door aandachtfabriek.nl versie 20 april 2014
over borderline
Blok 1 Over borderline (BPS) BPS = Borderline persoonlijkheidsstoornis ook wel Emotieregulatie stoornis genoemd. Wat vind je van de term Borderline en de andere naam Emotieregulatie stoornis? Wil je dit vertellen aan de groep?
Diagnose Door middel van een psychologisch onderzoek kunnen persoonlijkheidsstoornissen worden vastgesteld. Binnen de GGZ gebeurt dit via de vragenlijst met de naam SCID-II gecombineerd met een zogenaamd gestructureerd klinisch interview. Alle psychiatrische stoornissen zijn beschreven in de DSM. Deze afkorting staat voor de Engelse woorden: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Op dit moment wordt versie IV gebruikt. Sinds mei 2013 is versie V beschikbaar. In dit document ga ik uit van versie IV. Bij het opstellen van een diagnose op basis van de DSM IV, worden vijf assen gevuld, de eerste drie vormen de officiële classificatie. Op As II staat dus de persoonlijkheidsstoornis, waar het in dit document over gaat. As I - Klinische stoornissen, waaronder ook de ontwikkelingsstoornissen. Op as I wordt de uitingsvorm of het toestandsbeeld beschreven. Deze stoornis heeft de aandacht voor de behandeling. Er kunnen meerdere stoornissen worden aangegeven, maar de hoofddiagnose wordt als eerste vermeld. As II - Alle persoonlijkheidsstoornissen en de aanduiding voor zwakbegaafdheid of zwakzinnigheid. Daarnaast wordt aangegeven hoe het totale IQ is en of er sprake is van een significant verschil tussen het verbale1 en het performale2 IQ. As III - Somatische aandoeningen. Eventuele medische aandoening(en). As IV- Psychosociale stressfactoren. Het vastleggen van psychosociale en omgevingsproblemen die de diagnose, behandeling en prognose van psychische stoornissen kunnen beïnvloeden (As I en As II). Een psychosociaal of omgevingsprobleem kan een negatief 'life event' zijn, een moeilijkheid of onvolkomenheid in de omgeving, een stress veroorzakende factor in het gezin of andere relaties, een tekortschieten van maatschappelijke steun of eigen hulpbronnen of een ander probleem dat verband houdt met de context waarin iemands moeilijkheden zich hebben ontwikkeld. As V- Globaal Algemeen Functioneren (GAF) De maat waarmee het psychisch, sociaal en beroepsmatig functioneren van een persoon wordt aangeduid in de vorm van een score tussen 0 (slecht) en 100 (uitstekend). De afkorting GAF staat voor Global Assessment of Functioning. Weet jij welke diagnose op de eerste twee assen staat? Wil je dit vertellen aan de groep?
1
Formaal. Daarmee wordt je intelligentie op het gebied van je taal bedoeld; hoeveel woorden ken je en kun je woorden op de juiste manier gebruiken, kun je redeneren. 2 Performaal. Of je praktisch kunt omgaan met problemen, er wordt gekeken naar je motoriek, hoe beweeg je, hoe gebruik je je handen. Er wordt ook gekeken naar je ruimtelijk inzicht, kun je iets wat je ziet ook op papier namaken.
2
over borderline
Persoonlijkheidsstoornissen volgens DSM-IVi Wat is een persoonlijkheidsstoornis? Iedereen heeft bepaalde eigenaardigheden. Daar is niets mis mee. Maar mensen met een persoonlijkheidsstoornis hebben eigenschappen die hun leven verstoren: Ze zien zichzelf en hun omgeving op een manier die niet klopt met de werkelijkheid. Ze beleven hun gevoelens vaak intenser. Hun gevoelens veranderen ook vaak. Ze kunnen moeilijk omgaan met nieuwe situaties. Ze kunnen zich moeilijk beheersen. Deze eigenschappen maken het contact met andere mensen lastig. En dat kan zorgen voor problemen: op het werk bijvoorbeeld, relaties die stuklopen en financiële problemen. Een persoonlijkheidsstoornis kan dus gevolgen hebben voor het dagelijks leven. Dit is vooral zo bij de BPS en bij de schizotypische persoonlijkheidsstoornis. Mensen met een persoonlijkheidsstoornis hebben vaak ook last van andere psychische problemen, zoals een angststoornis, depressies, een dwangstoornis, psychoses, een verslaving of een eetstoornis. De behandeling begint meestal met het aanpakken van die problemen.
