boomblad De buizerd Struiken in en rondom het bos Paardenkracht: een bron uit het verleden met toekomst Houtland IJzer en Leie

boomblad

België - Belgique P.B. - P.P 8000 Brugge 1 - 2e afd. BC 6335

Driemaandelijks tijdschrift van de West-Vlaamse Bosgroepen JULI/AUGUSTUS/SEPTEMBER 2011 Afgiftek antoor: 8000 brugge 1 - afd. 2 / P3A9048 Afzendadres: Bosgroep Houtland vzw - Tillegemstraat 81 - 8200 Sint-Michiels

I N F O R M AT I E B L A D V O O R B O S E I G E N A A R S

Houtland

IJzer en Leie

De buizerd Struiken in en rondom het bos Paardenkracht: een bron uit het verleden met toekomst

INHOU D & C O LO FO N

Voorwoord

3

De bosgroep stelt zich voor .....

4

De buizerd

5

Regels voor bosactiviteiten versoepeld

8

Struiken in en rondom het bos

9

Paardenkracht: een bron uit het verleden met toekomst

12

Nieuws uit Bosgroep Houtland

14

Nieuws uit Bosgroep IJzer en Leie

16

Activiteitenkalender / varia

18

Colofon

foto cover: Jan Goris

2

Een aantal deelnemers aan onze cursus bosranden in de maand juni onder leiding van lesgever Wim Massant van vzw Inverde. De deelnemers bestuderen een voorbeeld van een zeer geslaagde trapsgewijze bosrand van de Stad Torhout in het Groenhovebos. Duidelijk herkenbaar zijn een bloemenrijke kruidenruigte, een struiklaag met onder meer meidoorn en twee etages hogere bomen met Beuk, Berk en Zomereik.

Boomblad (Zomer 2011), jaargang 9 - nummer 3 Het Boomblad wordt uitgegeven door de West-Vlaamse Bosgroepen en verschijnt vier keer per jaar. De Bosgroep Houtland en de Bosgroep IJzer en Leie zijn een initiatief van privébosbeheerders, de Provincie West-Vlaanderen en het agentschap voor Natuur en Bos van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Redactie: Clint Callens, Chris Couwelier, Anne Decuypere, Jan Goris, Marie -Louise Martens Foto’s: Clint Callens en Jan Goris Druk: Group Van Damme - Oostkamp Papier: Gedrukt op papier met ECF en FSC-label Oplage: 1.500 exemplaren Verantwoordelijke uitgever: Albert de Busschere, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels

Boomblad jULI/AUGUSTUS/SEPTEMBER 2011

VO O RWO O R D

Beste bosgroepleden, Vorig jaar heeft de bosgroepwerking een tegenslag gekend doordat zij voor het eerst ge confronteerd werd met bezuinigingen op de Vlaamse werkingsmiddelen. Hoewel Vlaanderen reeds op de hoogte was van het bestaan van twee nieuwe bosgroepen waaronder de Bosgroep IJzer en Leie, werden deze niet opgenomen in de begroting. Op een schriftelijke vraag van Katrien Schrijvers die zich ongerust uitte tegenover deze situatie antwoordde Joke Schauvliege, Vlaams Minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur: “… Een duurzame werking van de bosgroepen betekent in eerste instantie de garantie dat de basis- en beheersubsidies ter beschikking worden gesteld aan de 19 bosgroepen zodat de bosgroepen in eerste instantie hun coördinerende, faciliterende en stimulerende rol kunnen opnemen. De bosgroepwerking moet zich dan ook zo organiseren dat ze duurzaam kan blijven functioneren zonder de projectsubsidies en binnen de grenzen van de overige subsidies.” Als de middelen die worden voorzien in de overheidsbegroting niet toereikend blijken, zullen bepaalde bosgroepen hun doelstellingen niet geheel kunnen vervullen. Dit heeft uiteraard gevolgen voor de verschillende bosfuncties zoals ecologie, productie en de socioculturele functie. Uitgaande van de Europese Unie wenst men een Europees ecologisch netwerk van beschermde gebieden te realiseren, het zogenaamde Natura 2000 netwerk, waarbij de nadruk ligt op habitats en soorten die op het Europese niveau bedreigd worden. Voor de realisatie van dit Natura 2000 netwerk in Vlaanderen worden in bossen verschillende maatregelen genomen zoals de aanleg van bosranden en open plekken, het onderhouden van grachten en poelen, het bestrijden van agressieve exoten,… De daartoe voorziene mogelijkheden voor privébossen zijn echter vrij laag in vergelijking met de mogelijkheden waarover de landbouw beschikt. Enkele cijfers: Voor de aanleg van houtkanten krijgen landbouwers gedurende 5 jaar 37,2€/are/jaar aan subsidie. Voor het onderhoud ervan, na die 5 jaar, wordt dit 20,98€/are/jaar. De bosbeheerder daarentegen ontvangt een subsidie van maximaal 1,25€/are/jaar voor natuurmaatregelen. Hoewel de bossector geenszins dezelfde subsidiëring als de landbouwsector vraagt, kan toch een zekere aanpassing van deze verhouding van subsidiëring voorge steld worden. Als vertegenwoordiger van de West-Vlaamse Bosgroepen in de Koepel van Vlaamse Bosgroe pen, zal ik blijven ijveren voor een efficiënte ondersteuning van alle mogelijke projecten rond bosbeheer in onze regio zodat u, leden van de bosgroepen IJzer en Leie en Houtland, nog steeds dezelfde diensten informatieverlening als voorheen zouden kunnen blijven verkrijgen. Jullie kunnen zeker blijven rekenen op de inzet van alle bestuursleden en van Clint Callens, de nieuwe coördinator van de Bosgroep IJzer en Leie! Benoit de Maere d’Aertrycke, Voorzitter Bosgroep IJzer en Leie vzw Bestuurder Koepel van Vlaamse Bosgroepen

Boomblad Juli/augustus/septeMber 2011

3

DE BO S G RO E P S T E LT Z I C H VO O R . . . . .

Wat is een bosgroep?

