
spreker te lijf gaan”. De herrieschoppers blijven achter
day should be judged by listening to pope Benedictus
de voorste bankenrijen.
about the condom and abuses by priests, and by observing
De link naar de filmpjes:
Afghanistan and Iraq. The bombing of Gaza is the work
www.apache.be/2010/04/een-onschuldig-filmpje-over-
of jews but the weapons probably came from the US; EU
what American presidents and Tony Blair have created in
8
benno/
ministers support Israel commercially. Protests by moslim
www.youtube.com/watch?v=TQWjmHl7U9Y&featur
students raise emotions but are not much different from
e=related
historical revolts by other students.
www.youtube.com/watch?v=SahvtO3xYgs&feature= related www.youtube.com/watch?v=467W0y8vGNI&feature =related
Leopold Flam, VUB-professor filosofie van vele generaties, geëerd met een boek
NVDR: Leopold Flam was een controversieel persoon, die niemand die hem kende onverschillig liet. Naar aanleiding van het verschijnen van het boek, geschreven door zijn supporters, publiceren we een bijdrage van de hand van Willem Elias, eindredacteur van het werk. Leopold Flam is samen met Leo Apostel wellicht de belangrijkste figuur van het filosofische gebeuren in Vlaanderen tussen de jaren vijftig en tachtig van de vorige eeuw. De eerste heeft daar nog minder erkenning voor gekregen dan de tweede. Hoewel Flam een heel oeuvre heeft geschreven van boeken en artikels, is daar in het openbaar nog nauwelijks iets van terug te vinden. Ondanks het feit dat hij in de gedachten van velen van zijn leerlingen blijft voortleven, is het effect van zijn denken niet meetbaar.
Flam wordt weleens de ‘Vlaamse Sartre’ genoemd. En inderdaad, hij heeft prachtige bladzijden geschreven over de existentiële problematiek van het leven: de zin, de eenzaamheid, het geluk, de bewustwording en zo meer. Daarenboven heeft hij de geschiedenis van de filosofie geactualiseerd, zodat ze boeiend werd voor de hedendaagse mens en inspirerend voor morgen. Indien het lezerspubliek onze mening deelt, dan wordt dit het eerste deel van een reeks en het startsein voor de heruitgave van zijn werk. Flam kreeg al eerder een eerbetoon, nog tien jaar voor zijn emeritaat, het moment voor hulde. Hubert Dethier stelde toen een monsterlijk dik tweedelig liber amicorum samen: Provocatie en inspiratie. Flam hield niet van vieringen: ze vertonen al gauw overeenkomsten met begrafenissen. Toch genoot hij van het feest en van de vrienden die er waren. We vragen ons af wat hij van dit initiatief zou hebben gedacht. Zou hij ertegen zijn geweest omdat hij geen heiligverklaring wilde of zou hij gevonden hebben dat we te lang getreuzeld hadden om hem de verdiende waardering te betonen?
Om die reden heeft een aantal van zijn getrouwen het plan opgevat om het werk van Flam weer in de belangstelling te brengen door de samenstelling van dit boek. Het bestaat uit een aantal bijdragen van auteurs die Flam gekend hebben of die zijn teksten pas later op het spoor zijn gekomen. Vanuit verschillende invalshoeken wordt toegelicht waarom de figuur Flam vandaag nog belangrijk is, telkens aangevuld met fragmenten die lezenswaardig zijn. Het boek kan dus gelezen worden als een bloemlezing met commentaar.
En die aandacht mag er wezen. Dat blijkt al wanneer men zich nog maar vluchtig waagt aan een opsomming van de wijsgerige termen die deel uitmaakten van de veelzijdigheid van die originele denker: protest, bezinning, toekomst van de filosofie, ontbinding, dialectiek, ethisch socialisme, existeren, bewustwording, eros, inzet, de bron, atheïsme en de vrije gedachte, om er maar enkele te noemen. Flam zelf hechtte enorm veel belang aan het uitdiepen van de terminologie. Hij was wat dat betreft een hermeneuticus van de zuiverste soort.
Leopold Flam wordt in dit boek niet bekeken vanuit een nostalgie naar wat voorbij is, maar als een bijdrage aan de hedendaagse vraagstellingen.
Misschien is het ontwikkelen van het vrije denken toch de hoofdopdracht van Flam geweest. Waar zijn rivaal Leo Apostel, die hij in tegenstelling
Vriendelijke groeten, Frank Roels, MD, PhD, FRMS em professor, Universiteit Gent
➧ lees verder op blz 12
9
OSB Info
AGENDA OSB Familiedag Zondag 29 augustus organiseert OSB – net als vorig jaar – weer een familiedag. We nemen jullie mee naar een pretpark, waar jullie aan een voordelig tarief de hele dag alle attracties kunnen testen, samen met de kinderen natuurlijk. Er wordt een lunch voorzien aan democratische prijzen, en omstreeks de sluiting van het park wordt u een kleine receptie aangeboden door OSB. Geen enkele reden dus om niet te komen: de ideale manier om nog even niet aan de eerste schooldag te denken! Meer info volgt via de nieuwsbrief. Maar u kan alvast inschrijven door een mailtje te sturen naar
[email protected]. Wij houden jullie dan op de hoogte van de prijzen en de praktische afspraken.