De onderverdeling in clusters De persoonlijkheidsstoornissen zijn in drie zogenaamde clusters verdeeld. Cluster A: vreemd en excentriek gedrag (extreem Psychoticisme) Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis uit dit cluster worden wel getypeerd als "vreemd" en/of "excentriek". Het belangrijkste kenmerk is een ernstig verstoord mentaal evenwicht en/of ernstige gedragsproblemen. Er kan sprake zijn van psychotische symptomen zoals wanen of hallucinaties; onsamenhangende spraak of gedachtegang; bizar, chaotisch of overactief gedrag; ernstig vervlakt en apathisch gedrag. Het gedrag kan hinderlijk zijn en soms onhanteerbaar of gevaarlijk, zowel voor de patiënt als diens omgeving. Ook wanneer er geen psychotische symptomen zijn, kan er nog sprake zijn van ongewone overtuigingen, waarnemingen, ervaringen en gedragingen die het dagelijks persoonlijke en sociale functioneren beperken. Paranoïde (achterdochtige) persoonlijkheidsstoornis Schizoïde (sociaal teruggetrokken) persoonlijkheidsstoornis Schizotypische (zonderlinge, rand-psychotische) persoonlijkheidsstoornis Cluster B: dramatisch en onvoorspelbaar (extreme Extraversie) Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis uit dit cluster worden wel getypeerd als "flamboyant" en/of "theatraal". Zij kampen vaak met forse moeilijkheden in de interactie met anderen en hebben vaak moeite met de beheersing van hun impulsen en een uiterst instabiele identiteit. Antisociale (gewetenloze, driftmatige) persoonlijkheidsstoornis Borderline (identiteitzwakke en impulsieve) persoonlijkheidsstoornis Theatrale (egocentrische en aandachtvragende) persoonlijkheidsstoornis Narcistische (opgeblazen en exploiterende) persoonlijkheidsstoornis
3
over borderline Cluster C: angstig en vreesachtig (extreem Neuroticisme) Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis uit dit cluster worden wel getypeerd als "angstig" en "kwetsbaar". De stoornissen uit dit cluster zijn over het algemeen milder van aard en de patiënten zijn vaak beter in staat zich aan te passen aan de eisen van de realiteit. Toch zijn de verschillen binnen dit cluster aanzienlijk en kan er bijvoorbeeld sprake zijn van een ernstige verstoorde identiteitsontwikkeling of basiswantrouwen. Ontwijkende (sociaal angstige en geremde) persoonlijkheidsstoornis Afhankelijke (aan zichzelf twijfelende en onderdanige) persoonlijkheidsstoornis Obsessieve-compulsieve (dwangmatige) persoonlijkheidsstoornis Verder is er nog een restgroep met onder meer de depressieve persoonlijkheidsstoornis en de passiefagressieve persoonlijkheidsstoornis.
Hoe ontstaat een persoonlijkheidsstoornis? Hoe persoonlijkheidsstoornissen, precies ontstaan is niet bekend. Onderzoek is in volle gang. Een van de modellen om het ontstaan van psychische stoornissen te verklaren is het biopsychosociaal model. Dit woord is te splitsen in de volgende drie woorden en geven de drie groepen van mogelijke oorzaken aan. Bio(logische) oorzaken Psycho(logische) oorzaken Sociale oorzaken Er wordt uitgegaan dat een combinatie van deze drie oorzaken een stoornis kunnen vooroorzaken. Biologische oorzaken Erfelijke aanleg. Een deel van onze persoonlijkheid krijgen we via onze genen van onze ouders. De een is bijvoorbeeld sneller bang dan de ander. Sommige mensen reageren impulsief, andere overdenken alles tien keer. De een is gesloten, de ander heel open. Zo is de een ook gevoeliger voor een persoonlijkheidsstoornis dan de ander. Een hersenbeschadiging, bijvoorbeeld door een hersenziekte of ongeluk. Een verstoring van de serotonine huishouding. Serotonine is een stofje (een neurotransmitter) die tussen de zenuwcellen in de hersenen zit. Een te kort hieraan kan depressieve gevoelens veroorzaken. Psychologische oorzaken Instabiele gezinssituatie in de jeugd. Bijvoorbeeld door verlies of vroege, langdurige scheiding van ouders/verzorgers, fysieke of seksuele mishandeling, inadequate opvoedingspatronen zoals emotionele verwaarlozing. Kinderen die worden verwaarloosd door bijvoorbeeld onvoldoende veiligheid, aandacht, grenzen of begeleiding krijgen later makkelijker een persoonlijkheidsstoornis. Er kan een hechtingsstoornis ontstaan. Daardoor kunnen problemen ontstaan om op latere leeftijd in staat te zijn aan nieuwe mensen te hechten. Ingrijpende gebeurtenissen, die wellicht niet als ingrijpend werden ervaren maar wel het gevoel gaven van verwaarlozing of niet serieus genomen te worden. Trauma's door een ongeluk. Sociale oorzaken Uit wat voor soort gezin komt iemand? Uit welke sociale klasse? Is het gezin goed geïntegreerd in de maatschappij? In wat voor levensfase zit iemand? Zijn er grote veranderingen geweest? BPS komt vaker voor in Westerse maatschappijen. Er wordt in onze maatschappij meer van mensen verwacht, meer druk. De huidige maatschappij is minder voorspelbaar en minder zeker.
