BINNENCOVER 2 - ZW.W. ADVERTENTIES 1

BINNENCOVER 2 - ZW.W. ADVERTENTIES 1

2

IVN Barneveld

N A T U U R L IJ K E R W IJ Z E IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid Barneveld www.ivn.nl/afdeling/barneveld postadres: Postbus 135, 3770 AC Barneveld e-mail: [email protected]

oktober 2013 37e jaargang nr. 4

Van de voorzitter................................................................................................ 4 Kom naar de najaarsledenvergadering ........................................................... 5 Beleef de natuur in 2013.................................................................................... 7 In memoriam Bart van Silfhout ....................................................................... 9 Samen de kleine heivlinder behouden ......................................................... 12 Groene Pluim voor Paradijspad ...................................................................... 13 De wolven komen! ........................................................................................... 14 Het jaarprogramma 2014 in de steigers ........................................................ 15 Nacht van de Nacht op 26 oktober................................................................. 17 Een spin spint ingenieus voor overleving..................................................... 18 Verhalen van een natuurfotograaf ................................................................ 19 Komende vogelaarscontactdagen.................................................................. 19 Overlevingsstrategieën buitenplaatsen ........................................................ 20 De vlier staat op bijna ieder boerenerf.......................................................... 23 Ook de IVN-nieuwsbrief ontvangen? ............................................................ 26 IVN en postzegels gaan erg goed samen....................................................... 27 Zet eens een extra bril op................................................................................ 28 IVN neemt deel aan Clubkasactie .................................................................. 30 Vogelen op Texel op 11 en 12 oktober........................................................... 30 Verslagen 2013 van werkgroepen .................................................................. 31 Adresgegevens.................................................................................................. 35

Kopij: de redactie ontvangt uw bijdrage voor het volgende nummer graag vóór óór zaterdag 30 november a.s. via e-mail. IVN is een landelijke organisatie die mensen lokaal bij de natuur betrekt. Meer dan 20.000 ervaren vrijwilligers organiseren jaarlijks met veel passie en kennis talloze excursies, cursussen, wandelingen en tentoonstellingen. Zo komen veel mensen in contact met de natuur. En dat is nodig want IVN is er van overtuigd dat kennis van natuur, milieu en landschap de betrokkenheid vergroot. U kunt IVN Barneveld steunen door donateur te worden voor een minimum bijdrage van € 10,- per jaar, leden betalen ten minste € 12,50.

Opzeggingen: Opzeggingen voor 1 november van het lopende kalenderjaar. Natuurlijkerwijze herfst 2013

3

Van de voorzitter Na de verschijning van de vorige Natuurlijkerwijze is er veel gebeurd in onze vereniging. Vier leden en een actieve donateur donateur zijn sindsdien overleden. overleden. Het eerste droeve bericht ging over het overlijden van Bart van Silfhout. Bart was erelid en vanaf de oprichting bij het IVN betrokken. Hij was 53 (!) jaar lid. Verderop in dit blad kunt u een 'In memoriam' lezen van eveneens erelid Piet Kruijt. Het tweede overlijdensbericht betrof Wim de Vette, natuurgids sinds 2008. Ook in hem missen we een betrokken en actief lid. Het derde bericht betrof Niek van de Brink, ook betrokken bij en actief binnen onze afdeling, echtgenoot van ons bestuurslid Hanneke. En als vierde moesten we kennisnemen van het overlijden van Jan Ganzevles. Ook Fred van Dam, donateur en bezorger van Natuurlijkerwijze in een deel van Barneveld, overleed onlangs. We wensen alle familieleden en vrienden veel sterkte toe bij het dragen van dit verlies. We zullen in onze najaarsledenvergadering stil staan bij het overlijden van deze actieve medewerkers van onze afdeling. Er zijn, naast deze droevige berichten, ook een paar lichtpuntjes. Zo start het biologisch centrum een nieuw project 'Het boerenerf'. Cees heeft zijn inventiviteit en creativiteit erop losgelaten en het resultaat is bewonderenswaardig. Nog een positief bericht is, dat de Natuurgidsencursus genoeg deelnemers heeft en intussen van start is gegaan. Daardoor heeft ook dit blad weer een nieuwe groep lezers. Er is een korte cursus Planten determineren geweest, twee avonden en een excursie. Erg leerzaam en uitstekend georganiseerd. De herfst, die zijn intrede heeft gedaan, is voor velen een van de mooiste seizoenen. We kunnen, ondanks alles wat er gebeurd is, blijven genieten van de seizoenen, die elkaar afwisselen in een altijddurend ritme. Dat maakt onze verwondering alleen maar groter. Aart Mulder 4

IVN Barneveld

Kom naar de najaarsledenvergadering Het bestuur nodigt de leden van de afdeling uit voor de najaarsledenvergadering op donderdag 31 oktober 2013 in het Biologisch Centrum Barneveld, Churchillstraat Churchillstraat 68, 3772 KV Barneveld. De vergadering begint om 19.30 uur. Na het officiële vergaderdeel zal Gert-Jan Crebolder, oud-archivaris van de gemeente Barneveld en auteur van vele uitgaven, een lezing houden over het Luntersche Buurtbosch. In 1889 startte de aanplant van dit bos. Het werk werd in de wintertijd uitgevoerd als sociaal plan van de oude notaris Van den Ham om de werkloze bevolking aan een zekere vergoeding te helpen. Hij maakte zelf het ontwerp van het buurtplantsoen, dat de vorm moest krijgen van een boom met bladen: een ontwerp dat zelfs de status van rijksmonument heeft verkregen. Het belooft zeker een interessante avond te worden. Agenda van de najaarsledenvergadering 1. Opening 2. Vaststellen van de agenda 3. Mededelingen 4. Overlijden van vier leden en een donateur 5. Verslag van de Voorjaarsledenvergadering d.d. 11 april 2013 (zie pag. 27 in Natuurlijkerwijze, zomernummer 2013) 6. Vaststellen van de begroting 2014 7. Buitenactiviteiten in 2014 8. Bestuursverkiezing Hanneke van den Brink is om persoonlijke reden tijdelijk teruggetreden. Hans Boland is bereid gevonden tot het bestuur toe te treden. Een voordracht van een of meer kandidaten voor een bestuursfunctie dient schriftelijk bij de secretaris te worden ingediend tot het begin van de vergadering. Zo'n voordracht dient ondersteund te worden door minimaal vijf leden. 9. Rondvraag 10. Sluiting van de vergadering 11. Pauze – koffie/thee, bezichtigen project "Het Boerenerf" 12. Gert-Jan Crebolder vertelt over het Luntersche Buurtbosch Het bestuur stelt je aanwezigheid zeer op prijs. Natuurlijkerwijze herfst 2013

5

Het bestuur van natuurvereniging IVN Lunteren/Barneveld heeft met droefheid kennis genomen van het overlijden van een van haar ereleden

Bart van Silfhout Bart is 53 jaar lid geweest en heeft aan de wieg van de afdeling gestaan. Het bestuur is dankbaar voor de grote betekenis die hij voor onze vereniging heeft gehad en wenst de nabestaanden sterkte toe bij dit verlies. Aart Mulder, voorzitter Rob de Graaf, secretaris

Ook moeten we tot ons verdriet verdriet melding maken van het overlijden van vier andere actieve mensen binnen onze afdeling. afdeling.

