Bijlagenbundel Streekontwikkeling en gezondheid: monitoren, ontwikkelen en toepassen

Bijlagenbundel “Streekontwikkeling en gezondheid:  monitoren, ontwikkelen en toepassen”   

 

1   

Inhoud Bijlage 1: Schematische weergave onderzoekskader .............................................................................. 3  Bijlage 2: Lijst gesprekspartners .............................................................................................................. 4  Bijlage 3: Beleidskader en overige input ................................................................................................. 5  Bijlage 4: Vragenlijst gezondheid in projecten in Het Groene Woud .................................................... 12  Bijlage 5: Evaluatie vragenlijst Het Groene Woud ................................................................................ 20  Bijlage 6: Checklist PAC ......................................................................................................................... 26  Bijlage 7: Aanvraagformulier stimulering projectinitiatieven in Het Groene Woud ............................. 30  Bijlage 8: Intakeformulier Streekhuis Het Groene Woud ...................................................................... 33  Bijlage 9:  Literatuuronderzoek ‘Gezondheid in de hulpvraag aan het Streekhuis’ .............................. 36  Bijlage 10: Aanvraagformulier Streekfonds Het Groene Woud ............................................................ 53  Bijlage 11: Analyse projecten Het Groene Woud 2009‐ begin 2013 ..................................................... 58  Bijlage 12: Analyse projecten Het Groene Woud 2009‐ begin 2014 ..................................................... 59  Bijlage 13: Actuele ontwikkelingen ....................................................................................................... 61  Bijlage 14 : Schematische weergave netwerkanalyse de Peelhorst ...................................................... 68  Bijlage 15 : Verplichtingen gemeenten op gebied gezondheid ............................................................. 69  Bijlage 16: Samenstelling teams binnen Netwerk de Peelhorst ........................................................... 70  Bijlage 17: Samenstelling organisatie Peelnetwerk .............................................................................. 72  Bijlage 18 : Rol gezondheid binnen Peelnetwerk .................................................................................. 74  Bijlage 19: Samenstelling organisatie Gebiedsbureau Weert, Nederweert en Leudal ......................... 76  Bijlage 20: Criteria projectondersteuning LIB ....................................................................................... 77  Bijlage 21: Rol gezondheid binnen LIB .................................................................................................. 78  Bijlage 22: Projectkaart GOL .................................................................................................................. 80  Bijlage 23: Partijen betrokken bij GOL .................................................................................................. 81  Bijlage 24: Projectfiches GOL fase een en twee .................................................................................... 82  Bijlage 25: Sessie Gezondheid ............................................................................................................... 83  Bijlage 26: Algemeen intakeformulier sessie gezondheid ..................................................................... 85  Bijlage 27:  Invulling sessie gezondheid Het Groene Woud .................................................................. 86  Bijlage 28: Voorbeeldprojecten Het Groene Woud .............................................................................. 88  Bijlage 29: Checklist PAC getoetst aan butterfly model ........................................................................ 91  Bibliografie ............................................................................................................................................ 92     

 

2   

Bijlage 1: Schematische weergave onderzoekskader

  Figuur 1 ‐ Schematische weergave onderzoekskader (eigen afbeelding) 

 

 

3   

Bijlage 2: Lijst gesprekspartners Tijdens dit onderzoek hebben met verschillende personen gesprekken plaatsgevonden. Deze  gespreken dienden om input te verkrijgen, resultaten te verifiëren of vervolgstappen in te vullen.      Naam  Johan van den Hout  Yves de Boer  Eward Heijmans  Trees Swaans  René Peusens  Richard Dumont  Ivette van der Linden  Ton Brok  Marcel Webster  Johan van Cucyk  Willy Thijssen  Pieternel Ritsema  Marlie van Santvoort  Lisanne Cloin, Ilse van  Rijsingen, Els van der Steen  Hans Corsten  Janny van der Heijden  Paul Wissman  Alfred van Mameren  Anja Verweij  Berna Kousemaker  Renate van Werkhoven  Jeanette Kamp  Merijn Broeders  Roel Hoppezak  Mary Peijnenburg en Jeroen  Merks   Geert Wilms         

Gesprekspartners  Organisatie  Gedeputeerde Provincie Noord‐Brabant  Gedeputeerde Provincie Noord‐Brabant  Provincie Noord‐Brabant  Provincie Noord‐Brabant  Provincie Noord‐Brabant  Provincie Noord‐Brabant  Provincie Noord‐Brabant  Provincie Noord‐Brabant  Provincie Noord‐Brabant (Netwerk de Peelhorst)  Streekorganisatie Het Groene Woud  Streekorganisatie Het Groene Woud  Provincie Noord‐Brabant  Directie SCO  Provinciale Raad Gezondheid   Studenten project vorig jaar  Secretaris gebiedsbureau Weert, Nederweert en  Leudal  Projectleider N65  Rijkswaterstaat  Agrifood Capital  Streekhuis/leefbaarheidsagenda Het Groene Woud  Peelnetwerk  Agrofood  Gemeente Mill‐St. Hubert  Gemeente Oss  Gemeente Gemert‐Bakel  Gemeente Someren  ZLTO (LIB)  GGD!  Aanwezigen tijdens bijeenkomst streekhuis! 



