Regionaal ziekenhuis
Heilig HART
Naamsestraat 105 3000 Leuven tel.
: 016-209.810
Urologisch Centrum Dr. H. Breugelmans Dr. A. Winnepenninckx afspraken : 016-209.209 spoed : 016-209.280
Sterilisatie Bij de man. Informatiebrochure ten behoeve van de patiënt.
Een woordje uitleg over de mannelijke vruchtbaarheid ... Tot nog toe bestaat er geen geneesmiddel dat de vruchtbaarheid van de man op een afdoende wijze tijdelijk onderbreekt, zoals dit wel het geval is met de pil voor de vrouw. De enige methode die een volledige zekerheid biedt, is de sterilisatie. Het is een eenvoudige, risicoloze ingreep, die men echter best wel als definitief beschouwt. De mannelijke zaadcellen worden gevormd in de teelballen die zich in de balzak (scrotum) bevinden. In de bijballen, die tegen de teelballen aanliggen, worden de zaadcellen beweeglijk en van daar uit bewegen ze zich naar de zaadleiders. Deze lopen langs de liesstreek naar de onderbuik achter de blaas, waar ze in de zaadblaasjes uitmonden (figuur 1). Figuur 1 : lokalisatie van de geslachtsorganen bij de man :
blaas
zaadblaasjes
prostaat zaadleider
bijbal plasbuis teelbal
De zaadblaasjes dienen als reservoir voor de tijdelijke opslag van zaadcellen. Ze worden er vermengd met prostaatvocht dat de nodige voedingsstoffen bevat om de zaadcellen na de ejaculatie enige tijd in leven te houden. Tijdens de zaadlozing trekken de zaadblaasjes en de prostaat ritmisch samen en stoten een groot deel van de zaadcellen en het prostaatvocht naar buiten. Het volume van een zaadlozing (het ejaculaat) bedraagt slechts enkele milliliter. Het grootste gedeelte hiervan is prostaatvocht. De eigenlijke zaadcellen vormen er nauwelijks 1 percent van.
De ingreep zelf : Een sterilisatie of vasectomie is eenvoudig en snel uit te voeren. De ingreep gebeurt poliklinisch (ambulant) in de speciaal hiervoor ingerichte onderzoeksruimte. Men kan dadelijk na de ingreep het ziekenhuis verlaten. Een opname is dus niet noodzakelijk. De ingreep gebeurt immers onder lokale verdoving (zoals bij de tandarts ...), maar kan eventueel op vraag uitgevoerd worden onder algemene narcose. Dit is wenselijk indien de patiënt te zenuwachtig zou zijn om de ingreep te laten gebeuren onder plaatselijke verdoving, of indien lokale problemen zoals een liesbreuk de ingreep onder lokale verdoving zouden bemoeilijken. Indien een algemene narcose plaatsvindt, is een opname in de ééndagsbehandeling noodzakelijk. Men komt dan ‘s morgens het ziekenhuis binnen (inschrijven aan de receptie van het hoofdgebouw), en verlaat ‘s namiddags terug het ziekenhuis. Bij de ingreep worden de beide zaadleiders in de balzak opgespoord en samen met de huid lokaal verdoofd (figuur 2). Via een kleine insnede links en rechts in de huid van de balzak worden de zaadleiders een stukje naar buiten gehaald. Er wordt een stukje weggesneden en de uiteinden worden afgebonden en omgeklapt, om te vermijden dat de stukken terug aan mekaar zouden groeien. Dan wordt de huid gesloten met zelf-verterende draadjes. Er moeten dus geen draadjes uitgehaald worden na de ingreep. Figuur 2 : de sterilisatie :
verdoving van de zaadstreng :
zaadleider wordt uit het scrotum gehaald; een stukje wordt eruit geknipt
scrotum (balzak)