UPV
Uitstraling Permanente Vorming Vals of echt? Dinsdag 28 september 2010 10u00 Geleid bezoek aan de expo ‘Vervalsing onder de loep’ Dinsdag 5 oktober 2010 – 10u00 Kunstvervalsingen Prof. dr. Hélène Verougstraete, em. Dinsdag 12 oktober 2010 – 10u00 Geleid bezoek aan het Scientastic Museum Prijs UPV-lid: 28-09: 5 euro, 05-10: 7 euro, 12-10: 11 euro Niet-leden: 28-09: 6,5 euro, 05-10: 8,5 euro, 12-10: 12,5 euro Studenten en personeel VUB: 28-09 en 05-10: 1 euro, 12-10: 11 euro Parels van het werelderfgoed
10
Dinsdag 28 september 2010 – 14u00 Werelderfgoed met een uitzonderlijke universele waarde: een delicaat evenwicht Mevr. Suzanne Van Aerschot en dhr. Piet Geleyns Dinsdag 5 oktober 2010 – 14u00 Erfgoedwaarden in en rond het Nationaal Park Hoge Kempen Mevr. Klara Hermans Dinsdag 12 oktober 2010 – 14u00 Preventie van conservatie van werelderfgoed Prof. dr. Koenraad Van Balen
Ethische kwesties Woensdag 29 september 2010 – 14u00 Genetische screening Prof. dr. Maryse Bonduelle Woensdag 6 oktober 2010 – 14u00 De praktijk van zorg rond het levenseinde in België Dra. Yanna Van Wesemael Woensdag 13 oktober 2010 – 14u00 Het recht op abortus Prof. dr. Marleen Temmerman Kwestie van smaak Donderdag 30 september 2010 – 14u00 De jacht op artisanale aroma’s Mevr. Anneke Geyzen en prof. dr. Frédéric Leroy Donderdag 7 oktober 2010 – 14u00 Keukengeheimen ontrafeld Dhr. Karel Bruggemans Psychische stoornissen Vrijdag 1 oktober 2010 – 10u00 Narcistische persoonlijkheidsstoornis Prof. dr. Gina Rossi Vrijdag 8 oktober 2010 – 10u00 Obsessieve-compulsieve (persoonlijkheids)stoornis Prof. dr. Chris Schotte Vrijdag 15 oktober 2010 – 10u00 Schizofrenie Prof. dr. Marc De Hert
alumnivoordelen
Lidgeld al betaald ?
Mits voorlegging van je alumnipas kan je de nodige toegangskaarten verkrijgen voor de UB en de sportinfrastructuur en genieten van een reductietarief in het universiteitsrestaurant.
Werkelijke leden (ingeschreven geweest aan de VUB of ULB (tot 1983) € 30, 00
Universiteitsbibliotheek Centrale Bibliotheek (Etterbeek) Maandag tot donderdag: 9 - 21 uur Vrijdag: 9 - 19 uur - Zaterdag: 10 - 16 uur Medische Bibliotheek (Jette) Maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag: 9 - 19 uur Woensdag: 9 - 20 uur - Zaterdag: 9 - 16 uur Winter-, lente- en zomervakantieregeling beide bibliotheken Open van maandag tot vrijdag: 9 - 17 uur Gesloten op zaterdag en zondag Sluitingsdagen Gesloten op zondag, tussen 25 en 31 december en tijdens academische verlofdagen Info: http://www.vub.ac.be/BIBLIO/
Wegwijs in levensbeschouwingen Streven naar een betere wereld Maandag 4 oktober 2010 – 14u00 Vrijzinnig humanisme Dhr. Luc Teuwen Maandag 11 oktober 2010 – 14u00 De Islam Dr. Jules Janssens Prijzen alle lezingen (indien niet anders vermeld): Prijs UPV-lid: 7 euro per voordracht Niet-leden: 8,5 euro per voordracht Studenten en personeel VUB: 1 euro per voordracht Meer inlichtingen en inschrijvingen via Uitstraling Permanente Vorming vzw, T 02 629 27 50, E
[email protected], W www.vub.ac.be/UPV (online inschrijven is mogelijk).
Sympathiserende leden - categorie A: niet ingeschreven aan VUB of ULB (voor 1983) € 30,00 - categorie B: oud-studenten van promotie 2009 (tot einde 2010) € 0,00 Partnerlidmaatschap (zelfde domicilie) € 45,00 Bijkomende bijdragen (minimaal): Sympathiserend lid UAE-ULB + € 7,50 Studiekring Vrij Onderzoek: + € 2,50 Steunen kan je op 2 wijzen: 1) gewone bijdrage op de rekening 035-376001646 van de OSB met vermelding van lidnummer en naam en bijdrage 2010. 2) gift van minimum 30 euro op de rekening 001-3677935-62 van het steunfonds VUB-OSB met vermelding “GIFT78638DCINK2*****” en naam. Enkel via deze rekening kan een fiscaal attest worden afgeleverd.
Universiteitsrestaurant Dagmenu (3 gangen) voor OSB-leden: € 4,60 Maandag tot vrijdag: 11.30 - 13.45 uur Zaterdag: 11.45 - 13 uur Sluitingsdagen St-Vé, wintervakantie en officiële verlofdagen Administratief en Technisch Personeel Info: http://www.vub.ac.be/resto
Op vertoon van uw OSB-lidkaart kan u genieten van een korting van 10% in Healthcity ELsene Openingstijden: maandag tot vrijdag: 9u00 - 22u00 zaterdag: 8u45 - 17u00 zondag: 8u45 - 14u00
Colofon Verantwoordelijke uitgever Jimmy Baes Hoofdredactie José Gavilán Eindredactie Sarah Vanbrabant Redactie Bjorn Demeulenaere, Tim Trachet Ondertekende artikels vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de Redactie OSB vzw Triomflaan 40 - 1160 Brussel T 02 644 64 60 - F 02 644 64 69 Email:
[email protected] http://www.osb.be/ In samenwerking met Uitstraling Permanente Vorming vzw
11
tot anderen niet minachtte, naar eenheid en consensus zocht, was hij zelf een antidenker. Tegen de stroming in gaan was zijn motto. De kritiek moet voortdurend ontwaken.
liefdesverhoudingen werden verbroken, andere bleven bestaan. Binnen het dialectische denken van Flam was het niet duidelijk welke weg de meest flamistische was.