4
over borderline
Borderline Persoonlijkheidsstoornis / BPS Je bent geen borderliner, je hebt kenmerken die men borderline noemt. Door kennis te nemen van deze kenmerken kun je hier mee leren omgaan of zelfs opheffen. Je bent meer dan deze stoornis!
Herkomst van de term borderline In 1938 werd de term borderline door de Amerikaanse psychoanalist Adolph Stern voor het eerst gebruikt om een psychische stoornis aan te geven. Hij beschreef destijds de symptomen zoals deze nu nog steeds gebruikt worden. In de jaren '60 kwam deze stoornis opnieuw in de belangstelling door een psychiater met de naam Otto Kernberg. In zijn tijd werden psychische stoornissen in twee hoofdcategorieën verdeeld: neurosen (=patiënt is gericht op controle) en psychosen (= patiënt heeft juist weinig controle en heeft last van gripverlies). Mensen die niet pasten in een van deze categorieën werden 'borderline' genoemd. Borderline betekent grens, hiermee wordt bedoeld een grensgeval tussen neurosen en psychosen. Mensen met borderline bewegen zich tussen twee uitersten; er is kans op psychosen ofwel gripverlies, waardoor men juist aan de neurotische kant, controle, terecht komt. Pas in 1980 werd deze stoornis opgenomen in de DSM III.
Kenmerken volgens de DSM IVii Volgens de criteria uit de DSM-IV kan de diagnose gesteld worden wanneer sprake is van een diepgaand patroon van instabiliteit in intermenselijke relaties, zelfbeeld en emoties en van duidelijke impulsiviteit. Dit patroon moet begonnen zijn in de vroege volwassenheid en tot uiting komen in diverse situaties. Mensen met BPS voldoen aan 5 of meer van de volgende 9 criteria: Krampachtig proberen te voorkomen om feitelijk of vermeend in de steek gelaten te worden. Een patroon van instabiele en intense relaties met anderen, gekenmerkt door wisselingen tussen overmatig idealiseren en kleineren (extreem zwart-witdenken, iemand is geweldig of waardeloos). Identiteitsstoornis: aanhoudend wisselend zelfbeeld of zelfgevoel. Impulsiviteit met negatieve gevolgen voor zichzelf op minstens twee gebieden. Bijvoorbeeld: geldverspilling, veel wisselende seksuele contacten, middelenmisbruik, roekeloos rijgedrag, vreetbuien. Terugkerende pogingen tot zelfdoding, gestes of dreigingen, of zelfverwonding. Sterk wisselende stemmingen, als reactie op gebeurtenissen. Dit kan leiden tot periodes van intense somberheid, prikkelbaarheid of angst, meestal enkele uren durend en slechts zelden langer dan een paar dagen. Een chronisch gevoel van leegte. Inadequate, intense woede of moeite boosheid te beheersen. Dit uit zich in driftbuien, aanhoudende woede of herhaaldelijke vechtpartijen. Voorbijgaande, aan stress gebonden paranoïde ideeën of ernstige dissociatieve verschijnselen. Welke van de bovenstaande criteria herken je bij jezelf? Schrijf per criteria een recent voorbeeld van een recente gebeurtenis of ervaring op. Wil je dit vertellen aan de groep? Daarnaast dient ook voldaan te zijn aan de algemene diagnostische criteria uit de DSM-IV voor een persoonlijkheidsstoornis: Een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen die duidelijk afwijken van de verwachtingen binnen de cultuur van de betrokkene. Het duurzame patroon is star en uit zich op een breed terrein van persoonlijke sociale situaties.