Naverzorging : Na de ingreep moet men een spannende onderbroek of zwembroek dragen om de balzak te ondersteunen. Zo heeft men de minste last na de ingreep. De huid van de balzak is immers zeer los, waardoor er in de balzak gemakkelijk zwellingen kunnen ontstaan. Na 1 tot 1 ½ u is de verdoving uitgewerkt, en kan men bij eventuele last een pijnstiller genre Perdolan of Aspirine gebruiken, wat in de meeste gevallen ruimschoots volstaat. Te veel rondlopen in de eerste 48 uren na de ingreep kan last en pijn veroorzaken door sterkere zwelling van de balzak en een eventuele bloeduitstorting. Doe het dus de eerste dagen wat rustiger aan. Seksueel contact is niet verboden, maar ook hierdoor kan de balzak de eerste dagen wat meer last geven. Men doet het hier dan ook de eerste dagen wat rustig aan. Een mogelijke lichte verkleuring van de balzak is het gevolg van een doorsijpeling van bloed in de huid en is onschuldig : het is vergelijkbaar met de gekende “blauwe plekken” na een kneuzing elders op het lichaam. Indien men zich toch ongerust maakt, raadpleegt men best een arts. Het op eigen initiatief aanwenden van zalven moet ten zeerste afgeraden worden. Verweking en ontsteking van de huid zijn hierdoor mogelijk ! Raadpleeg dus bij eventuele last steeds uw huisarts of de uroloog van wacht. U kan uw uroloog, Dr. Michiels of Dr. Breugelmans, steeds bereiken via het ziekenhuis (telefoonnummer 016-209.280). De gemiddelde werkonbekwaamheid na de ingreep bedraagt 3 tot 4 dagen. Bij een zittend, licht beroep is dit wat minder en bij zware, staande arbeid wat meer. Mogelijke verwikkelingen van de ingreep : Mogelijke doch weinig talrijke verwikkelingen zijn de volgende : - Sterke bloeduitstorting : deze komt meestal aan één enkele zijde voor en veroorzaakt een abnormaal sterke zwelling en pijnlijkheid van de balzak. Deze toestand komt dikwijls spontaan in orde mits rust en hoogstand van de balzak en eventueel lokale warmte. Het is uiterst zeldzaam dat bloedklonters moeten verwijderd worden. Het is nog zeldzamer dat een zelfs hevige bloeduitstorting nadelige gevolgen zou hebben voor de teelbal. Toch is het goed een abnormale bloedingsneiging aan de arts mee te delen vooraleer de ingreep te laten uitvoeren. Ontstekingsreacties : zelfs bij een kleine ingreep kan infectie voorkomen, vooral bij sommige aandoeningen zoals suikerziekte. Dit treedt nochtans niet dikwijls op, zodat gewoonlijk geen antibiotica gegeven worden.. Is er toch een meer dan normale last of eventueel lichte koorts, dan kan dit op een ontsteking wijzen en zijn antibiotica nodig. -
Soms wordt de ontsteking niet veroorzaakt door bacteriën, maar is het een reactie op de draadjes. Deze kunnen zelfs uitzweren. Controle door de arts is dus absoluut nodig, met een bijzondere aandacht voor de zaadcontrole (zie verder).
Wat gebeurt er met de erecties, de geslachtsdrift en het orgasme ? Sommige mannen vrezen dat een sterilisatie hun geslachtsdrift (libido) zal verminderen. Een vasectomie schakelt echter alleen de uitweg voor de zaadcellen uit. De geslachtshormonen worden nog steeds door de teelballen geproduceerd en via de bloedbaan verspreidt. De geslachtsdrift blijft dus dezelfde als voor de ingreep. Ook aan de erecties en het orgasme verandert niets. Aan de bloedtoevoer en de bezenuwing van de penis worden immers tijdens een sterilisatie niet geraakt. Indien er erectieproblemen ontstaan, dan is het omdat de man in kwestie zich door de sterilisatie minder man zou voelen, een psychologisch effect dus. Indien echter voorafgaand aan de ingreep met de partner duidelijk alle aspecten besproken worden, zou dit geen probleem mogen vormen.