Wim de Vette, Vette, Niek van den Brink, Brink, Fred van Dam en Jan Ganzevles Alle vier hebben in het verleden hun gewaardeerde steentjes bijgedragen aan onze afdeling. Wij wensen de nabestaanden veel sterkte bij het verwerken van het verlies van hun dierbaren.

6

IVN Barneveld

Beleef de natuur in 2013 Alle wandelingen vertrekken vanaf parkeerplaats Vetkamp, StationsStationsweg, 3772 VH Barneveld tegenover landgoed Schaffelaar, tenzij anders vermeld vermeld. eld. Kosten € 2,00 per persoon. Leden, donateurs en kinderen t/m 12 jaar mogen gratis mee. mee. Deelname is geheel op ei eigen risico. Zaterdag 12 oktober 13.30 uur vanaf Koetshuis van Schaffelaar Paddenstoelen, geheimen van de herfst - Evert van de Berg en Mieke Luytjes Dinsdag 15 oktober 18.30 uur vanaf Vetkamp en 18.45 uur vanaf de Rabobank, Smidsplein 21, 3781 GR Voorthuizen

Ommetje Voorthuizen, op zoek naar bijzondere bomen en mooie plekjes - Aart Mulder en Hans Kaptein Zaterdag 26 oktober 13.30 uur

Landgoed Oud Oud Groevenbeek, een afwisselend landschap met statige villa als middelpunt - Daan Kuiper en Kees Verduijn Zater Zaterdagavond 26 oktober

Nacht van de Nacht kosten: € 4,- p.p. kinderen tot 12 jaar € 1,- inclusief koffie, thee of limonade zie pag. 17 van dit nummer en t.z.t. de berichten in de lokale kranten

Zaterdag 2 novem november Natuurwerkdag – meer informatie op pagina 12 Zaterdag 28 de december 13.30 uur

Snertwandeling Snertwandeling voor leden en donateurs, die persoonlijk worden uitgenodigd Natuurlijkerwijze herfst 2013

7

BINNENWERK 1 – ADVERTENTIES ½ ZW.W + ½ KLEUR

8

IVN Barneveld

In memoriam Bart van Silfhout Op 15 juli, een dag nadat hij met vrouw, kinderen en kleinkinderen herdacht dat hij vijfendertig jaar geleden met zijn Hennie in het huwelijk trad, overleed ons erelid Bart van Silfhout. Bart was een bijzonder mens, die er in alles een eigen stijl van leven op na hield. Op dertienjarige leeftijd werd hij verliefd op de veertienjarige Hennie en vanaf dat moment werd er negen jaar gebouwd aan een gezamenlijke toekomst. Op 15 juli 1978 werden Bart en Hennie eindelijk man en vrouw, een huwelijk gesloten uit echte liefde, dat letterlijk stand hield tot de dag van zijn overlijden. Zij betrokken een romantisch huisje aan de Meulunterseweg, dat precies bij hem paste, maar de omringende gronden waren voor de 'handel'. Bart zag overal handel in en hij verzamelde van alles en nog wat, ook dieren. Zo liepen er wat damherten, dan weer een kameel en zelfs een keer een paar moeflons. Hij had een groot hart voor dieren. Veel reekalfjes, door domme mensen uit het bos meegenomen, en een frisling, jong wildzwijn, vonden in Bart een geweldige pleegvader. Tijdens een van mijn bezoeken loodste hij mij door het oerwoud van zijn handel en toonde hij mij drie schattig gecamoufleerde plekken met in elk een enkele dagen oud slapend reekalfje. Bart was als Lunteraan ook een verenigingsmens: als zeventienjarige was hij lid van de toenmalige Natuurwacht Lunteren en twee jaar later was hij het jongste bestuurslid van de IVN-afdeling Lunteren. Hij was misschien een rare snuiter, maar vooral een man met een eigen levensstijl met liefde voor mens en dier en iemand waaraan onze IVN-afdeling en ik veel te danken hebben. Geheel in zijn stijl werd zijn stoffelijk overschot op zaterdag 20 juli in een rouwkoets met twee zwarte paarden van Lunteren naar Ede vervoerd. Het laatste stuk reed de koets door een haag van honderden mensen van verenigingen waar Bart lid van was. De begrafenisondernemer deed uitvoerig verslag van Barts reilen en zeilen. Helaas, er was één dissonant: waar waren het bestuur van onze afdeling en ons derde erelid? Wel aanwezig waren Ineke Spaans-Tieland en Wil Dwarshuis en ik heb namens het IVN nog kort het woord gevoerd. Piet Kruijt Naschrift Gerrit de Graaff en het bestuur: Wegens andere activiteiten was het bijwonen van de crematie niet mogelijk. Er is een kaart naar de nabestaanden gestuurd, een advertentie in Ede-Stad geplaatst en de rouwkaart is per mail naar alle leden en donateurs gestuurd. De advertentie staat op pagina 6 van dit nummer. Natuurlijkerwijze herfst 2013

9

Vleesvliegen stapelgek op stinkzwam Het rook achter in de tuin beslist niet lekker en wat ik daar ontdekte pad-bood geen smakelijke aanblik. Uit de grond had zich een ferme pad den denstoel verheven die wat wat vorm en formaat veel weg had van het mannelijk geslachtsorgaan in volle glorie. Zijn wetenschappelijke naam liegt er dan ook niet om: Phallus impudicus. Wij kennen hem als de grote stinkzwam. En stinken doet hij! Hij verspreidt de geur van rottend aas, waarop allerhande insecten afkomen die graag van kadavers en viezigheid snoepen. U kent ze wel, die dikke blauwe en groene gonzers, die glanzen of ze van metaal zijn en zich te goed doen aan alles wat wij weerzinwekkend vinden. Ze eten zich de buik vol aan de slijmerige, bruingroene massa die zich op de top van de stinkzwam bevindt. Het slijm schijnt zoet van smaak te zijn en zit boordevol sporen: het 'zaad' van de paddestoel. Deze sporen zullen de vliegenlijfjes precies zo verlaten als ze erin gingen, want ze zijn onverteerbaar. Volgens ter zake kundigen kan een enkel vliegenpoepje wel twintig miljoen stinkzwamsporen bevatten en bovendien nemen de vliegen nog een veelvoud van dit aantal mee aan de poten. Hiermee is het voortbestaan van de stinkzwam gegarandeerd. Indien namelijk slechts één van de sporen de kans krijgt uit te groeien tot een nieuw stinkzwamorganisme is de zaak in orde en geregeld. Ik schrijf met opzet stinkzwamorganisme, omdat een paddenstoel slechts het vruchtlichaam is van een omvangrijk ondergronds schimmelstelsel. Als u in het bos eens een stukje van het bladerpakket wegschuift, ziet u zulke woekeringen van schimmeldraden. Mycelium heet dat verschijnsel of zwamvlok. Het hele jaar door is dit mycelium druk bezig met het omzetten van rottend plantaardig en dierlijk materiaal in voedzame stoffen. Schimmels kunnen zijdelings tot het plantenrijk worden gerekend, maar hebben geen bladeren, stengels of wortels en, wat het belangrijkste is, geen bladgroen. In tegenstelling tot groene planten kan een mycelium daarom zonlicht niet omzetten in energie en moet het al zijn voedsel uit organische stoffen halen. Dit lukt natuurlijk prima, 10