5
over borderline Het leidt in behoorlijke mate tot lijden of beperkingen in het sociaal en beroepsmatig functioneren, of het functioneren op andere belangrijke terreinen. Het is stabiel en van lange duur en het begin kan worden teruggevoerd naar ten minste de adolescentie of de vroege volwassenheid. Het patroon is niet toe te schrijven aan een andere psychische stoornis of de gevolgen daarvan. Het duurzame patroon is niet het gevolg van de directe fysiologische effecten van een middel (zoals drugs of een geneesmiddel) of een lichamelijke aandoening (zoals een schedeltrauma).
Feiten en cijfers borderlineiii In Nederland zijn naar schatting tussen de 150.000 en 200.000 mensen met een BPS. Dit is 1% à 1,5% van de bevolking. Misschien zijn het er meer, omdat veel mensen met een BPS behandeld worden voor bijkomende klachten zoals bijvoorbeeld een depressie of angsten, BPS wordt dan vaak niet herkend. Bij mensen die zijn opgenomen in een instelling komt borderline vaak voor. Onder opgenomen mensen met een verslaving heeft 5 tot 22% BPS; onder psychiatrische patiënten 6 tot 63%. De cijfers lopen nogal uit elkaar, omdat er verschillende onderzoekmethodes zijn. Bij wie komt BPS voor? Hieronder worden de belangrijkste risicogroepen en risicofactoren voor BPS genoemd. Geslacht en leeftijd Het komt even vaak voor bij mannen en vrouwen. Wel uit BPS zich anders bij mannen dan vrouwen. Het impulsieve gedrag zorgt ervoor dat mannen vaker alcohol en drugs gaan gebruiken, vrouwen krijgen vaker eetbuien. Vrouwen met BPS worden vaker opgenomen in een instelling. Waarschijnlijk omdat vrouwen eerder hulp zoeken voor hun problemen, of omdat bijvoorbeeld agressie en wisselende seksuele contacten eerder als een probleem wordt gezien bij vrouwen. BPS kan niet goed vastgesteld worden bij jongeren tot 18-20 jaar. Het kan goed zijn dat zij vanwege hun ontwikkeling met emotionele problemen te maken hebben, en dat op een borderlineachtige manier uiten. Bij mensen van 50 jaar en ouder komt BPS minder voor. Individuele kwetsbaarheid Erfelijkheid speelt een grote rol. Mensen met borderline zijn emotioneel kwetsbaar. Ze zijn zeer gevoelig voor emotionele zaken. Daar reageren ze heftig op en het duurt lang voor ze weer een evenwicht hebben bereikt. Mensen met borderline hebben een bijzondere combinatie van neuroticisme (= emotionele instabiliteit) en ontremming. Deze combinatie lijkt gedeeltelijk te komen door trauma's in de kindertijd. Deze trauma's, zoals mishandeling, verwaarlozing, seksueel misbruik, kunnen de stresshormoonhuishouding ontregelen en zodoende gevolgen hebben voor de persoonlijkheidsontwikkeling. Omgeving Mensen met borderline wonen vaker zonder partner dan mensen zonder borderline. Dit is niet vreemd, want relaties zijn vaak instabiel. Er is geen verband met opleiding of woonomstandigheden. Levensgebeurtenissen Mishandeling, verwaarlozing, seksueel misbruik in de jeugd komen vaak voor bij mensen met borderline. De helft van de mensen met borderline is mishandeld of seksueel misbruikt. Wordt emotionele mishandeling meegeteld, dan ligt dit aantal nog hoger.
6
over borderline Welke van de hierboven genoemde risicogroepen en/of risicofactoren vind jij van toepassing op jouw leven? Wil je dit vertellen aan de groep?
