Bouwwereld _Project bella donna.indd :04

// Project Renovatie

Tekstproductie en fotografie Tom de Vries // Tekenwerk Henk Heusinkveld

Binnenaanzicht kartelgevel op de begane grond vanuit een stand­punt dat de gevel geheel open lijkt. De vensterbank heeft een bekleding van CVS-bepla­ ting. De bekleding aan de bui­ ten­zijde is van hogesterkte-­ be­ton.

26 // Bouwwereld

26-30_Project bella donna.indd 26

28-11-12 16:04

Renovatie Bella Donna // Locatie: Bella Donna, Amstelveen // Opdrachtgever: ProWinko, A’dam // Bouwperiode: jan. 2010 – najaar 2012

Gekartelde gevel op nieuwe vloerrand Het gerenoveerde kantoor Bella Donna heeft een gekartelde gevel met schuin geplaatste aluminium kozijnen, die afwisselend open en gesloten zijn uitgevoerd. De toegevoegde vloer- en dakran­den zor­ gen voor heldere kaders die het gebouw los van het maaiveld tillen. Het kantoor Bella Donna, gelegen aan de gelijknamige straat in Amstelveen, was een karakteristiek voorbeeld van de architec­ tuur uit de jaren ’60: Helder, een beetje bruut, modernistisch en voorzien van voor die tijd vooruitstrevende materialen en tech­ nieken. Maar dat was niet meer voldoende om aan de huidige eisen van duurzaamheid, energiegebruik en comfort te voldoen. Tot 2009 was hier het hoofdkantoor van Wella (van de haarlak­ ken) gevestigd. Het complex heeft nu een nieuwe eigenaar, die het heeft laten renoveren en het tuinhuis erachter heeft vervan­ gen door nieuwbouw. Het gerenoveerde kantoor wordt ver­ huurd, terwijl de eigenaar zelf het tuinhuis in gebruik neemt als kantoorpaviljoen. Het gerenoveerde kantoorgebouw is twee verdiepingen hoog en bestaat uit drie vleugels, met op het cen­ trale ontmoetingspunt een dakopbouw. Iedere verdieping is vanuit het centrale deel bereikbaar en is afzonderlijk verhuur­ baar. Benthem Crouwel Architekten tekende voor de renovatie van het kantoorgebouw én de bouw van het nieuwe tuinhuis.

De klepraampjes in het met geprint hardglas beplakte gesloten kozijn geven de gebruikers de mogelijkheid om met buitenlucht te ventileren.

Vergrote footprint Projectarchitect Heymen Westerveld is er met zijn ontwerp voor de renovatie in geslaagd de beeldkwaliteit van het oorspronke­ lijke ontwerp (architect Webber) minstens te evenaren. De drie vleugels hebben een nieuw uiterlijk, mede doordat gebruik is

Bouwwereld // 27

26-30_Project bella donna.indd 27

28-11-12 16:04

// Project Renovatie

1

2

3

1 // Aanzicht oude gevel, ontworpen door architect Webber in 1960. 2 // De nieuwe gevel heeft helderwitte kaders met daartussen een kartelgevel van om en om schuin geplaatste aluminium kozijnen. 3 // De dakopbouw heeft een bekleding van composietelementen in dezelfde kleur als de prefab elementen aan de vloer- en dakranden van de kantoorvleugels.

