Borstkanker bij de man Borst kanker komt ook bij mannen wellicht minder frequent dan bij vrouwen. Dit is vaak geassocieerd met zwaarlijvigheid en een voorgeschiedenis van prostaatkanker. Verhouding borstkanker man/vrouw is 1/80 tot 1/100. Een man kan ook zijn borsten best onderzoeken op regelmatige basis. Het familiaal voorkomen van mannelijke borstkanker is ook een indicatie voor een erfelijkheidstest. Behandeling van borstkanker bij de man volgt dezelfde richtlijnen zoals borstkanker bij de vrouw. Hieronder kan u het artikel vinden van Henk Van Daele in verband met borstkanker bij oudere mannen.
Oudere mannen met borstkanker Henk Van daele, survivor , vrijwilliger bij de vzw ‘Leven zoals Voorheen’. Het was tijdens de maand november 1999. Op een vroege morgen zei mijn echtgenote in bed: ‘Wat heb je hier? Ik voel een bolletje’. We haastten ons naar de badkamer. Vanuit verschillende hoeken bekeken we mijn linkerborst. Om beurt betastten we de huid naast mijn linkertepel. Een harde knobbel in de vorm van een boon, ongeveer een centimeter groot, hoorde daar duidelijk niet thuis. Gelukkig wisten we dat borstkanker bij mannen mogelijk was, zodat we onmiddellijk de huisarts ter hulp riepen. Hij kon slechts onze vrees bevestigen. Toen ging het snel: mammografie, echografie, bloedonderzoek, scan van de lever, röntgen van de longen, enz. Een week later volgde er een gemodificeerde radicale mastectomie met gelijktijdige schildwachtklierbiopsie1. Twee sentinelknopen waren al aangetast dus gingen de artsen over tot een okseltoilet. De daarop volgende zes weken greep de radiotherapie plaats. Verder heb ik vijf jaar mijn dagelijks pilletje tamoxifen (Nolvadex) geslikt, en dan nog drie jaar letrozole (Femara). De halfjaarlijkse controles in de borstkliniek zijn inmiddels routine geworden. Als 69-jarige Vlaamse gepensioneerde ben ik toen op zoek gegaan naar betrouwbare informatie over borstkanker. Zoals andere lotgenoten zocht ik antwoorden op mijn vele vragen. Waarom ik? Waarom krijgt een man een ziekte die velen, ten onrechte trouwens, als een vrouwenziekte beschouwen2? Zijn
er verschillen tussen borstkanker bij vrouwen en dezelfde ziekte bij mannen? Is dit erfelijk? Hoeveel mannen krijgen borstkanker? Waarom krijg je borstkanker tijdens een periode met zeer veel vrije tijd zodat je intens van het leven zou kunnen genieten? Is de medische behandeling bij vrouwen en bij mannen gelijk? Wat zijn de prognoses voor vrouwelijke en voor mannelijke patiënten? Wat zal mijn levenskwaliteit zijn tijdens de volgende jaren? Zijn er zelfhulpgroepen voor mannen met borstkanker? Bestaat er oncopsychologische begeleiding voor mannelijke patiënten? Enzovoort. Door dagelijkse lectuur over borstkanker in boeken, gespecialiseerde tijdschriften, op het internet, en door deelname aan binnen- en buitenlandse congressen en studiedagen, kreeg ik een aantal wetenschappelijke antwoorden op mijn vele vragen3. Het aantal mannen met borstkanker en hun leeftijd op het ogenblik van de diagnose staan vermeld in het Kankerregister4. Het Vlaams Gewest, met ongeveer zes miljoen inwoners, registreerde volgende aantallen patiënten: Jaar Mannen Vrouwen Verhouding M/V 1995 38 3.192 1/84 1996 57 3.922 1/68 1997 46 4.093 1/89 1998 43 4.332 1/100 1999 51 4.665 1/91 2000 64 4.906 1/76 2001 66 5.340 1/81 2002 62 5.293 1/85 2003 67 5.597 1/83
Het duidelijk stijgend aantal Vlaamse patiënten, van beider kunne, kan niemand onverschillig laten. Stijging die zich trouwens ook in andere landen voordoet5. 1 BOUGHEY
J. et al., Comparative analysis of sentinel lymph node operation in male and female breast cancer patients, Journal of the American College of Surgeons, 2006, 4, 475-480; GENTILINI O. et al., Sentinel lymph node biopsy in male patients with early breast cancer, The Oncologist, 2007, 12, 512-515. 2 DE BOER M. & SMIT-JOBSE I., Aandacht voor mannen met ‘vrouwenziekte’, Oncologica, 2007, 1, 34-36. 3 VAN DAELE H., Borstkanker met puntjes, Antwerpen-Amsterdam, 2002. 4 Zie: www.kankerregister.org. 5 PARKIN D., WHELAN S., FERLAY J., TEPPO L. & THOMAS D., Cancer Incidence in Five Continents. Vol. VIII, Lyon, International Agency for Research on Cancer, 2002.
