Boekenkrant. Dans, Zarité! strips. thema. De duistere kant van de herinnering DE STRIP VERANDERT! 13 >>> 9 >>> 16 >>> 8 >>> 15 >>>

Boekenkrant Buiten de stolp was het donker

thema

strips pag

pag

4 >>>

|

Maak kans op het nieuwste boek van grisham

9 >>>

pag

De woekerpolisaffaire

pag

13 >>>

Heel zeeland op de fiets!

13 >>>

pag

16 >>>

Dans, Zarité!

boekenkrant voor nederland en vlaanderen • prijs €1,95 • jaargang 4 • nummer 4 • mei 2010 • www.boekenkrant.com

De opmerkelijke jeugd van Ernest van der kwast

‘Dans Zarité, dans, want de slaaf die danst is vrij…’ En gedanst heeft Zarité altijd. Isabel Allende vertelt haar verhaal, zoals de slavin het zich herinnert in Het eiland onder de zee.

In Het eiland onder de zee danst de taal over de bladzijden. In haar soepele stijl vertelt Isabel Allende over het leven van Zarité, de Caribische vrouw die op haar negende als slavin wordt verkocht aan de Fransman Toulouse Valmorain, eigenaar van een van de grootste suikerplantages op Haïti. Ze werkt voor zijn zenuwzieke echtgenote, verzorgt zijn zoontje en wordt zijn concubine. Zarité weet met niet aflatende kracht dat ze als slavin voor haar vrijheid moet vechten. En die kracht dreunt door in het vertelritme van het boek: ‘De trommels zegevieren over de angst. De trommels zijn de erfenis van mijn moeder, de kracht van Guinea die in mijn bloed huist. Niemand die me dan kan kwetsen, ik word overweldigend sterk – net als Erzuli, de loa van de liefde – en sneller dan de zweep.’

>>> verder op pag 3

pag

8 >>>

nicole mulder schreef de winnende boekrecensie pag 15 >>>

Isabel Allende

De duistere kant van de herinnering Het ouderlijk huis is vervallen, omsloten door een nieuwbouwwijk. De hoofdpersoon is ontworteld, zijn leven grotendeels verward. Gijs IJlander schrijft in Wildzang over een getroubleerd karakter en vals sentiment. ‘Men vergeet vaak de duistere kant van de herinnering.’ Gijs IJlander

4 >>>

rené Appel versus pieter Aspe

echte allende

Het eiland onder de zee is een ‘echte Allende’, geschreven in de vloeiende stijl en met het beeldend vermogen dat de schrijfster eigen is. Schijnbaar gelaten ondergaat Zarité alle onrecht die in 1791 tot de uitbarsting van de slaven-

pag

>>> verder op pag 5

Foto Lori Barra

Voor meer nieuwe titels zie www.boekenkrant.com

‘Een klassieke whodunnit, een razende rollercoaster’ pag

J.M. Coetzee, persoon en personage Hij is wereldberoemd als schrijver, maar als mens ongrijpbaar. >>> pag 5

seksgedreven en competitiegericht Louann Brizendine’s nieuwe boek De mannelijke hersenen.

>>> pag 16

13 >>>

VERDER in dit nummer: Losse delen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Recensiewedstrijd . . . . . . . . . . . . . . . 15 Win een boek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

advertenties

DE STRIP VERANDERT! Fokke & Sukke veranderen mee op pagina 3 Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

1

Macht!

‘Hoe vanzelfsprekend zijn macht en machteloosheid?’ Op deze vraag geeft Isabel Allende het antwoord in haar nieuwste roman Het eiland onder de zee. Als hoofdredacteur heb ik soms de vrijheid om mijn wil ten koste van anderen door te drijven. Mede dankzij mijn wil vormt Het eiland onder de zee het hoofdartikel van deze Boekenkrant. Dit ging ten koste van een andere titel die ik hier niet onthul. Ook is mijn krachtige doch soepele wil en macht als hoofdredacteur van invloed geweest op de uitgebreide aandacht voor het beeldverhaal. Maar liefst vier pagina’s! Mijn wil was medebepalend voor het juryoordeel tijdens de beoordeling van de inzendingen voor de Boekenkrantrecensiewedstrijd. En de winnares is: Nicole Mulder. Afijn, de nieuwe Boekenkrant is uit. Nu heb ik dus niets meer te zeggen. Siebe Huizinga, hoofdredacteur

COLOFON

De Boekenkrant is een uitgave van Uphill Battle boekpromotie met medewerking van de boekhandels. Redactieadres Uphill Battle boekpromotie Visschersplein 160 3511 LX Utrecht Nederland tel. +31 30 2231718 fax. +31 30 2145823 [email protected] Redacteuren Siebe Huizinga, hoofdredacteur ([email protected]) Roel Weerheijm, literair redacteur ([email protected]) Basisontwerp Roggeveen Grafisch Ontwerp, A’dam Vormgeving en lay-out Titus Vegter, Amsterdam Concept & realisatie Uphill Battle boekpromotie, Utrecht Uitgever Jan Louwers ([email protected]) Drukwerk Wegener Grafische Groep BV. Oplage 21.000 Distributie Vervoerscentrale CB Abonnementenservice Jessy Korshuize ([email protected]) De Boekenkrant thuis ontvangen? Dat kan! 6 nummers voor €15,-, Geef u op via [email protected] De Boekenkrant nieuwsbrief ontvangt u gratis. Meldt u aan via www.boekenkrant.com Informatie over adverteren? Didi Hoogerwerf, tel. +31 30 2231718 [email protected] www.boekenkrant.com De volgende Boekenkrant verschijnt op 7 juni 2010 olg de Boekenkrant V via Twitter! www.twitter.com/boekenkrant © Uphill Battle boekpromotie, Utrecht. De redactie neemt geen verantwoordelijkheid voor de juistheid van de in deze uitgave genoemde verkoopprijzen. Aan de vermelding van deze prijzen kunnen op generlei wijze rechten worden ontleend. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

2

LD losse delen

Heeft u opmerkelijke feiten of bijzondere wetenswaardigheden rondom boeken te melden? Wilde u altijd al een boze brief schrijven, maar wist u niet aan wie? Losse delen plaatst niet alles, maar ontvangt wel graag uw post. [email protected].

Verstuur dit boek als covercard www.covercards.nl

MØRD en DØDSLAG

Scandinavische misdaadliteratuur is het thema van Juni – Maand van het Spannende Boek 2010. Onmacht, het geschenkboek van Charles den Tex, wordt in de maand juni door de boekwinkel cadeau gedaan bij besteding van ten minste € 12,50 aan Nederlandstalige boeken. www. maandvanhetspannendeboek.nl.

Gimmick! verfilmd

Het boek Gimmick! van Joost Zwagerman wordt verfilmd. De rechten zijn verworven door N279 Entertainment. Gimmick! gaat over de Amsterdamse kunstscene vol seks, drugs en house. Van het boek zijn meer dan 250.000 exemplaren verkocht.

Vier Berlijnse jongeren beginnen een bedrijfje dat excuses aanbiedt: SORRY. Wat begint als een succesverhaal eindigt in een nachtmerrie. Voor fans van Stieg Larsson en Mo Hayder. Zoran Drvenkar, Sorry, Uitgeverij De

Arbeiderspers, ISBN 978 90 295 7212 5 (€ 19,95)

bestseller top 3 2010, week 17

Gouden Cees

1 Tatiana de Rosnay – Haar naam was Sarah

Cees Nooteboom won de Gouden Uil 2010 voor zijn verhalenbundel ’s Nachts komen de vossen. Hij was genomineerd met collega’s zoals Thomas Rosenboom (Zoete mond), Arnon Grunberg (Kamermeisjes & kindsoldaten), Tom Lanoye (Sprakeloos) en Mensje van Keulen (Een goed verhaal). De laatste twee zijn ook kandidaten voor de Libris Literatuurprijs, op 10 mei 2010.

Artemis & co - € 10,00

In 1942 wordt de 10-jarige Sarah gedeporteerd. Zestig jaar later volgt een journaliste haar spoor en doet een vreemde ontdekking. 2 Stephenie Meyer – Morgenrood

Gouden Strop

Van Goor - € 19,99

Van twee kanten (René Appel), Hoe zwart is de duivel? (Hans Declercq), De minzame moordenaar (Bram Dehouck), De geur van regen (Lieneke Dijkzeul) en Serpent (Carla de Jong) zijn genomineerd voor de Gouden Strop, de prijs voor de beste (oorspronkelijk) Nederlandstalige spannende roman.. De winnaar wordt op 1 juni aanstaande bekend gemaakt.

Kiest Bella voor vampier Edward of toch voor weerwolf Jacob? Slotdeel van fantasyserie Twilight. 3 Isabel Allende – Het eiland onder de zee

Wereldbibliotheek - € 19,90

Hoe overleef ik Francine Oomen?

Hoe overleef ik (zonder) dromen? van Francine Oomen is het bestverkochte kinderboek van 2009. Uit cijfers van de Nederlandse bibliotheken blijkt dat Oomen liefst zeven plekken in de top tien van meest uitgeleende kinderboeken inneemt – waaronder de eerste zes!

www.SchaduwSchrijvers.nl gehackt

Op www.SchaduwSchrijvers.nl kan iedereen zijn of haar manuscript zelf publiceren. En dat bevalt niet iedereen. Na de dreiging met een rechtszaak door een internetuitgever (‘ik derf inkomsten!’) is de website nu korte tijd gehackt geweest. Wordt vervolgd.

vels Onderwerp: Hemels Dui Beste, dacht te Alvast bedankt om aan k Hemels boe n mij aan en schenk boek (of de n mij ft Duivels. U hee ter verech an) erv oud inh korte . erd ete keerd geïnterpr mijn zestiende Het is zo dat ik van één relatie e gst nti twi n mij tot r (met ups en heb gehad van vier jaa ) en twee maanfde lie l vee en ns dow te relatie den daarna nog een kor rna ben ik pas Daa n. nde maa e twe van en van mijn ten volle gaan geniet de nodige met en lev len zel jge vri gevoelens. l vee te seks zonder al informatie. Dit gewoon even ter Mvg, ‘Helina D.’ be www.hornylittledevil.

Historische roman over de Caribische slavin Zarité, die een lange weg gaat voor ze het geluk vindt. De Boekenkrant geeft een overzicht van de 3 meest verkochte boeken in de eerste week van de maand van uitgave van de krant. Bron: Stichting CPNB. De Stichting CPNB stelt De Bestseller 60 samen op basis van de wekelijkse Boekmonitor van de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak/Stichting Speurwerk, waarin de verkoopgegevens worden bijeengebracht van meer dan 350 Nederlandse boekwinkels.

boekenkrant tip 3 2010, week 17 1 Isabel Allende – Het eiland onder de zee ‘Het boek is beeldend en kleurrijk. De taal danst over de bladzijden. Een echte aanrader voor de liefhebbers van Isabel Allende – en alle andere lezers.’ 2 René Appel – Van twee kanten ‘René Appel combineert beklemmende spanning en intrigerende ontwikkeling van de personages met taal die gemakkelijk aanvoelt en literair aandoet.’ 3 Roos Stallinga – Rij met me mee ZLD ‘Er komen veel toeristen, maar de provincie blijft mysterieus: Zeeland. Stallinga zette tien fietsroutes uit en sprak met interessante Zeeuwen.’

ga voor meer tips naar www.boekenkrant.com Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

LT

Literatuur van de Lage Landen. Hedendaagse boeken en, zo het uitkomt, ook klassieke kost.

literatuur

>>> vervolg van pag

1

opstand leidt. Dan ontdoen de slaven zich van alles wat blank en mulat is, genadeloos, met furieuze kracht. Zarité is een stille, verlangende vrouw, en in haar is laag na laag het verzet gegroeid. Maar op het moment dat ze in alle glorie uiting kan geven aan die enorme wrok en woede, doet ze juist iets dat je als lezer raakt en ontroert…

Sterke vrouwen

Sterke vrouwen spelen vaak de hoofdrol in de boeken van Isabel Allende. In Inés, vrouw van mijn hart of Portret in Sepia plaatsen deze vrouwen zich handelend op de voorgrond, gedreven door hun wil. In Het eiland onder de zee blijft deze zelfde krachtige wil van Zarité schijnbaar verborgen, maar is o zo duidelijk voelbaar aanwezig.

Spiritueel

Ook de fascinatie met de geesteswereld is onmiskenbaar Allende. De wijsheid die deze wereld brengt is deel van de wijsheid van de schrijfster en, in Het eiland onder de zee, van haar hoofdpersoon Zarité. Want Zarité is nog betrekkelijk jong van jaren wanneer ze over haar leven vertelt. En toch, het is alsof er een grote, intense en eeuwenoude wijsheid in haar woorden doorklinkt. Uiteindelijk is Isabel Allende in al haar romans en verhalen misschien wel de schrijfster van steeds hetzelfde boek: het boek dat gaat over de speurtocht naar de waarheid en de kern van het leven. De wereld van spiritualiteit helpt haar deze te ontdekken.

nieuwe titels De verzopen katten en de Hollander

Trance

Hoe doet Isabel Allende dat toch, zo schrijven dat ze miljoenen lezers wereldwijd aan de bladzijden kluistert? Het antwoord: ze sluit zich tijdens het schrijven in een soort trance af van de wereld om puur en alleen met haar roman bezig te kunnen zijn. Ze concentreert zich maandenlang volledig op het schrijven, en dat vind je terug in de kracht van het verhaal.

De angst, de paniek en de verwarring komen zo overtuigend over dat je als lezer mee zou willen vluchten uit het verhaal waarvan je je tegelijkertijd niet los wil maken.

In ‘Het duivenei’, een van de eerste hoofdstukken van Het eiland onder de zee, is Isabel Allende op haar best: erotisch, exotisch, hilarisch, sensitief, eindigend met het duivenei ‘op dat geheime plekje, zonder het te breken en zonder het te laten vallen’. Dat vuurwerk van haar schrijftalent uit zich elders in de roman onder meer bij haar beschrijving van de slavenopstand. De angst, de paniek en de verwarring komen daar zo overtuigend over dat je als lezer mee zou willen vluchten uit het verhaal waarvan je je tegelijkertijd niet los wil maken.