Een bosgroep is een vereniging van en voor boseigenaars. In deze samenwerking staat de beheersvrijheid van de eigenaar centraal. De bosgroep zorgt vrijblijvend voor de praktische ondersteuning voor het beheer van uw bos. De bosgroep neemt een neutrale positie in tussen overheden, eigenaars en bosgebruikers. Hierdoor is ze ook uitermate geschikt voor overleg tussen de verschillende boseigenaars en bosgebruikers. Samen werken wij aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos!

 hulp bij het aanvragen van kapmachtigingen en het invullen van subsidie dossiers;  hulp bij het aanduiden van bomen en het uitvoeren van allerlei kapwerken bvb. dunningen;  ondersteunen van bebossingen: administratie, subsidies, soortenkeuze, aanleg, …;  het uitvoeren van onrendabele be heerswerken door onze arbeidersploeg (waarvan wij de grootste kost dekken);  hulp bij het opstellen van beheerplannen;  coördineren van gezamenlijke boswerkzaamheden, zodat goedkoper en efficiënter werk kan worden geleverd;  het organiseren van gezamenlijke houtverkopen, zodat goede prijzen en goede exploitaties worden gerealiseerd;  organisatie van wandelingen, cursussen en excursies;

De Bosgroep helpt eigenaars bij het regelen van de toegankelijkheid in hun bos.

Aanbod voor bosgroepleden

Onze taken bestaan hoofdzakelijk uit informeren, sensibiliseren en organiseren. De coördinator staat in voor:  gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, wettelijke, financiële en administratieve aspecten);  informatie over wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn;

4


Wie kan een beroep doen op onze diensten? De bosgroep is er voor alle boseigenaars uit het werkingsgebied. Het maakt niet uit of u boseigenaar bent van een bosperceel van enkele aren bos of van een boscomplex van meerdere hectaren: iedereen krijgt dezelfde behandeling. Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met uw bosgroep! De contactgegevens vindt u op de achterzijde van dit informatieblad.

BO S I N FO

De buizerd

(Artikel uit het ledenblad van de Antwerpse bosgroepen) (Bron: Atlas van de Broedvogels, Vermeersch et al. 2004 en www.jungerius.net) Bij elk bezoek aan het bos, kom je wel iets bijzonders tegen; een mooie boom, een bosplant, een dier, een zwam. Een dichte ontmoeting met Vlaanderens grootste roofvogel is en blijft echter adembenemend. Door een belangrijke groei in aantal heeft bijna elke boseigenaar in Vlaanderen wel de kans om deze gast te ontvangen. Tijd voor een grondige kennismaking met de buizerd (Buteo buteo).

Vleugelspanwijdte van meer dan een meter

Met een lengte van circa 55 cm is de buizerd een vrij grote roofvogel. Kenmerkend zijn dan de brede schouders wanneer hij neerzit. Ook zwevend is hij vaak te zien, dan vormen de brede vleugels een ondiepe 'V' met gevingerde uiteinden die iets opkrullen. De spanwijdte van een mannetje is met 115 tot 120 cm iets kleiner dan de spanwijdte van een vrouwtje.

vleugeleinde hebben een zwarte tip.

Bos én veld.

De buizerd stelt twee eisen aan zijn biotoop: aanwezigheid van bos, en aanwezigheid van open veld, liefst met twee maal meer veld dan bos. Het bos dient vooral om in te nestelen en de jongen groot te brengen. De buizerd is hierin niet erg kieskeurig, het mag zowel loof- als naaldbos zijn. Wel moet het oud genoeg zijn, opdat er op een hoogte van minimaal 8 meter een nest ge bouwd kan worden. Ook de grootte van het bos is niet erg van belang, zolang de jongen er maar rustig grootgebracht kunnen worden. Het open veld dient als jachtterrein en dient zo afwisselend en gevarieerd mogelijk te zijn omdat dit dan meestal ook geldt voor het prooiaanbod. Helemaal ideaal wordt het als er ook nog natuurlijke verhogingen in het landschap te vinden zijn die als uitkijkpunt kunnen dienen. Denk hierbij aan paaltjes, dode bomen of een heuveltje.

Alleseter!

De kleur van het verenkleed van de buizerd varieert erg; van wit-beige tot donkerbruin. Hier een lichte variant.

De buizerd kent een grote continue kleurvariatie van geheel wit tot geheel zwartbruin. Deze variatie is vooral op de buikzijde te vinden. De opkrullende veren aan het

Wat betreft zijn dieet is de buizerd niet erg kieskeurig. Vrijwel alle soorten die in 'zijn' leefgebied voorkomen en niet zwaarder zijn dan circa 500 gram gaan voor de bijl. Op het menu staan zowel ongewervelde dieren (waaronder insecten, weekdieren en ringwormen) alsook gewervelde dieren (waaronder zoogdieren, vogels, reptielen, amfibieën en ook vissen). Het merendeel (>80%) van de prooien bestaat uit kleine zoogdie ren, als muizen, ratten, marterachtige, eekhoorns, mollen, konijnen en hazen. Hiervan vormt de veldmuis het grootste deel. Voor een volwassen buizerd geldt dat hij gemiddeld ongeveer 6 veldmuizen per dag nodig heeft. Hoewel de buizerd geen echte visser of vogeljager is, staan er wel vogels en vissen op het menu. De vele vogelsoorten op de prooilijst zijn waarschijnlijk meest die ren die dood of verzwakt werden gevon-


5

BOSIN FO

den. De vissen zijn ook waarschijnlijk dood aangetroffen aan de oppervlakte of bij de oever. Bij de amfibieën worden vooral kikkers, padden en salamanders gejaagd. Een niet onbelangrijk deel van het menu bestaat uit (naakt)slakken en regenwormen en uit insecten als krekels en kevers.

Ter land, ter paal en in de lucht….

De buizerd is een uitstekende zweefvlieger. Op de thermiek laat hij zich meedrijven en zonder veel vleugelslagen kan hij lange tijd rondjes cirkelen. Deze methode van jagen is vooral in de zomermaanden te zien. Zodra de buizerd een mogelijke prooi in het vizier krijgt gaat deze zoekvlucht over in bidden. De buizerd blijft dan stilhangen op een plaats, waarbij de kop nagenoeg op een vaste positie blijft. Na het bidden gaat de buizerd in de aanval over (of niet). Deze aanval bestaat uit het, al dan niet in etappes, afdalen om uiteindelijk met omhoog gestrekte vleugel zich op de prooi te laten vallen. Een gevangen prooi wordt met de klauwen gedood. De buizerd speurt graag de omgeving af vanuit een hoge zit. Gezeten op een paaltje, een dode tak of een andersoortige verhoging in het landschap tuurt hij dan in het rond. Als een prooi gezien is, lijkt hij ineens veel alerter en staart naar een vast punt, bewegend met de kop om de afstand en plek in te schatten. De aanval die volgt bestaat uit een korte glijvlucht tot op de prooi. De buizerd jaagt ook wel vanaf de grond. Dan loopt hij rond, op zoek naar insecten en slakken. Vooral in het voor- en najaar kan de insectenjacht lucratief zijn.

