Bloed.
Presentatie: Peter Elgersma
Inhoud workshop 1. 2. 3.
Inleiding op onderwerp (bloed en lymfestelsel) Onderzoek en Diagnostiek Ziekten die verband houden met bloed
1. Inleiding De ontwikkeling van bloedcellen vanuit stamcellen in het beenmerg
Principe bloedaanmaak ♦ Stamcel is de voorloper op de bloedcel ♦ Houdt zich op peil door te delen ♦ De voorraad is klein ♦ Jonge cellen ⇒ Blasten ♦ Rijpe cellen ⇒ Cyten ♦ Megacaryocyt ⇒ deelt niet ⇒ valt uiteen
Samenstelling van bloed
Erythrocyt
Leukocyt
Trombocyt
Monocyt ♦
Lymfocyt ♦
Granulocyt: Eosinofielen, basofielen en neutrofielen
De bloedcellen en hun functie ♦ Erytrocyten (rode bloedcellen) ⇒ transport van zuurstof ♦ Leukocyten (witte bloedcellen) ⇒ afweer tegen infecties onderverdeling in Granulocyten en Monocyten → sluit bacterie in en ruimt dan op = fagocytose
♦ Trombocyten (bloedplaatjes) ⇒ bloedstelping
stelping → interactie bloedvatwand en stollingsfactoren + trombocyten
Lymfocyten ⇒ individueel gericht tegen bepaalde bacteriën/virussen → er zijn B, T en K cellen
Bloedcellen; leverancier, levensduur en aantal
2. Onderzoek en Diagnostiek ♦
Bloedtesten (Hematologisch)
1.
Bloedbeeld Serumbepaling (is plasma zonder fibrinogeen) Bloedstelpingsonderzoek Beenmergpunctie en biopsie Echo/CT scan
2. 3. 4. 5.
1. Bloedbeeld ♦ Veneus bloed in buisje (EDTA = stollingswerend middel)
♦ Men bepaalt aantal cellen
per liter bloed ♦ Naar aard/kenmerk bloedcel ↓ door uitstijk op glaasje – onder microscoop ↓ diff = differentiëren van de leukocyten
Normaalwaarden bloed ♦ Hb = ijzerhoudende kleurstof ♦ Ht = dikte van het bloed ♦ MCH = hoeveelheid Hb per ery ♦ MCHC = Hb concentratie per ery ♦ MCV = grootte van de ery ♦ Reticulocyten = voorlopers op
rijpe ery
2. Serumbepaling Stoffen meten in serum voor opbouw erytrocyten + Hb: -serumijzergehalte -ijzerbinding -vit B12 gehalte + foliumzuur (tekort → Anemie)
3. Bloedstelping ♦ Bloedingstijd: door kras op arm (3-6 min) ♦ Stollingstijd (5-8 min) door stof aan bloed te voegen → meting stolling → ontbreken stollingsfactor
♦ PTT (omzettingstijd van protrombine in trombine = N 12 sec)
4. Beenmerg ♦ Echo 1.
Sternumpunctie → uit borstbeen → beenmerg opzuigen → microscoop bepaling
→ geluidsgolven → vergroting zichtbaar maken
♦ CT → betrouwbaarder
2.
Cristapunctie en biopsie → uit bekkenkam → pijpje beenmerg
Beenmerg
3. Ziekten van het bloed Behandeld worden: ♦ Rode bloed ⇒ Anemie algemeen, hypochrome microcytaire en/of macrocytaire anemie, normochrome monocytaire anemie en polyglobulie
♦ Witte bloed ⇒ Leukemie
♦ Lymfeklieren ⇒ ziekte van Kahler
♦ Trombocytopenie (pathie)
Rode bloed ♦ Anemie ⇒ bloedarmoede ⇒ aantal erytrocyten en of Hb concentratie in perifeer bloed is lager dan normaal voor leeftijd en geslacht
♦ Oorzaak ⇒ 1. Gestoorde aanmaak erytrocyten (beenmergafwijking = aplastisch, immunologisch of deficiëntie ijzer – foliumzuur of vit B12 = pernicieuze, erytropoetine)
⇒ 2. Verhoogde afbraak erytrocyten (intracellulair = sikkelcel = is Hb afwezig, extracellulair door infecties/antistof of bloeding)
♦ Symptomen ⇒ Daling 02 (vermoeidheid, duizelig, lusteloos, hoofdpijn)
⇒ Daling 02 transport (tachycardie)
⇒ Ischemie (prikkeling handen en voeten, AP klachten en eventueel daling RR
♦ Diagnostiek ⇒ lichaam + anamnese ⇒ lab: Hb, MCV ⇒ iom arts: vit B12 – FE binding en foliumzuur bepaling ⇒ fecesbenzedine ⇒ microscopie bloed/diff ⇒ beenmerg/Sternumpunctie ⇒ coombs test
♦ Behandeling Naar oorzaak + ⇒ Activiteiten minderen ⇒ bedrust ⇒ O2 op geleiding saturatie ⇒ infuus, NaCl 0,9% of plasma ⇒ Transfusie?
♦ Complicaties ⇒ hypoxie van de weefsels ⇒ transfusiereactie
Verpleegkundige gebieden ♦ Anamnese ⇒ kortademigheid? ⇒ rust overdag? ⇒ hartkloppingen? ⇒ bloed bij ontlasting ⇒ bloed bij urine ⇒ gezond eten? ⇒ vegetarisch? ⇒ ontsteking slijmvliezen in de mond?
♦ Vpk Interventies ⇒ activiteiten verdelen op de dag, bouw rust in ⇒ nachtkastje binnen bereik ⇒ comfortabele houding ⇒ mondhygiëne ⇒ ijzerrijke voeding ⇒ iom arts: med toedienen en of 02 ⇒ infuustherapie ⇒ let op orale intake ⇒ iom arts transfusie
Vervolg ziekten rode bloed ♦ Hypochrome ⇒ microcytaire Anemie * ijzerdaling door chronisch bloedverlies, alcohol, maag/darm bloedverlies, zwangerschap of ouderdom * ijzerbouwstoornis (geen inbouw in Hb) te zien bij reuma – maligniteiten Behandeling: oorzaak en ijzertherapie (ferrofumaraat 3x 200 mg)
♦ ⇒ macrocytair *vitB12 deficiëntie door vegetarisme of ziekten (auto antistoffen) – voorraad ↑ Foliumzuur tekort door slecht groente eten – voorraad in lichaam klein obs: icterus, trombocyten ↓, leukocyten ↓ behandeling: vitB12 IM levenslang en of foliumzuur dieet.
♦ Normochrome normocytaire Anemie Oorzaak: acute bloeding of afbraak erytrocyten door aanmaakstoornis in beenmerg of bestraling of cytostatica behandeling
♦ Polyglobulinie Hb ↑ en Ht ↑ oorzaak: dehydratie, hoge productie van erytrocyten of beenmergziekte Obs: roodzien – trombose?