Teun Draaijer en zijn oudere broer zijn deel van een gezin dat buiten de boerengemeenschap van Wieringen valt. Ze worden gepest

or sgids vo

eland

Fiet

Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

llinga Roos Sta

. choloog aar en psy eten d kunsten ontmo is beelden ken, mensen elt ze in linga (32) ontdek r vert Roos Stal we plekken ’s, : daarove nieu r passies , vertaald in foto in Reizen, zijn haa er eten kunst is beleving , verhalen – en lekk en ten with me k. Roos’ portret n haar wer rviews, 9 verscheen Ride k. Fietstochte en, inte tekening september 200 voor New Yor eg, interviews . In erken. e fietsgids e stops onderw boeken levendig en kunstw leuk s, foto’s NYC, een Apple, met op het en trick Big r focus rs, tips door de York haa York bike s na New met New tte Roo rich e Zeeland resultaat. Provinci t van de ZLD is het In opdrachRij met me mee e: Zeeuws

d Zeelan

10

4 5 39 km

42 km

20 km 3

36 km

20

32 km

30 36

6MNQIXQIQII>0(FIZEX 19 km XMIRWTIGMEEPSRX[SVTIR½IXWVSYXIW 39 km SZIVEPPIIMPERHIR 7 15 km WYKKIWXMIWZSSVPSOEPILSVIGE QYWIEIR[MROIPW MRXIVZMI[WQIXFMN^SRHIVI>IIY[IR

brugge Aagje Feldder Minne Fleur van crot n Du Maarte de Velde Johan van a Phernambucq Ad en Anj ger inck Sla s Kee e de Con Mauric Tanja & f uoiaho De Seq elaere De App ren Joost Hee

8 3

39 km

10

42

6

52

64

76

84

98

106

16

28

IEWS

INTERV

Drinken = Eten &

ntenknooppu het fiets rekkelijkheid aakt van aant uik gem zijn op lt hoe je wordt gebrdie geselecteerd ren uitstippe erland, tevo heel Ned es door het land en, als je van in bijna fiets rout , net als e erk van nummer de rout e In ZeelandDit is een netw nummer naar nten. Als . rout knooppu emd. Als de systeem d. Je kunt van de van ghei gemaakt het nummer geno kaart. en veili en. gebruik n op de wilt fiets soms niet t, wordt allee aangegeven en loop s wel en kun je vind er som hun naam systeem gids is nten, enz. ppunten ten/wegen met adpu In deze knoo opla ens het de stra trische land.nl). wel volg worden uur, elek ureauzee afwijkt, and, verh (www.routeb hiervan and en in Zeel ontje.nl over fiets tebureau Zeel .rondjep rmatie Rou op: www kijk Meer info le VVV en Het tjes de pon bij de loka tijden van ele vaar over actu rmatie Voor info

ME MET ME

47 km

s voor Ze

Zee

RIJ

Fietsgid

stop Tussen land (1) =


OUTES lle FIETSR Oostkape burg tot Middel 1 Van n Walchere urg tot Domb Vlissingen 2 Van n land Walchere Kamper plaat tot Colijns nd 3 Van vela Noord-Be eldekering stersch r de Oo + Ove ouwen Sch van nd 4 De Kop en-Duivela aven Schouw uwersh tot Bro Zierikzee veland 5 Van en-Dui Schouw Yerseke Goes tot 6 Van d lan Zuid-Beve land d-Beve van Zui 7 De Zak land Zuid-Beve d Philipslan en Sint ghe 8 Tholen Saeftin len n land van Tho dronke het Ver Hulst tot eren 9 Van gje België -Vlaand Zeeuws t een vleu me tot Sluis, Groede n ere 10 Van -Vlaand Zeeuws

ZLD

nt = Startpu

(€ 29,90)

E ZLD

ME MEE

punt =Knoop

Uitgeverij Paradigma, ISBN 978 90 499 6034 6

SPRING ACHTEROP BIJ ROOS STALLINGA EN LAAT 14 km U MEEVOEREN DOOR HET + INSPIRERENDE ZILTE 1 ZEEUWSE LAND. 2 RIJ MET

e =Fietsrout

Padgett Powell, De vragende vorm,

advertentie

isbn 978 90 284 2340 4 (€ 19,90)

‘Mensen zijn complex en gecompliceerd, ze geven zelden alle aspecten van hun persoonlijkheid prijs. In verhalen moeten de personages ook op die manier in elkaar zitten. Ik laat hen in mijn boeken hun eigen leven leiden. Vaak heb ik het gevoel dat ik ze niet onder controle heb. Het verhaal gaat dan in een onverwachte richting en het is mijn taak om dat op te schrijven, niet om het terug te dwingen in de ideeën die ik van tevoren had.’ – Isabel Allende.

Is dit een roman die louter uit vragen bestaat? Is zo’n roman nog wel leesbaar? Is dit nog wel literatuur? Of is het filosofie? Is het kunst? Is dit een experiment? Heeft u ooit een bespreking gelezen die louter uit vragen bestaat? Bevalt het u? Hoe denkt u dat het boek leest? Hoe heeft Padgett Powell dit boek eigenlijk geschreven? Wordt u trouwens niet moe van al die vragen?

Een soort familie

Wereldbibliotheek,

A

De vragende vorm

8 (€ 29,90)

onder de zee, Uitgeverij

LEGEND

6 (€ 29,90)

978 90 282 4140 4 (€ 45,00), ISBN 978 90 282 4142

Isabel Allende, Het eiland

en sierlijk d, sober ft, , licht, wil haal hee er, weids eigen ver zee: sto d ns een d van de land, lan ieder me e? – lan eiken. Zee g ik door je dorp en in a nam ar ieder aar te ber – what’s ingen. Ma wolken nland, wa worden om elk om nde rstr ‘Zeeland eila est en de en ove Zeeland, eisd mo schijnt, stormen if het ger me g snu van tegelijk. op lan Ik . s ers zon zee vanoud hoe de s, overlev weel, de de dijk. en waar volharder wind? En voelen kreek, een tendijks, of op hters en t en ver: een in de van vec dijks, bui s stroom n neus is nooit Met mij : binnen men, alle mijn lijf. n. Water fietsen? bewege de kaaien t gen, dro innerin n hoofd verwarm nd langs ten, her ste zon boven mij het mee. Waaie gedach s, de eer fd: m gra hoo nee r in het mijn op en film in zink ik nee een en elt wind stil te Er spe rdt het de zou is leeg.’ en . Dan wo tong tot n hoofd Geniet borrelt mt, mij ter op je paadjes. zilte oes elt en zoe r erharde de verse trap voo Alles rits lende onv en: van polder, tot kronke je, polder voor je zintuig n, al t kke me r dijk land open stu dijkje voo Beleef Zee van de lange, d, lan t, ich ware Zee op je gez tdek het rust. On ! kom tot mee ZLD met me trap: Rij

Uitgeverij De Bezige Bij, ISBN 978 90 234 5746

Hollander, Uitgeverij Van Oorschot, ISBN

Vrijheid!

Met dank aan Koos Hageraats, redacteur van Uitgeverij Wereldbibliotheek, Daniëlle Koudstaal van Bruna en Rikkie Degenaar, een fantastisch vertaalster.

Kees van Beijnum, Een soort familie,

Detlev van Heest, De verzopen katten en de

Het eiland onder de zee speelt zich af tijdens de achttiende-eeuwse slavenopstand van Haïti. ‘Vrijheid krijg je niet voor niets, die moet je bevechten.’ Hoe vanzelfsprekend zijn macht en machteloosheid? Op die vraag geeft Isabel Allende het enige antwoord dat een sterke vrouw betaamt: vecht tot je vrij bent, hoe dan ook!

Krachtige stijl

32

Een Nederlands echtpaar woont in een buitenwijk van Tokyo. De man schreef artikelen voor Nederlandse media, maar stopte het schrijven om de straat op te gaan. Hij observeert de buurtbewoners zoals ze samenleven, met elkaar en langs elkaar heen. Op kleine schaal gebeurt meer dan genoeg, maar intussen ontrolt zich een veel groter probleem: de vergrijzing en de weemoed naar vroeger, versterkt door een hopeloze toekomst, maakt de sfeer vervaarlijk.

Foto Lori Barra

Isabel Allende

en uitgezonderd, en proberen ieder op hun eigen manier te overleven. Maar dan keert de broer van Teun zich tegen de ambities van rest van de familie. Het gezinsleven raakt nu ook van binnenuit ontwricht. Voor wie moet Teun kiezen: voor zijn ouders of voor zijn broer?

40

60

82

92

28 km

94

9

74 104 114

42 km

54 km

33 km -7&2`46-.7º`9-8+):)6463:-2'-)>))0%2(`:%2%*29-2();-2/)07 Stallinga Roos

3

Geen gemakkelijke mama! ‘Als je jong bent, denk je dat het zo hoort. Dat je moeder met een deegroller achter de makelaar aanrent, dat ze voortdurend overal afdingt, dat ze je vader dwingt om met zijn bovenarmen tegen zijn ribbenkast geduwd te eten vanwege zijn okselgeur.’

De jeugd van Ernest

Mama Tandoori is het verhaal van de jeugd van Ernest van der Kwast. Of, zijn moeder. En ze was al zo teleurgesteld, want haar oudste zoon is verstandelijk gehandicapt (de schuld van de hond van de buren!) en de middelste is getrouwd met een moslima. Grappig? ‘De heldere, eenvoudige taal lijkt een luchtig verhaal te vertellen, maar schijn bedriegt. Er stroomt een rivier onder de woorden. Een rivier van zowel een grap-

pig als een ernstig verhaal.’ Mama Tandoori draait allemaal om de moeder. Om haar karakter, haar trekjes en haar gedrag. ‘Mijn moeder en ik konden als water en vuur zijn,’ vertelt Ernest. ‘Maar je blijft elkaars familie. In De helaasheid der dingen zag ik dat het kon: zo’n ingewikkelde familierelatie beschrijven. En waarom houden we van Anna Karenina? Niet omdat de Russische Oorlog zo mooi is beschreven, maar omdat we van háár, van Anna Karenina, houden. Op dezelfde gecompliceerde manier kunnen lezers van mijn moeder leren houden.’

Krachtige v rouwen

Veena is een lieve, maar zeker geen gemakkelijke mama. Ze komt immers

bespreking

Buiten de stolp was het donker

De Gentse schrijver/dichter Jeroen Theunissen raakte gefascineerd door programma’s zoals Big Brother. Hij schreef zijn roman De stolp over een vergelijkbaar, fictief programma. Wat speelt zich af in de hoofden van de kandidaten?

Door Roel Weerheijm In 2003 verblijven vijftien jonge Vlamingen in ‘de stolp’. Ze leven in een gesloten microwereld. Hun dagelijkse leven wordt op televisie uitgezonden en blijkt een regelrechte kijkcijferhit. Het levert een pak vragen op, zoals: hoe leven mensen in zo’n minisamenleving? Hoe gedragen ze zich tegenover elkaar? Hoe kijken ze naar zichzelf? En interessanter: wat gaat er in hun hoofden om? In korte hoofdstukjes ‘zapt’ Theunissen tussen de verschillende bewoners en beziet hun levens, en de opdrachten die ze moeten doen, vanuit hun ogen. Bijna elke pagina is vanuit een ander perspectief geschreven. Toch doet dit zappen niet onrustig aan. Ook de manier waarop de deelnemers aan ‘de stolp’ zijn neergezet overtuigt. Ze zijn zelfs levensechter dan de bordkartonnen karikaturen die je op vergelijkbare programma’s ziet. Het feit dat de bewoners gefilmd worden en een kijkcijferhit zijn, speelt slechts een marginale rol in De stolp. Het gaat over henzelf, hun onderlinge

4

omgang, de spelletjes die ze met elkaar moeten spelen. Heel soms komt de presentatrice langs, hooguit een enkele keer denkt een van de personen aan het prijzengeld dat er te winnen is. Verder is de wereld buiten de stolp in principe afwezig: ‘Buiten de stolp was het donker, van de koude ging een dreiging uit.’ Binnen de stolp voert Theunissen uitsluitend vlakke karakters op, beperkte personages. Ondanks dat gegeven intrigeren de karakters, niet in de laatste plaats omdat ze aan wrange experimenten worden onderworpen die de groep telkens genadeloos in tweeën deelt: rijk versus arm, of: gevangene versus bewaker. Ze moeten zich daarnaast bezighouden met ‘politieke’ vraagstukken die de eenentwintigste eeuw domineren, zoals klimaatverandering. De stolp is overduidelijk actueel en geëngageerd, al is dat laatste aspect meer verstopt, en net als andere recente boeken, zoals Wij van Elvis Peeters, is het een reactie op de verregaande relativering van de laatste decennia. Het enige spijtige is wellicht dat Theunissen niet alle opgeroepen vragen even sterk beantwoordt. De vlak gehouden karakters kunnen daar simpelweg niet aan voldoen. De bewuste keuze voor vlakke personages is daarom misschien niet zaligmakend, maar het is desondanks de beste keuze geweest. De stolp is een sterk boek.

Jeroen Theunissen, De stolp, Uitgeverij Meulenhoff/Manteau, ISBN 978 90 854 2199 3 (€ 19,95)

uit India. ‘Ik ben in Bombay geboren, in tegenstelling tot mijn broers. Ik heb geen band met India, maar ben er wel een paar keer geweest. Daar is mijn moeder als een vis in het water. Ik ontmoette twee tantes, een milde en een extreme variant van mijn moeder. De laatste gaat rustig uren wachten om te tanken, om vervolgens – zonder leesbril – aan iedere medewerker te vragen om het bonnetje te controleren, omdat ze het bedrag niet gelooft. Veel vrouwen zijn daar zo. Stel je bijvoorbeeld een extreem drukke zesbaansweg voor. Een vrouw neemt haar kinderen mee en kan met een handgebaar het hele verkeer stilleggen. Zo krachtig zijn de vrouwen!’

Ernest van der Kwast

Ernest van der Kwast, Mama Tandoori, Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, ISBN 978 90 388 9320 4 (€ 17,50) advertentie

Nieuwe roman over de vergeten liefde van Pablo Neruda Pauline Slot, schrijfster van de bestseller Zuiderkruis, is helemaal terug. [...] Lezen. – Marja Pruis in linda

Pauline Slot • En het vergeten zo lang www.arbeiderspers.nl Marietje Hagenaar & Pablo Neruda


interview

De duistere kant van de herinnering

>>> vervolg van pag

1

Gijs IJlander woont in een dorp in Limburg. Hij zocht de rust van de natuur op om zich beter te concentreren. En om zelf te kunnen kiezen wanneer hij wel, en wanneer niet met mensen wil worden geconfronteerd. ‘De natuur geeft stabiliteit, en leert mij om met woorden te schilderen.’ Én in Wildzang keert de natuur terug. ‘De woning die in het boek centraal staat, heet ‘Wildzang’, en was in de jeugd van het hoofdpersonage afgelegen, het lag middenin de landerijen. Hij keert na vele jaren terug op de plek, en doet een schrijnende ontdekking: zijn ouderlijk huis is compleet vervallen. En bijna net zo erg: er blijkt een nieuwbouwwijk om het huis te zijn gebouwd.’

De hoofdpersoon is projectontwikkelaar van beroep – een nieuwbouwwijk zou hij vanuit zijn professie toch interessant moeten vinden… ‘Het gaat nu zijn persoonlijke herinneringen aan, dat is anders. De projectontwikkelaars willen in de wijk een vals soort sentiment kweken door de inrichting ervan “authentiek” te laten zijn. Ze kunnen niet wachten tot ze “Wildzang” over kunnen nemen, om ook daarmee

valse nostalgie op te wekken.’

De projectontwikkelaars willen (vals) sentiment, de hoofdpersoon keert terug naar het huis waar hij is opgegroeid… Herinnering is een belangrijk thema. ‘Zeker, maar ik ben wars van de dingen die rond “herinnering” hangen. Heimwee, nostalgie… het is nep. In Wildzang komen passages voor met een terugblik over het dorp waar het verhaal zich afspeelt, naar de jaren dertig en veertig. Dat lijkt idyllisch, maar er is niet veel moois aan. Men vergeet vaak de duistere kant van de herinnering.’ De herinneringen aan vroeger maken pijnlijk duidelijk dat de hoofdpersoon ontworteld is. ‘Hij wil telkens een streep onder zijn verwarrende leven zetten en een nieuwe fase ingaan. Daarmee zorgt hij zelf voor die ontworteling, maar ook voor de verwarring die een groot deel van zijn leven is. Op het laatst, bijvoorbeeld, is hij gehandicapt, maar hij kan zijn vingers nog gebruiken. Hij wil een groots boek schrijven, waarvan ook al direct duidelijk is dat hij dit nooit zal voltooien. Hij lijdt aan grootheidswaanzin, en draait telkens in dezelfde cirkel rond.’