Geboorte op grote hoogte

Al vroeg in het jaar, soms al in februari, be ginnen buizerdpaartjes met het bouwen van een nest. Dit kan een geheel nieuw nest zijn, maar ook oude nesten worden verbouwd en uitgebreid. Nesten worden in zowel naaldals loofbomen gebouwd op hoogten van minimaal acht meter, maar ook 30 meter is geen uitzondering. De buizerd heeft een voorkeur voor rustige bossen, waar niet te veel recreatie plaatsvindt. Eind maart en be gin april is de paartijd. Over het algemeen

6


De jongen van de buizerd blijven ongeveer 2 maanden in het nest alvorens een eerste vlucht te wagen.

zijn buizerds monogaam en een paartje blijft gedurende meerdere broedseizoenen bij elkaar. In enkele gevallen wordt melding gemaakt van één mannetje met twee vrouwtjes. In de eerste helft van april worden twee of drie eieren gelegd. Rond het leggen van het laatste ei begint het broeden. Dit wordt vooral door het vrouwtje gedaan, en duurt iets langer dan een maand. Het kleine witte donskuiken begint na ongeveer een week in het nest rond te kruipen. Na drie weken knabbelen de jongen aan prooien en resten. Rond de vijfde week zijn ze zelfs al in staat om een muis geheel zelfstandig te verorbe ren. De jongen vliegen voor het eerst uit na circa acht weken. Hoewel ze het nest al kunnen verlaten blijven ze nog afhankelijk van de ouders als het gaat om de voedselvoorziening. Een maand of twee na het uitvlie gen worden ze steeds minder gevoerd door de ouders, zodat ze gedwongen worden om zelf op jacht te gaan. Na het eerste jaar zijn de jongen geslachtsrijp, maar pas na drie jaar zijn ze echt broedrijp. Een buizerd kan tot 25 jaar oud worden.

Buizerds in Vlaanderen: een succesverhaal

De buizerd is wijdverspreid over heel Europa. De buizerd behoort tot de talrijkste roofvogels in Vlaanderen. De meeste buizerds komen voor in de bosrijke Kempen

BO S I N FO

en aansluitend in de Voerstreek. Ruim de helft van de Vlaamse populatie broedt er. Het belangrijkste bastion in het westen van het land wordt, zoals voor meer bosvogels, gevormd door de uitgestrekte bosgebieden ten zuidoosten van Brugge. Een optelling

De buizerd (Buteo buteo) veroverde de afgelopen decennia opnieuw zijn plaats in Vlaanderen.

in 2002 levert een schatting op van 1.800 – 2.800 paren voor geheel Vlaanderen. In vergelijking met halfweg de jaren ‘70 is dat een enorme groei in aantallen. De buizerd heeft duidelijk terreinwinst geboekt en heeft zich de voorbije 4 decennia vanuit de Kempen uitgebreid over grote delen van Vlaanderen. In het begin van de jaren ‘70 zou het totale bestand slechts een 10-tal paren hebben bedragen. In 1985-1988 leverde een nieuwe schatting 200-300 paren op. De schatting houdt in dat de toename vooral in de jaren ‘90 in een stroomversnelling is terechtge komen, wat neerkomt op minstens een vervijfvoudiging van de aantallen op iets meer dan 10 jaar! Regionale gegevens bevestigen de trend waarbij de toename vooral in het westen nog steeds opvallend is, terwijl het oosten stilaan ‘vol’ lijkt te raken en de aantallen er langzaam stabiliseren. De wet op de bescherming van roofvogels uit 1966 en het stelselmatig terugdringen van het ge bruik van persistente pesticiden sinds half-

weg de jaren ‘70, hebben er stellig toe bijgedragen dat de buizerdpopulatie zich kon uitbreiden. Aangezien buizerds geregeld aas eten, waren ze in het verleden vaak het slachtoffer van vergiftigd lokaas. Het huidige verbod en de strenge straffen die werden uitgesproken beperken nu dit fenomeen. Er zijn ook meer natuurlijke factoren in het spel, vooral het ouder worden van onze bosgebieden heeft de soort zeker geholpen bij de expansie. Er ontstonden op die manier tal van nieuwe, geschikte broedbossen, terwijl de buizerd zich bovendien meer en meer leek aan te passen aan kleinere bosjes in het cultuurlandschap en geregeld broedend werd aangetroffen in de talloze populierenaanplantingen die Vlaanderen ‘rijk’ is. Het is in dat opzicht opvallend dat vastgestelde dichtheden in landbouwgebie den met verspreide bosjes en boomgroepen vaak vergelijkbaar zijn met die in de grotere bosgebieden in de Kempen.

Een bloedhekel aan joggers

Dit voorjaar haalde enkele berichten omtrent mensen die aangevallen werden door een buizerd het nieuws. Telkens lijkt het te gaan om joggers die in de buurt van het buizerdnest passeren. De snelle beweging van de lopers blijken het dier behoorlijk te irriteren en te verontrusten. De vogel voerde telkens een aanval uit door de jogger in de rug te benaderen en dan met de klauwen in het hoofd te slaan. Meestal blijft het bij even flink schrikken. Rustig achterwaarts verder lopen, met de armen zwaaien en harder roepen dan de buizerd, lijkt volgens een discussie op een internetforum een manier te zijn om de vechtlustige vogel op andere gedachten te brengen. Je jogparcours voor enkele weken verleggen buiten het ‘nestgebied’ van de buizerd is wellicht de beste manier om jezelf en de buizerd wat rust te gunnen.


7

BOSIN FO

Regels voor bosactiviteiten versoepeld

(Artikel op basis van informatie van het Agentschap voor Natuur en Bos) Wil je een wandeltocht, ruitertocht, oriëntatiewedstrijd... organiseren? Be kijk dan vooraf goed wat kan en mag en welke stappen je dient te ondernemen. Twee zaken zijn belangrijk: is er een toe gankelijkheidsregeling voor het bos en is de activiteit risicovol of niet-risicovol? Als de gewenste activiteit niet voorzien is in de toegankelijkheidsregeling van de boseigenaar of als de boseigenaar geen toegankelijkheidsregeling heeft, dan moet je in elk geval een toestemming bekomen van de boseigenaar. Daarnaast moet je te weten komen of de activiteit door het Agentschap voor Natuur en Bos als risicovol of als nietrisicovol wordt beschouwd. Voor een risicovolle activiteit heb je een specifieke machtiging nodig van het Agentschap voor Natuur en Bos.