2 Welke leeftijd hebben de Vlaamse patiënten op het ogenblik van de diagnose? Een eenvoudige optelling van alle patiënten tussen 1995 en 2003 per leeftijdscategorie maakt dit duidelijk. Aantal nieuwe vrouwen in Vlaams Gewest 1995-2003 0 1000
2000 3000 4000 5000 6000 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-... Leeftijd Aa nt al Reeks2
Aantal nieuwe mannen in Vlaams Gewest 1995-2003 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-... Leeftijd Aantal
Reeks2
3 Een vergelijking tussen de twee tabellen toont een opvallend verschil. Borstkanker kan op elke leeftijd voorkomen, zowel bij vrouwen als bij mannen6. Maar de meeste mannen zijn gemiddeld toch een flink pak ouder op het ogenblik van de diagnose: 61 % van de mannelijke patiënten was 65 jaar of ouder tijdens de periode 1995-2003, tegenover slechts 41.8 % van de vrouwelijke patiënten. Dit betekent dat de meerderheid van de nieuwe mannelijke patiënten niet meer professioneel actief was. Zulks impliceert dat deze gepensioneerde mannen beschikbaar zijn voor allerlei activiteiten zoals intens lotgenotencontact, deelname aan programma’s zoals ‘Herstel en Balans’, verwenweekends, recreatieve sportbeoefening, yoga, enz. Patiëntenverenigingen zouden hiermee rekening kunnen houden en een en ander organiseren voor deze kleine maar specifieke doelgroep. Net zoals bij vrouwelijke patiënten, bestaat ook voor mannen het gevaar op lymfoedeem in de arm en/of de hand. Dit kan voor sommige beroepen een ernstig probleem vormen. We kennen alleszins een paar jongere mannelijke patiënten die door lymfoedeem in de arm op professioneel vlak problemen hebben ontmoet. Plastische chirurgie wordt ook bij mannelijke borstkankerpatiënten soms uitgevoerd. Een tepelreconstructie, tepeltatoeage en eventueel tatoeage van borsthaar kan bij jongere mannen zeker een oplossing zijn. Bij oudere mannen zal het wel minder voorkomen. De senoloog die me opereerde heeft het wel voorgesteld maar ik ben er niet op ingegaan. Vermits er voor mannen geen borstonderzoek (screening) wordt georganiseerd lijkt het aangewezen dat oudere mannen maandelijks borstzelfonderzoek uitvoeren. Borstzelfonderzoek voor de spiegel,
onder de douche, of liggend, het duurt slechts een minuutje en kost niets, maar het kan levens redden. In de Verenigde Staten wordt het wel degelijk aanbevolen. Dokter Sharon GIORDANO, een senologe verbonden aan het befaamde 'Anderson Cancer Center' van de University of Texas in Houston, zei in mei 2004: 'It's perhaps ironic that tumors in men are easier to feel than they are in women, yet the disease is being discovered at a later stage in men than in women'. Of vrij vertaald: borsttumoren zijn bij mannen gemakkelijker te voelen dan bij vrouwen, en toch wordt de diagnose bij mannen gewoonlijk in een later stadium gesteld. We weten wat het betekent als de tumor in een latere fase wordt gediagnosticeerd: een grotere tumor, meer kans op aangetaste lymfeklieren, meer kans op lymfoedeem in de arm, meer kans op metastase, enz. De conclusie ligt dus voor de hand: borstzelfonderzoek bij mannen? Zeker doen! Tijdens de laatste jaren is er opvallend meer oncologische belangstelling voor mannen met borstkanker7. Mannen werden vroeger medisch behandeld naar analogie van wat bij vrouwelijke patiënten gangbaar is. Daar komt nu stilaan verandering in8. Met name vooral wat betreft de hormoontherapie stellen oncologen zich ernstige vragen9. Recent is ook aandacht gegaan naar de oncopsychologie van de mannelijke borstkankerpatiënt. Mannen weten niet goed hoe ze met die zogenaamde vrouwelijke ziekte moeten omgaan. Dat bleek 6 Zeer
uitzonderlijk komt borstkanker zelfs bij kinderen voor: Szántó J. et al., Secretory breast cancer in a 7.5year old boy, The Breast, 2004, 5, 439-442. 7 FOLSCHE M., Op weg naar (h)erkenning van mannen met borstkanker, Oncologica, 2007, 2, 32-34. 8 GIORDANO S. et al., Breast carcinoma in men: a population-based study, Cancer, 2005, 2, 432-433; GIORDANO S., A review of the diagnosis and management of male breast cancer, The Oncologist, 2005, 10, 471-479; YING M., AGRAWAL A. & CHEUNG K., The ‘other half’ of breast cancer: a review of male breast cancer, The Journal of Men’s Health & Gender, 2005, 4, 406-413; AGRAWAL A. et al., Male breast cancer: a review of clinical management, Breast Cancer Research and Treatment, 2007, 1, 11-21; CZENE K. et al., How to treat male breast cancer, The Breast, 2007, 2, 147-152. 9 NAHLEH Z., Hormonal therapy for male breast cancer: A different approach for a different disease, Cancer Treatment Reviews, 2006, 32, pp. 101-105; DIMITROV N., COLUCCI P. & NAGPAL S., Some aspects of the endocrine profile and management of hormone-dependent male breast cancer, The Oncologist, 2007, 12, pp.