Vier subtypen BPSiv De Amerikaanse arts en psycholoog Theodore Millonv heeft vier verschillende subgroepen van BPS vastgesteld. De (Discouraged) verdrietige/terneergeslagen borderline lijkt op mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. Dit wordt codependentie genoemd, het betekent dat je gevoelens van eigenwaarde in grote mate afhankelijk zijn van anderen. Ze hangen aan mensen, gaan met de groep mee en ervaren sombere en neerslachtige gevoelens. Van binnen zijn zij vaak boos en teleurgesteld over wat de mensen om hen heen doen. Die woede kan ontploffen, maar zij zullen eerder zichzelf verwonden of suïcide plegen. De (Impulsive) impulsieve borderline lijkt op de theatrale persoonlijkheidsstoornis. Zij gedragen zich flirterig, lijken onaantastbaar en nep. Ze zijn zeer energiek en constant op zoek naar nieuwe thrills/spanning. Ze zijn snel verveeld en zijn constant op zoek naar aandacht en opwinding. Ze doen zonder eerst na te denken en dat veroorzaakt allerlei soorten problemen. Ze zijn charismatisch en kunnen anderen eenvoudig verleiden met hun spel mee te doen. De (Petulant) kribbige/prikkelbare borderline heeft kenmerken zoals onvoorspelbaar, geïrriteerd, ongeduldig, klagerig. Ook provocerend, gepikeerd, eigenwijs, pessimistisch en haatdragend. Aan de ene kant willen ze mensen vertrouwen en aan de andere kant houden ze afstand omdat ze bang zijn teleurgesteld te raken. Ze zitten verstrikt tussen gevoelens van niet de moeite waard zijn en boze gevoelens. Deze boosheid kan bijzonder explosief zijn. De (Self-Destructive) zelfdestructieve borderline voelt zich constant verbitterd en is naar binnen gekeerd. Ze zijn veel bezig met zelfdestructief gedrag, dit kan bewust of onbewust zijn. Hun zelfhaat kan enorme proporties aannemen en dit kan leiden tot destructief gedrag zoals slechte zorg voor eigen gezondheid, tot gevaarlijk autorijden of extreme seksuele uitingen. Welke van de hierboven genoemde subgroep(en) herken je bij jezelf? Wil je dit vertellen aan de groep?
7
over borderline
Gedichtvi Borderline is van iemand houden maar zeggen van niet de hele dag lachen ondertussen heb je verdriet vastgehouden willen worden maar roepen: raak me niet aan in woede uitbarsten en plotseling iemand willen slaan 1 minuut willen leven de volgende wil je dood dan weer in je armen krassen uit pijn en uit nood ontzettend bang zijn en in een hoekje kruipen of juist alle moed hebben om het avontuur te besluipen borderline is angst om alleen te zijn borderline is eenzaam en onbegrepen zijn.
Wat vind je van dit gedicht, welke regels zijn herkenbaar voor je? Wil je dit vertellen aan de groep?
8
over borderline
Blok 2 BPS en naastbetrokkenen Op de website van de Californische Debbie Corso staat een Engelse brief die gericht is aan de mensen in de omgeving van mensen die lijden aan BPS. Bedoeld om de omgeving inzicht te geven in hoe het dagelijks leven van een BPS-er eruit ziet. Daarnaast is deze geschreven om dankbaarheid en zorg naar de omgeving te uiten. http://www.my-borderline-personality-disorder.com/2012/07/openletter-to-non-bpds-from-those-of.html Hieronder de vertaling van deze brief in het Nederlands (met dank aan mijn goede vriendin, die een professioneel vertaalbureau heeft). Je zou deze brief kunnen laten lezen aan mensen in je omgeving.