4   

Bijlage 3: Beleidskader en overige input Om dit onderzoek in het juiste perspectief te kunnen plaatsen, zijn in de volgende paragrafen de  beleidsdocumenten die invloed hebben op dit onderzoek kort toegelicht. De tekst in de volgende  paragrafen van dit hoofdstuk is gebaseerd op en een uitbreiding van een tekst uit het onderzoek  ‘Streekontwikkeling en gezondheid’, door Cloïn, van Rijsingen en van der Steen uit 2013.  3.2.1 Beleidskader  3.1.1. Nationaal actieprogramma gezondheid en milieu   Het nationale actieprogramma gezondheid en milieu is in 2002 gestart  door de Tweede Kamer en  liep tot 2006. In dit programma werd beoogd om gezondheidseffecten door milieufactoren te  verminderen en waar mogelijk ongerustheid over milieurisico’s weg te nemen. In het programma  kwamen de volgende hoofddoelen aan bod: streven naar een gezond binnenmilieu in gebouwen en  een gezonde leefomgeving, een snelle signalering van risico’s en een goede (risico)communicatie  richting burgers. Om deze doelen te bereiken zijn verschillende instrumenten ontwikkeld, waaronder  een checklist voor gezondheidsaspecten waarvan gemeenten en provincies gebruik kunnen maken.  Na afronding van dit programma is geconcludeerd dat er verbetering nodig is in de beschikbare  lokale milieu‐ en gezondheidsinformatie om deze vergelijkbaar te maken. Verder is er een goede  verbinding gelegd tussen het internationale en nationale beleid op het thema milieu en gezondheid.   Naar aanleiding van dit actieprogramma verschijnt er elke vier jaar een nieuwe nota Nationale  Aanpak Milieu en Gezondheid. Deze nota sluit aan op het vier jaarlijks EU actieplan ‘milieu en  gezondheid’ en de 5 jaarlijkse WHO‐ministersconferentie ‘milieu en gezondheid’ (VROM, 2006). Het  laatste actieprogramma omhelst de periode 2008‐2012, momenteel is er geen actieprogramma meer  (Planbureau voor de Leefomgeving, 2010).  3.1.2. Agenda van Brabant De ‘Agenda van Brabant’ is een verkenning naar de prioriteiten van de provincie, uitgevoerd door  Gedeputeerde Staten. Deze verkenning was nodig om enerzijds het profiel van de provincie te  versterken, maar ook om ruimte te creëren voor nodige bezuinigingen.  In de ‘Agenda van Brabant’  worden de kerntaken, prioriteiten en doelstellingen van de provincie opnieuw verkend. De ambities  van de provincie Noord‐Brabant zijn samen te vatten in twee speerpunten; een goed vestigings‐ en  leefklimaat en het onderstrepen van de onderscheidende kwaliteiten van Brabant. De kerntaken van  de provincie hierin zijn: ruimtelijke ontwikkeling en inrichting, creëren van een vitaal platteland en  natuur, milieu, energie en klimaat, verbeteren van de bereikbaarheid van de regio, regionaal  economisch beleid, culturele infrastructuur en monumentenzorg en het waarborgen van de kwaliteit  van het openbaar bestuur (Provincie Noord‐Brabant, 2010). 3.1.3. Structuurvisie Ruimtelijke Ordening   De ‘Structuurvisie Ruimtelijke Ordening’ van de provincie geeft in hoofdlijnen het ruimtelijk beleid tot  2025 weer, met een doorkijk naar 2040. De visie is bindend voor het ruimtelijk handelen van de  provincie. Het is de basis voor de wijze waarop de provincie de instrumenten inzet die de Wet  Ruimtelijke Ordening biedt. De visie geeft een ruimtelijke vertaling van de opgaven en doelen uit de  Agenda van Brabant. Daarnaast ondersteunt de structuurvisie het beleid op andere provinciale  beleidsterreinen, zoals het economisch‐, sociaal‐, milieu‐ en natuurbeleid. Er zijn gebiedspaspoorten 