J.M. Coetzee, persoon en personage

Hij is wereldberoemd als schrijver, maar als mens ongrijpbaar. J.M. Coetzee werd in 2003 onderscheiden met de Nobelprijs voor de Literatuur, en won tweemaal de Man Booker Prize. Hij kwam ze in beide gevallen niet ophalen om publiciteit te vermijden. In verschillende gedaantes keert Coetzee terug in zijn boeken. Hij rekt daarmee de grenzen op tussen feit en fictie, tussen het ambacht van schrijven en de wereld in een roman. Want als we weten dat de mens Coetzee in zijn alter ego’s terugkeert, is de vraag: wat is het beeld dat uit de verzameling personages ontstaat? Wie is J.M. Coetzee in zijn boeken – en in hoeverre zegt dat beeld iets over de ‘echte’ J.M. Coetzee? Geeft hij zich onder de noemer ‘fictie’ meer bloot dan buiten zijn boeken, of blijft het ook hier een schimmenspel? Ter gelegenheid van Coetzees zeventigste verjaardag vroeg Uitgeverij Cossee een aantal schrijvers hun eigen ideeën rond de alter ego’s van Coetzee op

papier te zetten. Kristien Hemmerechts heeft eerder geschreven over de rol van vrouwen in het werk van Coetzee; het boek opent met haar essay. Ook Grunberg publiceerde eerder essayistisch werk over Coetzee, en van hem wist de uitgeverij bovendien dat hij Coetzee’s werk vurig bewonderde. Elleke Boehmer nam de pen op waar Coetzee hem aan het eind van Disgrace (In ongenade) liet liggen, en laat het romanpersonage terugblikken op de gebeurtenissen. En David Attwell werkte zelfs nauw samen met de beroemde schrijver. Momenteel is hij bezig aan een biografie over J.M. Coetzee – iets wat tijdens het Coetzeefestival, van 13 tot en met 17 mei in De Balie te Amsterdam, ook ter sprake zal komen. Als prelude daarop een bundel visies op ’s werelds beroemdste en meest ongrijpbare schrijver. Kristien Hemmerechts, Arnon Grunberg

e.v.a., J.M. Coetzee, persoon en personage, Uitgeverij Cossee, ISBN 978 90 593 6288 8 (€ 16,90)


Gijs IJlander Toch verandert hij één keer van gedaante. ‘Hij is getuige van de bevalling van een schaap. Het transformeert hem in iemand anders die ineens overdreven sociaal wordt – of denkt te worden, want wat hij vervolgens gaat doen is verre van wat wij sociaal vinden. Hij wil zijn ernstig zieke vader helpen door hem uit het ziekenhuis te ontvoeren. Later, als hij overleden is, wil hij zijn vader in de tuin begraven.’ Het is een excentriek personage. ‘Dat soort mensen trekt me enorm. Ik beschrijf vaak dat soort vreemde figuren: zonderlinge figuren die buiten het leven, en dichter bij de natuur lijken te staan. Figuren die bollenteler zijn, of rattenvanger, of jager. Het zijn getrou-

bleerde karakters die niet altijd even succesvol met de buitenwereld kunnen omgaan.’ En die ook niet met hun verleden kunnen omgaan? ‘Dat blijkt voor mijn personages telkens heel lastig. Wildzang begint met een strofe uit mijn gedicht ‘wat gebeurd is’, als motto. De strekking: hoe ga je met het verleden om? De hoofdpersoon werkte in een wereld van valsheid, op een reclamebureau, en werd eruit gewerkt. Hij wilde beslist iets ‘echts’ gaan doen, maar het grote geld bleek toch te verleidelijk. Pas als hij voor “Wildzang” staat, beseft hij wat hij al die tijd heeft gedaan.’

Gijs IJlander, Wildzang, Uitgeverij Cossee, ISBN 978 90 593 6277 2 (€ 19,90)

advertentie

A New York City Biking Guide

City De eerste fietsgids van New York

€17,50

boekenkrant2.indd 1

verkrijgbaar bij de boek winkel en via www.ridewithmenyc.com

Roos Stallinga ISBN 9789065520562 30-09-2009 11:53:36

5

BF

boekfragment

ELF Daniël Rovers, Elf, Uitgeverij Wereldbibliotheek, ISBN 978 90 284 2331 2 (€ 17,90)

Elf beschrijft elf vrienden. Ze lopen door elkaars leven, al weten ze dat niet. Elf portretten van mensen die het met de wereld om zich heen proberen te rooien. In een twaalfde hoofdstuk neemt Rover het woord om zijn vrienden te eren. Als rond een uur of tien ’s avonds de files op de kleine ring waren opgelost, dan dirigeerde Daan zijn eclairbruine Mercedes 220D de tunnels in, die machtige ondergrondse asfaltaders die het hart van de stad omsloten. De grote luchtventilatoren gaven hem het gevoel door de ingewanden van BattlestarGalactica te navigeren; als hij afdaalde in het duister stuurde hij zich een weg door een groot, roetbezwangerd ruimteschip. Zijn idee was het om de Grote Prijs van Brussel te organiseren, een Formule 1-race die door de tunnels van de stad zou voeren. Monaco was voor watjes; echte mannen wilden hun bolides door de Leopold-, Rogier- en Wetstraattunnel leiden. Hij stelde zich

een stratencircuit voor dat zich over twintig kilometer asfalt uitstrekte: starten op de Louizalaan, dan tegen de klok in richting Koekelberg, daar een rondje om de basiliek heen en dan langs de Thierry Boutstribune terug naar het centrum, via de Wetstraat onder het Jubelpark door en draaien op Montgomery, en dan over de Generaal Jacqueslaan weer terug naar Louiza, naar de koningstribune en de camera’s. Op zondagmiddag reed hij graag naar het grote groene buiten; op de glooiende autostrade vertrok hij in de richting van Leuven of Luik, met bossen en weiden aan weerszijden. Hij hield van de Ardense heuvels in het zuiden, en al bij het eerste tankstation in Nijvel kreeg hij

het idee op weg te zijn naar een vakantiebestemming. Een televisie had hij niet, wat Brussel bood was zoveel boeiender. In de zomer van 2006, toen de zwerfkatten langs de straten lagen te stuiptrekken van de hitte, maakte hij eens om vier uur ’s ochtends een rit door de stad. Hij stond bij de Beurs voor het stoplicht te wachten toen het rechterportier opeens werd geopend en hij in de bloeddoorlopen ogen keek van een ongeschoren en tamelijk aangeschoten Noord-Afrikaan die vroeg of meneer hem naar zijn moeder in Tunis kon brengen. Hij had de man streng met zijn beste Franse filmtrailerstem toegesproken: ‘Non, on ne va pas faire ça.’ Het bleek te volstaan. De dronkaard wenste

hem een goede nacht, stapte de auto uit en wankelde weg naar een van de betonnen bloembakken tegenover het Beursplein. Het was toch beter voortaan met vergrendelde portieren te rijden. Twaalf jaar oud was Daan toen de A2 naar Limburg werd opengesteld. Op een zondagmiddag in juni wandelde hij tot aan het autosnelwegviaduct aan de rand van Heverlee, ging zitten met zijn benen door de spijlen van de stalen balustrade en opende zijn mond, alsof hij wilde drinken van het voortrazende verkeer onder hem. Gehypnotiseerd hing hij hoog boven het asfalt, hij voelde de kiezelsteentjes die aan zijn dijbenen plakten, tot de zon begon te zakken en een hand op zijn schouder hem maande op te staan. De agent wees naar boven, naar het denkbeeldige gevaar waarover verontruste automobilisten de meldkamer hadden bericht. Grote zweetplekken in het lichtblauwe politieoverhemd, vlekken in de vorm van België.

In 2015 wordt de literatuur gered .

BO N

FS(S

oog. In het boek beschrijft Merel van der Gracht, een pseudoniem, hoe Nederland - met name de grachtengordel- er in 2015 uitziet. De literatuur wordt gered en het Huis van Oranje komt tot bloei.

FO

FSFMW BOE

Adriaan en de anderen is een roman met een vette knip-

BDIU

en Willem Frederik Stermans, die vanuit het universum de chaos niet meer kan aanzien. Tjeepie wordt bijna ten tweeden male de koningin der Nederlandse Letteren.

ISBN: 978-94-903740-6-8 � 17,90 (288 pag.)

6

BOEF WBOE

FS(S

BDIU

SFO

BOE

Beesje Hazelnoot, Hanna Verkwist, Garretje Kwamreets en Belleke Noordkanaal zijn het zat. Ze willen weer in vrijheid publiceren. In Adriaan en de anderen zijn voorts rollen weggelegd voor onder meer Barrie M. (als bronzen naakt, enkel getooid met lauwerkrans), Jantje Wolkmens

.FSFM

FO EF

Het boek Onder het rood-gristelijke bewind van Jan Mandarijn mogen de meeste schrijvers niet meer publiceren. Ze lijden een kommervol bestaan en stappen massaal over naar de onderdrukte rooms-katholieke kerk. Adriaan van Bis leeft teruggetrokken in het bejaardenhuis voor schrijvers. Tjeepie Paumen woont in een kartonnen doos. Movo van Brabant zeult rond met een kar vol manuscripten. Andere schrijvers logeren bij het Leger des Heils. Als paus Antonius Bodarius, samen met koningin-weduwe Maxima, een rijtoer maakt door Amsterdam, komen gristelijke jongeren in opstand. Ook de grote schrijvers, zoals

FO EF

&FO MJUFSBU UPFLPNTUSP VVSX NBO WBO0 PSEUHFSFE XBBSJOEF SBOKF UPUCMP FOIFU)VJ T FJLPN U

Aan het verschijnen van Adriaan en de anderen is een prijsvraag verbonden. Doe mee en ontdek de ware identiteit van Merel van der Gracht!

Kijk voor meer informatie op www.compaanuitgevers.nl Boekenkrant - verder lezen? ga naar www.boekenkrant.com

Korting speciaal voor u!

Lezers van de Boekenkrant krijgen € 10 korting op de Márai Marathon. Deze korting geldt alle rangen. De korting is niet in combinatie met andere kortingen, loopt zolang de voorraad strekt en geldt maximaal vier kaarten per persoon. Ga voor meer informatie naar www.wallisfinkers.nl

‘Ik voel een diepe zielsverwantschap met Márai’ melancholische verteltrant.’ Márai is een schrijver bij wie de schoonheid van de taal en de wijdlopige zinnen centraal staan. Hoe vertaalt u dat naar een toneelstuk? ‘De taal heeft, ook in de toneelversie, de absolute hoofdrol. Theatrale spanning en emotie zit al in de zinnen zelf. Alles wat op het toneel wordt gezegd is door Márai geschreven.’ Bent u dicht bij de ‘Het is verwarrend boeken gebleven, en vervreemdend, of heeft u bepaalde maar ook geweldig dingen veranderd? opwindend. Op een ‘In bijvoorbeeld dag al die prachde bewerking tige teksten van van Kentering Márai gespeeld door van een huwelijk prachtige acteurs. hebben we het Eric Schneider, theatrale effect Dries Smits, Henny versterkt door de Orri, Huub Stapel, drie verschillende Will van Kralingen, verhaallijnen, Saskia Temmink alle drie monoen Just Meijer.’ logen, in plaats Toneelregisseur van na elkaar Ursul de Geer is juist door elkaar groot bewonderaar te laten lopen. In van Sándor Márai, Gloed volgen we ooit een vergeten de structuur van schrijver. ‘Gloed het verhaal, maar maakte van Márai Ursul de Geer begroet Márai is alles natuurpostuum onverlijk compacter. Bekentenissen is geen wacht een bekend auteur. Het was ook toneelstuk maar wel een voorstelling. het boek waardoor ik persoonlijk verMet de autobiografische roman als basis knocht raakte aan zijn werk.’ vertel ik over leven en werk van Sándor Márai en over mijn eigen leven. Ik deel Wat fascineert u aan het werk van met het publiek wat mijn zielsverwantSándor Márai? schap met de schrijver is en waar onze ‘Márai beschrijft de dingen op een levens elkaar raken.’ manier die je steeds verrassen. Hij brengt onder woorden wat ik voel, en Márai kon pessimistisch zijn en pleegde wat mijn gedachten zijn over de mens zelfmoord. Toch is hij geen cynische en samenleving. In vaak ongelofelijk schrijver... overtuigende en goed ‘Márai was inderdaad uitgewerkte observaties zeer pessimistisch over en analyses. Márai is de ontwikkelingen van door en door humanist de menselijke beschaen in veel van zijn boeving, maar bleef onverken kijkt hij weemoedig moeibaar en zonder om naar een leven in enig cynisme zoeken Midden-Europa dat door naar de essenties van de vernietigende werhet leven. Zijn boeken komen recht uit king van fascisme en communisme niet zijn ziel, en gaan recht naar de mijne, en meer bestaat. In 1987 noteert Márai in die van miljoenen andere lezers. Zodra zijn dagboek: “Als ik mijn werk van een je in aanraking komt met het werk van halve eeuw geleden teruglees verrast deze Maestro, word je besmet en wil je het me hoe alles in de tegenwoordige alles lezen.’ tijd past, wat ik toen over de menselijke beschaving heb geschreven, hoe die vernietigd wordt.” En mij treft vooral ook De boeken van Sándor Márai zijn uitgegezijn prachtige stijl, zijn taalgebruik en ven bij Uitgeverij Wereldbibliotheek Drie meesterwerken van Sándor Márai worden tijdens de Márai Marathon 2010 ten tonele gevoerd. Gloed, Kentering van een huwelijk en Bekentenissen, gebaseerd op Bekentenissen van een burger. Ook zijn er video’s te zien van De Gravin van Parma en een docudrama gebaseerd op de laatste dagboeken van Márai. Een droom van Ursul de Geer komt uit: een hommage aan zijn favoriete schrijver.

‘Márai brengt precies onder woorden wat ik voel.’


Pim Wiersinga, nu te zien op www.boekenkrant.tv

Niemand kent de liefde Een ervaren danser maakt een beginnersfout en zakt op het podium door zijn enkel. Het betekent het einde van zijn danscarrière – en het begin van Het papieren gezicht.

Valt de danser in een zwart gat? Hoe raapt hij de scherven van zijn uiteengebarsten passie bijeen? Hoe geeft hij zijn leven een vervolg? En dan is er nog zijn zus, die in Peru woont. En zijn er de vrouwen in het dansgezelschap. Met vele vrouwen heeft de hoofdpersoon een complexe verhouding. Iedereen van wie hij houdt, staat ver van hem af. Terwijl hij, nu meer dan ooit, hunkert naar liefde. Liefde, in een wrange vorm, speelt een grote rol in Het papieren gezicht… ‘De personages in Het papieren gezicht proberen dichter bij elkaar te komen, maar inderdaad, wrang genoeg, raken ze daardoor des te verder van elkaar verwijderd. De personages verliezen illusies en ambities, en de afstand tussen hun leven en hun kunst en kunstzinnige ambities, maakt het voor hen moeilijk om nog met de realiteit van alledag om te gaan.’

Iedereen voelt wel liefde, is verliefd geweest, of voelt genegenheid voor iemand. Hoe kan het voor zulke complexe situaties zorgen? ‘Hoewel we denken “liefde” te kennen, is die kennis een illusie. Wie weet wat “liefde” is, hoe het werkt? Liefde, dat wisten in elk geval de oude Griekse tragedieschrijvers, kan zo krachtig zijn dat het vulkanen versplintert.’ Het papieren gezicht gaat over de duisternis van de liefde, in poëtische taal gegoten. Op het einde wordt het zelfs letterlijk poëzie… ‘Ik vond het interessant om te kijken of het te doen was om de tekst zó te intensiveren dat ze verandert in poëzie. Liefst zonder dat de lezer het bewust in de gaten heeft. Het verhaal zelf ligt tussen verhalende en poëtische thema’s. De schrijfstijl is zo vervlochten met de climax van het verhaal dat het niet eens meer opvalt dat het poëzie is.’