gemaakt van de mogelijkheid in het be­ stemmingsplan om de footprint met 10 procent te vergroten. Alle langsgevels zijn nu 80 cm naar buiten geplaatst. De nieuwe verdiepingshoge aluminium kozijnen zijn wisselend schuin geplaatst, waardoor in plattegrond een kartelvorm ontstaat. De gevel krijgt stijfheid door op de binnenhoek geplaatste Y-vormige ribben van gezet aluminium. De kozijnen in de kartelgevel hebben afwisselend helder doorzichtglas en glas met een wit­te stippenprint, dat over het kozijn is ge­lijmd. Met dit ondoorzichtige hardglas is van het kozijn een gesloten (en geïso­ leer­de) doos gemaakt. Op subtiele wijze is telkens een klepraampje opgenomen om een natuurlijke ventilatie mogelijk te ma­ken. Westerveld: “Met deze kartelgevel, afwis­ selend open en gesloten, krijgt het ge­ bouw plasticiteit en een grote dynamiek. Als je langs en om het gebouw loopt, toont het zich op het ene moment als een gesloten doos, maar een paar passen verder kijk je dwars door het gebouw heen. Ook als je binnen door de ruimtes loopt, heb je telkens een ander beeld van de weldadige groene buitenruimte.” Nieuwe vloer- en dakranden De vergroting van de footprint maakte het mogelijk om de gevels naar buiten te plaatsen, waardoor de kartelvorm ge­ maakt kon worden zonder ruimteverlies. De kartelgevel is ingeklemd tussen met beton beklede banden ter hoogte van de vloervelden, waarbij de betonrand van de begane grond enigszins is opgetild. Op de begane grond zijn hiervoor consoles geplaatst op de betonnen randbalk in de vloer. Deze consoles zijn onderdeel van de nieuwe borstwering en vormen tevens de constructie voor de uitkragende ven­ sterbank waarop de nieuwe kartelgevel is geplaatst. In tegenstelling tot de gevel uit 1960 heeft de nieuwe gevel daarmee een nadrukkelijke onderkant gekregen, waar­ door het gebouw loskomt van het lager­ gelegen maaiveld. Aan de betonnen verdiepingsvloer zou­ den ook stalen consoles worden beves­ tigd. Deze zijn uiteindelijk in de uitvoering vervangen door een aanstorting met beton. Op deze wijze was een betere aansluiting met de relatief dunne beton­ vloer mogelijk en werd bovendien de constructie direct bestand tegen brand­ overslag naar de eerste verdieping. De uitbreiding van de dakvloer is wel met

28 // Bouwwereld

26-30_Project bella donna.indd 28

28-11-12 16:04

De betonvloer op de verdieping is niet met consoles maar met aangestort beton vergroot.

stalen consoles gedaan, die hier aan de bestaande dakvloer met stalen liggers zijn gekoppeld. Maatvoering en afwijkingen Tussen ontwerp en uitvoering zitten bij te renoveren gebouwen vaak aanzienlijke verschillen. Maatvoering van oorspronke­ lijke tekeningen komen vrijwel nooit over­ een met de werkelijkheid. Dat gold ook voor Bella Donna. Westerveld: “Ogen­ schijnlijk is in ons ontwerp sprake van een grote mate van repetitie van gelijke bouw­elementen. Helaas is dat schijn, want alles is uiteindelijk maatwerk van­ wege de tot 10 centimeter grote maatver­ schillen waar gelijke afmetingen bedoeld waren.” Ook de ontworpen aanpassingen in het centrale deel van het gebouw bleken tijdens de uitvoering veel meer conse­ quenties te hebben dan was voorzien. Westerveld daarover: “Kolommen bleken niet boven elkaar te staan, waar dat wel de bedoeling was. Ook de betonbalken liepen niet waar ze hoorden en hadden afwijkende afmetingen en richtingen. Met röntgenapparatuur hebben we de aan­ wezige wapening moeten detecteren.” Deze verzuchting geldt niet voor de dak­ opbouw, die geheel nieuw is. Opvallend zijn hier de vooroverhellende glaspuien die op de relatief kleine vloeroppervlak­ ken een verrassend verruimend effect hebben. Topklassering duurzaamheid Vanuit de vensters van de dakopbouw is er zicht op het dak van de drie vleugels, waar in een deel van de dakbedekking

Als het zonweringscreen is neergelaten ontstaat tussen de kartelgevel en het screen een afgesloten ‘erker’ van waaruit de opgewarmde lucht kan worden afgezogen.

