KRACHTLIJNEN UIT DE VOORTRAJECT KRACHTLIJN 1: “DUURZAAMHEID” VERRUIMEN EN CONCRETISEREN Integratie people, planet, profit (en participatie) Vrijwel iedereen pleit ervoor om het concept “duurzaamheid” te verruimen. Enkel de ecologische invalshoek is onvoldoende. We moeten kijken naar het begrip “duurzame stad” vanuit de drie p’s: people, planet, profit (en mogelijk ook vanuit de 4de p: participatie). Daarnaast moet er ook aandacht zijn voor intra- en intergenerationele solidariteit en voor een langetermijnperspectief. Het gaat dus om een integrale benadering.
Een duurzame stad is van iedereen Duurzaamheid is een verbindend thema binnen de stad en het forum kan die verbinding ondersteunen en versterken. De levenskwaliteit van bewoners en gebruikers staat centraal en moet geïntegreerd behandeld worden. Thema’s als netheid, open ruimte, huisvesting… moeten ook een plaats krijgen. Het mag hierbij niet alleen gaan om de blanke middenklasse: alle bevolkingsgroepen (ook kansengroepen) moeten betrokken worden. Een dergelijk forum zou een plek kunnen zijn waar bvb jonge allochtonen niet aangesproken worden op verschil of achterstand, maar op toekomstverwachting en –bijdrage.
Duurzaamheid vertalen in zichtbare, haalbare stappen/binnen het kader van een mobiliserende toekomstvisie Het is cruciaal om te weten aan welk groot verhaal men aan het werken is. Er is behoefte aan een langetermijnvisie rond duurzaamheid, aan een mobiliserend “leitbild”. Waar gaan we met de stad naartoe en waarom worden tijd, middelen en mensen samengebracht rond het thema “duurzame stad”? Tegelijk is het belangrijk om binnen dit “grote verhaal” te werken aan concrete en positief geformuleerde thema’s, thema’s waarbij iedereen zich iets kan voorstellen. Het verdient de voorkeur om aan een beperkt aantal thema’s te werken, zelfs met een beperkte impact, zolang het gaat om het werken naar concrete resultaten.
Mandaat voor het forum Zeer belangrijk is het mandaat (de opdracht vanuit de stad) dat het forum zal krijgen. Om te vermijden dat dit forum een “slag in het water” zal worden (iets waar nogal wat geïnterviewden voor waarschuwen), zal het stadsbestuur moeten inzetten op geloofwaardigheid, ook om het verschil met vroegere initiatieven te maken. In dit kader pleiten we ervoor om voldoende tijd en energie te reserveren voor een voorbereidingsfase/conceptuele fase, zodat het uiteindelijke forum een gedragen initatief zal worden. Het bepalen van dit mandaat is een taak voor het beleid: het gaat hierbij om een stevig contract tussen burgers en politiek (zelfs al is dit beperkt).
KRACHTLIJN 2: ENGAGEMENT VAN DE STAD ANTWERPEN IS CRUCIAAL Over de legislaturen heen Vrijwel alle geïnterviewden vinden een lange-termijn engagement van de stad een voorwaarde voor succes voor het forum. Het “forum duurzame stad” moet stevig verankerd worden in een structuur die los staat van de politiek. Zo wordt het forum door meerdere schepenen gedragen, over legislaturen heen. Dit beantwoordt ook aan het signaal van ‘geloofwaardigheid’ vanuit de stad Antwerpen.
Over alle beleidsdomeinen heen Men verwacht van de stad dat ze in alle stadsdiensten en op alle niveaus kiest voor duurzaamheid. Het moet een initiatief zijn dat door het volledige college van Burgemeester en Schepenen gedragen wordt en dat verankerd wordt in heel de administratie. Het idee van een echte task force Duurzame Stad werd geopperd, waarbij het projectleiderschap in handen komt van een ploeg VTE’s vanuit verschillende administraties en beleidsdomeinen.
Mensen en middelen toewijzen Dit kan uiteraard niet zonder de nodige middelen en menskracht vrij te maken.
Heldere doelstelling en mandaat voor het Forum communiceren Men verwacht van het Forum dat het een verbindende rol speelt tussen bestaande initiatieven maar ook een toegevoegde waarde levert. De stad zou doelstelling en mandaat moeten zichtbaar maken via een uitgekiende communicatiestrategie.
Consequent keuzes maken De stad zou een statement moeten maken: wat is duurzaamheid, wat is onze ambitie op lange termijn? De keuzes die gemaakt worden, moeten dan structureel verankerd worden zodat we ook kunnen spreken over duurzaamheid in de tijd. Verantwoordelijkheid en durf zijn hierbij sleutelwoorden.