Een open brief van mensen met BPS Lieve vrienden, familie, geliefden, ex-geliefden, kinderen en anderen, Ik kan me indenken dat je je gefrustreerd en hopeloos voelt en het wilt opgeven. Het is niet jouw schuld. Jij hebt geen schuld aan mijn lijden. Dat is misschien moeilijk te geloven omdat ik wellicht tegen je tekeer ben gegaan en soms ineens schakel tussen liefdevol en aardig naar gemeen. Misschien heb ik je zelfs wel verwijten gemaakt. Maar het is niet jouw schuld. Je verdient het om me beter te begrijpen en ik zou willen dat ik het je kan vertellen, maar dat lukt nog niet. Het is mogelijk dat je iets hebt gezegd of gedaan dat me heeft getriggerd. Een trigger is iets wat een traumatische herinnering of beangstigende gedachte bij me oproept. Ondanks dat je probeert voorzichtig te zijn met je woorden en acties, is het toch niet altijd mogelijk een trigger te vermijden. Ik begrijp ook niet waarom dat gebeurt. Het brein is complex. Een liedje, een geluid, een geur of een woord kan zomaar allerlei neurologische processen in werking zetten die me onveilige situaties laten herbeleven. Ik reageer dan alsof ik weer in die oude onveilige situatie ben. Dit lijkt op wat militairen meemaken die oorlog hebben gevoerd en thuis flashbacks ervaren (PTSS). Dit gebeurt mij ook. Weet asjeblieft dat ik iedere keer wanneer ik je van me afduw met woorden of mijn gedrag, vurig hoop dat je me niet verlaat. Dit extreme zwart-wit denken en het beleven van totaal tegenstellende gevoelens wordt ook wel een dialectisch patroon genoemd. Omdat ik nog maar net de diagnose borderline heb gekregen en nog geen of voldoende gedragstherapie heb gehad, heb ik gewoonweg nog niet alle gereedschappen in handen om op een normale manier om hulp te vragen. Ik doe soms hele dramatische dingen, zoals mezelf beschadigen of dreigen om dit te doen. Hoewel het belangrijk is om mijn hulpkreten serieus te nemen, snap ik heel goed dat je soms ontzettend moe wordt van al die zorgen over mij en mijn herhaalde gedrag. Geloof me wanneer ik zeg dat met professionele hulp, ondanks wat je hierover denkt of gehoord hebt, het beter tussen ons kan gaan. Dit soort voorvallen wordt hopelijk steeds minder frequent en er kunnen steeds langere perioden zijn waarin ik me stabiel voel en mijn gevoelens beter de baas ben. Soms - als je hier in al je frustratie en verdriet de puf voor kunt opbrengen - is het het beste om me vast te pakken en houden en me te vertellen dat je om me geeft, van me houdt en niet weggaat. Een van de symptomen van BPS is intense verlatingsangst. Soms kan ik dan ook (vaak onbewust) extreem en paniekerig proberen te voorkomen dat ik word verlaten. Zelfs het vage gevoel dat iemand me eventueel kan verlaten, zet dit paniekerige gedrag al in gang.
9
over borderline Iets anders wat voor jou misschien heel verwarrend is, is het feit dat ik niet in staat lijk te zijn vriendschappen te onderhouden. Ik kan van de ene vriendschap in de andere springen, iemand op het ene moment verafgoden en vervolgens net zo hard aan alle kanten afkraken, hun nummer uit mijn telefoon verwijderen en ze ontvrienden op Facebook. Er zijn tijden dat ik je ontloop, je telefoontjes niet aanneem en alle uitnodigingen om iets met je te doen afsla - terwijl ik op andere momenten niets liever doe dan bij jou in de buurt te zijn. Dit "splitsen" maakt deel uit van BPS. Soms sla ik preventief toe door mensen uit mijn leven te bannen voordat ze mij kunnen verlaten of afwijzen. Ik zeg niet dat dit goed is. Ik moet eraan werken om dit negatieve patroon te doorbreken en ik moet leren hoe ik gezonder om kan gaan met relaties. Dat komt me helaas niet aanwaaien en ik zal hier veel tijd en moeite in moeten steken. Ik begrijp per slot van rekening niet goed hoe ik zelf in elkaar zit, laat staan dat ik een goed beeld heb van anderen om me heen. Dat maakt mijn omgang met andere mensen heel lastig. Veel BPS'ers hebben problemen op het vlak van identiteit. Ik heb de neiging de eigenschappen van anderen om me heen over te nemen omdat ik eigenlijk niet weet wie IK ben. Kun je je middelbareschooltijd nog terughalen? Dan weet je misschien nog dat er kinderen waren die