Tekstproductie Tom de Vries // Fotografie ABT Delft, Henk Wind en Tom de Vries // Tekenwerk Henk Heusinkveld
De nieuwe achtergevel werd 2,5 meter uitgebouwd en voorzien van ruime balkons. De kopgevels zijn geïsoleerd en bekleed met een opvallende witte beplating.
42 // Bouwwereld
42-47_renovatieorionstraat.indd 42
01-04-14 16:40
Project renovatie //
Bestaande achtergevel met gedateerde materialisatie en detaillering.
Lichte uitbreiding drie woonblokken Drie woonblokken in Rotterdam-Schiebroek zijn na een volledige stripbeurt vergroot met 2,5 meter extra woningdiepte en voorzien van een optopping. Hoogwaardige vernieuwbouw was hier goedkoper dan sloop en nieuwbouw.
Bouwwereld // 43
42-47_renovatieorionstraat.indd 43
01-04-14 16:40
// Project renovatie
De woonblokken werden voor de vernieuwbouw geheel gestript tot op de kale betonvloeren en schoongebikte bouwmuren.
Vernieuwbouw woonblokken // Locatie: Orionstraat, Schiebroek // Opdracht: Bouwver. Onze Woning // Bouw: september 2012 – dec. 2013
De wijk 110 Morgen in Rotterdam-Schiebroek is een prachtig voorbeeld van naoorlogse volkshuisvesting: een strak geordend stedenbouwkundig plan met de kenmerkende stempelverkaveling, ingevuld met woonblokken die snel en uiterst efficiënt zijn neergezet. Eind jaren 90 is een grootschalige herstructurering in gang gezet. “Dat waren nog de vette jaren en dat kun je zien aan de rijkdom waarmee die stadsvernieuwing toen nog werd uitgevoerd”, zegt architect Peter Couwenbergh van het Rotterdamse ConsortArchitects. Couwenbergh heeft in 2011, midden in de crisis, in opdracht van Bouwservice Buskoop het ontwerp gemaakt voor de vernieuwbouw van drie woonblokken aan de Orionstraat. “Dit is weer een andere tijd, met andere mogelijk heden.” De vraag was hier om niet rigoureus te slopen en nieuw te bouwen, maar om een plan te maken dat uitgaat van voordeliger vernieuwbouw, uiteraard wel met de gevraagde opwaardering. De drie verdiepingen hoge blokken zijn hiervoor tot op het casco gestript en aan de achterzijde met tweeënhalve meter uitgebreid, er zijn liften geplaatst en iedere woning heeft een groot uitkragend balkon gekregen. Bovendien is het totaal aantal woningen uitgebreid van 36 naar 48 dankzij de toevoeging van een extra bouwlaag. Bedrijfsleider Richard Winkelman van Bouwservice Buskoop meldt trots dat de uiteindelijke bouw kosten binnen het budget zijn gebleven. Een budget dat lager was dan de geraamde kosten voor sloop en nieuwbouw.
De 2,5 meter diepe balkons kragen uit en worden niet ondersteund door kolommen vanwege beperkende bepalingen in het bestemmingsplan.
Zwakke Cusvellervloeren Projectconstructeur Willem Klaverveld van ABT kreeg de opdracht om uit te rekenen of de bestaande constructie sterk genoeg was om de uitbreidingen aan te kunnen. De woonblokken dateren uit de jaren 50 en het is te zien dat er toen veel, snel en zuinig gebouwd moest worden. Klaverveld: “De fundering is goed, met forse funderingsbalken en betonpalen met verzwaarde punt. Ook de gemetselde bouwmuren hebben voldoende draagkracht om het extra gewicht van een vierde bouwlaag te kunnen dragen. Probleem is de zogenoemde Cusvellervloer. Deze gedateerde, van bouwmuur tot bouwmuur lopende vloer van lichtgewicht betonbroodjes, met minimale wapening en aanstorting met beton, bleek niet in staat om maar enige toe voeging van gewicht te dragen.” Voor de vernieuwbouw was het constructieve uitgangspunt dan ook om minimaal gewicht toe te voegen en om de bestaande
44 // Bouwwereld
42-47_renovatieorionstraat.indd 44
01-04-14 16:40
vloeren volledig te ontzien. Tevens zijn extra stabiliteitsverbanden aangebracht in de lengterichting van het bouwblok. Deze verbanden bestaan uit HEA 140-kolommen en liggers met diagonale strips van 120 x 10 mm en zijn weggewerkt in een dubbele muur achter de badkamers van de twee middelste woningen.