Gezinsdag 'Natuur in Mij' in het Groenhove bos van Torhout. De infostand van de Bosgroep met een hamerspel kon op veel bekijks rekenen. Voor dergelijke publieksactiviteiten in bossen is een hele regelgeving uitgewerkt die nu gelukkig met gezond verstand geïnterpreteerd wordt.

Wanneer is een activiteit risicovol?: 1. Indien men de wegen wenst te verlaten voor een activiteit in het bos of in een natuurreservaat. Uitzondering hierop vormt het toegestane gebruik in de speelzones, hondenzones, bivakzones en vrij toegankelijke zones conform de toegankelijkheidsregeling voor het gebied. 2. Grootschalige activiteiten op de toegankelijke wegen met een verwachte deelname vanaf : 1. 100 mountainbikers, cyclocrossers of veldrijders 2. 25 ruiters 3. 10 menners of mushers Deze aantallen zijn inclusief de te verwachten toeschouwers. Dit geldt niet voor grootschalige activiteiten in private bossen die onder normale omstandigheden ontoegankelijk zijn op basis van het bord V.14 'verboden toegang – privé -eigendom'. Hier is de verstoring immers gering aangezien er geen reguliere bezoekers worden toegelaten en er dus ook weinig kans is op conflicten tussen gebruikersgroepen onderling. 4. Paintball, airsoft en lasergames. 5. Geocaches op meer dan 3 meter van de toegankelijke wegen. Activiteiten die georganiseerd en begeleid worden door erkende bos- of natuurgidsen of door de conservator van het specifieke natuurreservaat worden NIET als risicovol beschouwd. Deze nieuwste richtlijnen i.v.m. risicovolle activiteiten betekenen een drastische versoepe ling van hetgeen vorig jaar werd aangekondigd met het nieuwe toegankelijkheidsbesluit. Het ANB legt meer verantwoordelijkheid bij de boseigenaars zelf en hoopt dat deze versoepeling niet zal leiden tot een achteruitgang van onze natuurwaarden. Men rekent op het gezond verstand om respectvol om te springen met onze kwetsbare natuur!

8


BO S I N FO

Struiken in en rondom het bos

(Artikel door Sam Vandeghinste en Jan Goris, foto's RLH vzw: Wouter Demey) Onbekend is onbemind. Bij kapwerken worden struiken nog al te dikwijls verwijderd en bij aanplantingen vergeten. Nochtans zijn struiken in een natuurgetrouw bos onontbeerlijk. Vele bossen worden gedomineerd door ingevoerde struiksoorten zoals Amerikaanse vogelkers, Laurierskers (Paplauriers) of rododendron. Deze soorten kunnen onze bosdieren nauwelijks bekoren en/of dreigen te gaan woekeren. Met dit artikel tonen we aan dat er ook een rijke keuze is aan inheemse soorten. Het landschap en de dieren zijn u alvast dankbaar. In een bos zijn de bomen vaak niet even hoog. In de bovenetage komen de kruinen voor van de hoogste bomen. Een verdieping lager bevinden zich de kruinen van de iets kleinere boomsoorten. Zij vormen de nevenetage. De onderetage ten slotte bestaat uit de kleinste bomen en de struiken van het bos. Rondom het bos kan een bosrand voorzien worden met wilde kruiden en/of struiken. Aangezien hier veel licht en warmte is, krijg je veel bloei en dieren. Economisch gezien zijn de bomen uit de bovenetage het meest waardevol. Maar ook neven- en onderetage spelen een belangrijke rol. De lagere etages bevatten bomen die evt. later kunnen doorgroeien naar de bovenetage maar vervullen bovenal een verplegende rol. De neven- en onderetage versterken onder meer het bosklimaat door wind en andere omgevingsfactoren zoals lawaai en vervuilende stoffen op te vangen. De struiklaag verhoogt de biodiversiteit aangezien de bovenetage meestal zeer homogeen is. Zeker in een bos met een sterk verzurende bovenetage (eik, beuk, naaldhout) kan een struiklaag de bodem verbeteren. Ten slotte zorgen struiken voor een gevarieerde structuur die b.v. erg belangrijk is voor veel vogels. Hieronder vindt u een overzicht van enkele inheemse struiksoorten. Twee inheemse altijd groene soorten werden niet vermeld maar verdienen toch hun plaats in de struiklaag: Hulst en Taxus. Let wel op: elke soort heeft zijn eigen wensen wat betreft licht en bodem. Vraag advies bij de Bosgroep. In de activiteitenkalender leest u hoe u deze soorten kan bestellen.

Eenstijlige meidoorn bloem

Eenstijlige meidoorn vrucht

Gelderse roos bloem

Gelderse roos vrucht

De Eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna) wordt veel gebruikt in hagen en bosranden. Een sterke groeier die een levende 'omheining' kan worden.

Gelderse roos ( Viburnum opulus) is geen echte roos maar een witbloeiende struik van zo’n 3m hoog. Mooie bessen die slechts weinig geliefd zijn bij vogels.


9

BOSIN FO

Gewone vlier bloem

Gewone vlier vrucht

Een zeer bekende struik is wellicht de Gewone vlier (Sambucus nigra). Van zijn bessen wordt siroop ge maakt en op vele plaatsen vallen zijn overvloedige bloemen op.

Hazelaar bloem

Hazelaar vrucht

De Hazelaar (Corylus avellana) zorgt voor lekkere noten. Hij is als struik in bijna alle loofbossen te vinden want de Hazelaar verdraagt schaduw en vrij arme grond.

Hondsroos bloem

Hondsroos vrucht

De Hondsroos (Rosa canina) is een echte wilde roos uit de bosrand die ook op armere gronden goed voor de dag komt.

Sporkehout of Vuilboom bloem

Sporkehout of Vuilboom vrucht

Rode kornoelje bloem

Rode kornoelje vrucht

10


Sporkehout of Vuilboom (Frangula alnus) kan groeien op extreem arme, zure en droge zandgrond en in de schaduw. Zeer belangrijk voor de streek rond Brugge.