Geloofwaardigheid bij doelstellingen en ambities Er wordt gewaarschuwd voor het formuleren van werkelijk onhaalbare ambities of van onrealiseerbare doelstellingen. De ambitie van de stad moet rekening houden met bepaalde grenzen op het vlak van de 3 p’s (people, planet, profit): energie en materialen, het economisch model waarin we leven, de sociale en demografische gegevenheden, de complexiteit van een grote havenstad… Wel is het belangrijk voor de geloofwaardigheid dat iedereen kan zien dat er wezenlijke dingen gerealiseerd worden, dat de stad concrete acties opzet, via bvb wervende voorbeeldprojecten over de beleidsdomeinen heen of via een mogelijk project als “Antwerpen, meest inventieve stad in Europa inzake duurzaamheid”.
KRACHTLIJN 3: BELANG VAN BOTTOM-UP Warm water niet opnieuw uitvinden Men benadrukt dat het heel belangrijk is dat de stad aan bestaande initiatieven meer ruimte en ontwikkelingskansen geeft. Het is zeer zinvol om te kijken welke bestaande initiatieven bijdragen aan het halen van beleidsdoelen en dit gegeven als basis voor verdere ontwikkeling te nemen, in plaats van nogmaals hetzelfde te gaan doen in een eigen traject en zo de bestaande initiatieven te overvleugelen.
Duidelijke verhouding tussen Forum Duurzame Stad en bestaande adviesraden en andere initiatieven Voor velen is het onduidelijk hoe het Forum zich zal verhouden tegenover bestaande adviesraden van de Stad en andere initiatieven. Men verwacht dat de stad hierover een duidelijk standpunt inneemt en dat ook helder communiceert. Verschillende initiatieven worden vermeld als inspirerend voor de toekomstige werking van het Forum: Gecoro, Antwerpen aan ’t Woord, Opsinjoren, klimaatwijken, klimaattafels, …
Geen politieke of electorale recuperatie De grootste vrees die bij vrijwel iedereen te horen is, is dat het Forum gezien zou worden als een electoraal initiatief van de huidige meerderheid. De duurzaamheid van het duurzaamheidsforum moet gegarandeerd worden en het forum moet losgekoppeld worden van alle partijpolitiek bijvoorbeeld via een financiële verankering in de stadsorganisatie.
Participatie van kansengroepen Binnen de stedelijke context zijn er ook een aantal zwakkere groepen. Zij zitten in een overlevingslogica en ecologisch leven is niet hun eerste bekommernis. Toch is het belangrijk om ook kansengroepen te betrekken in het Forum door het slaan van een brug naar het sociaal beleid (bijvoorbeeld naar verenigingen waar armen het woord nemen). We moeten vermijden dat het Forum denkt en handelt vanuit het perspectief van de blanke middenklasse.
KRACHTLIJN 4: GRENZEN VERLEGGEN Stad Antwerpen geeft opdracht om verder te gaan dan bestaande praktijk Vooraleer het Forum van start kan gaan, is het van bijzonder groot belang dat de Stad Antwerpen expliciet de opdracht geeft aan het Forum om verder te gaan dan de bestaande praktijk en consensus. Dit is een echte voorwaarde om te kunnen slagen. De stad moet hierbij echt durven. De stad moet durven haar eigen prioriteiten en projecten opzij te zetten in functie van het Forum en in functie van de deelnemers. Ze moet thema’s op de agenda durven plaatsen die nu nog in de taboesfeer zitten en dus haar nek uitsteken. Men wijst in dit verband ook op de voorbeeldfunctie van de stad: ze mag stakeholders vragen om betrokken te zijn, maar ze moet ook zelf laten zien wat ze gaat doen en dat hard maken.
Langetermijnvisie, maar ook concrete stappen en vernieuwende trajecten Als de langetermijndoelstelling inzake duurzame stad geformuleerd wordt, moet eerst de actuele situatie duidelijk in kaart gebracht worden bvb in de vorm van een nulmeting of via het in beeld brengen van meer kwalitatieve factoren. Vanuit de huidige situatie en met de langetermijnvisie op duurzaamheid als kompas, kan men operationele doelen en concrete trajecten formuleren die de zichtbaarheid van het project verhogen. Belangrijk hierbij is een positief verhaal. Het Forum moet op een actieve en pro-actieve manier aan de slag gaan, met veel ruimte voor verbeeldend en creatief denken en doen.
