\
BRABANTSTAD
DEEL II
ANALYSES VAN EEN MONUMENT
AUGUSTUS 2011
STUDENT:
ing. A.W.M . Lavrijssen DOCENTEN :
prof. dr. ir. P.J.V. van Wesemael dr. H.H. Yegenoglu ir. M .H.P.M . Willems MET DANK AAN, VOOR INSPIRATIE & KRITIEK:
drs. M .M .A.A. van der Heijden J.C. Sprangers BsC.
DE KO MST VAN EEN NIEUWE STEDELIJKE ONTWIKKELING IN HET CENTRUM VAN DE STAD TILBURG, IN DE VORM VAN HET "MASTERPLAN NS WERKPLAATS" (ZIE DEEL I VAN DIT BOEKWERK), LEIDT TEVENS TOT EEN HERONTWIKKELING VAN HET BESTAANDE STATIONSGEBIED. ONDER HET STATIONSGEBIED WORDT HET GEBIED VERSTAAN DAT ZUIDELIJK LIGT VAN HET HOOGSPOOR EN BESTAAT UIT HET HUIDIGE STATION, EEN GEDEELTE VAN DE SPOORLAAN EN HET STATIONSGEBOUW. HET MASTERPLAN INDICEERT EEN HERONTWIKKELING VAN HET GEHELE STATIONSGEBIED MAAR RICHT ZICH IN HAAR KERN VOORNAMELIJK OP HET STATION ZELF. ER WORDEN NIEUWE DOORGANGEN GECREEERD ONDER HET HOOGSPOOR IN DE VORM VAN TUNNELS, WAARDOOR ER VOOR FIETSERS EN VOETGANGERS STEDELIJKE ROUTES TUSSEN HET NOORDEN EN ZUIDEN VAN HET CENTRUM VAN TILBURG WORDEN ONTWIKKELD. HET STATION KRIJGT EEN PROMINENTE FUNCTIE IN DIT PLAN, OMDAT EEN VAN DE DRIE DOORGANGEN MIDDEN DOOR HET STATION LOOPT. OP DIE MANIER WORDT HET STATION HERONTWIKKELD TOT HET KNOOPPUNT VAN HET CENTRUM VAN TILBURG. ALS GEVOLG DAARVAN KRIJGT HET STATION NIET ALLEEN EEN NIEUWE FUNCTIE ALS PUBLIEKE STEDELIJKE DOORGANG, MAAR ONTSTAAT ER TEVENS EEN TOEGANG TOT HET VOLLEDIG TE ONTWIKKELEN NIEUWE STADSCENTRUM NOORD; HET MASTERPLAN NS WERKPLAATS. DAAR WAAR HET STATION VOORHEEN ALLEEN TOEGANG BOOD TOT HET ZUIDELIJKE STADSCENTRUM, ONTSTAAT ER IN DE NIEUWE SITUATIE EVENEENS EEN TOEGANG NAAR HET NOORDELIJKE CENTRUM VAN DE STAD. TEVEl\JS LEVERT EEl\J NIEUWE TOEGANG TOT HET STATION OOK MOGELIJKHEDEN OP VOOR DE AANLEG VAN EEN VIERDE PERRON. DE BEOOGDE VERANDERINGEN ZIJN OMVAl\JGRIJK VOOR EEN STATION DAT OORSPRONKELIJK ONTWORPEN IS VOOR EEN EENZIJDIGE VERBINDING MET DE STAD. El\J HERZIEl\JING VAl\J HET OORSPRONKELIJKE ONTWERP IS DAN OOK ESSENTIEEL OM HET VOORT TE KUNNEN ZETTEN IN EEN HERONTWIKKELll\JG. DAARBIJ KOMT DIRECT EEl\J BELANGRIJKE RESTRICTIE NAARVOREN; NAMELIJK HET FEIT DAT ER SPRAKE IS VAN MONUMENTAAL ERFGOED. HET HUIDIGE STATION VAl\J TILBURG IS, l\JAAR MIJl\J IDEE TERECHT, GEKENMERKT ALS MONUMENT. DIT HEEFT TOT GEVOLG DAT ER IN HET GEVAL VAN HERONTWIKKELING SLECHTS EEN MINll\/lALE INGREEP GEDAAN MAG WORDEN 11\J DE UITSTRALll\JG VAN DIT MONUMENT. HAAR OORSPRONKELIJKE AANZICHT MOET, IN HET BELANG VAN HAAR UNIEKE KARAKTER, ZOVEEL MOGELIJK IN ERE WORDEN GEHOUDEN. HETHERONTWIKKELEN VAN EEN GEBOUW ALS HETSTATIOl\J VERGT DERHALVE EEl\J GRON DIG BEGRIPVAN DE FUNDAMENTEN VAN HAAR ONTWERP. VOORDAT ER BEGONNEN KAN WORDEN AAN EEN HERONTWIKKELING ZAL ER EERST EEN ANALYSE NAAR DEZE FUNDAMENTEN UITGEVOERD MOETEN WORDEN. DE HERONTWIKKELING VAN HET STATION ZAL BESTAAN UIT EEN UITWERKING VAN DE VOLGENDE ASPECTEN:
1) 2) 3) 46
EEN GRONDIGE ANALYSE NAAR DE FUNDAMENTEl\J VAN HET OORSPRONKELIJKE STATION VAN TILBURG ("HET MONUMENT") EEl\J ONTWERP VAl\J EEN VOOR VOETGANGERS TOEGANKELIJKE, STEDELIJKE DOORGANG DOOR HET STATION EEl\J ONTWERP VOOR EEN NOORDELIJKE TOEGANG TOT HET STATION MET DAARBIJ EEl\J VOLLEDIG NIEUW PERRON
Herontwikkeling
NNENSTAD (ZUID)
SPOORLAAN
NS WERKPLAATS
STATIONSPLJ::IN
ZUID
48
Herontwikkeling
l-ll::T STATION
l-IOOGSPOOR
NOORD
REGIONAAL
~
• ZUID
##
-··-
-- •
PERRON4
.,
50
Herontwikkeling
3
1) Stationshal zuid 2) Wachtruimte perron 1 3) Wachtruimte perron 1 + 2 4) Kantoren S) Commerciele ruimte 6) Restaurant Breexz 7) Busstation 8) Taxi / Kiss & Ride 9) Spoor 1+2 10) Spoor 3 + 2x goederenspoor
'·'
~
5
A) Tunnel B) Fietskelder
52
Herontwikkeling
54
Herontwikkeling
HET MONUMENTALE ASPECT VAN HET STATION VAN TILBURG VEREIST EEN GROl\JDIG BEGRIP VAl\J EN RESPECT VOOR HAAR ARCHITECTUUR. VOORDAT ER EEN BEGIN GEMAAKT KAN WORDEN AAN EEN HERONTWIKKELING, ZULLEN HIER DAN OOK EERST PASSENDE ANALYSES NAAR GEDAAN MOETEN WORDEN. DEZE ANALYSES VORIVIEN EEN ZOEKTOCHT NAAR DE FUNDAMENTEN VAN HET STATION; DE GRONDBEGll\JSELEl\J VAl\J DIT MARKANTE ICOON IN TILBURG. DE ANALYSE IS OPGEDEELD IN DRIE VERSCHILLENDE SCHAALNIVEAU'S, DIE VOORTKOMEN UIT DE MANIER WAAROP HET ONTWERP VAN HET OORSPRONKELIJKE STATION IS ONTSTAAN. DEZE SCHAALNIVEAU'S ZIJl\J VERDEELD IN: 1) 2) 3)
MACRO SCHAAL • STEDENBOUWKUNDIGE ANALYSE MESO SCHAAL • ANALYSE VAN STATIONSGEBIED MICRO SCHAAL • ANALYSE VAN DAKCONSTRUCTIE • ANALYSE VAN STATIONSGEBOUW
TEZAMEN VORMEN DE ANALYSES DIE VOORTVLOEIEN UIT DEZE SCHAALNIVEAU'S EEN COM PLEET INZICHT IN HET HUIDIGE STATION VAN TILBURG. IN DIT BOEKWERK WORDEN DE BOVENGENOEMDE ANALYSES IN CHRONOLOGISCHE VOLGORDE UITGEWERKT. BIJ HET ONTWERPEl\J VAN DE HERONTWIKKELING VAN HET STATION IS MIJN GEDACHTEGANG EVENEENS EEN VOORTZETTING VAN ANALYSES IN DEZE VOLGORDE.
56
Analyses Van Een Monument
NOORD
I
•
~ SPOORLAAN
:~r.e -•
BINNENSTAD (ZUID)
•• ----"'
lnsluiting • De huidige stationslocatie (licht rood), welke ten zuiden ligt van het hoogspoor, is gevormd door haar omliggende stedelijke gebied (grijze stippel lijn). Dit stedelijke gebied is ingesloten door vier stedelijke wanden (zwart), bestaande uit: in west een wooncomplex, in oost het oude postkantoor, in noord het hoogspoor en in zuid de wand van de binnenstad. Deze insluiting creeert een lineair georienteerd gebied.