5   

opgenomen waarin de provincie per gebiedsopgave beschrijft welke landschapskenmerken zij op  regionaal niveau belangrijk vindt (Provincie Noord‐Brabant, 2011).  Op 19 maart 2014 heeft er een herziening van de structuurvisie plaatsgevonden. De belangrijkste  beleidswijzigingen hebben betrekking op de realisatie van natuur en de transitie naar een zorgvuldige  veehouderij. Dit houdt in dat veehouderijen ontwikkelruimte moeten gaan verdienen en de  ontwikkelruimte begrensd wordt. Verder zijn er wijzigingen aangebracht met betrekking tot onder  andere de realisatie van EHS‐gebieden en het voorzien in en gebruik van duurzame energie  (Provincie Noord‐Brabant, 2014).   3.1.4. Provinciaal Milieu Plan Het Provinciaal Milieu Plan (PMP) 2012‐2015 ‘Gezondheid voorop’ heeft als uitgangspunt de ‘Agenda  van Brabant’. Om het speerpunt ‘realiseren van een gezonde leefomgeving’ uit deze agenda te  ondersteunen focust het PMP zich op de volgende milieuthema’s: externe veiligheid, lucht, geur,  geluid en trillingen, licht, bodem, afval en stortplaatsen. Aandachtspunten in het algemene  milieubeleid van de Provincie Noord‐Brabant tot 2015 zijn de uitstoot van de veehouderij, het  verminderen van de fosfaatdruk, monitoring en gezondheid. Bij het aandachtspunt gezondheid  wordt gefocust op het beïnvloeden van de fysieke omgeving waarbij de lokale luchtkwaliteit,  geluidsoverlast, geurhinder en externe veiligheid een rol spelen (Provincie Noord‐Brabant, z.d.). 3.1.5. Ontwikkelingsvisie 2011‐2025 Het Groene Woud   De ‘ontwikkelingsvisie 2011‐2025 Het Groene Woud’ heeft als thema: Het Groene Woud, versterking  door samenwerking. In de ontwikkelingsvisie worden een aantal uitgangspunten gehanteerd:     

Er gebeurt al veel goeds, maar nog te weinig grootschalig en gericht;  Het ontwerpatelier met de streek in december 2010 vormt een inspiratiebron voor de visie;  Behoud en versterking van de balans tussen de drie p’s van duurzaamheid ‘people, planet en  profit’. 

In lijn met deze uitgangspunten komen drie strategieën duidelijk naar voren: een nieuwe aanpak van  de realisatie van natuur‐ en landschapswaarden, het inzetten op de realisering van een beperkt  aantal topprojecten en het realiseren van een structurele samenwerking tussen overheden, natuur‐  en landbouworganisaties en andere maatschappelijke organisaties, particulieren en ondernemers in  deelgebieden waar een samenhangende opgave ligt.  De visie is opgesteld vanuit een concept met drie schillen: de eerste schil is het natuurhart van Het  Groene Woud, de tweede het cultuurlandschap en de derde de verankering van de omliggende  steden in Het Groene Woud. Voor elk van deze schillen zijn ambities en opgaven opgesteld  (Streekraad Het Groene Woud, 2011).  3.1.6 Gebiedsopgave de Peelhorst  De partijen in het Netwerk de Peelhorst werken aan een veehouderij die goed is voor mens, dier en  omgeving. De gebiedsopgave maakt daarmee onderdeel uit van de Uitvoeringsagenda Brabantse  Agrofood en afspraken die partijen hebben gemaakt in het Brabantberaad. Hieronder worden een  aantal belangrijke documenten voor (delen van) dit gebied beschreven.  Allereerst het dossier Transitie Zorgvuldige Veehouderij, daarnaast de  ambitiedocumenten van Het  Peelnetwerk, Agrifood en Gebiedsbureau Weert, Nederweert en Leudal. Deze laatste drie  6   