Apostel zelf noemde het ooit de grote verdienste van Flam dat hij de Franse structuralisten reeds in de jaren zestig bij de studenten introduceerde. Flam verdedigde het existentiële standpunt betreffende het centrale belang van de subjectiviteit als fundament voor een levensonderwerp. Door de vurige dialoog die hij opvoerde, raakten de studenten vertrouwd met het nieuwe gedachtegoed van Lévi-Strauss, Barthes, Derrida, Foucault, Lacan en Althusser.
Misschien heb ik hier dus mijn leermeester wat te veel opgehemeld. Maar waarom zou men geen lovende woorden gebruiken als het om de melding van een feestboek gaat? Men kan zo lang doorgaan met negatieve verhalen tot er niets meer rest van deze flamboyante figuur. Maar dat kan de bedoeling niet zijn van een huldeboek. We hadden er ook mooie anekdotes kunnen in opsommen, zoals zijn woorden aan de telefoon tegen de echtgenote van zijn assistent: “Mevrouw Dethier, u moet uw echtgenoot met rust laten, elk orgasme is een pagina minder van het doctoraat.” Maar de mortibus nihil quam bene. De filosoof is als een wegwijzer. Hij wijst de richting van het leven aan, maar gaat zelf niet in die richting.
Flam heeft met zijn scherpe tong ook vele vijanden gemaakt. Alleen al het aantal laat vermoeden dat ook zij wisten waarover ze het hadden. Collegialiteit was zeker niet Flams sterkste kant. Hij had zijn studenten lief, maar er circuleren ook verhalen waaruit blijkt dat hij sommigen zeer willekeurig beoordeelde. Voor zijn assistenten kon hij een tiran zijn en hen zelfs vernederen in het bijzijn van publiek. Als inspecteur Geschiedenis heeft hij soms leraars gekraakt. Bescheidenheid kende hij niet echt. Bij zijn voorkeur voor woorden die met “zelf “ beginnen, moet men constateren dat zelfmedelijden eigenlijk een te grote plaats innam.
Hoe dan ook heeft Flam een spirituele erfenis nagelaten. Niet alleen als filosofisch corpus, een boekenkast vol publicaties, maar vooral menselijk gezien heeft hij vele generaties lang individuen geprovoceerd en geïnspireerd om anders te gaan denken en leven. Dat was de zin van zijn existentie. Daarin zal hij ook een grondlegger blijven van de basisfilosofie van de Vrije Universiteit Brussel.
Maar in Flans ogen was een groot aantal vijanden ook de voorwaarde om ook echte vrienden te hebben. Dat waren zijn leerlingen. In de lessen van Flam kon je niet onverschillig blijven. Je laten meevoeren (e-ducatie) was een conditio sine qua non. Maar Flam wilde geen slaafse volgelingen. Dat paste niet in zijn visie omtrent de vrije gedachte. Zijn leven voor en met zijn leerlingen verliep dan ook vrij turbulent. Sommige geestelijke
Prof. Dr Willem Elias Leopold Flam (1912-1995) Red. Willem Elias € 29,95 448 pagina’s ISBN 978 90 5487 627 4 Een uitgave van VUBPress
Hier had uw advertentie kunnen staan 12
OSB-sponsoring - Briefing - Verstuurd naar 2000 abonnees 1 pagina (éénmalig) 1/2 pagina (éénmalig) 1/4 pagina (éénmalig) 1 pagina (1 jaar) 1/2 pagina (1 jaar) 1/4 pagina (1 jaar)
1 1 1 4 4 4
editie editie editie edities edities edities
750,00 EUR 400,00 EUR 250,00 EUR 2.500,00 EUR 1.400,00 EUR 800,00 EUR
Oudstudentenbond - VUB, Triomflaan 40, 1160 Brussel contactpersoon: Sarah Vanbrabant, tel: 02/644.64.60, mail:
[email protected]
20 jaar SKEPP: een terugblik Het was op 9 juni 2010 precies twintig jaar geleden dat in Gent de vzw Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale (SKEPP) het licht zag. Formeel waren er dertien (jawel!) stichtende leden. In feite ondertekenden die dag slechts twaalf van hen de oprichtingsakte. De dertiende was niet komen opdagen omdat bij hem… de bliksem was ingeslagen. Hoe is het zover gekomen? Als ik uitga van persoonlijke ervaringen zou ik zeggen… dat het de schuld van Wernher von Braun was. Niet omdat de door hem ontwikkelde raket tijdens de oorlog nogal wat slachtoffers zou maken. Maar wel omdat die raket na de oorlog voor een snelle ontwikkeling van de ruimtevaart heeft gezorgd, met als onbetwistbaar hoogtepunt de bemande maanvluchten. Dit leidde tot een ongekend optimisme. Toen in 1969 de eerste mens op de maan landde, voorspelden oerdegelijke deskundigen dat men rond 1980, in elk geval voor het einde van de eeuw, de eerste mens op Mars zou landen. Alles leek mogelijk. En als er binnen afzienbare tijd mensen andere planeten konden bezoeken, leek het voor velen evident dat wij ook af en toe bezoek van buitenaardse wezens kregen. Boeken over ufo’s en buitenaardse beschavingen haalden hoge oplagen. Auteurs als Erich von Däniken braken door met hun boeken over de invloed van