Pim Wiersinga, Het papieren gezicht,

Compaan Uitgevers, ISBN 978 90 806 2708 6 (€ 19,90)

kijk naar het interview op www.boekenkrant.tv

advertentie

'HODDWVWHYOLQGHUYDQKHWJHWWR

6RQLD1RERD5LEDGHQHLUD

(HQKHULQQHULQJDDQGH+RORFDXVW 7HQGHQVURPDQJHEDVHHUGRSKHWZDDU JHEHXUGHKDUWYHUVFKHXUHQGHUHODDVYDQ 5HQDWH.UDX]=LMRYHUOHHIGHDOVNOHLQMRRGV ZHHVPHLVMHKHWFRQFHQWUDWLHNDPS 7KHUHVLHQVWDGWHQZLVWDDQGHJDVNDPHUV WHRQWVQDSSHQ(HQLQWULJHUHQGHURPDQGLH RSRULJLQHOHZLM]HVWRIWRWQDGHQNHQELHGW

½

0D\UD3XEOLFDWLRQV ,6%1 ZZZPD\UDSXEOLFDWLRQVQO

7

SP

Moord, doodslag en een goed complot. Het spannende boek in de schijnwerper. Thrillers en whodunits van wereldformaat.

nieuwe titels Onderstroom

spanning

Een jongen drijft in een plas bloed, maar er zijn geen sporen van inbraak in de woning waarin hij is gevonden. Elingborg, de collega van agent Erlendur, die op vakantie is, neemt de zaak op zich. Ze lijken een verkrachter op het spoor: ze vinden een paarse sjaal met een penetrante geur, en een flesje met een narcotisch middel. Elingborg komt terecht in een maalstroom van geweld en wreedheid.

Arnaldur Indri ason, Onderstroom,

Uitgeverij Q, ISBN 978 90 214 3771 2 (€ 19,95)

Wie zij was

René Appel

Appel versus Aspe

Pieter Aspe werkt aan een lange serie thrillers in en om Brugge, René Appel schrijft losstaande boeken. Aspe begint met een moord, Appel bouwt de spanning langzaam op en heeft de moord als climax. Beide schrijvers erkennen de hoofdrol van de moord in een goede thriller. Maar: hoe ziet die moord eruit? ‘De moord’ staat centraal in vrijwel elke thriller. Hoe gaan jullie daarmee om? Aspe: ‘Vrijwel altijd begin ik met een moord. Het brengt direct spanning in het verhaal. De aandacht van de lezer richt zich onverdeeld op het vervolg.’ Appel: ‘In veel van mijn boeken vindt de moord pas plaats aan het einde. De personages zijn dan getergd, gefrustreerd en raken uiteindelijk buiten zichzelf. Dan pas zijn ze tot een moord in staat.’ Aspe: ‘De moord is veelgebruikt, maar dat is niet vreemd. Een diefstal of ontvoering wekt ook spanning op, maar lang niet genoeg voor een thriller. De moord is niet meer dan de aanleiding van een zinderende spanning.’ Appel: ‘En andersom, een zinderende spanning kan leiden tot een moord. Ik begin in een normale, alledaagse situatie, met herkenbare personages. Ik bouw het op, naar een climax waarin die moord dan plaatsvindt.’

nt = Startpu

Zee

= Eten &

Drinken


E ZLD

T ME ME

RIJ ME

47 km

nd or Zeela

s vo Fietsgid

10

5 39 km

42 km

2 3 39 km

10

20

32 km

30 36

6MNQIXQIQII>0(FIZEX 19 km XMIRWTIGMEEPSRX[SVTIR½IXWVSYXIW 39 km SZIVEPPIIMPERHIR 7 15 km WYKKIWXMIWZSSVPSOEPILSVIGE QYWIEIR[MROIPW MRXIVZMI[WQIXFMN^SRHIVI>IIY[IR 42

brugge Aagje Feldder Minne Fleur van crot n Du Maarte de Velde Johan van a Phernambucq Anj en Ad ger inck Kees Sla urice de Con Ma Tanja & f uoiaho De Seq elaere De App ren Hee Joost

6

52

64

76

84

98

106

16

28

IEWS

INTERV

4

36 km

OUTES lle FIETSR Oostkape burg tot Middel 1 Van n Walchere urg tot Domb Vlissingen 2 Van n ere land Walch Kamper plaat tot Colijns nd 3 Van vela Noord-Be eldekering Oostersch de r + Ove ouwen van Sch nd 4 De Kop en-Duivela aven Schouw uwersh tot Bro Zierikzee veland 5 Van en-Dui Schouw Yerseke Goes tot 6 Van d lan Zuid-Beve land d-Beve van Zui 7 De Zak land Zuid-Beve d Philipslan en Sint ghe 8 Tholen Saeftin n land van Tholen dronke het Ver Hulst tot eren 9 Van België -Vlaand vleugje Zeeuws met een is, Slu tot Groede eren 10 Van -Vlaand Zeeuws

40

60

82

92

28 km

94

9

74 104 114

54 km

llinga

8

. choloog aar en psy eten d kunsten ontmo is beelden ken, mensen elt ze in linga (32) ontdek r vert Roos Stal we plekken ’s, : daarove nieu r passies , vertaald in foto in Reizen, zijn haa er eten kunst is beleving , verhalen – en en lekk me s’ ten with k. Roo portret n haar wer rviews, 9 verscheen Ride k. Fietstochte en, inte tekening september 200 voor New Yor eg, interviews . In erken. e fietsgids e stops onderw boeken levendig en kunstw leuk s, foto’s NYC, een Apple, met s op het en trick Big k haar focu rs, tips door de New Yor York bike Roos na met New richtte land t. e Zee resultaa Provinci t van de ZLD is het In opdrachRij met me mee e: Zeeuws

Boekerij, ISBN 978 90 225 5373 2 (€ 19,95)

SPRING ACHTEROP BIJ ROOS STALLINGA EN LAAT 14 km U MEEVOEREN DOOR HET + INSPIRERENDE ZILTE 1 ZEEUWSE LAND. 2

Roos Sta

ntenknooppu het fiets rekkelijkheid aakt van aant uik gem zijn op lt hoe je wordt gebrdie geselecteerd ren uitstippe erland, tevo heel Ned es door het land en, als je van in bijna fiets rout , net als erk van nummer route de In ZeelandDit is een netw nummer naar nten. Als . route knooppu emd. Als de systeem d. Je kunt van van de ghei gemaakt het nummer geno kaart. en veili en. gebruik n op de wilt fiets soms niet t, wordt allee aangegeven en loop s wel en kun je vind er som systeem en met hun naam gids is nten, enz. ppunten In deze oplaadpu .nl). het knoo de straten/weg he ens trisc land elek uzee wel volg worden afwijkt, , verhuur, uteburea hiervan in ZeelandZeeland (www.ro e.nl en ontj over fiets tebureau .rondjep rmatie Rou op: www Meer info le VVV en Het tjes kijk pon de bij de loka tijden van ele vaar over actu rmatie Voor info

Guido Eckhaut, Loutering, Uitgeverij

advertentie

eland


Hoofdcommissaris Dewaal en inspecteur Eekhaut reizen naar de Ardennen, op basis van een mysterieus bericht van een informant. Op een open plek in het bos doen ze een macabere vondst: zeven lange staken in een cirkel, met daarop zwartgeblakerde lichamen gespietst. Op de muur van een hut naast de cirkel staat met bloed geschreven: ‘deze wereld lijkt eeuwig te duren, maar het is slechts de droom van een slaper’.

ISBN 978 90 223 2482 0 (€ 21,95)

s voor Ze

punt =Knoop

Loutering

Pieter Aspe, De vijand, Uitgeverij Manteau,

Fietsgid

32

Voor de meeste mensen is een moord een ver-van-mijn-bedshow. Aspe: ‘Daarom is het veilig om erover te lezen. In zekere zin, omdat ik liever de spanning rondom een moord, dan de moord zelf wil vangen, blijft de moord bij mij ook ver weg. Maar tegelijkertijd

Anthos, ISBN 978 90 414 1411 3 (€ 19,95)

Ambo|Anthos, ISBN 978 90 414 1581 3 (€ 19,95)

ZLD

e =Fietsrout

Georgina Harding, Wie zij was, Uitgeverij

René Appel, Van twee kanten, Uitgeverij

ME MEE

A

LEGEND

sierlijk sober en t, wild, ft, ids, lich haal hee stoer, we eigen ver d de zee: ns een land, lan ieder me – land van eiken. Zee g ik door je dorp en name? a ber er in te ied Ma waar elkaar – what’s omingen. de wolken ndenland, est worden om rstr ‘Zeeland eila ove d, en en ijnt, Zeelan eisd mo stormen if het me sch tegelijk. s lang ger ers van zon op zee. Ik snu vanoud hoe de s, overlev weel, de de dijk. en waar volharder wind? En voelen kreek, een tendijks, of op hters en t en ver: een in de van vec dijks, bui s stroom n neus is nooit binnen Met mij men, alle mijn lijf. n. Water kaaien: fietsen? bewege gen, dro warmt langs de innerin n hoofd ver nd her mij aie , zon en ten e. Wa bov eerste gedach m het me gras, de hoofd: r in het op en nee in mijn k ik nee een film wind stil en zin leeg.’ te het Er speelt zou rdt is g tot de . Dan wo n hoofd niet en op je ton borrelt mt, mij djes. Ge e oester elt en zoe r arde paa verse zilt Alles rits de onverh r polder, trap voo van de kronkelen voo zintuigen: kken, tot je, polder met al je stu d dijk n r lan ope je voo Beleef Zee van de lange, land, dijk t, Zee re ich wa op je gez tdek het rust. On ! tot kom mee ZLD met me trap: Rij

Foto Koen Broos

RIJ MET

Hoe denken jullie over de gewelddadige moorden in thrillers? Appel: ‘Na Silence of the lambs lijkt het geweld in thrillers steeds excessiever te worden. Steeds meer bloed, gruwelijk verminkte lijken, martelingen… Volgens mij denken die auteurs teveel voor de lezers, en hebben ze een verkeerde indruk van wat mensen willen lezen.’ Aspe: ‘Ik wil ook niet per se een bloederige moord. Dat wekt niet noodzakelijk een spanning op. Bij mij zit die veel

Pieter Aspe

wordt het de lezer duidelijk dat een moord soms dichterbij is dan je zou willen denken.’ Appel: ‘In iedere mens zit een moordenaar, als je hem of haar maar genoeg kwaad maakt en frustreert. Ik denk dat een moord helemaal niet meer zo ver weg lijkt als je mijn boeken hebt gelezen.’ Aspe: ‘Iedere mens kent het gevoel dat je een verstandsverbijstering kunt krijgen. Iemand die een goede thriller leest, merkt aan de personages dat het zo vreemd niet is dat iemand een ander mens doodt.’ Appel: ‘Het beest in de mens komt vaker naar boven. Denk aan langslepende burenruzies, waarin mensen elk gevoel voor ratio verliezen. De normale karakters waarmee ik mijn boeken begin, draai ik een kwartslag – en dan zijn “normaal” en “verstandig” soms erg relatieve begrippen.’

meer tussen de personages, als gevolg van de moord. Het niet laten zien van bloed en verminkingen spoort bovendien de fantasie van de lezer veel meer aan.’

Is het een cliché om bloederige moorden te beschrijven? Appel: ‘Zeker. Ik stoor me aan die dominante clichés van de misdaadliteratuur. In personages die uitsluitend ‘goed’ of ‘slecht’ zijn, in patronen, in verteltrant… Het mag soms best wat origineler.’ Aspe: ‘Als een cliché niet zo opvalt, vind ik het eigenlijk niet erg. Je hebt ze ook nodig als schrijver. Je kan niet om de moord heen, bijvoorbeeld. Originaliteit is goed als het uit jezelf komt. Maar je kunt je nog beter aan vaststaande patronen houden, dan origineel te zijn om het origineel zijn zelf.’ Appel: ‘Er mag van mij ook meer diepgang in een thriller zitten, meer gelaagdheid. Ik vond het een groot compliment toen een lezeres tegen me zei: “Ik las uw boek voor de tweede keer, en vond het eigenlijk nog veel beter.” Vaak wordt een thriller maar één keer gelezen, het is entertainment voor het moment.’ Aspe: ‘Ook ik krijg dergelijke reacties. Het is vleiend, want kennelijk haalt de lezer meer uit je boek dan alleen de spanning: ze ontdekken de humor – volgens mij ook belangrijk in een thriller – en de nuances.’

De achtjarige Anna kust haar moeder. Nog een laatste groet, door de beslagen ruiten. Dan verdwijnt haar moeder om nooit meer terug te keren: ze komt om bij een ongeluk. De volwassenen rond Anna zwijgen alsof ze de pijnlijke herinnering willen vergeten. Maar dan komt Peter, Anna’s broer, met een theorie. Een nieuwe spionagezaak doet hem vermoeden dat hun moeder heimelijk spioneerde – en dat ze nog in leven is.



42 km

thema strips Nederlands tekentalent krijgt met festivals en prijzen steeds meer de erkenning die het verdient. Gert Jan Pos is intendant strips en promoot namens het Fonds BKVB het beeldverhaal met activiteiten op binnen- en buitenlandse festivals. In bijvoorbeeld Barcelona, maar ook op de Stripdagen Haarlem, 5 en 6 juni aanstaande. Hij vraagt er aandacht voor aanstormend tekentalent. ‘Stripstudenten op de kunstacademie maken fantastisch werk. De strip heeft enorm veel toekomst.’

Tekentalent

‘Nederland kent heel veel goede tekenaars en strips. Het schort hen alleen aan zichtbaarheid en een beetje aan zelfvertrouwen. Daarin moet verandering worden gebracht.’ En daarom is er Gert Jan Pos, intendant strips van het Fonds BKVB. Hij is net terug uit Barcelona en klaar om te vertrekken naar Kopenhagen. Tenminste, op het moment van schrijven. Nu, op het moment van lezen, is hij juist terug uit Kopenhagen, en in elk geval al weer bezig met het grote stripfestival in Angoulême, Frankrijk.

Merchandise

‘Striptekenaars zijn te vergelijken met muziekbandjes. Ze kunnen niet leven van de albums, maar wel van de merchandise,’ aldus Gert Jan Pos. ‘Tekenaars moeten leren waar ze met hun werk terecht kunnen.’ Ook dat bewustzijn en die kennis zijn belangrijk om het tekentalent vanuit de Nederlanden tot internationale hoogten te stuwen. Talent zoals Typex, pseudoniem van Raymond Koot, die onlangs zijn internationaal debuut maakte in Barcelona. Van belang zijn verder initiatieven zoals de Benelux Beeldverhalen Prijs (BBP), ontwikkeld door nrc.next, De Vliegende

Hollander en de intendant strips. Of zoals de Marten Toonderprijs: € 25.000 groot en kort geleden voor het eerst uitgereikt. Winnaar was Jan Kruis, bekend van Jan, Jans en de kinderen. De prijs is een stap naar serieuze erkenning van de Nederlandse strip. Het nieuwe tekentalent heeft iets om naar uit te kijken.

Een mooie tekening van Max Grunfeld, jong talent van de kunstacademie.

Kunst, literatuur? Stripdagen Haarlem!