De Rode kornoelje (Cornus sanguinea) is nog steeds vrij algemeen en prefereert een rijke bodem en een lichtrijke omgeving. Zeer decoratief en een krachtige groeier.

BO S I N FO

Mispel bloem

Mispel vrucht

De Mispel (Mespilus germanica) wint momenteel weer iets aan populariteit. Vrucht vol vitamine C die vroeger zeer belangrijk was.

Wilde lijsterbes bloem

Wilde lijsterbes vrucht

De Wilde lijsterbes (Sorbus aucuparia) wordt een kleine boom. Samen met Sporkehout de enige struik op arme droge zandgronden.

Gewone vogelkers bloem

Gewone vogelkers vrucht

De gewone vogelkers (Prunus padus) verkiest iets rijkere en vochtige valleigronden. Blad glanst niet zoals Am. vogelkers en de blauwzuurgeur is zo goed als afwezig.

Wilde kardinaalsmuts bloem

Wilde kardinaalsmuts vrucht

Sleedoorn bloem

Sleedoorn vrucht

De Wilde kardinaalsmuts (Euonymus europaeus) verdraagt goed schaduw en is zeer decoratief met de feloranje vruchten. Hij komt van nature enkel op rijke bodems voor.

Ook de Sleedoorn (Prunus spinosa) komt veel voor in hagen en bosranden, maar minder op de arme bodems. Zijn bloe men vormen witte linten in het landschap.


11

BOSIN FO

Paardenkracht: een bron uit het verleden met toekomst (Artikel op basis van een verslag van Patrick Trio, samengevat door Jan Goris) In januari 2011 was er een studiedag ‘Paardenkracht‘ op de Vlaamse land- en tuinbouwbeurs ‘Agriflanders‘ te Gent. Deze studiedag werd ingericht door ‘Stal Talpe‘ uit Komen. Vanwege de sterke verbondenheid tussen bosbeheer en paardentrekkracht en de West-Vlaamse thuisbasis van het project, was ook de Bosgroep van de partij. Het trekpaard is momenteel verdwenen uit ons straatbeeld. Het wordt vandaag de dag vooral gehouden uit liefde voor de dieren en voor de ontspanning. Het economische belang van het trekpaard is zoek, doch de knowhow van de fokkerij en al de omkade -

Het project ‘Paardenkracht’ zoekt naar nieuwe bestemmingen voor het trekpaard. Een belangrijk aspect daarbij is de professionele opleiding en scholing van een nieuwe generatie paarden en menners. Nieuwe ideeën voor modern gebruik van trekpaarden worden uitgewerkt en begeleid. Belangrijke doelgroepen zijn openbare besturen zoals steden en gemeenten, natuurverenigingen, bosgroepen, enz. In Frankrijk zijn er reeds 130 gemeenten die één of meerdere trekpaarden gebruiken. Het project wordt getrokken door de Stal Talpe uit Komen. Roger Talpe stond aan de wieg van de heroprichting van het stamboek van het Vlaams Paard en bracht als eerste het Vlaams Paard van Amerika naar Europa terug. Zoon Jurgen Talpe is coördinator van het project en verder onder meer hengstenhouder, hoefsmid en meninstructeur. Bij de studiedag werden een aantal be staande succesvolle trekpaardenprojecten toegelicht. Vooreerst zijn er natuurlijk de huurkoetsen in het centrum van Brugge. De bezieler is dhr. Mark Wentein. Er zijn in Brugge een 6-tal uitbaters die samen ongeveer 85 geregistreerde paarden hebben. Alles samen goed voor 35 fulltime arbeidsequivalenten. Samen staan ze in voor het vervoer van 350.000 toeristen per jaar.

rende activiteiten leven tot op heden verder. Om dit niet verloren te laten gaan is het van groot belang dat het gebruik van het trekpaard bestendigd wordt en dat er nieuwe bestemmingen worden gezocht. Momenteel bewijzen diverse projecten dat het trekpaard per fect inzetbaar is. Het hedendaagse ruime aanbod van moderne machines getrokken door paardenkracht biedt de mogelijkheid om economisch en ecologisch verantwoord het trekpaard te gebruiken. Vanwege de aaibaarheid en het mooie straatbeeld is er ook een positieve recreatieve en sociale component.

12


In Oudergem (Brussel) worden 4 trekpaarden ingezet in de gemeentelijke groendienst onder begeleiding van de vzw Paard en Bos. Plantsoenen bewateren, vuilbakken leegmaken, ophalen van snoeisel, boomslepen en wandelpaden proper houden zijn de belangrijkste taken. Opvallend in de getuigenis is dat de gemeentearbeiders enthousiaster zijn bij hun werk. De inwoners zijn blij om paard en begeleiders te zien en beide worden een publieke attractie. In het toeristisch domein “Robbesscheier” te Munshausen (Groot-Hertogdom Luxemburg) loopt er een Europees project “Het trekpaard in dienst van duurzaam bos-

BO S I N FO

beheer en plattelandsontwikkeling”. Het centrum beschikt over een modern machinepark voor Ardenner trekpaarden, die ingezet worden voor huifkarritten, maaien van natuurreservaten, ophalen huisvuil en voor het boomslepen. Het betreft een commercieel bedrijf dus de paarden moeten opbrengen en dit lukt effectief. Elk paard klopt zo’n 1800 uur per jaar.

Voor zowel eerste uitdunningen als het zwaardere uitsleepwerk in bos kan het trekpaard per fect functioneren. Het paard zorgt voor een minimale schade aan bodem en omgeving. Een typisch Belgische wijze

foto: Patrick Trio

foto: Patrick Trio

Tijdens de studiedag werden verschillende moderne tuigen getoond die het inzetten van trekpaarden weer interessant kunnen helpen maken. Met een ‘stadswagen’ voorzien van kantelbare laadbak kunnen bijvoorbeeld vuilzakken afgevoerd worden. De eenpaards stadswagen van Oudergem weegt 750 kg en heeft een laadcapaciteit van 1500 kg. De ‘Pintow Power Cart’ (zie foto) is een ‘paardentractor ’ voorzien van een aftakas en een driepunt liftsysteem en kan bijvoorbeeld uitgerust worden met een maaibalk. Een geroutineerd span paarden kan een maairendement leveren van 0,5 hectare/ uur. Deze manier van maaien wordt reeds veelvuldig toegepast in kwetsbare delen van Duitse natuurgebieden.