buitenaardse wezens op culturen in het verleden en de televisie stond vol series als UFO en The Invaders, om nog maar van Star Trek te zwijgen. De ruimtevaart wakkerde ook sterk de belangstelling voor de astronomie bij de jeugd aan. De in 1944 opgerichte Vereniging Voor Sterrenkunde (VVS) kende een ware toeloop van jeugdige amateur-astronomen, waaronder ondergetekende. Via het ledenblad Heelal kregen ze niet alleen nuttige informatie over sterrenkunde, maar ook enkele waarschuwingen. Hoofdredacteur Jean Meeus wees voordurend op het “nieuwe bijgeloof ” rond ufo’s en buitenaardse wezens. Eigenlijk bestonden er geen ufo’s en in elk geval zagen astronomen geen ufo’s. De meeste ufo’s werden gerapporteerd door onervaren waarnemers die nooit van een bijzon hadden gehoord, nooit een heldere meteoor
hadden gezien, er geen idee van hadden hoe de planeet Venus eruitzag of niet wisten dat de maan erg groot kan lijken als ze laag aan de horizon staat. De boeken van von Däniken et al. stonden vol onzin. Het was bedrog, of in elk geval – het woord viel toen al – pseudowetenschap. Tegelijk haalde Meeus uit naar een ander soort onzin, de astrologie. Dat astronomen deze op de positie van hemellichamen gebaseerde voorspelkunst volkomen absurd vonden, was niets nieuws. Twee eeuwen eerder noemde de astronoom-politicus Bailly de astrologie al de grootste ziekte die de menselijke rede heeft aangetast. De betrekkelijke marginaliteit waarin de sterrenwichelarij al een hele tijd verkeerde was tijdens de golden sixties doorbroken dankzij de opkomende alternatieve stromingen. In de loop van de jaren zeventig nam de belangstelling toe, zeker in de media, en begon de commerciële exploitatie van de “alternatieve” sector. Mensen die door wetenschap geboeid waren, begonnen zich meer en meer te storen aan de opkomende flauwekul rondom zich heen. Enkelen prominente VVS-leden, zoals de studieprefect Karel Cuypers – vooral bekend als voorzitter van het Humanistisch Verbond –, pater Thomas Pieraerts, de directeur van de Volksterrenwacht Mira, en de populaire weerman Armand Pien, deden af en toe uitspraken daarover in de media. In 1976 publiceerde het Amerikaanse tijschrift The Humanist een verklaring van meer dan honderd wetenschappers en filosofen tegen de astrologie. Meeus zette een kopie van de verklaring op de cover van Heelal. Kort daarop zou de filosoof Paul Kurtz, een van de initiatiefnemers van de verklaring, overgaan tot de oprichting van het CSICOP, de huidige Council for Scientific Inquiry. Datzelfde jaar richtte de leraar Jean-Marie Gantois een werkgroep binnen de VVS op die pseudowetenschappen kritisch onder de loep moest nemen. Een aantal jongeren – waaronder ondergetekende – trad meteen toe. De werkgroep Prometheus, zoals ze om duidelijke redenen werd genoemd, zou meer dan tien jaar lang veel studiewerk verrichten, en tegelijk
13
het grote publiek voorlichten door middel van artikelen, brochures, voordrachten en debatten met “pseudo’s” (ook wel eens op televisie). J.M. Gantois werd de grote expert inzake ufo’s (hij zou er met Bert De Loore, toen professor astronomie aan de VUB, een boek over schrijven), terwijl Ronny Martens zich in de astrologie verdiepte. In de loop van de jaren 1980 nam de werkgroep steeds meer hooi op zijn vork en boog hij zich over andere pseudo-wetenschappen dan die welke tot de randdomeinen van de sterrenkunde werden gerekend. Zo hield Ronny Martens voordrachten over parapsychologie en zelfs over creationisme. Hoewel de VVS de werkgroep door dik en dun steunde, werd het duidelijk dat de werking het domein van dit astronomische genootschap overschreed. Zo waren er toen al contacten met de filosofen Etienne Vermeersch en Jean-Paul Van Bendegem. CSICOP en zijn tijdschrift Skeptical Inqiurer was intussen wereldvermaard geworden. Paul Kurtz en zijn mederwerkers bezochten regelmatig Europa, organiseerden er bijeenkomsten en moedigden gelijkgezinden aan om zich te verenigen. Zo ontstond in 1988 de Stichting Skepsis in Nederland, onder leiding van de befaamde astronoom Kees de Jager – astronomen stonden vaak aan de wieg van skeptische bewegingen – en kort daarna de GWUP in Duitsland. België had intussen al een skeptische organisatie, zelfs de oudste ter wereld! Er bestond sinds 1947 al een Belgisch Comité voor de wetenschappelijke navorsing der Paranormaal geachte verschijnselen (bekend als het “Comité Para”). Het was formeel een tweetalige vzw, die na een sluimerend bestaan voortgezet werd met vrijwel uitsluitend Franstalige leden, ook weer voornamelijk astronomen.