De Stripdagen Haarlem 2010 (5 en 6 juni aanstaande) hebben als hoofdthema het beeldverhaal in Oost-Europa. Gelukkig ligt er veel nadruk op Nederlands en Vlaams talent. Talent dat alle erkenning verdient. ‘Strips zijn zowel kunst als mainstream. Zijn ze kunst, literatuur? Het is een heel ingewikkelde discussie,’ zegt Gert Jan Pos. Nou, daar beginnen we niet aan. Natuurlijk zijn strips zowel kunst als literatuur. Alleen sommige wat meer dan andere. Fonds BKVB is het fonds voor beeldende kunsten, vormgeving en bouwkunst.

nieuws Erwin Kho wint Benelux Beeldverhalen Prijs

Elke seconde telt van Erwin Kho (29) heeft de Benelux Beeldverhalen Prijs 2010 gewonnen. De prijs bedraagt duizend euro en heel veel eer. Samen met veertig andere inzendingen is Elke seconde telt te bezichtigen in Scryption in Tilburg. Alle 121 inzendingen zijn daar ook digitaal te bekijken. Zie www.scryption.nl

Eisner Awards 2010

‘Urbanus’-tekenaar Willy Linthout, winnaar van de Bronzen Adhemar/ Vlaamse Cultuurprijs voor de Strip 2009, is met zijn graphic novel Years of the Elephant genomineerd voor twee Eisner Awards. Ook de Nederlandse striptekenaar Eric Heuvel is genomineerd. Zijn strip A Family secret (De ontdekking) verscheen in samenwerking met de Anne Frank Stichting en vertelt over Jeroen, die in oorlogsdagboeken op zolder een familiegeheim ontdekt. Inmiddels is er een vervolg verschenen, De zoektocht. Een derde strip over de Tweede Wereldoorlog, De terugkeer, is binnenkort te verkrijgen. De Eisner Awards zijn de belangrijkste stripprijzen ter wereld. Ze zijn genoemd naar de Amerikaanse stripmaker Will Eisner (1917-2005), die wordt beschouwd als grondlegger van de Graphic Novel.


Nationale kampioenschap kwartetten

Op zaterdag 5 juni en zondag 6 juni vinden de Nationale Kampioenschappen Fokke & Sukke-Kwartetten plaats. Ook bekende striptekenaars doen mee. De winnaar van het Kwartet-toernooi mag zich Officieel Nationaal Fokke & Sukke-kwartetter van 2010 noemen. Hij of zij krijgt een heleboel gesigneerde prijzen mee naar huis. En een grote verrassing. Kinderen (vanaf 12 jaar) en volwassenen (eveneens vanaf 12 jaar) kunnen zich van te voren inschrijven door een e-mail te sturen naar foksukkwartet@ gmail.com. Geef aan of je op zondag of zaterdag mee wilt doen. Een week voor de Stripdagen ontvang je alle informatie over de competitie in je mailbox.

Wat moet Arnon Grunberg straks op de Stripdagen Haarlem?

Schrijver Arnon Grunberg geeft tijdens de Stripdagen Haarlem een lezing over de grafische roman. Hij gaat vooral in op de autobiografie in de strip, zoals het geval is bij de Belgische tekenares Dominique Goblet met haar roman Doen alsof is liegen. Nederlanders verstrippen ook het eigen leven. Kijk naar onder anderen Barbara Stok, Maaike Hartjes, Michiel van de Pol, Peter Pontiac en Floor de Goede. Foto Bob Bronshoff

9

thema strips nieuwe titels

stripdagen Herman Brusselmans, Kees Van Kooten en Wim Helsen.’ ‘De wát zegt u?’ ‘Kamalmanak. ruim 750 pagina’s. 764 om precies te zijn, al klinkt dat op de een of andere manier als minder…’ ‘Wacht ik google het even… Aha! In 2008 maakte Kamagurka in opdracht van kunstverzamelaar Marc Coucke voor elke dag van het jaar een schilderij, 366 in totaal. De schilderijen uit de Kamalmanak zijn geïnspireerd door diverse kunststromingen, zoals het kubisme en pop-art of moderne iconen uit de populaire cultuur. In de full colour uitgave Kamalmanak zijn al deze werken opgenomen!’

Kamagurka, Kamalmanak, Uitgeverij De

Ik, God & mijn oma

Ik, God & mijn oma is het debuut van Edith Kuyvenhoven. Zij is 32 jaar, haar oma is 88 jaar en van God weten we niet hoe oud hij/zij is. Waarover gaat het album? ‘Hoofdpersoon is mijn oma,’ vertelt Edith. ‘Met mijn zusje ga ik nog één keer langs in haar huis om te kijken hoe het vroeger was. Heel associatief. Als ik boven ben, dan ben ik in het nu. Doe ik de deur van een kamer open, dan zie ik het verleden. Zo betrapte ik mijn ouders een keer op seksen. Mijn oma is heel erg in God en superzuinig. Ze gebruikt een theezakje wel honderd keer en doet elastiekjes om haar panty’s als ze afzakken. Ik, God & mijn oma is autobiografisch. Mijn oma en ik zijn elkaars tegenspelers.’ Edith Kuyvenhoven, Ik, God & mijn oma, Uitgeverij Catullus, ISBN 978 90 7875 337 7 (€ 11,95)

Harmonie, ISBN 978 90 616 9947 7 (€ 70,00)

Nieuwe generatie Nederlandse cartoonisten

Tekenen op papier? Ja, vroeger! Het werk van Bandirah, Hallie Lama, Argibald, Roland Conté, Kito, Michiel van de Pol, de Rustende Jager en Emdé, Farida Laan, Argus, Gerben Valkema en Eric Hercules laat zien hoe de nieuwe generatie Nederlandse cartoonisten omgaat met oude en nieuwe media, oftewel papier en pixels. 25 mei – 13 juni, De Vishal, haarlem

VPRO debuutprijs

Overzichtstentoonstelling van alle tekenaars die de VPRO debuutprijs c.q. aanmoedigingsprijs wonnen: Randall.C (2008), Floor de Goede (2006), Gerolf van de Perre (2004), Benno Vranken (2002), Mark Hendriks (2000), Matthias Giesen (1998), Marc van der Holst (1996) en Marcel Ruijters (1994). 5 juni – 6 juni, Refter, Stadhuis, haarlem

Strips-in-de-klas

Strips-in-de-klas is een pedagogisch didactisch verantwoorde workshop over… strips in de klas. Begint voor tienen, eindigt om een uur of een. Met onder andere Kurt Morrissens, auteur van het boek ‘Laat ze strips lezen!’ Oh ja, en koffie met koekjes. 4 juni, Teylers Museum, haarlem

striptalent van Comic Design

Comic Design leidt op tot striptekenaar. Het werk van het aanstormend talent is te zien in de ruimte van h’Artacademie in de Egelantier. Ook komt er een tijdschrift met het werk van de studenten. 4 juni – 6 juni, De Egelantier, haarlem

Ceci n’est pas la BD flamande…

Serge Baeken, Randall.C, Conz, Luc Cromheecke, Pieter de Poortere, Brecht Evens, Stijn Gisquiere, Ilah, Jeroen Janssen, Kim, Nix, Philip Paquet, Reinhart, Olivier Schrauwen, Kristof Spaey, Simon Spruyt, Stedho, Gerolf van de Perre, Maarten Vande Wiele en Judith Vanistendael geven via hun werk en hun wereld de nieuwe generatie stripauteurs een ‘gezicht’ met een projectietentoonstelling. 5 juni – 6 juni, De Dagen, haarlem

Meer informatie? Zie www.stripdagenhaarlem.nl/2010

advertentie

Bassie & Mondriaan

Nog meer Kamagurkakunst! Driehonderd van Kamagurka’s allerbeste tekeningen van de afgelopen vier jaar zijn geselecteerd voor Bassie & Mondriaan. Kamagurka, Bassie & Mondriaan, Uitgeverij De Harmonie, ISBN 978 90 616 9932 3 (€ 17,50)

Verschijnt in juni in Haarlem: Edith Kuyvenhoven Ik, God en mijn oma 19,8 x 28 cm, 104 pagina’s Paperback, zwartwit, € 11,95 ISBN 9789078753377 Ontroerende en grappige autobiograﬁsche Graphic Novel over een bijzondere oma

Willy Linthout Jaren van de Olifant 2 / De Leveling 20,8 x 29,2 cm, 48 pagina’s Hardcover, zwartwit, € 11,95 ISBN 9789078753353 Meeslepende striproman van veelgeroemde en bekroonde stripmaker Willy Linthout

Kamagurka’s Kamalmanak

‘De Kamalmanak van Kamagurka is verschenen. Met commentaar van Tom Lanoye, Paul Steenhuis, Urbanus,

Ype Driessen Ype+Willem 2 Typisch 15,5 x 17,5 cm, 96 pagina’s Paperback, kleur, € 9,95 ISBN 9789078753346 Tweede bundel allerleukste fotostrips! Hanco Kolk & Peter de Wit, S1NGLE Trio, Uitgeverij De Harmonie, ISBN 978 90 6169 933 0 (€12,50)

Floor de Goede Flo 4 De dagelijkse druk 15,5 x 17,5 cm, 128 pagina’s Paperback, kleur, € 9,95 ISBN 9789078753360 Deel vier met dagelijkse beslommeringen

Strips, cartoons en graphic novels

10

Uitgeverij Catullus Tel. 03560 29453 [email protected] www.catullus.nl


thema strips nieuwe titels

Typisch Ype + Willem

Heel herkenbaar was de eerste autobiografische fotostrip van Ype + Willem. Nu verschijnt Typisch. ‘Het zijn belevenissen uit ons dagelijks leven,’ vertelt Ype vanuit de stiltecoupé tussen Gouda en Utrecht. ‘De gebeurtenissen zijn opgeblazen, maar herkenbaar. Soms dient het idee zich aan, soms moeten we er echt voor zitten. Dat geldt ook voor de foto’s die we maken. Willem is van ons de nuchtere, ik ben de neurotische. Dat dikken we aan. Typisch is weer een stukje openhartiger dan Heel herkenbaar. We moesten een beetje wennen, maar inmiddels zijn we de schaamte wel voorbij. Maar in bed gebeuren geen schokkende dingen, alles is heel smaakvol in beeld gebracht.’

Voorjaarsdepressie?

Geen probleem! Dokter Sigmund is klein en kaal en kan geen meisje krijgen. Vergeleken bij hem voel je je direct mooi, gezond en succesvol! Peter de Wit, Sigmund negentiende sessie, Uitgeverij De Harmonie, ISBN 978 90 616 9941 5 (€ 9,90)

In de schaduw van mijn lul

In de schaduw van mijn lul is een beeldverhaal pur sang, een verhaal zonder woorden. Hoe pur sang het ook moge zijn: op een doorwrochte en professionele manier drijft hij de spot met het stripmedium zelf.

Ype Driessen, Typisch, Uitgeverij Catullus, ISBN 978 90 787 5334 6 (€ 9,95)

Sam Peeters, In de schaduw van mijn lul,

Uitgeverij Oog & Blik, ISBN 978 90 5492 298 8 (€ 17,50)

Burka Babes gaan Spaans

Burka Babes van Peter de Wit verschijnt binnenkort ook in Spanje. Handig om te weten: burka betekent boerka en dat schrijf je als burqa – in Spanje. Maar wij krijgen binnenkort Polderburka’s in de boekhandel. Wel even wachten tot 20 mei aanstaande. Peter de Wit, Polderburka’s, Uitgeverij De Harmonie, ISBN 978 90 6169 942 2 (€ 9,90) – vanaf 20 mei a.s.

Terug naar Johan

Michiel groeit samen met zijn vriend Johan op in een schijnbaar zorgeloze wereld. Samen tekenen en creëren ze hun eigen wereldjes. Als Michiel een vriendinnetje krijgt, lijken de vrienden voorgoed uit elkaar te groeien. Wanneer zij er echter met de vervelendste jongen van de school vandoor gaat, wil Michiel zijn vriendschap met Johan terug. Is de kloof tussen de twee jongens nog te overbruggen? Michiel van de Pol, Terug naar Johan,

Donker. Zuid-Afrika dagboek

Maaike Hartjes vertrekt naar ZuidAfrika om een workshop te geven in een universiteitsstadje. Dat blijkt avontuurlijker dan verwacht. Ze krijgt te maken met de restanten van het kolonialisme en de Apartheid, maar vooral met alle vooroordelen die ze hier zelf over heeft. Maaike Hartjes, Donker. Zuid-Afrika dagboek, Uitgeverij Oog & Blik, ISBN 978 90 5492 296 4, (€ 14,90)

Uitgeverij Oog & Blik, ISBN 978 90 5492 293 3 (€ 17,50 )

Ook wat uit het buitenland…

Hard Times is een meeslepend en hard verhaal over de zoektocht van een man door het Amerika van de crisisjaren 1930. Een tocht over trieste en stoffige wegen van The Great Depression. Tom is op zoek naar werk en naar zichzelf. Zijn dwaaltocht krijgt een dramatische wending als Buck, een jongen die hij eerder on the road ontmoette, op verontrustende wijze verdwijnt. Jaime Martin, Hard Times, Uitgeverij Dupuis, ISBN 978 90 314 3074 1 (€ 15,50)


11

Bij Oog & Blik signeren op zaterdag 5 juni en zondag 6 juni in de Philharmonie te Haarlem: Chris Ware

Charles Burns

Maaike Hartjes

Dominique Goblet

Sam Peeters

Pieter de Poortere

Michiel van de Pol

Erik de Graaf

Schwantz

én o.a. Peter van Dongen, Mark Hendriks, Erik Kriek, Floris Oudshoorn, Marcel Ruijters, Joost Swarte, Willem Vleeschouwer enWindig & De Jong. Graphic novels op het snijvlak van beeldende kunst en literatuur

www.oogenblik.nl 1 2Boekenkrant_Oog&Blik.indd

1

www.debezigebij.nl B o e k e n k r a n t - v e r d e r l e z e n ? g a n a a r w w w . b o e k e n k r28-04-10 a n t . c15:49 om

Luc Deflo

Dood door 34 messteken Luc Deflo spreekt zoals zijn thrillers lezen: als een wervelwind. Zoals zijn boeken de lezer meteen meetrekken in een met duizelingwekkende snelheid verteld verhaal, zo steekt hij direct enthousiast van wal zodra we hem vragen naar zijn nieuwste boek Jaloezie.

doosje. Net als in Batman-films. Batman is helemaal niet belangrijk, die vliegt maar wat in het rond. Het gaat om de misdadigers.’

‘Een moord is hoe dan ook vies, heftig, vuil en absoluut niet romantisch – en ik wil een moord daarom onverbloemd tonen.’

Uw nieuwste boek is weer eens een echt ouderwetse whodunnit! ‘Whodunnits worden erg weinig meer geschreven, maar ik had er zin in. Al mijn thrillers zijn telkens anders, hebben een andere invalshoek, een andere plot – maar een whodunnit zat er nog niet tussen.’ Bij deze dus. Waarom verschijnen er eigenlijk zo weinig whodunnits de laatste jaren? ‘Ik denk dat mensen zich realiseren dat de belangrijkste persoon in een moordzaak de moordenaar is. Maar in een whodunnit bekijk je de wereld vanuit het perspectief van de politie. De moordenaar komt daar pas aan het eind als een duveltje uit een

De moordenaar moet dus centraal staan. ‘Dat is ook iets waar ik mij niet aan houd in Jaloezie – omdat het immers een klassieke whodunnit moest zijn. Ik heb in dit boek heel anders moeten werken dan in mijn andere boeken. De moordenaar komt nu pas aan het eind uit zijn schuilplaats gekropen. Maar er zit genoeg spanning in, die wordt opgewekt door de gewelddadige moord.’ 34 messteken is behoorlijk extreem. Begrijpt u waarom een mens zoiets doet? ‘Nee, ik begrijp het niet. Daar ergens ligt duidelijk een grens van wat nog menselijk is. Ik zoek naar die grens, en die zoektocht wordt het boek. Een moord is hoe dan ook vies, vuil en absoluut niet romantisch – en ik wil een moord daarom onverbloemd tonen.’