Aan een ‘voorwagen met trekhaak’ (zie foto) bevestig je een gewone aanhanger. Hierin kan bijvoorbeeld een waterbak ge plaatst worden om plantsoenen te berege nen.

van mennen van trekpaarden is het leiden op kordeel. Dit betekent dat de menner het paard enkel via één leidsel bestuurt en dus nog een hand vrij heeft voor ander werk. In bijna alle lopende projecten blijkt boomslepen een cruciale schakel om een rendabel bedrijf met trekpaarden op te starten. Het is namelijk net in de winter, wanneer alle andere activiteiten (huifkarren, maaien, bewatering,…) weg vallen, dat er aan boswerk kan gedaan worden. Aldus kan het paard het volledige jaar rond ingezet worden. Vanuit de bossector is er zeker interesse om het exploiteren met paarden ook in WestVlaanderen terug een plaats te geven. Het is alleen wachten op een professioneel bedrijf in de regio dat de concurrentie kan aangaan met de huidige moderne bosbouwmachines. Bij deze is dit ook een oproep aan geïnteresseerden om aan de Bosgroep of aan de Stal Talpe alle info over boomslepers in de buurt te bezorgen. Verdere inlichtingen: "Stal Talpe", Jurgen Talpe, Hoge Bossen 5, 7780 Komen, 0473 71 35 53, [email protected], www.staltalpe.be


13

NIEUW S U I T BO S G RO E P H O U T L AN D

Bestuur Bosgroep Houtland Graag willen wij in deze editie en komende edities van het Boomblad onze bestuursleden aan u voorstellen. HIeronder treft u een foto aan van de bestuursleden. Hun contactgegevens kan u bij de Bosgroep opvragen.

Naam bestuurder:

Aard en/of naam eigenaar:

Andries Jan, penningmeester

privé -eigenaar

Calcoen Joachim, ondervoorzitter

Provincie West-Vlaanderen, Directeur Groendienst

Couwelier Chris

privé -eigenaar

de Busschere Albert, voorzitter

privé -eigenaar

De Vlam Paul, secretaris

Natuurpunt InZICHT vzw, privé -eigenaar

Demon Franky

Stad Brugge, Schepen van Groen

Depoorter Willy

Stad Torhout, Schepen Leefmilieu

Derycker Eric

privé -eigenaar

Devriendt Gerard

privé -eigenaar

Gillès de Pélichy Bruno

privé -eigenaar

Keirsebilck Patrick (plaatsvervanger) (niet op foto)

Gemeente Oostkamp, Milieuambtenaar

Maddelein Danny/Vitse Theo (niet op foto) Agentschap voor Natuur en Bos (adviserende leden) Maene Luc (plaatsvervanger)

Stad Brugge, Groendienst

Roelof Els

Gemeente Oostkamp, Schepen van Leefmilieu

14


N I E U W S U I T BO S G RO E P H O U T L AND

De komende edities zal iedere bestuurder zich afzonderlijk voorstellen. In deze editie stellen Jan Andries onze penningmeester, Paul De Vlam onze secretaris en Franky Demon zich voor.

Jan Andries, penningmeester

Ik ben Jan Andries, penningmeester van de Bosgroep Houtland. Op het ogenblik werk ik bij FOD Financiën (Federale Overheidsdienst Financiën) als financieel en IC T-deskundige. Dit nog tot eind 2011. Nadien ben ik op pensioen. In de bosgroep vertegenwoordig ik de kleine eigenaars sedert de oprichting van de bosgroep. Als ik op pensioen ben zal ik mij verder blijven inzetten voor de bosgroep. In 1980 heb ik een klein stukje bos gekocht in het boscomplex Merkenveld-Baesveld te Zedelgem. Het is mijn bedoeling om verder de kleine eigenaars uit het boscomplex MerkenveldBaesveld te motiveren om lid te blijven bij de bosgroep en ook voor hun bos een uitgebreid bosbeheerplan op te maken.

Paul De Vlam, secretaris

Ik ben Paul De Vlam. Geboren te Brugge eind '39. Voorvorming A2A Tuinbouw waarna Tropische Landbouw. Na het Kongodébacle terug in het moederland en bijkomende vorming in Bosbouw. Medeoprichter van "Tussen haven en polder". Daarna aanbod van de overheid om bij de Politie aan de slag te gaan. Tijdens mijn job bijgestudeerd als werkstudent aan de UA Biologie, omgevingswetenschappen en nadien menselijke ecologie aan de VUB. Medestichter van Natuurreservaten Zedelgem, lid van de beleidsraad van Natuurpunt. Medeoprichter van Regionaal Landschap Houtland en mede oprichter Bosgroep Houtland, waarvan ik van bij de oprichting medebestuurder en secretaris ben. Ik dank alle leden van de Bosgroep die in mij een geschikt lid zagen voor de raad van bestuur bij de oprichting van de VZW Bosgroep Houtland.

Franky Demon

Sinds januari ben ik schepen in Brugge voor groen, bevolking en burgerlijke stand. Aangezien ik verantwoordelijk ben voor 786 hectare groen is het belangrijk dat ik op de hoogte ben van de recente wetgeving bij bosbeheer. Onze stad managet immers heel wat bossen in verschillende deelgemeentes en regelmatig krijgen wij ook vragen van privé -boseigenaars. De Bosgroep Houtland is dan ook een waardevolle partner die me hierin kan ondersteunen. Ik denk hierbij ook bijvoorbeeld aan de uitvoe ring van het bosbeheersplan. Een bos moet een harmonieus ecologisch, recreatief en educatief aanbod kunnen herbergen. Door in dialoog te gaan met partners is ons lidmaatschap een meerwaarde. Ook voor mijn medewerkers van de groendienst is de organisatie interessant. Op regelmatige tijdstippen tekenen zij gretig in op het divers vormingsaanbod.