1
Uitbreiding Constructeur Klaverveld: “We hebben overwogen om zowel aan voor- als achtergevel een uitbreiding te maken, met over het bestaande gebouw heen een extra verdieping die zou afsteunen op de uitbreidingen. Met zo’n overkluizing zou de vergroting én de optopping een eigen constructie krijgen onafhankelijk van de bestaande bouw.” Dat bleek toch financieel niet haalbaar. Bovendien toonde een quickscan aan dat het gebouw voldoende reserves had om een lichte optopping te kunnen dragen. De door Bouwvereniging Onze Woning gewenste uitbreiding is nu alleen aan de achtergevel gemaakt, met een diepte van 2,5 meter. Daarvoor is een onderheide betonfundering gemaakt, die met ingelijmde stekeinden verbonden is aan de bestaande fundering. Op deze fundering staat een staalconstructie die met UNPprofielen aan de bestaande bouwmuren is verankerd. Het vloerveld hierin bestaat uit staalplaatbetonvloeren, terwijl de bouwmuren zijn aangeheeld met porisosteen.
2
3 Keramische steen Voor de toevoeging van de vierde bouwlaag werd vanuit constructief oogpunt ook gekozen voor de lichtgewicht porisostenen, die ook nog drukkrachten kunnen opnemen. Deze keramische steen is tevens in een lijmvariant beschikbaar (Porotherm Poriso), die een snelle en goedkopere verwerking mogelijk maakt. De goede ervaringen in de beginfase van het project, deed de partners besluiten om deze lijmvariant in het gehele project toe te passen, inclusief de binnenbladen van de nieuwe gevels. Voor de optopping is over de bestaande dakvloer een nieuwe vloer aangebracht. Deze bestaat uit een balklaag van bouwmuur tot bouwmuur met daarover een beplating van underlayment en Fermacell. Om de onderliggende woningen meer akoestische en thermische isolatie te geven, is hieronder een verlaagd plafond van metalstud aangebracht. Dit was
1 // De belasting van de uitkragende balkons wordt met isokorven overgebracht naar de staal constructie van de uitgebouwde achtergevel. 2 // De constructie van de balkons bestaat uit staalprofielen rondom en een alleen aan de randen ondersteunde Corapan vloerplaat. 3 // Per woonlaag verspringen de balkons en zo wordt de dynamiek in het gevelbeeld vergroot.
Bouwwereld // 45
42-47_renovatieorionstraat.indd 45
01-04-14 16:40
// Project renovatie
Met een afwerking van witte vezelcementplaat aan de kopgevels en de omranding van de langsgevels is de metamorfose van de gerenoveerde woonblokken compleet.
ogelijk dankzij de relatief grote vrije hoogte van 2,7 meter m tussen de vloeren. Bijkomend voordeel was dat al het nieuwe leidingwerk boven dit verlaagde plafond kon worden aangebracht. Het verlaagde plafond is tussen de muren aangebracht en is nergens aan de bestaande vloer opgehangen. Ook voor alle nieuwe tussenwanden is metalstud gebruikt. Balkons De uitkragende balkons hebben een stalen frame dat met isokorven aan de staalconstructie van de uitbreiding is bevestigd. Hierin ligt een vloer van Corapan, een lichtgewicht aluminium sandwichpaneel dat alleen aan de randen is opgelegd op het balkonframe. Architect Couwenbergh vertelt dat aanvankelijk de balkons ontworpen waren met een ondersteuning van kolommen aan de buitenrand. Het bestemmingsplan liet die extra ‘uitbreiding’ op het maaiveld niet toe. Nu zijn dus ook de balkons op de begane grond uitkragend en minimaal vrij gehouden van het maaiveld.