De buurt die u in Jaloezie schetst, geraakt in een spiraal van geweld. ‘Geweld zit in iedereen. Ook in mensen die geen moord plegen, maar die bijvoorbeeld ten koste van hun collega’s een succesvolle carrière nastreven. Iedereen heeft een portie geweld in zich, en beschaving houdt dat vaak tegen. Ook een moordenaar is maar een mens.’

Foto Koen Broos

Hoe toont u de mens die de moordenaar wezenlijk is? ‘Het is als dansen op het slappe koord. Je toont de moordenaar terwijl hij dingen doet die ieder normaal mens doet. De moordenaar als mens, in zijn gewone doen en laten, spreekt lezers aan. En dan begaat hij zijn misdaad.’ Luc Deflo, Jaloezie, Uitgeverij Manteau, ISBN 978 90 223 2487 5 (€ 21,95)

prijsvraag De wettelozen In De wettelozen vertelt John Grisham over mannen en vrouwen die in aanraking komen met de minder fraaie aspecten van de Amerikaanse samenleving. Zoals de broers en de moeder van een terdoodveroordeelde die naar zijn executie gaan... de vreemdeling die misstanden in verzorgingstehuizen aan het licht brengt en daar zelf schatrijk mee wordt... de vader van een slachtoffer die de advocaat van de tegenpartij ter verantwoording roept... John Grisham, De wettelozen, A.W. Bruna Uitgevers, ISBN 978 90 229 9690 4 (€ 17,95) paperback / ISBN 978 90 229 9735 2 (€ 22,95) – gebonden.

Beantwoord onderstaande vraag en maak kans op een van de vijf exemplaren van De wettelozen, het nieuwste boek van John Grisham. Waar speelt De wettelozen zich af? 1. Detroit 2. Ford County 3. Tupelo Mail je antwoord, naam en adresgegevens voor 15 juni naar: [email protected] Meer vragen over boeken? Ga naar www.boekenquiz.nl

13

BF

boekfragment

Spaghetti Spoetnik Tonie Mudde, Spaghetti Spoetnik, Uitgeverij Podium, ISBN 978 90 575 9500 4 (€ 16,00)

Kan een liefdesrelatie standhouden zonder seks? Dat is het thema van Spaghetti Spoetnik, de alom lovend ontvangen debuutroman van Tonie Mudde. ’s Avonds fietsten we naar een openluchtconcert in het centrum. De zon zakte achter de bierkeet en bands speelden jarenzeventigdeuntjes. Ik stond achter Silke en deed mijn best om niet mijn handen om haar middel te leggen. Het werkte: na anderhalf uur pakte ze mijn handen en legde ze zelf op haar buik. Op het videoscherm naast het podium verschenen korte shots van stelletjes in dezelfde houding. Ik inspecteerde de hoge muren van ruggen en hoofden om ons heen. Nee, die camera zou ons niet vinden. En dat was goed, want zodra mensen zichzelf ontdekken op zo’n scherm, dan gaan ze kijken en wijzen, dan laten ze elkaar los. Middernacht, bij haar thuis. ‘Ik ga eerst nog even douchen.’ Ik was in het stadium beland dat ik overal een opmaat in hoorde, zelfs in de

klik van het rode boogje dat ze onder de deurklink draaide. In de gemeenschappelijke woonkamer vond ik een televisiegids. Ik probeerde te lezen, maar werd gelokt door het geluid van vallend water. Ik hield mijn oor tegen de badkamerdeur en hoorde voeten schuiven over de badkuip. Geraas en getik dat soms werd onderbroken door een plens van uiteenspattend water. Ik stelde me voor hoe ze stuwmeertjes tegen haar buik maakte. Hoe het reservoir langzaam volliep, om dan ineens, rats, in een waterval langs haar benen naar beneden te stromen. ‘Kom je tandenpoetsen?’ Ze droeg twee handdoeken, een om haar

lijf gewikkeld, en een om haar hoofd. Ik keek op van de televisiegids, had de badkamerdeur verlaten toen ik haar de kraan hoorde dichtdraaien. Het was krap voor de spiegel. Schouder aan schouder poetsten we onze tanden. Haar lichaam gloeide na van de douche, kleine rode vlekjes op haar wangen. Ze begon te neuriën. Haar stem vulde de ruimte en zette alles in beweging. De lucht, mijn huid, de trilhaartjes in mijn binnenoor. Ik wilde mee doen, maar durfde die eerste toon niet aan te slaan. Hij zou te hard zijn, te vals. Onze tandpasta vermengde in de wasbak. ‘Kom je mee?’

Ze raakte me kort aan terwijl ze het vroeg. In gedachten reconstrueerde ik de beweging van haar hand. Ik maakte er een vertraging van, zocht naar verborgen boodschappen. Zoals je een hond een klopje op zijn rug geeft. Ik liet mijn tandenborstel in de beker vallen. Hij stuiterde op de bodem, trilde tegen het glas. ‘Zo direct, ik ga ook nog even douchen.’ Ogen dicht, voorhoofd tegen de badkamertegels. Ik concentreerde me op het geraas van de vallende waterdruppels, meer geluid mocht ik niet maken. Mijn hand bewoog, de druk in mijn onderlichaam steeg. Ik stelde me voor dat zij hier precies hetzelfde had gedaan. Hoe ze aan mij had gedacht. Hoe ik haar gedachten compleet had opgevuld, terwijl ze zwaar werd en weer licht, zwaar en weer licht. Ik klapte dubbel, verdween in mezelf, nam haar mee. Het was warm en alles draaide. Ik wilde het vasthouden maar het lukte niet. Een badkuip, een putje.

Licht gebroken De Benjamin, Licht gebroken, Uitgeverij Gigaboek, ISBN 978 90 8548 184 3 (€ 19,90)

Als Marc na een nachtdienst thuiskomt, ontdekt hij dat zijn vrouw Karin is vreemd gegaan. Jarenlang onderhield ze een heimelijke relatie. Als hij bovendien ontdekt dat zijn tweede dochter mogelijk niet van hem is, stort zijn wereld in. Licht gebroken is de indringende debuutroman van De Benjamin. Et tu Brute Ook gij Brutus 6 Juni 2006. Op deze betekenisloze dag rijdt Marc de oprit van zijn woonhuis aan de Lange Jan binnen in ’s-Hertogenbosch. Hij stapt uit zijn auto en rekt zich ongegeneerd uit. De volop aanwezige zonnestralen branden op zijn getinte huid. Als mulat kleurt Marcs huid gemakkelijk bruin. In zijn donkerbruine haardos tekenen de eerste grijze haren zich stiekem af. Zijn jeugdig voorkomen, gecombineerd met zijn atletische postuur, maakt dat velen hem jonger schatten. Zijn doorgaans gereserveerde blik is begraven onder de zware wallen van de afgelopen dagen. Op zijn horloge wijzen de wijzers kwart voor negen. Marc laat

14

zijn sleutelbos vallen en raapt deze naarstig op om vervolgens naar de beige voordeur te lopen. Met slaap in zijn ogen draait hij de sleutel om en opent de deur. Struikelend over een blauw kinderschoentje sluit hij de deur achter zich. Hij doet de binnendeur van de royale woonkamer open. Met een halve pas komt hij gelijk bij de open keuken. Daar doet hij de zilverkleurige koelkast open en pakt een koude chocomel om zijn nuchtere maag te gehoorzamen. Hierna gaat hij naar de zolder. De computer staat nog aan. Hij kijkt altijd nog even naar e-mailtjes alvorens hij na een nachtdienst gaat slapen. Als Marc de muis van de computer beweegt, licht het scherm uit de slaapstand binnen lut-

tele seconden op. Hij ziet iets onheilspellends. Hij ziet iets waarin hij niet voorzag. Alles valt stil. Het geluid van de draaiende wasmachine ebt zich weg, de auto’s op straat gaan geruisloos voorbij. Een crescendo hartslag stijgt tot hoog in zijn keel, kloppend, nee, bonkend. Zijn pupillen verwijden. Een onbehaaglijk gevoel overvalt hem als een ijskoude bries op een kippenvelhuid. Zijn gelaat trekt wit weg. Hij verstijft voor even, voor minuten, minuten die wel een eeuwigheid lijken te duren. Wat is dit?Wat is dit? Dat is het enige wat nog in zijn gedachten naar boven komt. Uiteindelijk slaakt hij uit: ‘Nee, nee, nee, NEE TOCH!’ Verbleekt loopt

Marc plotsklaps aan. ‘O mijn God, Karin, wat is dit, WAT IS DIT?’ schreeuwt Marc nu luidkeels. Het lijkt nu alsof zijn hart stilstaat. Nog niet bekomen van de eerste blikken op geheime e-mail correspondentie tussen Karin en haar minnaar beweegt Marc ijsberend met zijn handen in zijn haar. Hij ziet openstaande heimelijke e-mails van een website die hij niet kent. Net als het gutsende water in een overvolle emmer beweegt Marc snel heen en weer. Wat hij ziet staan, is niet mals, wat hij leest, zal de ondergrond waar zijn voeten op staan, doen schudden als een aardbeving met kracht tien op de schaal van Richter. Zijn hele leven staat nu eensklaps op zijn kop. Als zijn hartslag tekeer gaat, dan gaan zijn gedachtestromen nog harder tekeer. Hij ziet in zijn waas het aan diggelen vervallen portret van zijn leven samen met Karin. Een onvoorzien verval van een net tienjarig herdacht huwelijk. Ooit nog highschool sweethearts. Maar deze flashback lijkt, gezien de actualiteit van deze zware dreun, slechts een vage herinnering uit een ver verleden.


RC

recensiewedstrijd

De Boekenkrant-recensiewedstrijd Met de Boekenkrant-recensiewedstrijd (9 maart – 19 april 2010) nodigden wij lezers uit om zelf in de pen te klimmen en in maximaal 400 woorden een boek naar keuze te recenseren. Bij de beoordeling keken wij onder meer naar de informatie over de inhoud van het boek, de argumenten ter ondersteuning van de mening van de recensent, en de toegankelijkheid van de recensie. Verzorgd en correct taalgebruik werden zeer op prijs gesteld.

juryrapport Nelly Hofman: ga door!

Nelly Hofman recenseerde Marcelo en de echte wereld, een boek van Francisco X. Stork. Hofman keek naar verschillende aspecten van het boek en wist haar enthousiasme goed over te brengen. Ze trok een interessante vergelijking met Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht van Mark Haddon. Maar haar argumenten kregen vaak te weinig ruimte. En hoewel Nelly Hofman een aantal mooie observaties deed, verviel ook zij soms in clichés. Desondanks ziet de jury veel potentie in deze recensente.

Rik Peeters: moeilijk maar goed

Rik Peters koos Integendeel van Hans Crombag voor zijn recensie, non-fictie over wijdverspreide misvattingen over het recht. Peters noemt een paar voorbeelden uit het boek die uitnodigen tot lezen, en licht precies genoeg tipjes van de sluier op om een indruk te wekken van de inhoud. Goed vonden we ook dat hij ondanks zijn enthousiasme een paar kritische noten kraakte. Een minpunt aan zijn recensie was dat zijn schrijfstijl met moeilijke bewoordingen minder toegankelijk is dan de jury voor ogen stond.

Thirza Veenstra: onze complimenten

Thirza Veenstra nam een nieuw werk van een canonieke schrijver ter hand: Hokwerda’s kind van Oek de Jong. Veenstra deed haar werk grondig, bracht overtuigende en goed uitgewerkte argumenten bij haar stellingen en toonde aan zich bijna professioneel in het meesterwerk te hebben verdiept. Haar recensie was ruim twee keer zo lang als de door de jury vastge-

Juryrapport

In de eerste plaats bleek de vrije boekkeuze tot gevolg te hebben dat lezers in allerlei genres op zoek gingen naar een interessante uitgave om te bespreken. Dat leverde soms actuele titels op, zoals Marcelo en de echte wereld, originele keuzes, zoals Het bedwongen bos, Nederlanders & hun natuur, en soms bekende boeken zoals Medeplichtig. Fictie en non-fictie, literatuur en spanning: de diversiteit was groot.

In de tweede plaats viel op dat de stijl van de recensies aansloot op het besproken boek. Bij een spannend boek kwam de plot aan bod, bij een literair boek voegde de recensent daar vaak nog een inhoudelijke analyse aan toe. Besprekingen van non-fictie waren geregeld omkleed met de context waarnaar het boek verwees. De lengte van besprekingen van thrillers was over het algemeen korter dan besprekingen van literaire boeken of non-fictie.

de winnende recensie

Kwaliteit

De jury is over het algemeen tevreden over de kwaliteit van de recensies, maar betrapte veel recensenten geregeld op clichématige opmerkingen. Niet alle stukken gaven duidelijk inzicht in de redenen waarom een recensent zijn of haar mening aanhing. Sommige recensies waren wel erg kort, en daarnaast bleken enkele stukken grammaticaal incorrecte zinnen en/of spelfouten te bevatten.

winnaar

Eenvoud die vele kleuren kent Dat boeken die ogenschijnlijk eenvoudig geschreven zijn niet onderdoen voor boeken die uit hun kaften barsten van bloemrijk taalgebruik, bewijst Gerbrand Bakker maar weer eens met zijn boek Perenbomen bloeien wit. Dit boek, eerder uitgebracht dan zijn succesvolle boek Boven is het stil, was oorspronkelijk een jeugdboek en is later iets bewerkt om het geschikt te maken voor volwassenen. Perenbomen bloeien wit gaat over vader Gerard die met zijn drie zoons Klaas en Kees (een tweeling) en Gerson een rustig leven leidt op het platteland. Moeder is met een minnaar vertrokken naar Italië en stuurt alleen met verjaardagen en nieuwjaar een kaart. De jongens vermaken zich op het boerenerf met het spel Zwart: er wordt een doel benoemd en wie dit doel als eerste met de ogen dicht gevonden heeft, wint. We lezen: ‘Niemand speelde vals, dat wisten we zeker want dat hadden we zo afgesproken.’ Wanneer de vier met hondje Daan in hun ‘snotkleurige’ autootje op weg zijn naar opa en oma raken ze verzeild in een discussie over de kleur van de perenboombloesem. Niet veel later rijdt een andere auto van rechts op hen in. Gerson, die rechts voorin zit, wordt het hardst getroffen en raakt in coma. Blind en zonstelde lengte, en leek welhaast een klein analytisch essay. Ook Veenstra kon zich kritisch opstellen, ondanks haar geestdrift. We vonden het bijna jammer om deze recensie niet te laten winnen


der milt verlaat hij uiteindelijk het ziekenhuis. Het spel Zwart bestaat niet meer: Klaas en Kees moeten nu wel vals spelen om te voorkomen dat Gerson de sloot in loopt en verdrinkt. Het gezin probeert zo goed mogelijk met de blindheid om te gaan, maar tevergeefs. Gerson ziet zich uiteindelijk genoodzaakt om zijn eigen spel Zwart te spelen, maar zijn broers mogen niet meer meedoen. De transformatie van groene idylle naar zwarte grimmigheid wordt door Bakker zonder opsmuk uiteengezet. Daarbij wordt gebruik gemaakt van drie stemmen: die van de tweeling, van Gerson en de hond. Door het kale taalgebruik voltrekt het drama zich schijnbaar in alle eenvoud, maar dat maakt het effect er niet minder op. In handen van een goede schrijver vormen direct taalgebruik en platteland een prachtige, vaak ontroerende combinatie. Bakker staat hierin niet alleen. De Deense schrijvers Erling Jepsen (o.a. bekend van De kunst om in koor te huilen en Vreselijk gelukkig) en Helle Helle (o.a. De veerboot en Naar de honden) beheersen deze kunst bijvoorbeeld ook. Ogenschijnlijk kabbelt het aan de oppervlakte voort, maar achteraf blijft het nog lang nagalmen.