14
Met de hulp van de VVS, de Studiekring Vrij Onderzoek van de VUB en de Vereniging ter Bescherming van Persoon en Gezin (de antisektenvereniging) werd in maart 1989 in de Aula van de VUB een studiedag “Para of Pseudo?” georganiseerd, die nogal wat volk trok. Op die bijeenkomst gaf de pyscholoog-goochelaar Marc Braem voor het eerst enkele demonstraties over misleiding. De aldus gelegde contacten leidden tot een informele ruimere groep, waar ook psychologen en artsen in actief waren. Tot hen behoorde Wim Betz, docent huisartsengeneeskunde aan de VUB die zelf als huisarts getuige was geweest van de
nefaste invloed van alternatieve geneeswijzen bij wanhopige patiënten. Hij dacht er ernstig aan om naar Nederlands voorbeeld een vereniging tegen de kwakzalverij op te richten. Een groep met alleen skeptische artsen zou echter heel beperkt zijn geweest. Een groep die zich in het algemeen met pseudowetenschappen zou bezighouden, zat er nu wel in. De komst van artsen zorgde ervoor dat nu ook medische kwesties werden behandeld. Hoe moest het nu verder? Eerst werd gedacht om collectief toe te treden tot het Comité Para, waarvan sommigen al lid waren. Maar het Comité Para zelf meende tenslotte dat er beter een aparte Nederlandstalige vereniging kwam. De knoop was doorgehakt. Al snel werd de naam SKEPP aanvaard.
Enkele van de stichters van SKEPP ten tijde van de oprichting. V.l.n.r. : Jean Paul Van Bendegem; Luc De Droogh, Yves Beterams, Ronny Martens en Wim Betz.
Er werden heel precieze doelstellingen in de statuten ingeschreven. Bovendien zou het stemrecht voorbehouden worden aan een beperkt aantal werkende leden, die door de algemene vergadering moesten worden aanvaard. Het was immers niet denkbeeldig dat lieden tot SKEPP zouden toetreden die het doel van de vereniging niet precies begrepen of ze naar hun eigen opvattingen wilden ombuigen. Zo kreeg SKEPP in het begin verzoeken om samen te werken van tegenstanders van de psychiatrie. Evolutie De jonge vereniging besturen was in het begin geen sinecure, te meer daar de middelen erg beperkt waren. SKEPP leefde – en leeft in principe nog steeds – alleen maar van de bijdragen van de leden. Gelukkig blijkt dat heel wat mensen bereid zijn gul bij te dragen voor een vereniging die, op het tijdschrift en af en toe een paar voordrachten
na, haar leden weinig te bieden heeft. De leden begrijpen dan ook goed dat SKEPP er in de eerste plaats is om zijn doel te realiseren en dat daarvoor geld nodig is. Zoveel geld ook weer niet, te meer daar alle werk binnen de vereniging zuiver vrijwilligerswerk is. SKEPP heeft sinds de oprichting veel aanhang en bekendheid verworven. Het aantal leden is nu gestegen tot boven de vijfhonderd. Een groot ledenaantal is echter geen doel op zich. Als het om actieve medewerkers aankomt, heeft SKEPP nog altijd handen te kort. Het ontbreekt hen vooral aan “deskundigen”, mensen die de moed en de competentie hebben om bizarre en omstreden dossiers te bestuderen. Dat komt wellicht omdat het aantal wetenschappers en academici binnen SKEPP lang niet zo sterk is gestegen als het totaal aantal leden. Ook artsen blijven opvallend weinig talrijk. Ondanks het belang van hun branche binnen de activiteiten.
Drie belangrijke instrumenten – website, tijdschrift en skeptische prijzen – hebben de bekendheid van SKEPP doen toenemen. Het tijdschrift Wonder er is gheen Wonder, dat een eenvoudigere SKEPPtische Nieuwsbrief verving, verschijnt nu al tien jaar. De website, thans www.skepp.be, werd het belangrijkste communicatiemiddel met de buitenwereld. De instelling van de jaarlijkse prijs de Zesde Vijs (ter bekroning van een kritische publicatie met betrekking tot pseudowetenschappen) en de anti-prijs de Skeptische Put (voor een bijzonder onkritische publicatie) heeft vooral tot doel gehad de aandacht van de media te vergroten. Niet zonder succes.