naadloos van rockmuziek naar pop en gothic sprongen, alles om maar bij de groep te horen. Ze namen niet alleen de kleding- en haarstijl over van de groep, maar zelfs dezelfde gebaartjes. Bij mij is het net of ik dat stadium nooit ben ontgroeid. Soms neem ik dus zelfs de manier van doen van anderen over. Op het werk ben ik anders dan thuis, in de kroeg of bij vrienden. Door dit soort gedrag worden BPS'ers vaak kameleons genoemd. Natuurlijk gedragen veel mensen zich anders of ze thuis zijn of op het werk, maar bij mij is dat verschil zo extreem dat mijn vrienden me niet zouden herkennen wanneer ik in mijn werkomgeving ben. Helaas hebben sommige BPS'ers in hun jeugd meegemaakt dat hun ouders of verzorgers in een handomdraai van lief en normaal naar ronduit gemeen konden overgaan. Als overlevingsmechanisme leer je jezelf dan aan om je verzorgers hoe dan ook tevreden te stellen. Dit mechanisme heb ik nooit af weten te leren. Door al deze pijn voel ik me vaak compleet leeg. Ik kan me niet voorstellen hoe het voor jou is dit te moeten aanzien. Misschien heb je al van alles geprobeerd om mijn pijn weg te nemen, maar heeft niets gewerkt. Nogmaals - dit ligt NIET aan jou. Het beste wat ik kan doen op dat soort momenten is mezelf in te prenten dat dit allemaal overgaat en de vaardigheden toe te passen die ik in de dialectische gedragstherapie opdoe - met name 'self soothing', ofwel het vermogen mezelf te troosten. Dingen waar ik kracht uit kan putten, ondanks het feit dat ik me verlamd en verdoofd voel. Verveling is voor mij gevaarlijk, omdat het al snel op een gevoel van leegheid kan uitlopen. Zodra de verveling toeslaat, kan ik het beste zorgen dat ik iets om handen heb dat voor afleiding zorgt. Aan de andere kant kan ik beangstigende woede-uitbarstingen hebben. Het is dan van belang dat ik mijn veiligheid in het oog houd en mezelf of jou niets aandoe. Ook dit is een symptoom van BPS. Ik ben uiterst gevoelig voor emotionele zaken en heb grote moeite mijn emoties te reguleren en te temperen. Dr. Marsha Linehan, de vrouw die DGT (=dialectische gedragstherapie, een therapievorm om BPS te behandelen) heeft ontwikkeld, vergelijkt mensen met BPS met slachtoffers met derdegraads emotionele brandwonden. Door middel van gedragstherapie kan ik leren mijn emoties zodanig te reguleren dat ik de controle niet verlies. Ik kan leren hoe ik moet ophouden mijn eigen leven en omstandigheden te saboteren. Daarnaast kan ik leren hoe ik me moet gedragen op een manier die jou minder beangstigt en jou minder pijn doet.
10
over borderline Iets anders wat je misschien is opgevallen is dat ik er vaak wat versuft bij zit. Dit heet dissociatie. Mijn brein sluit zich dan letterlijk af om verder emotioneel trauma te voorkomen. Ik ga dan aan iets anders denken. Om dit aan te pakken kan ik oefeningen leren waarbij ik houvast zoek, en leren mijn vaardigheden toe te passen om dit soort momenten door te komen. In de hoop dat dit soort momenten dan steeds minder vaak voorkomt. Maar hoe zit het met jou? Als je hebt besloten je eigen krachten aan te boren en mij wilt blijven ondersteunen, dan kun je misschien wel wat hulp gebruiken. Een paar tips: Blijf jezelf eraan herinneren dat mijn gedrag niet jouw schuld is. Probeer compassie op te brengen voor mijn pijn en onthoud dat mijn gedrag waarschijnlijk een intense reactie op die pijn is. Vergeet jezelf ook niet. Er is heel veel informatie beschikbaar waarmee je een beter begrip over deze aandoening kunt opdoen, en tegelijkertijd jezelf in acht kunt blijven nemen. Zorg ervoor dat je dingen blijft doen die je leuk vindt en waar je troost uit put. Een stuk wandelen, een grappige film, lekker eten, een warm bad -- wat je ook maar nodig hebt om goed voor jezelf te zorgen. Stel vragen. Er bestaan legio misvattingen over BPS. Onthoud dat jouw woorden, liefde en steun mij enorm helpen op mijn weg richting herstel, ook al zijn de resultaten niet meteen zichtbaar. Wat vind je van deze brief, welke alinea's zijn herkenbaar voor je? Wat ontbreekt er aan deze brief? Zou je deze brief gaan gebruiken om je kring te informeren, waarom wel/niet? Wil je dit vertellen aan de groep?