IVN Barneveld

aangezien de grond voor een groot gedeelte bestaat uit dode planten en dieren. In de nazomer en de herfst is de zwamvlok dermate goed gevoed dat ze de kracht kan opbrengen vruchtlichamen te vormen. In feite zijn paddenstoelen een soort bloemen, die bloeien en zaad produceren om zorg te dragen voor de voortplanting van het mycelium. Ze komen massaal uit de grond te voorschijn wanneer het vochtig of regenachtig weer is en de temperatuur niet te laag en niet te hoog. Deze combinatie komt bij uitstek in de herfst voor. Oktober is de ideale paddenstoelenmaand, ofschoon de oorspronkelijke paddenstoelenrijkdom snel afneemt. Milieufactoren zoals verzuring en verdroging van de grond spelen hierbij een belangrijke rol, maar ook het plukgedrag van de mens oefent zijn invloed uit. Smakelijke paddenstoelen, zoals de cantharel, komen in ons land nauwelijks meer voor en zelfs extreem giftige soorten worden geplukt om herfststukjes op te sieren. Verder zou het u verbazen te weten hoeveel paddenstoelen er zo maar omgeschopt worden. Vreemd genoeg zijn er namelijk nogal wat mensen die er agressief tegenover staan. Misschien heeft dit te maken met een oeroud wantrouwen: paddenstoelen zijn wonderlijk van vorm en kleur, ze zijn vaak giftig of bevatten hallucinerende stoffen. De namen heksenkring, elfenbankje of duivelsei geven voldoende aan dat paddenstoelen vanouds omgeven zijn met mystiek en bijgeloof. Niettemin komen in West- en Midden-Europa nog altijd bijna vierduizend soorten voor. De geleerden vermoeden dat er op de hele aardbol zo'n anderhalf miljoen zijn. Slechts een klein gedeelte ervan is beschreven en bestudeerd. Er verdwijnen dagelijks soorten die niet eens bekend zijn, zo veel is zeker. Van andere weten we, bij wijze van spreken, van de hoed en de rand. De vliegenzwam bijvoorbeeld is van onder tot boven onderzocht. We weten alles van zijn groei en bloei, zijn giftigheid en zijn oude magie. Wat u waarschijnlijk niet weet, is dat zijn naam niets van doen heeft met het feit dat hij vliegen zou aantrekken. Nee, vroeger werd het rode vel met de witte stippen in een schoteltje melk gelegd; de vliegen die vervolgens van de melk kwamen snoepen, legden meteen het loodje. Waaraan de stinkzwam zijn naam te danken heeft weten we inmiddels. Wat zijn Latijnse naam betekent moge duidelijk zijn. Dat zijn pornografisch uiterlijk hem vaak de kop kost zal ook wel geen verwondering wekken. Vrouwen beginnen zenuwachtig te giechelen en mannen schoppen hem jaloers met een welgemikte trap omver. Theo Schildkamp Natuurlijkerwijze herfst 2013

11

Samen de kleine heivlinder behouden zaterdag 2 november: Natuurwerkdag op het Kootwijkerzand IVNIVN-deelnemers aan de natuurwerkdag weten het nog van voo voor oorgaangaande jaren. Eén van hen verwoordde het als volgt: "Het "Het leuke zit hem in twee dingen, lichamelijk werk in de buitenlucht én de geweldige sfeer van de in ploegen wer werkende mensen". De inzet levert ook veel op voor de natuur. Door op deze werkdag opslag van dennen te verwijderen (zagen of knippen) wordt een uniek stuifzandlandschap in stand gehouden met een eigen flora en fauna. Een doelsoort om voor te werken is de kleine heivlinder (Hipparchia semele). De laatste populatie van Nederland komt (nog) op het Kootwijkerzand voor. Staatsbosbeheer, Vlinderstichting en IVN Barneveld roepen vrijwilligers van jong tot oud op om op de werklocatie een paar uur te komen helpen. Zij worden deze dag verwend met 'overige emolumenten'. Zo zijn er regelmatige werkpauzes met koffie/thee en fris, een lunch (soep en broodjes), er is live muziek tussen de middag en er branden houtvuren. De Vlinderstichting houdt workshops over de kleine heivlinder en heeft een informatiestand. Het werk in het natuurterrein wordt gedaan onder leiding van ervaren begeleiders. Voor gereedschap en handschoenen wordt gezorgd. Kortom, het wordt een onvergetelijke dag waar je wat doet voor en in de natuur. Het startsein wordt gegeven om 10:00 uur; de werkdag duurt tot ca. 15:00 uur. De locatie is te bereiken via A1 (afslag nr. 19 Hoenderloo), 250 meter richting Apeldoorn, vervolgens links af en eerst de aanwijzingsborden 'Radio Kootwijk' volgen en dan 'Natuurwerkdag'. Meer informatie en aanmelden (noodzakelijk) bij de locatieleider Aart Buurma, tel. 0577-456531 of via [email protected] óf www.natuurwerkdag.nl. 12

IVN Barneveld

Groene Pluim voor Paradijspad Natuurvereniging ging Op initiatief van Plaatselijk Belang Barneveld en Natuurvereni IVN Barneveld werd vrijdag 21 juni voor de derde keer de Groene Pluim uitgereikt. Mevrouw A. Hardonk, onpartijdig voorzitter van de jury, mocht op deze dag Gert van Middendorp verrassen met de Groene Pluim als waardering voor zijn inzet bij het realiseren van 'Het Paradijspad': een klompenpad dat ook door een weiland van deze agrariër loopt. Tevens geeft hij wandelaars gelegenheid hun auto te parkeren bij landwinkel Vanelly. Bovendien biedt hij dit jaar al voor de vierde keer een kolonie oeverzwaluwen de mogelijkheid te broeden in een hoop zand op zijn erf en gaf hij drie jaar geleden IVN Barneveld toestemming een vogelkijkhut te plaatsen bij de zwaluwenwand. Ook zijn bedrijfsvoering met een ruimhartig oog voor de natuur heeft er toe bijgedragen dat de jury, bestaande uit Arend van der Fliert (Plaatselijk Belang Barneveld) en Hans Kaptein (IVN Barneveld), besloten heeft hem de prijs toe te kennen.