,:--------------1... ... ... ... ... :.
... ............
... ......
... ... ... ... ...
.. : -
... ............
... ......
•
Het stedelijke gebied wordt gescheiden van het hoogspoor door een lange, lineaire betonnen wand. In de zijden van deze wand zijn als het ware massa's ingeduwd (grijze pijlen), waardoor er inkepingen in het hoogspoor ontstaan. In het centrum van de wand is er daarentegen een massa uitgetrokken (zwarte pijl). Dit illustreert de vormingvan het oorspronkelijke station. Tussen de in- en uitkepingen is er een korte neutrale overgang.
58
--------------. -:
~------- - ------- - ------- - -- - ---------- - ---~
.. Hoogspoor wand
HOOGSPOOR
Analyses Van Een Monument
I
I BINNENSTAD
Logistiek
I
• Door het stedelijke gebied lopen drie prominente logistieke stroken . Deze stroken zijn op te delen in traag (lichtrood) en snel (rood) verkeer. Het snelle verkeer scheidt het station van de binnenstad.
.I
Fragmentatie • De stationslocatie zorgt voor een fragmentatie in vier zones. Deze zones zijn in te delen in: a)~ tationsplein, b) het busstation, c) het parkeerterrein en d) de spoorlaan .
HOOGSPOOR STATION
11.
HOOGSPOOR -
STATION
BINN ENSTAD
Schematisch Model • Een combinatie van de concepten levert het volgende macro model op. Hierbij valt op dat de oostelijke inkeping een overstek heeft met specifieke Y-vormige betonnen kolommen als stijl elementen . Hierdoor bestaat het stationsgebied uit drie type vormen: Substractie, Extractie en Overkapping.
60
Analyses Van Een Monument
HOOGSPOOR STATIONSGEBOUW
El -~I ~... --------------------------------------·~~ '-SPOORLAAN
I
I I
HOOGSPOOR I
STATIONSGEBOUW
lnsluiting • Uit de macro analyse komt naar voren dat het stedelijke gebied wordt ingesloten . Hetzelfde concept wordt toegepast op meso schaal. De stationslocatie (het stationsgebouw en haar perronnen) is binnen een bepaald gebied ingesloten. Deze insluiting wordt aan de westzijde gevormd door het spoorwachthuis, aan de oostzijde door de kloktoren, in noord door het hoogspoor en in zuid door de spoorlaan. Hierdoor ontstaat een lineair georienteerd stationsgebied .
Overkapping • Het stationsgebouw wordt geaccentueerd door een unieke dakconstructie. Deze overkapping ligt aan de basis van het concept 'alles-onder-eenkap'. Onder de kap zijn alle stationsfuncties en de perronnen geplaatst. De kap zelf is een bijzonder element dat is opgebouwd uit 12 hyperschalen.
In / Uit & Ophogen • Uit de macro analyse komt tevens naar voren dat het stationsgebouw een uit het hoogspoor getrokken massa is. Op meso schaal wordt dit "In I Uit" concept van massa's herhaald. In de gehele massa, die uit het hoogspoor getrokken wordt, worden wederom massa's terug geduwd. Daarbij wordt de gehele massa opgehoogd met een niveau (t/m circa 7 meter hoogte). Tezamen zorgt dit voor het bijzondere spel van volumes waaruit het stationsgebouw is opgebouwd.
62
Analyses Van Een Monument
+1 niveau ophoging
Schematisch Model • Uit bovenstaande analyses komt het volgende mesa model voort.
Hyperschaal • Het dak ontleent haar unieke vorm aan het wiskundige principe van een hyperschaal. Een hyperschaal bestaat uit twee tegengestelde hyperbolen in een vlak. Dit komt tot stand doordat twee eindpunten van een vierkant omhoog geduwd warden (hierdoor ontstaat een holle hyperbool) en tegelijkertijd het middenpunt van dit vierkant ook omhoog wordt geduwd; dus tegen de richting van de holle hyperbool in. Hierdoor ontstaat de hyperschaal. Het gehele dak is opgebouwd uit meerdere dakvlakken, waarbij elk vlak is opgebouwd uit een hyperschaal op zich. De dakvlakken zijn 21 x 21 men de verhoging van een eindpunt is 5,75 m.