15

NIEUW S U I T BO S G RO E P I JZ E R E N L E I E

Nieuwe coördinator voor de Bosgroep IJzer en Leie Op 30 juni heeft Sam Vandeghinste afscheid genomen van de Bosgroep IJzer en Leie. Sinds 1 juli heb ik, Clint Callens, zijn rol van coördinator van de Bosgroep IJzer en Leie overgenomen. Ik ben van plan om deze uitdaging met veel enthousiasme aan te gaan en zal mijn best doen om jullie boseigenaars en –sympathisanten even goed te adviseren en helpen als Sam. Als jullie vragen hebben over bos en bosbe heer of als jullie graag wat hulp zouden krijgen bij het uitvoeren van bosbeheerwerken of bij administratieve zaken, aarzel dan niet om mij hiervoor te contacteren. Ik zal jullie met plezier bijstaan zoveel ik kan. Voor een meer uitgebreid overzicht van het aanbod voor de bosgroepleden verwijs ik naar de rubriek ‘De bosgroep stelt zich voor …’ op pagina 4. Dankzij mijn opleiding van bio-ingenieur land- en bosbeheer die ik heb gevolgd aan de UniverClint Callens, nieuwe coördintor Bossiteit van Gent, heb ik een grondige bosbouwgroep IJzer en Leie. kundige kennis kunnen verwerven. Na mijn studies heb ik eerst een tijdje voor het POVLT (Provinciaal Onderzoeks- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw) te Rumbeke -Beitem gewerkt als onderzoeker bij de afdeling volleveldsgroenten. Na deze boeiende ervaring ben ik er even tussenuit geweest om de prachtige bos- en natuurgebieden van Nepal, Alaska en Nieuw-Zeeland te verkennen. Maar sinds kort ben ik terug en ben ik van zin om Sam’s project, de Bosgroep IJzer en Leie, zo goed mogelijk verder te zetten zodanig dat dit een goed werkende bosgroep blijft waar jullie, boseige naars, steeds kunnen op rekenen en tevreden over zijn.

Fietstocht rond beheerplan Ieperboog In het kader van het beheerplan Ieperboog wordt een fietstocht georganiseerd doorheen het boscomplex Ieperboog. In het beheerplan wordt 370 ha bos ten zuiden van Ieper onder de loupe genomen en wordt het beheer voor de komende 20 jaar uitgestippeld. Gedurende de maand oktober wordt een openbaar onderzoek gehouden rond het beheerplan. Naast openbare boseigenaars zoals de provincie West-Vlaanderen, ANB en gemeente Ieper doen ook een tiental privé -boseigenaars mee. In het beheerplan wordt een verderzetting van het reeds ge voerde bos- en natuurbeheer beoogd. Maar er wordt ook aandacht besteed aan het goed beheer van de aanwezige Europees beschermde biotopen zoals de eiken-beukenbossen en de heide. Tijdens de fietstocht komen ook nieuwigheden aan bod zoals de uitbreiding van het provinciedomein ter hoogte van het Zandvoordebos, het natuurreservaat Bassevillebeek van ANB, de inspanningen voor de bescherming van vleermuizen en het voorzien van ruiterdoorsteken. Wanneer? Zaterdag 15 oktober 2011. Afspraak? Om 14.00u aan het Bezoekerscentrum van de Palingbeek, Vaartstraat 7, 8902 Zillebeke. Info en inschrijving: Bosgroep IJzer en Leie vzw, e -mail: [email protected], tel: 057 23 08 46.

16


N I E U W S U I T BO S G RO E P I JZ E R E N L E IE

Vlaams bosgroeppersoneel te gast in Heuvelland Op woensdag 8 juni waren de coördinatoren en administratieve medewerkers van de 19 Vlaamse bosgroepen te gast bij de Bosgroep IJzer & Leie. Voor de coördinatoren werd een tweedaags programma opgesteld met een stevige brok vergaderingen. De medewerkers konden meer informeel kennis maken met elkaar tijdens een streekverkenning. Heuvelland is een uithoek van Vlaanderen en dat hebben we geweten. Fileleed en treinvertragingen vulden de hoofdmoot van de voormiddag. De medewerkers maakten vervolgens een boeiende wandeling op de vestingen van Ieper, onder de deskundige begeleiding van stadsgids Lieven Stubbe. In de namiddag ging het voor coördinatoren en medewerkers richting wijngaard “entre -deux-monts” in Westouter. Gids Jef Hoornaert toonde er het typische landschap van de streek en de jonge wijnboer Martin Bacquaert vertelde in geuren en kleuren (en smaken) over zijn bedrijf tussen de toppen van de Rode en de Zwarte berg. (www.entre -deux-monts.be) De coördinatoren konden overnachten bij de Kemmelberg en brachten nog een geleid bezoek aan het provinciedomein De Palingbeek en aan de Sixtusbossen. Met een dergelijk jaarlijks initiatief kan de werking van alle bosgroepen beter op elkaar afgestemd worden en leren we uit elkaars ervaringen.

Openbaar onderzoek beheerplan Heuvelland Het plan omvat het bosreservaat Hellegatbos, de domeinbossen Douvevallei, Eeuwenhout, Hellegatbos en Scherpenberg en het Vlaams Natuurreservaat Heuvelland. Het ontwerp-bosbeheerplan wordt voorgesteld tijdens een infomoment op: ◊ 5 oktober 2011 om 18.00u op de parking van het Molenhof, Lijstermolendreef 4, Westouter-Heuvelland o.l.v. bosgroepcoördinator en boswachter ◊ 9 oktober 2011 om 10.00u in ’t Muziekcentrum Folk, Dikkebusstraat 234 te Dranouter-Heuvelland o.l.v. Arnout Zwaenepoel van de WVI ◊ 9 oktober 2011 om 14.00u, vertrek aan ’t Muziekcentrum Folk, Dikkebusstraat 234 te Dranouter-Heuvelland o.l.v. de boswachter Het ontwerp-beheerplan ligt gedurende de periode van 15 oktober tot 15 november 2011 ter inzage van het publiek op: ◊ het gemeentehuis De Warande, Bergstraat 24 te Kemmel-Heuvelland op de milieudienst, bureel 17 elke werkdag van 9.00u - 12.00u + de dinsdag van 15.00u - 19.00u ◊ het Agentschap voor Natuur en Bos, Zandstraat 255, 8200 Sint-Andries-Brugge tussen 8.30u en 16.30u (050 45 41 76). De bezwaren en opmerkingen worden schriftelijk gericht aan ir. Wim Pauwels (Agentschap voor Natuur en Bos, Zandstraat 255 bus 3 te 8200 Brugge of [email protected]). De wandeling 'bosbeheerplan Heuvelland' op 5 oktober om 18.00u te Westouter (zie hierboven) wordt mede georganiseerd door de Bosgroep IJzer en Leie. Inschrijven kan via [email protected] of 057 23 08 46.