De blij verraste Gert van Middendorp met zijn vrouw Elly van Zijtveld en de voorzitter van de jury, mevr. A. Hardonk. Natuurlijkerwijze herfst 2013

13

De wolven komen! Aan de hand van papa wandelde ik, als klein meisje, huppelend, 's Wolvenavonds bij het net niet invallen van de schemering door het Wolve nstraatje in het dorp, waar ik opgroeide. De naam fascineerde me en ik wilde weten waar die wolven waren... Wat mijn vader bezielde, heb ik nooit na kunnen vragen; daarvoor stierf hij te vroeg, maar hij maakte er het Weerwolvenstraatje van. Natuurlijk vroeg ik wat een weerwolf was. Dan schoot hij in de lach en vertelde een griezelig verhaal, waar Roodkapje bleekjes bij afstak. Maar vader was groot, breed en sterk en mij kon niets gebeuren. Het huiveren was alleen maar prettig en hoorde bij het ommetje, dat we samen op die zomeravonden maakten. Midden in de voorbije komkommertijd deze zomer, berichtten zelfs de betere kranten over een gesignaleerde dameswolf in Luttelgeest. Universiteit Wageningen kwam er aan te pas. Jazeker, het was deze keer niet een schimmige herdershond, achtergelaten in de 'wilde' natuur, 'want we willen met vakantie!' Het DNA bewees het onomstotelijk; ze bleek geen fabeldier. Weliswaar was er geen leven meer in haar lijk te ontdekken noch op te wekken; de hype was er niet minder om. Wat zou er gebeurd zijn, wanneer zij, misschien uit de koers geraakt, trippelend en snuffelend het dorpje was gaan verkennen en wanneer rond het spookuur haar befaamde gehuil te horen was geweest? Brandweer, politie en boswachters opgetrommeld en op de plaats delict in ernstig conclaaf bijeen ...? Of waren dienders en natuurliefhebbers met elkaar slaags geraakt: Middeleeuwse taferelen in de 21ste eeuw door een "lone wolf"? Wolven zijn eeuwenlang belasterd door mythologische verhalen, gefantaseerde vertelsels en aangedikte klok-klepel-feiten. Iedereen kent de zegswijze: een wolf in schaapskleren, waarmee naar onbetrouwbaarheid verwezen wordt. Meehuilen met de wolven in het bos is eveneens een uitdrukking, die weinig oprechtheid in het verschiet ziet. Niet te vergeten de grimmige sprookjes over de engerd, die het op de zeven geitjes had gemunt en zelfs onschuldige, oude, zieke oma's niet versmaden kon. Wat had onze wolvin tijdens haar enkeltje Luttelgeest gesmikkeld? Een bevertje. Een beestje, dat de eer te beurt viel te worden ingezet in een terug-naar-de-natuur-introductieprogramma. Bij Omroep Gelderland vertelden boswachters met een 14

IVN Barneveld

geruststellende glimlach, op relaxte toon, wat te doen wanneer u onverhoeds oog in oog staat met een wolf. Want, dat is zeker, ze komen! Kwestie van tijd en timing. In de meeste gevallen heeft de schuwe wolf u al lang geroken en is er op een sukkeldrafje vandoor gegaan. Zijn verre voorouders hebben hem lichtjaren eerder goed voorgelicht: mensen smaken smerig ! Trudy Key Uit: Natuurimpressies.

Het jaarprogramma 2014 in de steigers Het is nog geen december december 2013. 2013. Toch Toch wil ik jullie, natuurgidsen, vragen vast na te denken over het programma voor volgend jaar. Nu kun je je nog even ter plaatse oriënteren. We kunnen, als alles mee zit, in december het nieuwe programma la laten drukken. Kom met eigen ideeën en suggesties. 1. Succesnummers komen voor herhaling in aanmerking, verregende excursies ook. 2. Een paar suggesties om je op gang te helpen: ♣ Wilde Kamp en Bergsham ♣ Hoog Soeren, een koninklijke omgeving, Jagerhuis, het zusterhuis, wellicht koffie drinken. Iets voor Nieuwjaar?? ♣ Planken Wambuis ♣ Groot Spriel, Putten ♣ En dichtbij: De beekzone in Barneveld zuid, combi voor plantenwerkgroep en vlinderwerkgroep? ♣ Scherpenzeel, Slingebos, Lambalgen Kortom, denk eens na hoe we onze belangstellende gasten kunnen verrassen. Hans Kaptein Natuurlijkerwijze herfst 2013

15

BINNENWERK 2 – ZW.W.ADVERTENTIES

16

IVN Barneveld

Nacht van de Nacht op 26 oktober Zo'n volle maan als op de afbeelding zult u op de avond van zaterdag 26 oktober a.s. zeker niet zien. Een avond later is het laatste kwartier, dus is er maar een deel van de maan zichtbaar. zichtbaar. Maar als het helder weer is, is er toch nog veel te zien. Nederland is een van de meest kunstmatig verlichte landen ter wereld. Jaarlijks worden miljoenen euro’s verspild door inefficiënte verlichting. Bronnen van lichthinder zijn glastuinbouw, sportveldverlichting, terreinverlichting, sierverlichting en reclameverlichting. Niet alleen mensen hebben last van te veel licht. Ook voor dieren en planten is het belangrijk dat de nachten duister blijven. Duisternis is net als stilte en ruimte een van de oerkwaliteiten van het landschap. Om de schoonheid van de nacht te benadrukken en aandacht te vragen voor de gevolgen van lichthinder, wordt jaarlijks de Nacht van de Nacht georganiseerd. Dit jaar vindt de Nacht van de Nacht plaats op zaterdag 26 oktober. In die nacht gaat de klok een uur terug en kunnen we extra lang genieten van een donkere nacht. Al met al een goede reden om die avond naar de werkschuur van Staatsbosbeheer aan de Heetweg in Kootwijk te komen en zelf buiten te ervaren hoe licht (of donker) het die avond is. In de schuur van SBB én buiten zijn er zijn diverse activiteiten: naar de sterren kijken door een professionele telescoop, wandelen in het donker, broodjes bakken boven een vuurtje, luisteren naar een verhalenverteller of de verschillende kraampjes bezoeken. Zo is er onder andere een presentatie van IVN Barneveld, Staatsbosbeheer, de gemeente Barneveld, Biologisch Centrum Barneveld en niet te vergeten de sterrenvereniging Astra Alteria. Voor een beperkt aantal fotografen komt er een workshop nachtfotografie met in de middag een inleiding van fotograaf Johan van der Wielen en 's avonds een bezoek aan Radio Kootwijk en het Kootwijkerzand. Inschrijven verplicht op de site van de fotograaf: http://www.schoffie.eu/ Vanaf 19.30 uur start elk kwartier een wandeling onder leiding van een IVN-natuurgids over het donkere Kootwijkerzand. Kosten: € 4,p.p. kinderen tot 12 jaar € 1,- inclusief koffie, thee of limonade. Natuurlijkerwijze herfst 2013

17

Een spin spint ingenieus voor overleving 1. De spin maakt een zoekdraad en de wind krijgt daar vat op.

2. De zoekdraad slingert zich vast, juist stevig genoeg om het gewicht van de spin te kunnen dragen.

3. De spin klautert naar de overkant en maakt ondertussen een nieuwe draad.

4. Hij pakt beide draden in de voorpoten en plakt een derde draad ongeveer in het midden vast. Daarna laat hij zich een stukje zakken en plakt de derde draad vast.

5. Nu begint het spinnen van de spaken …

6. … en de raamdraden.

18

IVN Barneveld

7 . Daarna volgt een hulpspiraal, die van binnen naar buiten wordt gesponnen en vastgezet

8. … en dient als houvast bij het maken van de kleefspiraal.