Is men dadelijk “steriel” ? In het algemeen mogen na één week opnieuw seksuele betrekkingen plaatsvinden zonder problemen, op voorwaarde dat voorlopig nog andere vormen van anticonceptie toegepast worden. De zaadcellen die nog in de zaadblaasjes aanwezig zijn, kunnen immers nog voor bevruchting zorgen. Bij elke zaadlozing wordt een deel van de zaadcellen uitgestoten. Dit is zonder hulpmiddelen niet zichtbaar, vermits de zaadcellen slechts l percent van het zaadvocht (ejaculaat) uitmaken en de man dus geen verschil zal merken in de de hoeveelheid zaadvocht. 0m na te gaan of de steriliteit bereikt is en alle zaadcellen dus uit het zaadvocht verdwenen zijn, is een spermacontrole nodig. Meestal is bij een eerste controle het ejaculaat reeds zonder zaadcellen. Een enkele keer zijn twee of meerdere controles noodzakelijk, omdat bij de ene man de verdwijning van zaadcellen uit het ejaculaat trager verloopt dan bij de andere. Een zaadcontrole is meestal gepland na 15 zaadlozingen (ejaculaties). U vangt de zaadlozing volledig op in een meegegeven potje, en brengt dit binnen in het laboratorium van ons ziekenhuis, tezamen met de aanvraagbon (die U eveneens meekrijgt na de sterilisatie). U kan dan vanaf ‘s anderendaags terugbellen om het resultaat te kennen. Alleen indien het ejaculaat helemaal geen zaadcellen meer bevat, is het veilig seksueel contact te hebben zonder voorbehoedmiddelen. Mocht het onderzoek toch nog zaadcellen aantonen, dan is een tweede controle na 10 zaadlozingen gewenst.
Is een sterilisatie onomkeerbaar ? De onderbreking van de zaadleiders zorgt voor een blijvende steriliteit van zodra de zaadcellen uit de zaadblaasjes verdwenen zijn. Als later toch nog een wens naar bevruchting ontstaat, kan getracht worden om de ingreep ongedaan te maken door de beide uiteinden van de zaadleiders terug aan elkaar te verbinden, zodat de zaadcellen opnieuw kunnen passeren : dit heet men een “vaso-vasostomie”. Technisch lukt de ingreep meestal, maar het aantal resulterende zwangerschappen is zeker geen 100 %. Factoren die het resultaat van een vasovasostomie beïnvloeden, zijn o.a. het tijdsinterval tussen de sterilisatie en de nieuwe ingreep (de kans op het voorkomen van spermacellen in het ejaculaat vermindert met 4 % per jaar), de vruchtbaarheid voor de vasectomie, de vruchtbaarheid van de vrouwelijke partner, en vooral het al of niet aanwezig zijn van antistoffen die na de vasectomie tegen de eigen zaadcellen gevormd worden. Deze antistoffen kunnen de kwaliteit van de zaadcellen en dus ook hun bevruchtingsmogelijkheden verminderen. Men dient een sterilisatie vooraf goed af te wegen, en in principe als onomkeerbaar te beschouwen. Tot voor enkele jaren werd vaak het advies van een psychiater of een seksuoloog als noodzakelijk gevonden. Tegenwoordig gaat men er vanuit dat een koppel, eventueel in overleg met een arts, alleen kan beslissen over de ingreep.
Besluit : In tegenstelling tot een sterilisatie bij de vrouw is de man na het onderbreken van de zaadleiders niet onmiddellijk steriel. Toch worden de laatste jaren evenveel mannen gesteriliseerd als vrouwen, dit vooral omwille van de gemakkelijke bereikbaarheid van de zaadleiders bij de man, wat een eenvoudige ingreep onder lokale verdoving mogelijk maakt. Indien U bijkomende inlichtingen wenst, kunt U die richten tot uw uroloog. Hij zal steeds bereid zijn U de nodige uitleg te verschaffen.