een flexibel PV-systeem is opgenomen. Het energieopwekkende dak is het resultaat van innovatieve samenwerking tussen dakdekkers Schadenberg Dakwerken en Schiebroek Dakbedekkingen met Duurstroom. De zuinige energiehuishouding in het gebouw beperkt zich niet tot het dak. Er is een intelligente E-installatie, er is energiezuinige koeling en verwarming in combinatie met warmte-koudeopslag en de overvloedige beglazing in het gebouw is zon- en warmte­ werend. In het luchtbehandelingsysteem is evengoed rekening gehouden met de zon­newarmte die door de beglazing binnenkomt. De driehoekige volumes achter de kartelgevel worden bij zonneschijn met een zonwerend maar lichtdoorlatend screen afge­sloten. De in dit volume opgewarmde lucht wordt in de plafondkoof afgezogen. Daardoor blijft de ruimtetemperatuur op een aangenaam niveau. Samen met het gegeven dat een bestaand gebouw is hergebruikt, maakt dit alles dat het kantoor het duurzaamheidslabel GreenCalc A kreeg.

“Met deze kartelgevel krijgt het ge­ bouw plasticiteit en dynamiek. Soms lijkt het een geslo­ten doos, dan weer kijk je dwars door het gebouw heen” Bouwwereld // 29

26-30_Project bella donna.indd 29

28-11-12 16:04

// Project renovatie Projectgegevens // Locatie: Bella donna, Amstelveen // Opdrachtgever: Prowinko, Amsterdam, prowinko.com // Ontwerp: Benthem Crouwel Architekten (projectarchitect Heymen westerveld), Amsterdam, benthemcrouwel.nl // Bouwmanagement: Boag Advies en management, rotterdam, boag.com // Adviseur constructies: Pieters Bouwtechniek, Amsterdam, pietersbouwtechniek.nl // Adviseur bouwfysica: dGmr raadgevend ingenieursbureau, den Haag, dgmr.nl // Adviseur installaties: wHr installatie-adviseurs, utrecht, whr.nl // Uitvoering: Aannemingsbedrijf H.J. Jurriëns, utrecht, jurriens.nl // Aluminium gevel: kloosterman Geveltechniek, Heerenveen, kloosterman.nl // Bouwperiode: januari 2010 – najaar 2012

EPDM-dakbedekking Multiplex 18mm Isolatie 120mm Houten balklaag tussen st. consoles Dampr. folie Gezette alu daktrim 7920+

Trechter vacuüm-hwa Nwe dakbedekking deels met 500m2 pv-cellen Houten randbalk Nw dakbeschot tpv dakrand Nwe randbalk Nwe afschotisolatie

Stalen console Prefab elementen lichtgewicht hogesterktebeton 25mm 7920+

Bestaande stalen ligger

Nwe houten klossen

6x4050

Stalen hoeklijn Sleuf 20x1500 tbv afzuiging 'erker'

8100

Houten schoor Akoestisch syst.plaf. Verzamelleiding hwa Unit zonwering met motorbediening Multiplex 18mm met cvs-plaat 2mm

8100 1:750

Geïsoleerde beglazing Alu pui Sleuven in betonelement 850+

Multiplex 15mm Dampremmende folie Multiplex 18mm Cvs-beplating 2mm

Stalen goot, tbv steun betonelement

Stucstopprofiel Spuitwerk Kalkzandsteen 150mm Waterkerende laag Isolatie 120mm Houten balklaag

Spuwer aan goot

Uitzetraam hardglas

500+ 4630+

Isolatie 100mm

Sandwichpaneel Geëmailleerd glas gelijmd op alu kozijn Mv=180-

Geventileerde spouw

Stalen consoles Stalen hoeklijnen Prefabelementen lichtgewicht hogesterktebeton 25mm Cementpaneel 10mm Harde isolatie 120mm

Cvs-plint op multiplex Peil=0 Afwerkvloer 60mm Bestaande kanaalplaatvloer

850+

Funderingsbalk

1:20

30 // Bouwwereld

26-30_Project bella donna.indd 30

28-11-12 16:04