9. Het web is klaar om dienst te gaan doen als vangtoestel.

Verhalen van een natuurfotograaf Op woensdag 27 november, 20:00 uur houdt Jaco van van Toor, lid van de Fotowerkgroep, in het Biologisch Centrum Barneveld (BCB), (BCB), ChurChurchillstraat 68, 3772 KV Barneveld een presentatie. presentatie. De entree is € 3,50 en de opbrengst komt geheel ten goede aan het BCB. De presentatie heet “Verhalen van een natuurfotograaf, een kleurrijke fotoreis door de natuur”. Hij neemt de kijker mee door bos, polder, water, hei, rietvelden en alles daartussen. Aan de hand van foto’s vertelt hij wat over de soort en hoe de foto tot stand is gekomen. Omdat het een presentatie betreft voor niet-fotografen komen er geen technische achtergronden aan bod.

Komende vogelaarscontactdagen Naast de excursie naar Texel heeft de Vogelwerkgroep nog de volgende dagen op het programma staan: 16 november Noord-Holland, 14 december Breebaartpolder (Groningen) en 25 januari 2014 Zeeland. Meer details komen in de maandelijkse nieuwsbrief. Natuurlijkerwijze herfst 2013

19

Overlevingsstrategieën buitenplaatsen Een landgoed spreekt tot de verbeelding, in ieder geval tot mijn ververbeelding. Alleen, buitenplaatsen en landgoederen mogen dan tot de verbeelding spreken, als je de eigenaar bent, valt het niet mee om financieel rond te komen. Het onderhoud en beheer is is een kostbare zaak. Vaak wordt dan ook gezocht naar allerlei neveninkomsten om te overleven. overleven. Adel verschanste zich vaak in een buitenplaats en in de Gouden Eeuw werd het mode om een huis op een landgoed te bouwen, zoals langs de Vecht gebeurde (ook om de onhygiënische toestanden in de stad Amsterdam te ontvluchten). En uiteraard ging het niet alleen om het bouwsel, maar vooral ook de tuin rondom moest het geheel allure geven. Werd het een tuin in Franse stijl, met strakke patronen, in een Engelse landschapsstijl waarbij de tuin op een natuurlijke parkbostuin lijkt? Utrecht en ook Gelderland en Overijssel zijn rijk aan landgoederen en buitenplaatsen. Veel woningen op de landgoederen zijn helaas niet toegankelijk, de tuinen en parken veel eerder of zijn in een bepaalde periode van het jaar geopend voor het publiek. En dan kan iedereen genieten van de prachtige rode beuken. Het zal niemand verbazen dat de recreatieve waarde groot is en ook haar invloed heeft op bijvoorbeeld de hogere huizenprijzen in de buurt. Alleen, die economische bijdrage legt geen geld in het laatje van de eigenaar van zo’n buitenplaats. Trouwlocatie Natuurlijk kan de buitenplaats zelf verbouwd worden tot wooneenheden of in zijn geheel verhuurd worden aan bijvoorbeeld een bedrijf of particulier. Koetshuizen worden nog wel eens opgedeeld in appartementen. Een landgoed als trouwlocatie (huize de Schaffelaar) of hotel (Hotel-Landgoed Huis Te Eerbeek) levert ook pecunia op. Geldersch Landschap & Kasteelen heeft een aantal kastelen in beheer/eigendom en genereert inkomsten uit openstelling van de gebouwen en parken zoals bijvoorbeeld kasteel Verwolde. 20

IVN Barneveld

En in het geval van een overnachtings- of trouwlocatie willen de gasten best wat dieper in de buidel tasten. Je slaapt op stand of niet… Een goedkopere optie is kamperen: ook dat kan op een landgoed, zoals bijvoorbeeld Landgoed Oldputten in Elburg. En wat te denken van de verkoop van bomen op het landgoed: eveneens een bijdrage aan de schatkist. Landgoedmarkten en ‘fairs’ zijn tegenwoordig populaire evenementen waar drommen bezoekers op af komen. Het toegangskaartje levert inkomsten voor de eigenaar van het landgoed en daarnaast betalen ook standhouders om hun kraam te mogen opbouwen. En wat te denken van de Hoge Veluweloop, een hardloopwedstrijd in Nationaal Park de Hoge Veluwe dit jaar op 6 oktober, die duizenden mensen trekt en voor inkomsten zorgt (toegangsprijs park & bijdrage aan evenement). En inventieve eigenaren komen vast met nog meer andere ideeën in de toekomst om geld te genereren. Baten Baten In opdracht van een aantal provincies, waaronder Gelderland, is onderzoek gedaan naar de economische betekenis van buitenplaatsen. De provincie Gelderland wil deze waardevolle historische landgoederen namelijk blijvend in stand houden. Voor het gebied Zuidelijke Veluwezoom blijkt dat de baten van de buitenplaatsen vier maal hoger zijn dan de kosten. "Dat is hoog in vergelijking met andere projecten waarin overheden investeren", stelt Gelders gedeputeerde Annemieke Traag in een artikel in de Barneveldse Krant. "Maar slechts een klein deel van de baten komt terecht bij de eigenaren van landgoederen en buitenplaatsen, terwijl zij hoge onderhoudskosten moeten dragen om het beschermde erfgoed in stand te houden". Het onderzoek leidt tot een advies aan provinciale overheden hoe ze eigenaren kunnen faciliteren bij de instandhouding van de landgoederen en buitenplaatsen: "Zoals bijvoorbeeld maatwerk leveren in hun regelgeving om ondernemerschap te stimuleren, laagrente leningen te verstrekken voor de instandhouding van gebouwen". Maar ook: "Te denken valt aan herbestemming van (bij)ge-bouwen voor extra inkomsten of aan energiebesparende maatregelen die leiden tot kostenreductie, subsidie voor groenonderhoud". Jolanda Denekamp Natuurlijkerwijze herfst 2013

21

BINNENWERK 3 ADVERTENTIES IN KLEUR

22

IVN Barneveld

De vlier staat op bijna ieder boerenerf De gewone vlier ontbrak vroeger op geen enkel boerenerf. Bij huis, stal of bakhuis bakhuis werd deze struik met zwarte bessen aangeplant als was het een buitengewoon sierlij sierlijke plant. Niet de schoonheid van deze struik was de ware reden, maar het bijgeloof dat de struik bescherming zou bieden tegen onweer en kwalijke ziekten. Gekneusde blade-ren bijeengebonden boven een deur of venster hielden muggen op afstand. Kransen van vliertakken legde men over de hoofden van paarden om lastige vliegen op afstand te houden. Vlieren komen in Nederland vooral voor op vochtige en stikstofrijke gronden. De verspreiding vindt vooral plaats door vogels. De onverteerde pitten worden her en der gedropt via de uitwerpselen. De hardnekkigheid waarmee de vlier zich handhaaft en vermeerdert, is tegelijkertijd z’n ondergang geworden; door velen wordt hij als ongewenst, dus onkruid, beschouwd. Jammer, want van de vlierbloesem en -bessen zijn lekkere dingen te maken, onder andere jam. Recept voor vlierbessenjam 1 kg rijpe vlierbessen, 1 kg geleisuiker en het sap en de geraspte schil van 1 citroen. De vlierbessen goed wassen en laten uitdruipen. Daarna de bessen van de steeltjes rissen. In een ruime pan de bessen, het citroensap en de geraspte schil vier minuten borrelend laten koken. Giet de jam tot aan de rand in goed schoongemaakte potjes en sluit ze onmiddellijk na het vullen af met metalen deksels die absoluut roestvrij zijn. Zet de potjes op hun kop weg om af te koelen. Natuurlijkerwijze herfst 2013

23

Eet smakelijk!