798-807; ARRIOLA E. et al., Aromatase inhibitors and male breast cancer, Clinical and Translational Oncology, 2007, 3, 192-194.
4 enkele jaren geleden duidelijk uit een artikel in Mammazone10. Sommigen verbergen hun ziekte op verschillende manieren: door het woord borstkanker niet te gebruiken, door hun familie niet in te lichten, door aan vrienden en kennissen te vertellen dat ze eigenlijk leukemie hebben of dat het slechts een cyste was, door niet meer halfnaakt rond te lopen en niet meer te gaan zwemmen, enz. Zeldzaam zijn de bekende figuren die zich als borstkankerpatiënt durven outen. In Nederland is er enkel de balletdanser Rudy van Dantzig11. De kleine werkgroep ‘Mannen met borstkanker’ van de BorstkankerVereniging Nederland poogt hierin enige verandering te brengen en wenst lotgenoten te begeleiden. In Duitsland maakte de internationale voetballer Wolfram Wuttke zich als patiënt bekend. In de Verenigde Staten verbergen vele mannen hun borstkanker niet langer. We denken aan de acteur Richard Roundtree, de ex-senator Edward Brooke, of aan John W. Nick waarvan de naam verbonden blijft aan een stichting voor mannelijke patiënten12. Mannelijke patiënten voelen zich eenzaam omdat ze meestal geen lotgenoten kennen13. Sommigen worden opstandig wanneer de media het steeds uitsluitend hebben over borstkanker bij vrouwen, of wanneer de bijsluiters van b.v. tamoxifen of letrozole de mannen niet vermelden. Ze voelen zich ook gekrenkt in hun mannelijkheid door de afwezigheid van een tepel en door de geschonden borstkas met het litteken. Hun zelfbeeld is gekraakt. De mannelijkheid is nog erger beschadigd bij die lotgenoten die wegens de toch ingrijpende hormoontherapie te maken krijgen met erectiestoornissen of met (al dan niet tijdelijke) impotentie. Net zoals vrouwelijke patiënten stellen ze zich natuurlijk vragen over de toekomst. Want ook bij mannen gebeurt het dat borstkanker na enkele jaren in de andere borst optreedt14, of dat zich een metastase voordoet in een ander lichaamsdeel. En in het achterhoofd is altijd het angstige besef aanwezig dat een aantal lotgenoten uiteindelijk aan borstkanker bezwijken. Toch moeten borstkankerpatiënten pogen te leven zoals voorheen, vóór de diagnose en de behandeling15. Dank zij de vooruitgang van de medische disciplines nemen de overlevingskansen van alle kankerpatiënten toe. ‘Living beyond cancer’ wordt voor velen een jarenlange mogelijkheid.
Gelijktijdig groeit het besef dat het psychische leven van (borst)kankerpatiënten zeer belangrijk is. De oncopsychologie van de ‘cancer survivors’ krijgt daarom steeds meer aandacht16. Dit is niet enkel het geval voor vrouwen, want ook voor mannen is borstkanker een zeer traumatische gebeurtenis. Maar over de psychische noden van de oudere mannen die hun borstkanker overleven zijn we nog slechts pover ingelicht17. 10 EKAMA
N., Voor mezelf gebruik ik nooit het woord borstkanker, Mammazone, 2003, 3, 24-27. T., Interview met van Dantzig, Zonnebloem, juni 2006, 8-10. 12 Zie: www.johnwnickfoundation.org. 13 ROSSEELS C., Jean Hellemans: Ik mis mannelijke lotgenoten, Leven, 2007, 33, 10-12. 14 SATRAM-HOANG S., ZIOGAS A. & ANTON-CULVER H., Risk of second primary cancer in men with breast cancer, Breast Cancer Research, 2007, 1, online 25.1.2007. 15 Ik ben vrijwilliger bij de Vlaamse zelfhulpgroep voor borstkankerpatiënten ‘Leven zoals Voorheen vzw’. 16 FEUERSTEIN M., Handbook of cancer survivorship, New York, 2007. 17 BRAIN K. et al., Psychological distress in men with breast cancer, Journal of Clinical Oncology, 2006, 1, 95101; IREDALE R., The experience of men with breast cancer in the United Kingdom, European Journal of Cancer, 2006, 42, 334-341; DONOVAN T., What makes a man a man? The lived experience of male breast cancer, Cancer Nursing, 2006, 6, 464-470. 11 VLIEGENBERG