BPS is ook positief!vii Wat is er positief aan een BPS-er? Naast dat mensen met BPS hele vervelende klachten hebben, zijn er tal van eigenschappen die zij vaak ook bezitten en die eigenschappen maken het juist mooi om met ze om te gaan. Vaak zijn deze persoonlijkheden enorm creatief, hartelijk, spontaan, vriendelijk, begripvol, intelligent, gezellig, verrassend, romantisch, humoristisch, vrolijk, zorgzaam en aardig. En natuurlijk zijn er nog veel meer positieve dingen. Zo kunnen mensen met borderline vaak ook heel charmant zijn, en ze kunnen je werkelijk begeren, wat sommige mensen zeer prettig vinden. Omdat ze van de ene in de andere stemming vallen en dus meestal (wat) impulsief zijn, kunnen ze je enorm verrassen, de gekste dingen met je doen en je uit je slechte humeur halen om je vervolgens compleet vrolijk te maken. We kunnen gerust zeggen dat het veelzijdige mensen zijn. Mensen met borderline zijnviii: respectvol naar alles wat leeft behulpzaam tegenover anderen medelevend omdat ze je emoties redelijk goed kunnen aanvoelen creatief, op heel veel gebieden creatief in het omgaan met problemen door veel levenservaring prettig gestoord gangmakers op feestjes niet met opzet kwetsend tegenover anderen doordenkers
11
over borderline
nooit saai snelle denkers gevoelsmensen ook weer omdat ze je emoties redelijk goed kunnen aanvoelen doorzetters begripvol knuffelmensen goed in het steunen van anderen strijdlustig ook weer door de grote levenservaring sterk bewust van de medemensen hypergevoelig, ook in het aanvoelen van een ander door de borderline levenswijs omdat ze vaak al veel meegemaakt hebben dierenliefhebbers
Mensen met Borderline hebben: veel humor een gezonde zelfspot meestal veel levenservaring Mensen met Borderline geven: anderen dingen om over na te denken ook wel veel plezier door impulsiviteit en grenzeloosheid een andere kijk op het leven Onthoud; iemand IS geen borderliner, iemand HEEFT Borderline. Bovenal is iemand met borderline persoonlijkheidsstoornis een mens die een stoornis heeft. Maar je bent meer dan je stoornis! Wat vind je van deze positieve kenmerken, welke herken je bij jezelf? Wil je dit vertellen aan de groep? Wel of geen vriendschap met een BPS-er? Een vriendschap met iemand met een borderline persoonlijkheidsstoornis kan hartstikke leuk zijn. Juist omdat ze veel positieve eigenschappen hebben. Het wil niet zeggen dat het altijd even gemakkelijk is. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat je duidelijk bent; in alle opzichten. Je moet als het ware voorspelbaar zijn. Dit omdat deze mensen behoefte hebben aan duidelijkheid, structuur, voorspelbaarheid en grenzen. Meestal zijn ze dit tekortgekomen. Natuurlijk kan je tegen verschillende dingen aanlopen bij de BPS-er, maar dat heb je bij elk mens. Het is belangrijk dat je ze als volwaardig blijft zien en open staat voor gesprek. Mensen met borderline willen zelf heel graag begrijpen hoe alles zit, bijvoorbeeld hoe iemand in elkaar zit. Dit leidt ertoe dat ze zelf nogal snel oordelen in zwart of wit. Dit maakt hun wereld overzichtelijk en begrijpelijk. Probeer dit zelf niet te doen, en probeer in gesprek te gaan over nuances in het leven. Soms moet je met deze mensen wat meer geduld hebben dan met andere mensen. Maar ze zijn het allemaal waard om gekend te worden. En ze zijn zeker je vriendschap waard. Borderline is een extra gevoeligheid die al dan al niet meekrijgt in je leven. We kunnen eigenlijk wel zeggen: borderliners zijn 200% mens! Hoe ervaar je het contact met je naasten? Kloppen deze tips? Heb je nog andere tips voor mensen in je omgeving? Wil je dit vertellen aan de groep?
12
over borderline
Slot Ik heb het document met de meest oprechte bedoelingen samengesteld, ik hoop dat je me eventuele fouten niet aanrekent. Uiteraard nodig ik je van harte uit je commentaar met mij te delen. Christine,
[email protected]. www.aandachtfabriek.nl
Eindnoten i
Sinds mei 2013 is de DSM V actueel, daarbinnen zijn nog zes persoonlijkheidsstoornissen gedefinieerd, waaronder BPS. Bron: website Trimbos instituut iii Bron: Trimbos instituut in 2010 iv Bron: http://www.psychologytoday.com/blog/impossible-please/201310/do-you-know-the-4-types-borderline-personality-disorder v Website Theodore Millon http://www.millon.net. vi Schrijver onbekend, gevonden op het internet. vii Bron: http://mens-en-samenleving.infonu.nl/psychologie/12447-borderliners-leuker-dan-men-denkt.html viii Bron: www.borderlinecase.nl, kopje positieve kanten. ii
13