24

IVN Barneveld

Buitenschoolse opvang Op 25 juni hebben we op verzoek van de Buitenschoolse opvang (BSO) De Dolfijn in Barneveld met acht kinderen van 44-7 jaar een uurtje in de natuur doorgebracht. Het bleek dat de kinderen al behoorlijk veel over de natuur wisten. Op een speelveldje/annex crossveldje konden de kinderen flink rondrennen. We speelden boomtikkertje. Vijf bomen waren aangewezen voor het spel. We vertelden ze dat vogels en dieren bomen en struiken gebruiken als vluchtplek. De bedoeling was van boom naar boom te rennen. Er werd een tikker aangewezen. Bij een boom waren ze veilig maar als er een ander kind bij die boom kwam, moest het eerste kind weg. Er werd heel wat gerend en van boom gewisseld. De kinderen hielden zich niet aan de aangewezen bomen, maar ze hadden reuze pret. Na het boomtikkertje moesten de kinderen even stil zijn en op de vraag: "Wat hebben jullie gehoord?" werd enthousiast gereageerd. Het volgende spel "Vleermuis vangt mot" vonden ze ook heel leuk. De 'vleermuis' kreeg een blinddoek voor en moest door in de handen te klappen door de twee aangewezen 'motten' bepalen waar die zich bevonden. Tenslotte was er het spel "Welke zijn weg?" We hadden een aantal natuurvoorwerpen meegenomen en geplukt, onder andere vlierbloesem en een takje met bessen van de lijsterbes. Verder lagen er boomschors, takjes, dennenappels, enz. De kinderen mochten verschillende bloemetjes plukken die veel op het veld voorkwamen zoals madelief, witte klaver en boterbloem. Deze legden ze bij de andere voorwerpen. We vroegen de kinderen de vlier en de lijsterbes te zoeken. Annemarie liet ze aan de vlier ruiken en vertelde er wat over. Over alle voorwerpen werd een doek gelegd en twee werden weggehaald. De kinderen moesten raden welke voorwerpen er weg waren. Tenslotte hield de leidster van de BSO een evaluatie met de kinderen. Ze vonden alles leuk, maar Boomtikkertje won. Annemarie Rijsdijk en Marja Barreveld Op 27 juni waren de oudere kinderen (8-12 jaar) van BSO Octopus uit Barneveld aan de beurt voor een natuurwandeling. We liepen naar een plekje waar je dicht bij de singel kon komen. Daar staan langs de singel heel veel mooie bloemen, o.a. orchideeën en grote ratelaars. Omdat een van de kinderen meteen al een plant met wortel en al uit de grond trok, hebben we eerst de verschillende delen van de plant goed bekeken. Daarna verteld dat sommige planten beschermd zijn en dus niet geplukt mogen worden. Een meisje gaf het goede antNatuurlijkerwijze herfst 2013

25

woord op de vraag waarom dat zo is. "Er zijn er maar weinig van". Daarna gingen we aan de slag met schepnetjes en zoekkaarten. De juf vertelde dat de kinderen dat al eens gedaan hadden, maar toen geen diertjes vonden. Gelukkig ging dat nu wel goed. Er zaten in de

singel niet veel soorten, maar de kinderen vonden het geweldig als er toch beestjes in het bakje te zien waren. Wormen, torretjes en veel kleine visjes. Met een loeppotje erbij, was het heel goed te zien. Gelukkig viel er niemand in het water, want het was best smal waar de kinderen stonden. Na een klein uur gingen we terug naar de BSO. Klazien Koppelaar

Ook de IVN-nieuwsbrief ontvangen? Aan het eind van de maand krijgen leden en donateurs met een mailadres een nieuwsbrief. Daarin staan de activiteiten van de volgende maand. Uiteraard staat er in iedere Natuurlijkerwijze ook een overzicht, maar de informatie informatie in de nieuwsbrief is uitgebreider zodat je de gegevens van de activiteit in je agenda kunt zetten. Nu blijkt dat zo'n tweehonderd mensen de nieuwsbrief niet ontvangen. Het kan zijn dat het mailadres niet bekend is of dat er een fout adres in het ledenbestand staat. Gebleken is namelijk dat niet ieder bericht aan een verkeerd adres terugkomt bij de afzender. Daarom: wil je maandelijks de IVN-nieuwsbrief in je mailbox ontvangen, geef dan je mailadres even door aan de secretaris via [email protected]. 26

IVN Barneveld

IVN en postzegels gaan erg goed samen Op vrijdag 6 en zaterdag 7 september jl. werd in de Veluwehal de de grogrote postzegelbeurs Hollandfila Hollandfila 2013 gehouden, waarbij op de zater zaterdag de toneelzaal gereserveerd was voor de jeugdige filatelisten. IVN Barneveld was door postzegelvereniging De Globe gevraagd op de zaterdag medewerking te verlenen. Een werkgroepje, bestaande uit Cees Klomp, Lex van Rootselaar en ondergetekende hebben met De Globe besproken hoe IVN Barneveld mede vorm zou kunnen geven aan deze jeugddag. Cees Klomp bedacht enthousiast enkele aansprekende opdrachten voor de jongeren met gebruik van boomtakken, kunstpaddenstoelen en vitrines met o.a. vogels, eekhoorn en vlinders. An en Henk Stegeman verleenden hand- en spandiensten. Onze afdeling had een mooie stand met kaarsen en fotokaarten van Cees om te verkopen. Verder was er foldermateriaal van IVN Barneveld aanwezig. Het was geweldig leuk om op de zaterdag te zien hoe de kinderen met de natuuropdrachten aan de slag gingen en hoe nieuwsgierig ze vragen stelden. Wij als IVN-ers hebben een heel gezellige dag gehad; het was goed om zo met de jeugd bezig te zijn. Maar we zijn er ook achter gekomen dat de postzegelverzamelaars geen interesse hebben in kaarsen of fotokaarten. Ondanks dat is een dergelijke dag voor herhaling vatbaar. Alle aanwezige IVN-ers werden door De Globe hartelijk bedankt voor hun voortreffelijke inzet. Nicoline Kwakkelstein Natuurlijkerwijze herfst 2013