Tot de absolute hoogtepunten op mediagebied behoorden het optreden rond het wetsontwerpColla (1998-1999) dat bepaalde alternatieve geneeswijzen wilde erkennen. Wim Betz zorgde voor zware inhoudelijke kritiek op dat ontwerp. Anderzijds werd een aanval van minister Colla op vermeende vooringenomenheid van de Als we de teksten naast elkaar leggen die SKEPP via wetenschappers tegenover zijn wetsontwerp tijdschrift en website gepubliceerd heeft, zien we gepareerd met een open brief “De wetenschap hoezeer de medische onderwerpen van belang zijn volgens minister Colla”. Dit leidde tot een bitsig tvgeweest in twintig jaar werking. In de eerste plaats debat met de minister. Dit alles heeft er mede toe alles rond alternatieve geneeswijzen, waarin Wim bijgedragen dat de in de wet voorziene procedure Betz zich tot een autoriteit heeft opgewerkt. Maar voor erkenning zodanig verstrengd werd dat er ook allerlei beweringen rond gezondheid, zoals de meer dan tien jaar na haar goedkeuring nog altijd vermeende gevaren van vaccinatie en GSM-straling, geen erkenning is. Dit was wellicht SKEPP’s “finest zijn niet aan SKEPP’s aandacht ontsnapt. Er wordt hour”, samen met de “collectieve zelfmoordactie” opvallend veel aandacht besteed aan omstreden waarbij SKEPP-leden en sympathisanten samen psychologische praktijken, zoals de psychoanalysen voor de camera’s massaal homeopathische en moderne HR-methoden . De laatste jaren is er geneesmiddelen innamen – uiteraard zonder het minste gevolg. Een evenement dat het eerste punt ook wat rond creationisme gepubliceerd. van het tv-journaal werd… Daarentegen is er minder aandacht voor parapsychologie en occultisme dan men Over SKEPP kunnen we eigenlijk zeggen wat aanvankelijk had kunnen denken. Het onderzoek Voltaire over God zei: als hij niet bestond, zou men van het paranormale beperkte zich tot enkele tests hem moeten uitvinden. Terwijl we eigenlijk hopen onder leiding van Marc Braem van helderzienden, dat we hem zo snel mogelijk zouden kunnen astrologen en pendelaars. De laatste jaren gebeurt afschaffen, als blijkt dat hij niet meer nodig is. Dat dit nog maar zelden. De “paranormaal begaafden” zal helaas niet snel gebeuren, wellicht zelfs nooit. tonen zich niet altijd enthousiast om zich door Maar zolang de samenleving schade ondervindt skeptici te laten testen, ook al kunnen ze, als de test van flauwekul en bedrog, zullen er mensen nodig zijn om dat aan de kaak te stellen. Er is nog veel positief uitvalt, een forse geldprijs winnen. werk aan de winkel. De aanwezigheid van nogal wat filosofen in Tim Trachet de vereniging heeft tenslotte gezorgd voor vrij veel voordrachten en artikelen met wijsgerige beschouwingen, misschien meer dan in andere, vergelijkbare verenigingen.
15
Sjouwers voor de oorlog. Chinese arbeiders in de Eerste Wereldoorlog Tijdelijke tentoonstelling In Flanders Fields Museum Tussen eind 1916 en begin 1920 werden maar liefst 140.000 Chinese arbeiders ingezet in België en Noord-Frankrijk. De belangrijke bijdrage van de Chinese arbeiders aan de geallieerde oorlogsinspanning en de bijzondere positie van de Chinezen aan het westelijk front is echter helemaal in de plooien van de geschiedenis terechtgekomen: onbekend bij het grote publiek, en nauwelijks bestudeerd door historici. Daar wil de tentoonstelling “Sjouwers voor de oorlog” verandering in brengen. De expo is bovendien een onderdeel van een reeks van vier waarin vier musea een gemeenschappelijk verhaal brengen van migraties in de Eerste Wereldoorlog. Na het In Flanders Fields Museum volgen nog tentoonstellingen over de migratie van burgers (Caverne du Dragon, Chemin des Dames), van militairen (Musée de Flandre, Cassel) en migraties naar aanleiding van de wederopbouw (Historial de la Grande Guerre, Péronne). De tentoonstelling heeft dus ook een inleidend deel die dit benadrukt. Voor het ontwerp stond het Nederlandse-Duitse bureau Totems in, dat al eerder zijn sporen verdiende met onder meer ontwerpen voor het Hermitage Amsterdam en voor verschillende paviljoens op de jongste wereldtentoonstellingen. Totems bedacht voor “Sjouwers voor de Oorlog” een vijftal grote “poorten” die ons enigszins doen denken aan Chinese bouwwerken.
16
Een eerste poort schetst het China van 1916, het jaar waarin de recrutering van arbeiders voor Europa een aanvang nam. Het land is een jonge, onstabiele republiek dat buitenlandse inmenging moet dulden: zo is er onder meer een Belgische concessie in de havenstad Tianjin. Met het sturen van arbeiders naar het front hoopt het voor zichzelf een plaatsje te verzekeren op een komende vredesconferentie. Vervolgens gaat het over de lange reis naar Europa. Die reis, met een gemiddelde reisduur van twee tot drie maanden, gebeurde meestal oostwaarts over de Stille Oceaan tot de Canadese westkust, dan per trein door het Noord-Amerikaanse continent naar de Oostkust om vervolgens de Atlantische Oceaan over te steken. De omstandigheden tijdens de reis waren abominabel: de Chinezen werden gestouwd in het ruim van de oceaanstomers en mochten die maar zelden verlaten. Ook op de dagenlange treinreis door Canada mochten ze hun wagons niet verlaten. In Europa kregen de Chinese arbeiders heel veel verschillende taken toebedeeld: het aanleggen van (spoor)wegen en kampen, het sjouwen in munitieopslagplaatsen, in de
dokken van de kanaalhavens, in steengroeven, en ook landarbeid, zoals in de derde poort wordt geïllustreerd. Een minderheid verrichte gespecialiseerde arbeid in werkplaatsen of fabriek. Na de oorlog kwam daar de grimmige taak bij tot het opgraven en herbegraven van lijken en het opruimen van de slagvelden. Een vierde poort verhaalt over het dagelijks leven in en buiten de Chinese kampen: de chinezen brachten hun gebruiken en gewoonten mee, maar werden tegelijk geconfronteerd met de rauwe werkelijkheid van het leven onmiddellijk achter de frontlijn in Europa. Zo waren ze onderworpen aan (Britse) militaire discipline. De moeizame communicatie tussen de ongeletterde Chinese arbeiders en hun Britse officieren gaf de tolken een sleutelpositie. Hoewel het contract van de Chinezen preciseerde dat ze niet in de gevarenzone zouden tewerkgesteld worden, werden ook hun kampen beschoten en verrichten ze gevaarlijk werk. Minstens 2500 van hen zouden dan ook niet terugkeren. De vijfde poort is dan ook aan de dood gewijd. Ook de reis naar Europa was gevaarlijk: zo werd in februari 1917 de Athos in de Middellandse Zee getorpedeerd. Meer dan 500 Chinese arbeiders kwamen daarbij om. In de Westhoek en Noord-Frankrijk tref je Chinese grafstenen aan op tal van begraafplaatsen. De epiloog bekijkt enkele merkwaardige en vergeten aspecten van de Chinees-Belgische relaties in die periode: zo had de Chinese minister van buitenlandse zaken Lou Tseng-tsiang een zeer nauwe band met ons land. Na zijn falen op vredesconferentie van Versailles en het overlijden van de Belgische vrouw sleet hij de rest van zijn dagen als monnik in Brugge. Op zijn aanraden had de Chinese president evenwel in 1919 50.000 Belgische frank geschonken voor de wederopbouw van Ieper.