Gerbrand Bakker, Perenbomen bloeien wit, Uitgeverij Cossee, ISBN 978 90 593 6285 7 (€ 10,00)

– vanwege die lengte, en ook vanwege de onderzoekende en soms wat wollige schrijfstijl – maar we willen onze complimenten overbrengen voor het uitmuntende werk!

Nicole Mulder: de winnende recensie!

Nicole Mulder las Perenbomen bloeien wit van Gerbrand Bakker, en schreef hierover de winnende recensie. Ze combineerde de verschillende aspecten waaraan een goede recensie voldoet: de lezer een indruk geven van het boek, bondig een reeks argumenten brengen – Mulder verweefde haar mening over het boek zelfs kundig met de korte uiteenzetting van de inhoud – en zonder zelf op de voorgrond te treden. Mulders schrijfstijl is inhoudelijk sterk, toegankelijk en prikkelend. Literaire interpretatie over de gebruikte perspectieven, schrijfstijl en treffende verwijzingen naar vergelijkbare boeken zijn erg kort aangezet, maar in dit geval zeker niet onaf. De jury feliciteert Nicole Mulder van harte!

De prijzen

De winnaar van de Boekenkrantrecensiewedstrijd, Nicole Mulder, ontvangt een prachtig boekenpakket ter waarde van € 250,-. Thirza Veenstra, Rik Peeters en Nelly Hofman krijgen eveneens een boek thuisgestuurd. Hun recensies zijn te vinden op www.boekenkrant.com. We danken alle recensenten van harte voor hun enthousiaste inzendingen!

lees de recensies op www.boekenkrant.com 15

NF non-fictie

Biografieën; computers & internet; culinair; geschiedenis; lichaam & geest; sport; filosofie; natuur & wetenschap; hobby’s; lifestyle, family & home; maatschappij; muziek; psychologie; reizen; spiritualiteit

Rij met me mee! De magie van het Verdronken Land van Saeftinghe, de stilte van de polders, de rust van de statige dorpjes en de zilte lucht die tot in de kleinste kiertjes doordringt: Zeeland komt tot leven in Rij met me mee ZLD. Ook Zeeuwen hebben een Bourgon dische kant. Twee van de vele restauranthouders die Roos Stallinga ontmoette, was het echtpaar De Coninck dat in het zwarte dorpje Scherpenisse hotel/restaurant De Gouden Leeuw runt. En toen ze door Noord-Beveland fietste, ontdekte ze dat de regio zijn eigen gebrouwen bier heeft. In Aardenburg zag Stallinga een slakkenkwekerij, In den Wijngaard.En over wijn gesproken,

bij Wijnhoeve De Kleine Schorre in Zierikzee kunt u echte Zeeuwse wijn proeven.

tien routes

Roos Stallinga legde haar indrukken van het door zeewind en zeeklei vormgegeven landschap vast, maar ook de indrukken van bijzondere Zeeuwen. Tien routes nemen de fietser mee door de provincie. Veel eilanden waar Zeeland vroeger uit bestond, zijn dan wel aan elkaar gepolderd: elk dorpje blijkt een wereld op zich, als een eiland van bebouwing in een zee van grasland. Het maakt elke plek anders. Met kleuren

en beelden wekt Stallinga ook op papier de veelzijdige provincie Zeeland tot leven.

Zilte wind

Rij met me mee ZLD is een fietsboek voor de provincie waar de elementen het meest dominant aanwezig zijn. Fietsen over dijken met een zilte wind in de haren, fietsen door oude stadjes waar de sfeer van de zeventiende eeuw nog tus-

sen de muren hangt, waar het zeewater de gebouwen op een bijzondere manier heeft beïnvloed, en fietsen over paden door een uitgestrekt polderlandschap, fietsen in stuwende zeewind, om tegen te vechten of als duw in de rug. Rij met me mee ZLD: Je leest het en je beleeft het.

Roos Stallinga, Rij met me mee ZLD,

Provincie zeeland, ISBN 978 90 655 2058 6 (€ 12,50)

uitgelicht

De mannelijke hersenen Jongens leren rekenen en lezen door middel van hun spieren. Het heet ‘embodied learning’. Opmerkelijk? Zo zitten de mannelijke hersenen in elkaar.

Het is wijdverspreid maar nog niet eerder uit wetenschappelijk onderzoek gebleken: de man is analytisch en probleemoplossend ingesteld. Emoties spelen bij hem geen rol als hij een probleem aan wil pakken. Louann Brizendine

bewees het gelijk van deze stelling. Ook waar: de bewering dat de seksdrive van mannen groter is dan die van vrouwen. Het gebied in de hersenen dat verantwoordelijk is voor seks, is liefst 2,5 keer zo groot in de mannelijke hersenen. En u dacht vast dat het een vooroordeel is dat de man competitiegericht is? Brizendine toont aan dat het een gegeven is. Het komt allemaal voort uit de van vrouwen afwijkende hersenfuncties waar een man mee opgezadeld zit.

Zo komt u ook achter de oorzaak van agressie in de man: aan de ene kant wil hij een winnaar zijn, aan de andere kant heeft hij een baas nodig. En waarom een man tijd nodig heeft om aan het hebben van een baby te wennen. Zijn hormoonhuishouding en zijn hersenen komen pas op gang zodra de baby er is – negen maanden later dan de vrouw.

straatschoffie dat de lach aan zijn kont had hangen. Hij werd een zingende komiek totdat hij besloot zich aan het grote toneel te wijden. Kraaijkamp senior zou een van Neerlands bekendste acteurs worden.

van wie ze dacht dat hij aan de goede kant stond. Zijn verhalen kon ze niet controleren – en die bleken later te mooi om waar te zijn. Van der Waals gaf talloze verzetshelden aan bij de Duitsers en deinsde niet terug voor moord.

Louann Brizendine is neuroloog, psychiater en hoogleraar klinische psychologie. Ze schreef in 2007 De vrouwelijke hersenen. Leg beide toegankelijk geschreven boeken tegen elkaar en leer waarin, en waarom, mannen en vrouwen van elkaar verschillen.

Louann Brizendine, De mannelijke herse-

nen, Uitgeverij Sirene, ISBN 978 90 5831 515 1 (€ 19,95)

nieuwe titels Het Frankrijk van de Tour

In juli ligt Frankrijk in het centrum van de sportwereld als gedurende drie weken de Tour de France wordt verreden. Journalist Jeroen Wielaert onderzocht de cultuurgeschiedenis van een van de oudste en grootste wielerevenementen ter wereld. Frankrijk en de Tour zijn sinds de eerste editie innig met elkaar verbonden – en Wielaert en de Tour sinds twintig jaar ook. Hij bezocht steden en dorpen om de geschiedenis voelbaar te maken.

Jeroen Wielaert, Het Frankrijk van de Tour, Uitgeverij De Arbeiderspers, ISBN 978 90 295 7233 0 (€ 34,95)

John Kraaijkamp

John Kraaijkamp acteerde in talloze films, televisieseries en toneelstukken. Hij was de verzetsheld in De aanslag, de knorrige opa in Het zonnetje in huis, en speelde hij de hoofdrol in King Lear. In zijn jeugd was hij een Amsterdams

16

Xandra Knebel, John Kraaijkamp, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN 978 90 468 0707 1 (€ 25,00)

Oorlogsliefde

Corrie den Held trouwde in 1944 met Anton van der Waals, een beruchte landverrader. Pas 65 jaar na de bevrijding vertelt ze voor het eerst haar verhaal. Ze was verliefd op de twaalf jaar oudere man,

Auke Kok, Oorlogsliefde, Uitgeverij De Bezige Bij, ISBN 978 90 234 5826 5 (€ 17,90)

President Robert

Kleermakerszoon Robert Lombert verzint in 1951 een geheime organisatie en stapt op een stoomboot richting Zuid-Afrika, ‘op de vlucht’ voor de Derde Wereldoorlog en de communisten. Vijfentwintig mensen, onder wie zijn familie, zijn op de boot en hebben trouw gezworen aan Robert. Ze hebben een vlag, paspoorten en eigen geld gemaakt, en Roberts vader en broers zitten in zijn kabinet. Dat het meer dan een fantasie is, blijkt als er geen oorlog is en Roberts onderdanen de boot niet mogen verlaten.

Mark Traa, President Robert, Uitgeverij Athenaeum, ISBN 978 90 253 6745 9 (€ 16,95)

De val van Prometheus

Als we iets zeker kunnen vaststellen, dan is het dat we overmoedig leven. We zijn verslaafd aan economische vooruitgang, gegijzeld door een uit de hand lopend consumentisme en verblind door illusies over de mogelijkheden van technologie en de schijnbare onuitputtelijkheid van aardse energiebronnen. Lemaire pleit voor een nieuwe mentaliteit, met oog voor het kleinschalige en aandacht voor ecologie, en met het doel om de destructieve instelling, gebaseerd op materieel gewin, om te zetten in een constructieve houding.

Ton Lemaire, De val van Prometheus, Uitgeverij Ambo, ISBN 978 90 263 2289 1 (€ 24,95)



De woekerpolisaffaire

Hoe kunnen we de klant zo grondig mogelijk leegkloppen? Kees Kooman was één van de vele gedupeerden: hij had een woekerpolis. Hij wilde een boek schrijven voor consumenten zoals hijzelf, om hun advies te geven. Het werd een genadeloze ontmaskering van een schimmige wereld waarin duizelingwekkend veel geld omging – onder andere úw geld. Wanneer begon het verhaal van de woekerpolis? ‘In de jaren vijftig werden de allereerste woekerpolissen verkocht, maar dat was nog op een heel bescheiden schaal. In de loop van de jaren tachtig raakte het langzaam steeds populairder. Tussen 1995 en 2005 was er een explosie aan woekerpolissen, toen zijn er ruim 6,2 miljoen verkocht.’ In De woekerpolisaffaire vertelt u dat er een expliciete waarschuwing van Prof. Boot aan voorafging. ‘Boot zag al eerder in wat het gevaar was van de woekerpolissen, en hoe verzekeraars doelbewust de boel aan het flessen waren. Maar hij werd niet gehoord. Nu heeft de helft van Nederland een woekerpolis en veel van hen hebben een groot financieel probleem. Nog steeds doen verzekeraars alsof er niets aan de hand is.’

klant zo grondig mogelijk leegkloppen?” De hele mentaliteit is omgeslagen en de politiek heeft niet opgelet.’ Hoe groot is de schade? ‘De schade is nu voorzichtig geschat op 20 miljard euro, maar realisten schatten het eerder op 150 miljard. Vreselijk veel geld! Engeland kende een soortgelijke ontwikkeling, maar toen het probleem werd gesignaleerd, heeft de overheid het direct getackeld. De Nederlandse overheid heeft te lang niets gedaan.’ En om het nog erger te maken: de polissen zijn vaak aan een ander potje met geld gekoppeld… ‘Ruim 750.000 polissen zitten vast aan een pensioen. En ruim een miljoen aan hypotheken. Als dat geld verdampt, en die mensen hun hypotheek niet meer af kunnen lossen, of niet meer voor hun pensioen kunnen sparen, is het leed niet meer te overzien.’ Bent u boos? ‘Ik heb mijn emoties weg willen stoppen in het boek, maar: ja, ik ben zeker boos. Vooral omdat banken en verzekeraars nu doen alsof dit leed hen is aangedaan door de media. En omdat ze klanten zo gehersenspoeld lijken te hebben dat die zelfs nu nog denken dat het allemaal goed komt. Tal van deuren gingen vrij gemakkelijk open voor dit onderzoek, verrassend genoeg – maar even verrassend was dat juist de gedupeerden terughoudend waren. Alsof het erg was dat ze de verzekeringsmaatschappij zouden benadelen met hun verhaal. Ongelofelijk!’

‘Ruim 750.000 polissen zitten vast aan een pensioen. En ruim een miljoen aan hypotheken. Als dat geld verdampt, en die mensen hun hypotheek niet meer af kunnen lossen, of niet meer voor hun pensioen kunnen sparen, is het leed niet meer te overzien.’

Hoe kon het zo uit de hand lopen? ‘Veel van de gedupeerden zijn geboren in een tijd dat de verzekeraar nog aan huis kwam. Veel van hen zijn financieel analfabeet, vaak zonder dat ze het zelf weten. Maar zo’n verzekeringsagent kon je vertrouwen. In de jaren ’80 ontstond meer enthousiasme voor de vrije markt. Op basis van het goede vertrouwen hadden de verzekeraars ineens meer vrijheid. Volgens Peter Post van MoneyView zeiden banken en verzekeraars tot ongeveer 1985: “Hoe kunnen we de klant helpen om hem zo rijk mogelijk te maken?” En daarna zeiden ze: “Hoe kunnen we de

Kees Kooman, De woekerpolisaffaire,

Kees Kooman advertentie

DE GRENS

SJJLLB QVMLLJOFO SPNBO

ÕHf{pdiu!fo!hfwpoefo;!ef!wspvxfmjklf!Qbpmp!HjpsebopÖ!.!Ivnp

MFFT!OV XXX/BSCFJEFSTQFST/OM

Uitgeverij Nieuw Amsterdam, ISBN 978 90 468 0729 3 (€ 17,50)


17

Met een glimlach in slaap vallen Herkenbaar en bizar tegelijk, even absurd als ontroerend. Lees je de avonturen van Hugo Zandsteen in bed, dan weet je één ding zeker: het kan even duren, maar je valt met een glimlach in slaap. Hugo Zandsteen is werkzaam op het Meningenbureau, als hoofd Uitgaande Meningen. In zijn niet-aflatende pogingen het bestaan dragelijk te maken, maakt hij onder meer een hilarische personeelsreis mee, bezoekt hij bikinimeisjes en plaatst hij een advertentie om in contact te komen met opgewekte mevrouwen van academisch niveau met kleine tepelhoven. Frans Stüger heeft de lotgevallen van Hugo Zandsteen ingehouden, geraffineerd en haarscherp beschreven. Het cartooneske personage met diepgang komt volledig tot leven. Hugo Zandsteen: de ideale partner in de lente, de zomer, de herfst en de winter. De auteur debuteerde in 1975 met de roman De gedachte. Hij schreef ook korte verhalen. Stüger oogstte diverse lovende recensies voor zijn werk: ‘Een zorgvuldig gecomponeerd verhaal waarin humor de eeuwige treurigheid wat lichter maakt’ (HP/De Tijd);

&FOKBBSVJUIFU MFWFOWBO )VHP;BOETUFFO 'SBOT4UÊHFS

‘Dit boek is een geslepen diamant’ (Leidsch Dagblad); ‘Stüger schrijft erg grappig, op het surrealistische af’ (Herman Brusselmans).

ISBN: 978-94-903740-4-4 � 19,90 (392 pag.)

w w w. c o m p a a n u i t g e v e r s . n l 30."/

BOEK OVER VERZET IN AMSTERDAM EN HET GROTE ANANSIBOEK ALS PRENTENBOEK Johan Ferrier & Noni Lichtveld Het grote Anansiboek

Johan Ferrier 1910-2010 Zie het voor je: kinderen die met open mond luisteren naar verhalen over Anansi, de slimste spin ter wereld. Ja, zo ging het als meester Johan Ferrier vertelde over Anansi. Duizenden kinderen zijn opgegroeid met zijn verhalen over deze achtpotige figuur. Johan Ferrier was docent, vader, minister, gouverneur en werd in 1975 de eerste president van de Republiek Suriname, die in november 2010 haar 35-ste verjaardag viert. Dit boek is een eerbetoon aan het mooie leven en de vertelkunst van Ferrier. Door deze verhalen kunnen ook komende generaties kinderen genieten van Anansi.