27

Zet eens een extra bril op Kees de Heer, freelance journalist en bioloog, nam ons voor de zomervakantie zomervakantie mee naar naar het Schaffelaarse bos in Barneveld en liet ons op een andere manier de omgeving ontdekken. Het landschap bekijken door verschillende optie optieken, vier brillen om precies te zijn. De 'vier-brillen-methode', toe te passen als kapstok voor een IVNexcursie, is inderdaad een geschikte manier om eens anders naar het landschap te kijken, daar waren de deelnemers - helaas slechts een handje vol - het over eens. Door die brillen lees je de samenhang in het landschap. Elk landschap heeft zijn eigen verhaal. "Het lezen hiervan stelt ons in staat een landschap op zijn waarde te schatten", aldus De Heer, "we zien steeds hetzelfde landschap, maar steeds vanuit een ander perspectief". Hierdoor ontstaat een completer en rijker beeld van de delen van het landschap, en ook van het geheel. We werden die avond een aantal keren in koppels ingedeeld om stil te staan bij bijvoorbeeld de oranjerie en de gracht om de Koewei. De vragen aan ons: "Wat nemen we als eerste waar? Wat zie je vervolgens met behulp van de vier brillen? Hoe waardeer je dat wat je opvalt? Vertel dat aan elkaar." Verticale en horizontale bril Het woord samenhang speelt een belangrijke rol met de vier-brillenmethode bij Leesbaar landschap. In veel IVN-excursies wordt de deelnemers gewezen op een á twee onderdelen in het landschap. Bijvoorbeeld: hier groeit zonnedauw doordat de bodem vochtig is. Deze zogenoemde verticale samenhang zegt meer over de ondergrond (bodem, water, reliëf) in het landgebruik, biotopen e.d.; van onder naar boven dus. Daarnaast is er volgens De Heer ook sprake van een horizontale, seizoens- en historische samenhang in het landschap om zo het geheel te bekijken. "Wat zie je en wat zegt dat over de relaties in de patronen van sloten en paden, beplanting en bebouwing, over de tijd van het jaar en over de geschiedenis," onderwees De Heer. Seizoensbril In het Schaffelaarse bos zagen we bijvoorbeeld lanen met beuken, rododendrons, typisch voor de his28

IVN Barneveld

torie van dit landgoed; een sterpatroon aan paden en bloeiende planten die er in de zomer prachtig bij staan. De horizontale samenhang in het landschap moet je zoeken in de uitdrukking van relaties (ecologisch, sociaal, agronomisch) in patronen van sloten, wegen, paden, beplanting en bebouwing. Verkaveling is een voorbeeld van zo'n patroon. Hoe worden ruimten begrensd? Staan er bijvoorbeeld houtwallen om een perceel en wat zegt dat? Uit welke struiken bestaat die houtwal en welke kleur hebben die struiken? Met die laatste vraag zet je de bril van het seizoen op: welke kleuren en vormen zijn er te zien die iets zeggen over de tijd van het jaar, zijn er veranderingen in het landschap die typisch zijn voor het jaarverloop in dit gebied. Historische bril Tot slot de bril van de historische samenhang waarbij je speciaal let op patronen en elementen die typisch zijn voor de historie van het gebied waarin je staat. Hoe heeft het landgebruik zich ontwikkeld en wat zegt het huidige gebruik over de historie en wat vertellen de bebouwing (materiaalgebruik, stijl van huis de Schaffelaar in ons geval) en beplanting (strak en symmetrisch zoals in een barokke tuin, los en zogenaamd natuurlijk in een Engelse landschapstuin) over de historie. De grondboor kwam uit De Heers rugzak en na wat draaien kwam er zand en humus boven; ook een interessante vorm om tijdens een excursie te gebruiken en zo meer te vertellen over de bodem, het grondgebruik en historie. Als je volgens de methode Leesbaar landschap (de vier brillenmethode) op zoek gaat naar zichtbare samenhangen met ondergrond, functie, seizoen en historie in het landschap waar je een excursie gaat houden, dan kun je een vrij compleet beeld van het landschap schetsen aan je gehoor. "Wat valt je op, waarop zou dat kunnen duiden, wat zegt dat over het seizoen en de historie". Kortom: wat zegt dat over de samenhang in het landschap. Een samenhang, die om wat voor redenen dan ook, overigens eveneens flink verstoord kan zijn waardoor we een landschap vaak als 'lelijk' ervaren. Kees de Heer geeft landschapsexcursies en is vaker voor IVN-afdelingen actief. Tekst: Jolanda Denekamp; foto's: Albert Prins Natuurlijkerwijze herfst 2013

29

IVN neemt deel aan Clubkasactie Rabobank BarneveldBarneveld-Voorthuizen steunt het lokale verenigingsleven. leven. Zo is er dit jaar voor de tweede keer verenigings de Clubkasactie. IVN Barneveld heeft zich aangemeld. Leden van de bank krijgen inspraak bij de verdeling van een deel van de winst, zodat deze terugvloeit naar de lokale samenleving. Zij kunnen hun stem uitbrengen op de vereniging(en) die zij een warm hart toedragen. Hoe meer stemmen een vereniging krijgt, des te meer geld. Daarom deze oproep: steun IVN Barneveld via je stem bij de Rabobank. De stemperiode is t/m 31 oktober 2013. Ieder lid vanaf 12 jaar mag stemmen.

Vogelen op Texel op 11 en 12 oktober Elk jaar organiseren we als vogelwerkgroep een vogel vogelmeerdaagse. Na een paar keer Vlieland Vlieland verkend te hebben gaan we dit jaar weer naar Texel: Texel: dit blijft het vogeleiland bij uitstek, zeker als het gaat om het aantal kansrijke locaties om vogels waar te ne nemen. Of het nu de Wadden zijn, de Noordzee of de plasjes en weilanden in het binnenland, overal is er kans op van mooie soorten. De Mokbaai en de Schorren zijn bekende plekken om onder de indruk te komen van de grote aantallen vogels die Texel om hun reis naar het zuiden aandoen. Bij hoogwater zijn de plasjes binnendijks vaak druk "bevogeld" en bekende plek-

30

IVN Barneveld

ken als De Tuintjes zijn ideale rustplaatsen voor vaak wat zeldzamere vogels. We gaan lekker genieten van al dit vogelmoois en iedereen die enthousiast is over vogels, is welkom om mee te gaan. Samen genieten en wat van elkaar leren, dat is het motto. Als je nog wat minder ervaren bent, is dat geen probleem. Er zijn altijd wel vogelaars die je op weg helpen bij het determineren van lastige soorten. Om optimaal te kunnen waarnemen, hebben de meeste vogelaars een telescoop. Heb je die niet, dan is dat geen probleem. Er is een eigen IVN-telescoop en waarschijnlijk nemen we nog een tweede telescoop mee die vrij gebruikt kan worden. We vertrekken vrijdag 11 oktober om 5.00 u vanaf de Vetkamp en zijn zaterdag om circa 22.00 u weer terug. De overnachting is in Hotel De Kievit, Hoofdweg 80, 1795 JE De Cocksdorp. Wil je slechts een dag mee, dan is dat geen probleem. Laat het even weten. De kosten bedragen € 65,- à € 84,- voor twee dagen, inclusief overtocht, overnachting en ontbijt. Voor 1 dag kost het € 26,- tot € 42,-. Bijkomende kosten: overige maaltijden. Het uiteindelijke bedrag wordt bepaald door het aantal deelnemers. Voor de overnachting hebben we een optie op een beperkt aantal slaapplaatsen. Reageer daarom zo snel mogelijk! Heb je nog vragen, aarzel niet en neem contact op (0342-417810 of [email protected]) Daan Kuiper