Voor de tentoonstelling werd geput uit meer dan 40 collecties in binnen- en buitenland: foto, film, muziek en voorwerpen. Hoewel de Chinese arbeiders ons relatief weinig eigen objecten hebben nagelaten – zo hadden ze bijvoorbeeld geen eigen uniform – is er verrassend veel Chinese “loopgravenkunst”: fraai gegraveerde granaathulzen met draken, mythische leeuwen en klassieke gedichten. Sommigen lijken net Chinese vazen, maar dan uitgevoerd in het basismateriaal dat aan het front voorhanden was: de koperen hulzen van granaten. Meer dan zestig van deze prachtige en voorheen totaal onbekende voorwerpen zijn er te zien. De tentoonstelling is consequent viertalig: Nederlands, Engels, Frans en Chinees en loopt nog tot 15 augustus 2010. Dominiek Dendooven Wetenschappelijk medewerker In Flanders Fields Museum Het boek bij de tentoonstelling: de memoires van Gu Xingqing, tolk bij het Chinese Labour Corps Naar aanleiding van de tentoonstelling verschijnt een Nederlandse vertaling van de memoires van GU Xingqing: “Herinneringen aan mijn werk in Europa tijdens de oorlog”. Gu verhaalt zijn avonturen vanaf zijn recrutering tot aan zijn terugkeer thuis in China. Als tolk heeft hij een bevoorrechte positie en kan hij zowel communiceren met zijn Britse officieren als met de Chinese arbeiders. Hij is een meesterlijke observator en beschrijft vanuit zijn Chinese standpunt hoe de oorlog in Europa wordt gevoerd, de relatie tussen de Chinezen en de plaatselijke bevolking in
Poperinge enz. Het is voor de allereerste keer dat dit boek, dat oorspronkelijk in 1937 verscheen, uit het Chinees werd vertaald. Het werd voorzien van een ruime inleiding over het Chinese Labour Corps en bevat tientallen illustraties van voorwerpen en foto’s uit de tentoonstelling. Gu Xingqing:Mijn herinneringen als tolk voor de Chinese arbeiders in WO I. Vertaald door Philip Vanhaelemeersch en ingeleid door Dominiek Dendooven en Philip Vanhaelemeersch. (Tielt, Lannoo, 2010, 144p)
OSB-WEEKEND 2010 Kultur, Trinken und… Essen Het Duitse Essen is in 2010, samen met het Hongaarse Pécs en het Turkse Istanbul, de culturele hoofdstad van Europa. Eens het brandpunt van de steenkool- en staalindustrie heeft deze 6de grootste stad van de Bondsrepubliek (bijna 600.000 inwoners) zich de laatste jaren immers omgetoverd tot culturele metropolis. Uiteraard kon de OSB als cultuurminnende organisatie dit niet ongemerkt laten voorbijgaan. Dana Huygh en Raymonda Verdyck stippelden daarom een route in Essen en omgeving uit die ons van vrijdag 18 tot zondag 20 juni op een aantal zeer interessantste plekken in het Ruhrgebied en het Rijnland bracht. De twee dames hadden daarnaast ook veel aandacht besteed aan
het culinaire aspect van onze exploratie. Regelmatig ging dit feest voor de geest dan ook over in een feest voor de inwendige mens en dat steeds op met zorg uitgekozen locaties. Dit was mijn allereerste OSB-weekend. Hoewel ik niemand van mijn reisgezellen eerder ontmoet had, voelde ik mij tijdens het verzorgde diner op vrijdagavond al na enkele minuten in de groep opgenomen. Eens te meer ondervond ik dat (ex-) VUB’ers van eender welke generatie of geografische herkomst toch altijd prima bij elkaar passen. De sfeer was dan ook vanaf die eerste avond opperbest en zelfs uitgelaten.
17
Zaterdagvoormiddag bezochten wij de Villa Hügel, eens de riante woning van de gefortuneerde familie Krüpp. Deze dynastie van staalbaronnen stond model voor de familie Essenbeck in Luchino Visconti’s film The Damned (La caduta degli dei) (1969). Er waren twee doorlopende tentoonstellingen over de industriële geschiedenis van de familie Krüpp. Sinds 1984 herbergt het gebouw eveneens de ‘Kulturstiftung Ruhr’ die er belangrijke tijdelijke tentoonstellingen organiseert. Tot onze blijde verrassing werd in de villa ook een uitgebreide verzameling Belgische wandtapijten geëxposeerd. Vooral een uitstekend bewaarde reeks over de Zeven Vrije Kunsten naar ontwerp van de Antwerpenaar Cornelis Schut (15971655) en geweven in Brugge trok de aandacht door haar ongewone voorstellingen. Na de lunch in een Grieks restaurant kregen we een geleid bezoek aan Essen van een authentieke Française. Dat bracht ons naar de vroeggotische Dom – met o.a. een verbazend realistische gouden Madonna uit de 10de eeuw, de oudste driedimensionale Mariafiguur ten noorden van de Alpen – en het 22 verdiepingen tellende ‘Rathaus’ waar een aantal van ons het waagden om op het dak te genieten van een duizeligmakend, maar prachtig uitzicht over de omgeving.