Het leven van verzetsheld Tonny van Renterghem werd grotendeels beheerst door de Tweede Wereldoorlog voordat hij verhuisde naar Hollywood. Het boek werd 26 april gepresenteerd in het Verzetsmuseum in Amsterdam.

€ 24,95

wolkje moeten staan, want de verhalen hierin zijn direct opgetekend uit de mond van meesterverteller Johan Ferrier. President Venetiaan van Suriname en minister-president Balkenende van Nederland schreven voor deze jubileumuitgave een voorwoord en Noni Lichtveld maakte vele nieuwe illustraties in kleur.

Johan Ferrier

Uitgeverij Conserve

www.conserve.nl

,6%1

Johan Ferrier

HET GROTE ANANSIBOEK Illustraties Noni Lichtveld

!

Conserve

De laatste huzaar telt 304 bladzijden, is rijk geïllustreerd met foto’s. ISBN 978 90 5429 294 4

Dit hele boek zou in een

Johan Ferrier en Noni Lichtveld HET GROTE ANANSIBOEK

Tonny van Renterghem De laatste huzaar, Verzet zonder kogels, Herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog

Uitgeverij Conserve

is een boek voor jong en oud. De slaven namen de verhalen van de spin Anansi mee uit Afrika. Dit prentenboek bevat talloze nieuwe illustraties van Noni Lichtveld. Premier Balkenende ontvangt 12 mei het eerste exemplaar van dit boek waarin hij net als president Venetiaan een voorwoord schreef. Op 16 mei is de publiekspresentatie in de Koningskerk in Amsterdam. Het grote Anansiboek telt 144 bladzijden, prentenboek full color, ISBN 978 90 5429 295 1

€ 19,95

Uitgeverij Conserve, postbus 74, 1870 AB Schoorl. Telefoon 072-509 3693, [email protected] www.conserve.nl

18


WB

Boekenquiz

Win een boek

gespleten persoonlijkheid Deze schrijver heeft een gespleten persoonlijkheid. Welke drie zijn in dit beeld verborgen? Stuur de drie namen tot en met 15 juni 2010 naar redactie@boekenkrant. com. U maakt kans op Rij met me mee ZLD van Roos Stallinga.

a

Speel nu de Grote BoekenQuiz op www.boekenquiz.nl! Velen gingen u voor. Om u alvast in de goede stemming te brengen:

Hoe heet de hoofdpersoon in De avonden (Gerard Reve)? – Jörgen Hofmeester – Frits van Egters – Anton Steenwijk

Twee voorna(a)m(e) personen: Gort en Pfeijffer. – Johan – Jan – Ilja

Omgekeerd was die vriend ook haar spiritueel leraar. – Goeroe – Oeroeg – Yogi

winnaars heid in de Boekenkrant van 1 maart, en won Ter wereld gekomen van Margaret Mazzantini. ‘Het boek dat ik van jullie mocht ontvangen, mag dit voorjaar mee op vakantie naar Frankrijk,’ mailde Els ons. Geniet van het boek, en van de vakantie, Els!

Wie waren de drie schrijvers met een gespleten persoonlijkheid uit de vorige Boekenkrant? Het goede antwoord was: Gerrit Komrij, Alex van Galen en Ilja Leonard Pfeijffer. Uit de vele inzendingen trokken wij de volgende winnares: Monique Poolen uit Sittard. Ze wint een exemplaar van Het eiland onder de zee van Isabel Allende. Gefeliciteerd, Monique! Hiernaast ziet u een foto van Els de Backer uit Stabroek. Ze deed mee met de prijsvraag Gespleten persoonlijk-

B

wat is er te doen? Utrecht, 15 mei Vorlesebühne, voordracht van absurdistisch proza. Houtzaagmolen De Ster. www.kortevreemdeproza.nl. Gent, 18 mei interview met David van Brybrouck over zijn Congo, een geschiedenis, door Annelies Beck. Vooruit. www.uitingent.be. Rotterdam, 19 mei Voorleeshalfuurtje voor (jonge) kinderen met hun ouders. Centrale Bibliotheek. www.bibliotheek-rotterdam.nl. Amsterdam, 19 mei Willem Elsschot: Kunstenaar in zaken, met o.a. Thomas Verbogt en Arjen Fortuin. De Balie. www.slaa.nl. Brussel, 20 mei ‘De leeskamer’, de favoriete boeken van Hildegard de Wuyst. Hoofdstedelijke Openbare Bibliotheek. www.hob.be. Rotterdam, 21 mei Literaire avond met Kader Abdolah en Asis Aynan. Centrale Bibliotheek. www.bibliotheek-rotterdam.nl. Soest, 22 mei Café Pensant, met diverse literaire en culturele gasten. Artishock. www.slas-soest.nl. Gent, 25 mei Annelies Beck interviewt Richard Powers over het belang van lezen. Vooruit. www.uitingent.be. Rotterdam, 26 mei Voorleeshalfuurtje voor (jonge) kinderen met hun ouders. Centrale Bibliotheek. www.bibliotheek-rotterdam.nl. Ganshoren, 27 mei Op de koffie met Kristien Hemmerechts. GC De Zeyp. www. dezeyp.be. Rotterdam, 29 mei Poëziepodium ‘Ongehoord’, met diverse Rotterdamse dichters. Centrale Bibliotheek. www.bibliotheek.rotterdam.nl.

C

Boekencrypto

Dit kunt u winnen

Meer boekevenementen op www.boekenkrant.com.

Speel het Boekencrypto online. Kijk op www.boekenkrant.com

advertentie

SPRING ACHTEROP BIJ ROOS STALLINGA EN LAAT 14 km U MEEVOEREN DOOR HET + INSPIRERENDE ZILTE 1 ZEEUWSE LAND. 2 E ZLD

RIJ

ME MET ME

47 km

nt = Startpu

Zee

or sgids vo

Fiet

Drinken = Eten &

Meld je nu aan voor de digitale Boekenkrant Nieuwsbrief op www.boekenkrant.com. . choloog aar en psy eten d kunsten ontmo is beelden ken, mensen elt ze in linga (32) ontdek r vert Roos Stal we plekken ’s, : daarove nieu r passies , vertaald in foto in Reizen, zijn haa er eten kunst is beleving , verhalen – en lekk en ten with me k. Roos’ portret n haar wer rviews, 9 verscheen Ride k. Fietstochte en, inte tekening september 200 voor New Yor eg, interviews . In erken. e fietsgids e stops onderw boeken levendig en kunstw leuk s, foto’s NYC, een Apple, met op het en trick Big r focus rs, tips door de York haa York bike s na New met New tte Roo rich e Zeeland resultaat. Provinci t van de ZLD is het In opdrachRij met me mee e: Zeeuws


llinga Roos Sta

ntenknooppu het fiets rekkelijkheid aakt van aant uik gem zijn op lt hoe je wordt gebrdie geselecteerd ren uitstippe erland, tevo heel Ned es door het land en, als je van in bijna fiets rout , net als e erk van nummer de rout e In ZeelandDit is een netw nummer naar nten. Als . rout knooppu emd. Als de systeem d. Je kunt van de van ghei gemaakt het nummer geno kaart. en veili en. gebruik n op de wilt fiets soms niet t, wordt allee aangegeven en loop s wel en kun je vind er som hun naam systeem gids is nten, enz. ppunten ten/wegen met adpu In deze knoo opla ens het de stra trische land.nl). wel volg worden uur, elek ureauzee afwijkt, and, verh (www.routeb hiervan and en in Zeel ontje.nl over fiets tebureau Zeel .rondjep rmatie Rou op: www kijk Meer info le VVV en Het tjes de pon bij de loka tijden van ele vaar over actu rmatie Voor info

d Zeelan

10

42 km

20 km 3

20

32 km

30 36

6MNQIXQIQII>0(FIZEX 19 km XMIRWTIGMEEPSRX[SVTIR½IXWVSYXIW 39 km SZIVEPPIIMPERHIR 7 15 km WYKKIWXMIWZSSVPSOEPILSVIGE QYWIEIR[MROIPW MRXIVZMI[WQIXFMN^SRHIVI>IIY[IR

brugge Aagje Feldder Minne Fleur van crot n Du Maarte de Velde Johan van a Phernambucq Ad en Anj ger inck Sla s Kee e de Con Mauric Tanja & f uoiaho De Seq elaere De App ren Joost Hee

8 3

39 km

10

42

6

52

64

76

84

98

106

16

28

IEWS

INTERV

eland


s voor Ze Fietsgid

punt =Knoop

(€ 12,50)

ZLD

e =Fietsrout

32

Provincie zeeland, ISBN 978 90 655 2058 6

ME MEE

A

LEGEND

5 39 km

36 km

OUTES lle FIETSR Oostkape burg tot Middel 1 Van n Walchere urg tot Domb Vlissingen 2 Van n land Walchere Kamper plaat tot Colijns nd 3 Van vela Noord-Be eldekering stersch r de Oo + Ove ouwen Sch van nd 4 De Kop en-Duivela aven Schouw uwersh tot Bro Zierikzee veland 5 Van en-Dui Schouw Yerseke Goes tot 6 Van d lan Zuid-Beve land d-Beve van Zui 7 De Zak land Zuid-Beve d Philipslan en Sint ghe 8 Tholen Saeftin len n land van Tho dronke het Ver Hulst tot eren 9 Van gje België -Vlaand Zeeuws t een vleu me tot Sluis, Groede n ere 10 Van -Vlaand Zeeuws

RIJ MET

en sierlijk d, sober ft, , licht, wil haal hee er, weids eigen ver zee: sto d ns een d van de land, lan ieder me e? – lan eiken. Zee g ik door je dorp en in a nam ar ieder aar te ber – what’s ingen. Ma wolken nland, wa worden om elk om nde rstr ‘Zeeland eila est en de en ove Zeeland, eisd mo schijnt, stormen if het ger me g snu van tegelijk. op lan Ik . s ers zon zee vanoud hoe de s, overlev weel, de de dijk. en waar volharder wind? En voelen kreek, een tendijks, of op hters en t en ver: een in de van vec dijks, bui s stroom n neus is nooit Met mij : binnen men, alle mijn lijf. n. Water fietsen? bewege de kaaien t gen, dro innerin n hoofd verwarm nd langs ten, her ste zon boven mij het mee. Waaie gedach s, de eer fd: m gra hoo nee r in het mijn op en film in zink ik nee een en elt wind stil te Er spe rdt het de zou is leeg.’ en . Dan wo tong tot n hoofd Geniet borrelt mt, mij ter op je paadjes. zilte oes elt en zoe r erharde de verse trap voo Alles rits lende onv en: van polder, tot kronke je, polder voor je zintuig n, al t kke me r dijk land open stu dijkje voo Beleef Zee van de lange, d, lan t, ich ware Zee op je gez tdek het rust. On ! kom tot mee ZLD met me trap: Rij

Roos Stallinga, Rij met me mee ZLD,

4

40

60

82

9

92

28 km

94

74 104 114

42 km

54 km


19

het eiland onder de zee Isabel Allende, Het eiland onder de zee, Uitgeverij Wereldbibliotheek, isbn 978 90 284 2340 4 (€ 19,90)

zonder gedachten in mijn hoofd, en nu is mijn lichaam warm en moe. Muziek is een wind die de jaren en de herinneringen wegneemt; en de angst, In de veertig jaar van mijn leven is het dat dier dat ineengelot mij, Zarité Sedella, goedgunstiger doken in mij huist. gestemd geweest dan andere slavinMet de trommels nen. Ik heb nog een lang leven voor verdwijnt de Zarité me en mijn oude dag zal gelukkig zijn, van alledag en ik want mijn ster – mijn z’étoile – schijnt word opnieuw het ook tijdens bewolkte nachten. Ik ken meisje dat al danste het genot samen te zijn met de man die toen ze nog maar mijn hart heeft gekozen wanneer zijn nauwelijks kon grote handen mijn huid wekken. Ik heb lopen. Ik stamp op de grond en het leven vier kinderen gekregen van wie er nog stijgt via mijn benen omhoog, trekt drie in leven zijn, en één kleinzoon – en door mijn ruggengraat, maakt zich van ze zijn vrij. Mijn eerste gelukkige herinmij meester, neemt mijn onrust weg en nering, uit de tijd dat ik nog een knokig verzoet mijn herinneringen. De wereld kind met piekhaar was, is dat ik bewoog huivert. Het ritme wordt geboren op het op het geluid van de trommels en dat is eiland onder de zee, het doet de aarde ook mijn meest recente geluksgevoel, beven, doorklieft mij als een bliksemwant gisterenavond was ik op het Place flits1en vertrekt dan naar de hemel, al Congo en heb ik gedanst en gedanst, LewinskyBKrant 22-04-2010 14:57 Pagina ‘Vrijheid krijg je niet voor niets, die moet je bevechten.’ Het eiland onder de zee, de nieuwe roman van Isabel Allende, is een ontroerend, kleurrijk en exotisch verhaal over de slaven op Haïti. Isabel Allende op haar best!

DE NIEUWE CHARLES LEWINSKY

klinkt schor. De trommels zijn heilig, via hen spreken de loa’s. In het huis waar ik mijn eerste jaren heb doorgebracht, zwegen de trommels in het vertrek dat ik deelde met Honoré, de andere slaaf, maar ze werden vaak mee naar buiten genomen. Mijn toenmalige meesteres, madame Delphine, wenste geen negerherrie te horen, alleen het melancholieke gejammer van haar klavechord. Ik leerde de toetsen van het instrument met citroensap te reinigen, maar kon geen muziek maken omdat madame het ons verder verbood in de buurt van haar klavechord te komen. Niet dat we het nodig hadden; Honoré wist nog muziek te ontlokken aan een pan, alles wat hij vastpakte kreeg ritme, melodie, maat en stem; hij droeg de geluiden in zijn lichaam, hij had ze meegenomen uit Dahomey. Ik speelde op een holle kalebas; later leerde hij me hoe ik zijn trommels zacht kon liefkozen. Zo herinner ik het me.

mijn verdriet meenemend naar Papa Bondye, zodat hij het kan fijnkauwen en doorslikken en ik schoon en tevreden achterblijf. De trommels zegevieren over de angst. De trommels zijn de erfenis van mijn moeder, de kracht van Guinea die in mijn bloed huist. Niemand die me dan kan kwetsen, ik word overweldigend sterk, net als Erzuli, de loa van de liefde, en sneller dan de zweep. De schelpen rond mijn enkels en mijn polsen klepperen, de kalebassen vragen, de bosstem van de djembés en de metalen stem van de timbalen antwoorden, de djun djuns – die kunnen praten – vragen, en de grote maman, als ze die trommel bespelen om de loa’s te roepen,

W

E

R

E

L

D

B

I

B

L

I

O

T

H

E

E

K

Margaret Mazzantini

ter wereld gekomen

Roman

‘Een groot schrijver aan het woord.’ – NRC HANDELSBLAD over Het lot van de familie Meijer WWW.UITGEVERIJSIGNATUUR.NL 20

-JFGEFJTTUFSLFSEBOEFEPPENBBSIFUMFWFOJTTUFSLFSEBOEFMJFGEF


Boekenkrant. Dans, Zarité! strips. thema. De duistere kant van de herinnering DE STRIP VERANDERT! 13 >>> 9 >>> 16 >>> 8 >>> 15 >>>

Recommend Documents