17

ACTIVI T E I T E N K AL E N D E R

Week van het Bos - 9 tot en met 16 oktober 2011

BOS WEEK 9-16 VAN HET

oktober 2011

Een jaar lang internationale aandacht voor bossen is niet zo verrassend. Ruim 1,6 miljard mensen zijn rechtstreeks afhankelijk van bossen voor hun dagelijks be staan. Voor de overige 5 miljard bewoners van deze planeet dragen bossen in belangrijke mate bij tot hun welzijn. Ook in Vlaanderen zijn bossen nooit ver weg: als je ’s ochtends een kopje koffie drinkt, op een warme zomerdag de koelte van een schaduwboom opzoekt, je gezellig bij een haardvuur nestelt, de kinde ren duwt op de schommel, een fles wijn ontkurkt, de boekenkast afstoft …

zonder grenzen

het volledige programma vind je op :

www.weekvanhetbos.be

ontwerp: Patrick Van den Berghe, Agentschap voor Natuur en Bos

Op 24 januari 2011 ging in New York het Internationaal Jaar van de Bossen van start. De Verenigde Naties willen hiermee het bos in de kijker zetten, overal ter wereld en voor alle lagen van de bevolking. Uiteraard doet de Week van het Bos mee! Bos zonder grenzen is de slogan waarmee we dit jaar van 9 tot en met 16 oktober het bos in trekken. Het wordt een editie om U tegen te zeggen.

v.u. Dirk Bogaert, Agentschap voor Natuur en Bos, Koning Albert II-laan 20 bus 8, 1000 Brussel

een organisatie van

in samenwerking met

Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en de Vereniging voor Bos in Vlaanderen ( VBV ) serveren in samenwerking met Natuurpunt en tientallen lokale organisatoren meer dan tweehonderd activiteiten. Je kunt er kennis maken met het belang van bossen en natuur in ons dagelijks leven, allesbehalve een ver-van-je -bed show! Voor meer info en een overzicht van de activiteiten: www.weekvanhetbos.be.

Brandhouthappening - 8 oktober 2011

18


AC T I V I T E I T E N K AL E N D E R / VAR IA

Cursussen 2011 1. Dunnen en toekomstbomen

Dunnen is het sturen van de bestandsontwikkeling door selectieve kapping. Waarom dit nuttig kan zijn, op welke manieren dunnen mogelijk is en welke gevolgen dit heeft voor het bos en de bosstructuur wordt uitgebreid besproken. Hierbij komt zelfs een overlangs doorgezaagde toekomstboom van 25 m lang te pas. Tijdens de terreinexcursie wordt het aanduiden van dunningen ingeoefend. Wanneer? Woensdag 5 oktober 2011, start om 9.30u (hele dag). Waar? Provenseweg 90b, 8970 Poperinge. Prijs? Leden: € 15. Niet-leden: € 30. Inschrijven? Bosgroep IJzer en Leie.

2. Bestandsbeheer

Eindelijk nog eens een cursus uit de oude doos voor echte bosbeheerders. Hoe meet ik de hoogte van mijn bomen? Hoeveel m³ hout staat er in mijn bos? Hoe sterk groeit mijn bos nog? Hoeveel bomen mag ik uitdunnen? Wat doe ik met toekomstbomen? We gaan met de rekenmachine en de nodige tabellen het bos in en pijnigen onze hersenen rond bovenstaande vragen en nog veel meer. Verplichte kost voor iedereen die via houtverkopen een rendabel bosbeheer op touw wil zetten. Wanneer? Zaterdag 5 november 2011 (hele dag). Waar? Streekhuis Kasteel Tillegem, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels. Prijs? Leden: € 15. Niet-leden: € 30. Inschrijven? Bosgroep Houtland.

3. Zelf brandhout maken

Zelf brandhout kappen lijkt op het eerste zicht niet moeilijk, maar enkele weetjes maken dit veiliger, efficiënter en leuker. Blokken of meterhout maken, klieven met de hand of met een machine, handgereedschap voor manipuleren en uitdragen, tips voor drogen van hout. Deze cursus is géén kettingzaagcursus, maar geeft een massa praktische tips rond brandhout oogsten. Wanneer? Zaterdag 19 november 2011, start om 9.00u (hele dag). Waar? Dorpshuis, Mgr. Schottestraat 1, 8650 Jonkershove. Prijs? Leden: € 15. Niet-leden: € 30. Inschrijven? Bosgroep IJzer en Leie.

Behaag het Houtland Gezamenlijke aankoopactie van inheemse bomen en struiken

De vzw Regionaal Landschap Houtland organiseert dit najaar een groepsverkoop van allerlei inheemse bomen en struiken. Aan een zeer gunstig tarief zal u de meest voorkomende planten uit de streek kunnen aankopen. De courante struikensoorten zijn beschikbaar met blote wortel in bundels van 10 stuks. Hoogstambomen van de soorten Winterlinde, Zomereik, Beuk en Gewone es en pootstokken van knotwilgen zijn eveneens verkrijgbaar. Je kan soorten combineren voor een gemengde heg, haag of houtkant. De bomen zullen af te halen zijn in kasteel Tillegem (Brugge) op vrijdag 18 en zaterdag 19 november. Bestelformulier via www.rlhoutland.be/nieuws.php of 050 40 70 21.

Geleide wandelingen en fietstochten Voortaan vindt u een aanbod van geleide wande lingen en fietstochten op de website van de Bosgroep Houtland. Sur f naar w w w. b o s gro e p h o u t l a n d. be/activiteiten.


19

BOSGROEPEN IN WEST-VLAANDEREN Legende Openbare bossen Privébossen Bosgroep IJzer en Leie Bosgroep Houtland

Bosgroep Houtland vzw

Bosgroep IJzer en Leie vzw

Streekhuis Kasteel Tillegem Tillegemstraat 81 8200 Sint-Michiels (Brugge) Tel.: 050 40 70 23 Fax: 050 40 31 41 E-mail: [email protected] Website: www.bosgroephoutland.be en www.bosgroepen.be BT W: BE 0866.482.291

Bezoekerscentrum De Palingbeek Vaartstraat 7 8902 Zillebeke (Ieper) Tel.: 057 23 08 54 Fax: 057 23 08 51 E-mail: [email protected] Website: www.bosgroepen.be

Coördinator: Jan Goris

Coördinator: Clint Callens

Ondern.-nr.: 0816.706.346

DE WEST-VLAAMSE BOSGROEPEN WORDEN GESTEUND DOOR:

boomblad De buizerd Struiken in en rondom het bos Paardenkracht: een bron uit het verleden met toekomst Houtland IJzer en Leie

Recommend Documents