18
De rondleiding eindigde in het kolkende centrum van Essen. Daar bleek een soort jaarlijks ‘Weekend van de Gourmet’ – ik kon de correcte naam van het evenement niet achterhalen – in volle gang. Doorheen de canyons van functionele hoogbouw stonden tentjes opgesteld waar je allerlei lekkers kon degusteren. We genoten van verse oesters, witte wijn en een flink stuk aardbeigebak met slagroom terwijl een als keukenpersoneel uitgedoste fanfare het geheel met de onmisbare hoempaklanken omkaderde. De zondagmorgen bracht ons nog een stap dichter bij het industriële verleden van het Ruhrgebied: we maakten een geleide wandeling door het voormalige koolmijncomplex Zollverein. Enig klim- en springwerk onder toezicht van een ervaren gids was nodig om de installaties goed te bezichtigen, maar het bleek de moeite waard. We kregen een uitstekende impressie van hoe men destijds de ruwe steenkool tot ‘cokes’ verwerkte. Hoewel het enorme complex nu een cultureel centrum is, waren de overweldigende installaties en hoekige gebouwen (ontworpen door Fritz Schupp tijdens de twintiger en vijftiger jaren van de vorige eeuw) nog steeds in staat ons de indruk te geven dat we in de film Metropolis van Fritz Lang ronddwaalden.
Als lunch stond een gevarieerd aspergebuffet klaar in restaurant Lüttelforster Mühle, een watermolenhuis uit 1768 gelegen in het schilderachtige Schwalmtal. Het viel mij op dat de asperges in dit deel van de wereld vele maten groter zijn dan in België. Niettemin slaagde onze groep erin ze allemaal te verorberen tussen de eveneens gesmaakte impromptu heildronken van enkele eloquente OSB-leden door. ‘s Namiddags bezochten we de nabijgelegen stad Mönchengladbach, thuishaven van één der meest architectonisch opvallende musea in de hele wereld. Het Städtisches Museum Abteiberg (1972-82), een creatie van de Oostenrijker Hans Hollein, is met zijn vele citaten uit de architectuurgeschiedenis – o.a. industrieel, klassiek en zelfs Egyptisch – een hoogtepunt van postmodern design. Volgens onze gids herbergt Mönchengladbach naast dit bouwkundige juweel ook nog eens meer feestverenigingen dan eender welke stad in Duitsland. Ze nodigde ons zelfs uit om volgend carnaval samen met hen te komen ‘feiern’. We besloten om onze verkenning van het Ruhrgebied en omstreken te beëindigen met een drink in het oudste etablissement van de stad. Ook daarvan ontsnapt mij de naam, maar ik herinner me nog wél dat we er het ‘Kölsch’ bier ontdekten: in de Bondsrepubliek vooral
gewaardeerd om zijn typische smaak die minder bitter is dan een gewone Duitse pils. De avond viel en dwong ons om stilaan over een terugkeer naar België te denken. Ondertussen was de sfeer zo ‘gemütlich’ geworden dat ik mij voelde alsof ik mijn reisgezellen al jaren kende. Automatisch hoorde ik in gedachten Reinhard Mey zingen: ‘Gute Nacht Freunde, es wird Zeit für mich zu gehn. Was ich noch zu sagen hätte, dauert eine Zigarette und ein letztes Glas im Stehn.’ Nic Peeters
VUB vroeger & nu
Banket op de Nacht van de Verlichting mei 2010
...en een banket van meer dan 60 jaar daarvoor.
Foto Bernadette Mergaerts.
Foto universiteitsarchief VUB.
Soms... is het geruststellend ergens heen te kunnen
Soms... is hulp nodig
Soms... verlang je naar een luisterend oor
Soms... zijn er belangrijke momenten in het leven die je zin wil geven een geboorte, adoptie, een trouwplechtigheid, jubileum een verlies, scheiding
... altijd... kan je hiervoor terecht in een Centrum of Antenne Morele Dienstverlening in jouw buurt: AALST, ANTWERPEN, BILZEN, BRUGGE, BRUSSEL, GENK, GENT, HALLE, HASSELT, HERENTALS, IEPER, JETTE, KORTRIJK, LEOPOLDSBURG, LEUVEN, LIER, MAASMECHELEN, MECHELEN, MOL, ROESELARE, RONSE, TIENEN, TONGEREN, TURNHOUT, ST.-NIKLAAS, ST.-TRUIDEN, VILVOORDE, ZOTTEGEM
Antenne, vakblad voor de morele dienstverlening. UVV-info, de stem van de Vlaamse Vrijzinnigheid met bijdragen en standpunten over actuele problemen. Om GRATIS een proefnummer te ontvangen of om u GRATIS te abonneren stuurt u een mailtje naar:
[email protected] OF schrijf naar: UVV, Brand Whitlocklaan 87, 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe OF telefoneer naar: 02 735 81 92 met vermelding van naam, adres en tijdschrift(en)
www.uvv.be
Unie Vrijzinnige Verenigingen.be