Modulariteit • Het gehele dak is opgebouwd uit 12 dakvlakken (licht rood). De dakvlakken liggen allen op een vaste afstand van 4,2 m van elkaar. Deze afstand is gevuld met lichtstraten (grijs), welke bestaan uit een stalen raamwerk met daartussen glasplaten. Als de lage punten van de dakvlakken bij elkaar komen is daar een open ruimte (danker rood) ten behoeve van de draagconstructie . Hierin bevindt zich tevens de hemelwater afvoer. Bij de samenkomst van hoge punten is er een glazen piramide 6f aan de randen een glazen driehoek. Dit koppelingsprincipe kan oneindig warden toegepast. Het totale dak is nu 147 x 46,2 men benadrukt hierdoor een lineariteit.
64
Analyses Van Een Monument
Draagkolommen • Het gehele dak rust op een betonnen draagconstructie, welke bestaat uit vier betonnen kolommen (rood) die de vorm hebben van een poort. Deze kolommen rusten op het macro element; het hoogspoor (grijs). Deze kolommen zijn gepositioneerd onder de middenstrook van het dak, waar de lage punten samen komen.
•
Het gehele dak wordt Pylonen "zwevend" gemaakt door zes stalen pylonen (donker rood) . Deze pylonen steken boven het dak uit . Vanuit daar gaan er per pyloon vier trekstangen (zwart) naar de laagste punten van de omringende dakvlakken. De twee kortste trekstangen trekken het dakvlak omhoog. De twee lange trekstangen trekken zich vast aan middenstrook van de dakconstructie.
66
Analyses Van Een Monument
Schematisch Model • Het bovenstaande model komt voort uit een samenvoeging van de dakconcepten . Dit is tevens het huidige ontwerp van de dakconstructie. Hierin is te zien dat de betonnen kolommen op het hoogspoor staan, dat de laagste punten in de middenstrook van het dak op deze betonnen kolommen rusten en dat de stalen pylonen ervoor zorgen dat de laagste punten aan de randen van het dak omhoog warden getrokken en zich tevens vast trekken aan de middenstrook van de dakconstructie. Hierdoor ontstaat er een enorme zwevende kap (147 x 46,2 m) die in essentie rust op het hoogspoor en waaronder een immense overkapte ruimte ontstaat.
Overstek
• Uit de meso analyse komt naar voren dat het stationsgebouw bestaat uit verschillende volumes . De volumes worden op micro schaal verder uitgewerkt. Ten eerste is er bij verschillende volumes een overstek gecreeerd doordat de plint terug het volume in wordt geduwd. Deze overstekvorm sluit aan op de overstek die ook op de macro schaal is toegepast.
Publiek / Prive • Ten tweede zijn de volumes transparant of juist gesloten . Transparante volumes corresponderen met publieke ruimten, gesloten volumes met prive of commerciele ruimten.
68
Analyses Van Een Monument
•
Grid • De plattegrond van de volumes staat op een grid van 4,2 m x 4,2 m. De constructie van de volumes heeft een maatvoering bestaande uit hele grid eenheden (4,2 m) of halve eenheden (2,1 m) . 0 0
N
~
T
4200
Het Exo Skelet • Het overgrote dee I van de volumes is voorzien van een exo skelet (rood). Het exo skelet is een secundaire constructie voor het dragen van de daken van deze volumes en de lattenconstructies (zwart) die gebruikt warden als aanduidingsborden. Door het dragen van het dak creeert het exo skelet de mogelijkheid tot grate transparante volumes. Het exo skelet zelf rust op het hoogspoor en leunt dus als het ware op dit macro element. Tevens is het typerend dat het exo skelet enkel specifieke stationsfuncties omarmt. Ruimten die tevens de stad dienen (licht rood) warden uitgesloten en krijgen een vlakke, meer simpele gevel.
Schematisch Model
• Vanuit de concepten ontstaan de volgende modellen van de verschillende volumes. Het bovenste model is de vorm van het oorspronkelijke station. Oorspronkelijk was er nog een zonnedek aanwezig. Het onderste model is het huidige ontwerp, waarbij het zonnedek is afgebroken.
70
Analyses Van Een Monument
I
__; ''
BRABANTSTAD DEEL II
ANALYSES VAN EEN MONUMENT
AUGUSTUS 2011
ing. A.WM. Lavrijssen
T E E
+316 48 25 25 58 a.w.m
[email protected] [email protected]