Fris uiterlijk De woonblokken tellen nu elk 16 woningen, die van binnen en van buiten compleet vernieuwd zijn. De nieuwe gevels zijn gemaakt van donkerrode baksteen met horizontale lichtgekleurde rollagen ter hoogte van de verdiepingsvloeren. Dichte delen in de kozijnen hebben een invulling met hardhouten schroten. Opvallend zijn de witte kopgevels, met daarop aansluitend de dakrand aan de langsgevels. Couwenbergh: “We vonden in België het product Ornimat, een 10 mm dikke hoogwaardige vezelcementplaat met rondom een fraaie witte kleur.” De gevelplaten zijn met tussenkomst van compriband blind bevestigd op een geïmpregneerd houten regelwerk, dat gevuld is met isolatie en dampremmende en waterkerende folies.
Voor de kopgevels en de dakrand is een hoogwaardige witte vezelcementplaat toegepast 46 // Bouwwereld
42-47_renovatieorionstraat.indd 46
01-04-14 16:40
Projectgegevens // Locatie: orionstraat, rotterdam-schiebroek // Opdrachtgever: Bouwvereniging onze woning, rotterdam, bvow.nl // Ontwerp: ConsortArchitects, rotterdam, consortarchitects.com // Adviseur constructies: ABT, delft, abt.eu // Adviseur trapconstructie: Van eden Bouwconstructies, Amsterdam, vaneden.eu // Adviseur installaties: innax, Veenendaal, innax.nl // Uitvoering: Bouwservice Buskoop, rotterdam, buskoop.nl // Bouwperiode: september 2012 – december 2013
HEA160 80x80x8 UNP240 doorgaand
9790
80x80x6,3
Nwe vloer (balklaag 71x221 hoh 600) op 8850+
3950
Nwe vloer (balklaag 71x221 hoh 600) op 8850+
2520
HEA160 HEA160
HEA160
HEA120
2674
80x80x8
HEA160
UNP160 Vloerplaat Corapan Floor UNP160
Bestaand dak op 8550+
HEA100 Liftschacht HEA160 onder vloer
Cusvellervloer
2300
2520
3970
3970
2520
2300
2520
3885 1:250
Alu daktrim wit Vezelcementplaat Randbalk hout
Kunststof dakbedekking
Stalen randligger
Waterdichte, dampopen folie
Afschotisolatie Houten frames voor kader en kozijn Houten balklaag
Waterwerende folie Hardhouten plint Underlayment Ruimte voor installaties Metalstudplafond Plafondafwerking
Nieuwe gevel: - Metselwerk - Luchtspouw - Isolatie - Porotherm Porisostuc - Wandafwerking
Balustrade alu spijlen hoh 100mm
Hardhouten kozijn Waterdichte folie Kiepraam en isol. beglazing Isokorf type KST Dorpel Holonite
Metselwerk rollaag Stalen metselwerklatei
150
Stalen schotjes HEA160
HEA160
UNP160
Spuwer
UNP160
Rvs goot
Anhydrietvloer egalisatie Staalplaatbetonvloer
HEA160
Stelkozijn multiplex Hardhouten kozijn Kiepraam en isol. beglazing Kolom 80x80x8
Ingelijmde ankers ø12mm hoh 1m
UNP240 doorgaand
Vloerplaat Corapan Floor
Plafondafwerking
Bestaande Cusvellervloer
Ruimte voor installaties Geïsoleerd metalstudplafond
1:20
Bouwwereld // 47
42-47_renovatieorionstraat.indd 47
01-04-14 16:40