Deelnemers aan het forum zijn durfdenkers Men verwacht veel van de stakeholders die bij het Forum zullen betrokken worden. Het zijn mensen die aan de kar willen trekken, vrijdenkers, durvers, creatievelingen, die vanuit een persoonlijk engagement en veel “goesting” willen mee-denken en mee-doen. Van deze mensen mag men een groot engagement verwachten, wat kan gestimuleerd worden door bvb te werken met resultaatverbintenissen of door een financiële tegemoetkoming te bieden. Dit kan in een volgende fase verder ‘onderhandeld’ worden met de verschillende partners.
Out-of-the-box, ambitieus (ook in de methode) Uit het voorgaande zal duidelijk zijn dat out-of-the-boxdenken cruciaal zal zijn, wil het Forum succesvol zijn. Dit geldt ook voor de te volgen methode. Er moet voldoende tijd en aandacht besteed worden aan de procesarchitectuur: de stad moet een traject en een parcours uitdenken voor het Forum, zowel voor de voorbereidende fase als voor de uiteindelijke werking. Ook dit gebeurt best zo creatief mogelijk.
KRACHTLIJN 5: EERSTE IDEEEN VOOR OPERATIONALISEREN Opzet Forum Het idee om binnen het Forum te werken met werkgroepen komt vaak terug in de interviews. Door te werken rond geïntegreerde thema’s kan in divers samengestelde groepen vanuit verschillende invalshoeken gewerkt worden. Op die manier kan men ook een groter deel van de Antwerpse bevolking mee krijgen. Er kan een combinatie gemaakt worden tussen een forum dat op verschillende niveaus werkt en high-level samenkomsten. De topbijeenkomsten, waar er ook beslissingsbevoegdheid is, worden op die manier minder zwaar belast. Op de themabijeenkomsten kunnen inhoud en creativiteit meer ruimte krijgen.
Gelaagdheid in werkwijze In een gelaagde werking, met een denktank en doeners, vindt men elkaar makkelijker.
Sturing Het Forum kan ook opgevat worden als een beperkte stuurgroep, die een vertaling maakt van voorstellen naar actie en naar beleid. Dat wil zeggen dat men in het Forum de lijnen uitzet en dat de stedelijke administratie die invult, waarna er opnieuw een signaal aan het Forum wordt gegeven.
Inbedding in stedelijke administratie Het Forum zal organisatorische ruggensteun nodig hebben, zodat het zich op de inhoud kan concentreren. De stad zou die steun kunnen bieden: communicatie, het initiatief om mensen samen te brengen, het ontwikkelen van een website met eventuele formulieren en documenten, praktische organisatie… Daarnaast zou de stad het projectmanagement en de projectbegeleiding op zich kunnen nemen – zij hebben daar heel wat ervaring in. Het is ook in het belang van het Forum dat de stedelijke administratie regelmatig goedkeuring vraagt van het schepencollege en ook verder in het proces een goede lijn met de besluitvormers heeft.
Timing Het is belangrijk om goed na te denken over de timing voor het Forum. Er leeft nogal wat bezorgdheid over het mogelijke samenvallen van de start van het Forum met de (aanloop naar de) gemeenteraadsverkiezingen. Het Forum zou immers kunnen gepercipieerd worden als een electoraal initiatief van de huidige meerderheid. Daarnaast maakt men zich ongerust over de slagkracht van het Forum indien er na de verkiezingen een ander beleid zou komen. Er is nog een ander aspect: er is immers voldoende tijd nodig voor de voorbereiding en het formuleren van de langetermijnvisie maar tegelijk is er behoefte aan actie (“het moet ook vooruitgaan...”).
In het voorjaar starten met het Forum Duurzame Stad is een optie. Een andere optie is om in het voorjaar te starten met het ontwerp van een programma voor het Forum, waarbij voldoende tijd en energie gestopt wordt in de onderhandeling met alle partijen.
Communicatie over opstart en werking Communicatie over het forum is essentieel. Een degelijk communicatiebeleid en een goede communicatiestrategie zijn primordiaal. Aandachtspunten:
Belangrijke informatie tijdig delen met betrokkenen en burgers maar niet VOORtijdig De stad moet eerst zeer goed weten waarover het gaat, hoe het forum vorm zal krijgen, wat de scope en impact ervan zullen zijn Het moet duidelijk worden dat het Forum een gedragen initiatief is binnen de stad, dat op politieke consensus berust Belang van verstaanbare en heldere taal (geen wollig taalgebruik!): wie zit er in het Forum, wat gaat er gebeuren, welke inspanningen worden geleverd, wie doet wat, wat doet de stad zelf… Belang van een wervend verhaal: wat is de winst voor iedereen? Gebruik van audiovisuele en digitale media, gebruik van de sociale media Zichtbaarheid creëren door bvb bepaalde mensen in de kijker te plaatsen: een koploper, een ondernemer, een kansarme vrouw, iemand van de haven…