Verslagen 2013 van werkgroepen Vogelwerkgroepen Garderen / Kootwijk /Erica / Schaffelaar 2013 merk-Het afgelopen broedseizoen was in meerdere opzichten een merk waardig seizoen. De eerste eilegdatum was extreem laat, laat, wel wel drie weken later dan vorig jaar. Oorzaak: erg koud, extreem droog, geen rupsen. Veel nesten werden wel gemaakt en de eerste eieren gelegd, maar daarna weer verlaten. Het werd dus een minder goed broedseizoen. Gezien de weersomstandigheden een te verklaren feit. Ook een uitgesproken standvogel als de boomklever heeft een slecht broedjaar achter de rug. Maar merkwaardig: de bonte vliegenvanger daarentegen deed het minder slecht. Hieronder zijn de cijfers over dit jaar (die van 2012 zijn tussen haakjes vermeld). Natuurlijkerwijze herfst 2013

31

Overigens zijn we landelijk de grootste IVN vogelwerkgroep, die meedoet met het landelijk onderzoek en daar zijn we trots op. Kool Koolmees Er zijn in totaal 2.256 (2.959) eieren door de koolmees gelegd. Daarvan zijn er 1.884 (2.233) uitgekomen en ook uitgevlogen. Het broedsucces van de eerste legsels was 69% (76%) en van de tweede 74% (63%). Broedsucces wordt gedefinieerd als het aandeel van de gelegde eieren dat een uitgevlogen jong oplevert. Het eerste ei lag er op 13 april (Edda Huzid), dat is 17 dagen later dan vorig jaar! Dat was een uitschieter, want het volgende ei lag er pas op 21 april. Dat is 24 dagen later dan vorig jaar. Dat wil zeggen dat de koolmezen dit jaar extreem laat met eileg zijn begonnen. De gemiddelde legselgrootte van de eerste legsels was 6,7 (7,2). Van de tweede legsels was de gemiddelde grootte 6,6 (5,5). Door een extreem koud en droog voorjaar is de eileg erg laat op gang gekomen. Veel vogels zijn laat aan de nestbouw begonnen, er werden wel eieren gelegd, maar daarna zijn (door voedselgebrek?) veel nesten verlaten. Tweede legsels waren succesvoller dan in 2012. Pimpelmees Er werden 1.375 (1.676) eieren gelegd door de pimpelmees, waarvan 980 (1.327) jongen uiteindelijk uitvlogen. Het broedsucces voor het eerste legsel was 65% (81%) en voor het tweede 59% (59%). Ook de pimpelmees was aanzienlijk later dan vorig jaar. Het eerste ei lag er pas op 21 april, dat is drie weken later dan vorig jaar. De gemiddelde legselgrootte van de eerste legsels was 8,4. Van de tweede legsels was de gemiddelde grootte 7,0. Bonte vliegenvanger De bonte vliegenvanger is de enige trekvogel die in onze kasten broedt. We zien hier een afwijkend patroon t.o.v. de andere soorten. 32

IVN Barneveld

Het eerste ei lag er op 20 april (26 april). Dat is zes dagen vroeger dan vorig jaar. Van de 428 (372) eieren die gelegd werden, vlogen uiteindelijk 292 (274) jongen uit. Het broedsucces van alle legsels was 68% (74%). Merkwaardig patroon: de bonte vliegenvanger was iets succesvoller dan vorig jaar, terwijl het voor alle andere broedvogels een slechter jaar was! Het valt elk jaar op dat in gebieden met veel naaldbomen ook relatief veel bonte vliegenvangers voorkomen. De gemiddelde legselgrootte was: 5,9 Boomklever Als een boomklever een nestkast bewoont, wat regelmatig voorkomt, zie je dat al van verre. Albert Prins, die de nestkasten bij Edda Huzid inventariseert, maakte er mooie foto’s van. In 22 (30) legsels werden 144 (179) eieren gelegd, 89 (137) hiervan leverde een uitgevlogen jong op. Het broedsucces is dus 62% (88%). Ook voor de boomklever een slecht broedseizoen. Bij de boomklever lag het eerste ei er vijf dagen eerder: nu op 20 april bij Oranje Nassau (25 april). Er is ook erg veel sterfte van jongen in het nest: 62% (96%) van de eieren, die uitkwamen, leverde een uitgevlogen jong op. De gemiddelde legselgrootte was 6,5. Bosuil We hadden al een vermoeden. Geen eikels en geen beukennootjes in 2012 zal waarschijnlijk voedselschaarste opleveren: geen muizen dus voor bosuilen in 2013. Uit de diverse uilenkasten in ons gebied vlogen dit jaar geen (15) jonge uilen uit. Natuurlijkerwijze herfst 2013

33

BINNENWERK 4 ZW.W ADVERTENTIES

34

IVN Barneveld

Adresgegevens IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid Barneveld, Postbus 135, 3770 AC Barneveld BESTUUR Aart Mulder, 0342-478 688 Mulder voorzitter Noordersingel 19B, 3781 XH Voorthuizen [email protected] Rob de Graaf, Graaf secretaris / 2e voorzitter 0342-842 204 Plaggenmeierslaan 45, 3781 DM Voorthuizen [email protected] Nicoline Kwakkelstein, 0342-493 444 Kwakkelstein penningmeester Kampstraat 16, 3771 AV Barneveld [email protected] bankrek.nr. 3855.61.652 t.n.v. IVN Lunteren/Barneveld te Barneveld Hanneke van den Brink0342-442 054 Brink-Crevels, Crevels contacten werkgroepen Topperweg 16, 3774 LJ Kootwijkerbroek [email protected] Hans Kaptein, Kaptein PR & Publieksactiviteiten / 2e penningmeester 0342-413 983 Johannes Elsevierlaan 30, 3771 KK Barneveld [email protected] 0342-490 970 Klazien Koppelaar, Koppelaar contacten werkgroepen / 2e secretaris Begoniastraat 25, 3772 HA Barneveld [email protected] WERKGROEPEN Algemene vogelwerkgroep: Daan Kuiper Kinderen naar buiten: Rien Brand Milieu & planologie: Lex van Rootselaar Natuurbeheer: Hans Boland Natuurfotografie: Rob de Graaf Natuurtuin: Melie van den Brink Planten: Marja Barreveld PR & publieksactiviteiten: Hans Kaptein Redactie Natuurlijkerwijze: Hans Boland & Rob de Graaf Scholen Barneveld: Truus Boland-Kolenbrander Scholen Lunteren: Jan Hassink Scholing: Eduard Barreveld Vlinders: René de Graaff Vogels Barneveld: Piet Boer Vogels Erica: Kees van den Berg Vogels Garderen / Kootwijk: Aart Mulder Vogels Lunteren: Ina Adams Vogelinventarisatie: Daan Kuiper Webmaster internetsite: André van Reenen PERSBERICHTEN voor publieksactiviteiten via Hans Kaptein: [email protected] ADMINISTRATIE leden & donateurs: Hans Boland: [email protected]

Natuurlijkerwijze herfst 2013

0342-417 810 0342-491 310 0342-493 444 0342-417 415 0342-842 204 0342-415 050 0342-444 605 0342-413 983 0342-417 415 0342-417 415 0318-483 568 0342-444 605 0342-423 182 0342-417 393 0342-415 850 0342-478 688 0318-481 451 0342-417 810 06-49077728 0342-413 983 0342-417 415

35

COVER 3 - ZW.W. ADVERTENTIES

ZW.W-Advertenties 36

IVN Barneveld

COVER 4 – in KLEUR

INTRATUIN

Natuurlijkerwijze herfst 2013

37