organisaties zijn ieder actief in een deel van de gebiedsopgave; Peelnetwerk in het midden, Agrifood  in het noorden en het gebiedsbureau in het zuiden van de gebiedsopgave. Ten slotte wordt het  document opgesteld door het Landbouw Innovatieplatform Brabant (LIB) toegelicht.    Dossier Transitie Zorgvuldige Veehouderij De ontwikkeling van de veehouderij staat centraal binnen gebiedsopgave De Peelhorst, de  veehouderij in het gebied is de reden dat de provincie De Peelhorst heeft aangewezen als  gebiedsopgave in Brabant. In het dossier ‘Transitie Zorgvuldige veehouderij’ wordt een nieuwe  standaard neergezet voor de veehouderij. Noord‐Brabant heeft de hoogste veedichtheid van  Nederland en de samenleving stelt steeds meer eisen aan de productie van vlees. Het economisch en  maatschappelijk belang is erg groot, daarom wil de Provincie Noord‐Brabant duurzaamheid in de  sector stimuleren. In 2020 wil zij bereikt hebben dat ondernemers produceren in harmonie met de  omgeving en met maximale aandacht voor gezondheid, dierenwelzijn en milieu. Dit moet de balans  tussen de agrarische sector en maatschappelijke omgeving herstellen.  Het uitgangspunt is dat alle veehouderijen die uit willen breiden, de benodigde ontwikkelingsruimte  moeten gaan verdienen. Hiervoor is de Brabantse Zorgvuldigheidsscore Veehouderij (BZV) opgesteld:  een systeem waarbij veehouderijen punten kunnen verdienen die in te ruilen zijn tegen  ontwikkelingsruimte. Hierin wordt geen verschil meer gemaakt tussen intensieve en andere  veehouderijen. Er zijn drie belangrijke punten waarop gescoord kan worden: volksgezondheid,  dierenwelzijn in combinatie met dierengezondheid en fysieke leefomgeving. Concluderend is de  intensieve veehouderij in de provincie een belangrijk onderwerp en wordt het aspect gezondheid in  de ontwikkeling van de BZV meegenomen (Provincie Noord‐Brabant, 2013).  Ambitiedocument De Peel: Vitale Groene Ruimte de Peel; Synergie tussen economie en quality of life  Per 1 juli 2012 zijn het Streekplatform en de Reconstructiecommissie in dit gebied als één organisatie  verder gegaan, om zo een sterk integraal netwerk te creëren. Deze organisatie is bekend als het  Peelnetwerk en heeft voor 2016 onder andere de volgende doelen gesteld: Het stimuleren van  economische ontwikkeling door versterking van het agrarische productielandschap en de agro  business keten. Ook de transitie naar een duurzame landbouw die aan de wensen en eisen van de  maatschappij voldoet is een speerpunt van het Peelnetwerk. Het verder bevorderen van de regionale  werkgelegenheid door het faciliteren van innovatie in het Midden‐ en Kleinbedrijf en het ontwikkelen  van een ‘Peelidentiteit’ ten behoeve van de recreatieve sector. Aansluiting zoeken bij agenda’s van  strategische partners, o.a. Provincie en SRE moet zorgen voor een stabieler en uitgebreider netwerk.  Ook het zoeken van samenwerking met onderwijsinstanties en het bedrijfsleven zorgt voor een  betere afstemming van de arbeidsmarkt op de vraag vanuit het bedrijfsleven (Peelnetwerk, 2012).  Ambitiedocument Agrifood: Op weg naar een excellente Agrifood‐regio  Agrifood Capital wil in 2020 Noordoost‐Brabant ontwikkelen tot een excellente agrifood‐regio met  internationale allure, nationale aantrekkingskracht en lokale samenwerkingsvormen. Om dit te  bereiken hebben zij vier ambities opgesteld:   

Excellente arbeidsmarkt: binnen zes jaar worden er 4.000 extra banen gecreëerd. Er zijn goed  opgeleide personen werkzaam in de regio met ondernemingszin en vakmanschap.  Sterke bedrijvigheid: alle aspecten van de agrifood‐keten zijn stevig geworteld. Hiertoe wil  Agrifood Capital een innovatienetwerk opzetten en grens overstijgend denken.  7 

 

 

Betekenisvolle innovaties: de regio moet zich ontwikkelen tot een proeftuin voor nieuwe  producten en technieken. Er worden hiervoor verschillende innovatieprogramma’s opgezet.  Goed woon, werk en leefklimaat: De regio is goed bereikbaar en er is ruimte om te groeien  (Agrifood Capital, z.d.). 

Ambitienota Gebiedsbureau Weert, Nederweert en Leudal: Brug naar verdere plattelandsDOORontwikkeling   Samenwerking met onderwijs is op het gebied van agribusiness voor het gebiedsbureau een  uitgangspunt. Door deze samenwerking te intensiveren en kennis te bundelen met de  innovatiekracht van ondernemers wil het gebiedsbureau nieuwe verdienmodellen creëren. Zo kan,  naast het verbeteren van het imago van de sector, deze ook duurzamer worden.  Op het gebied van vrijetijdseconomie ziet het gebiedsbureau kansen in het professionaliseren van  het voorzieningen niveau, waardoor het van groter economisch nut kan zijn voor het gebied.  Hiervoor stelt het gebiedsbureau in samenwerking met de provincie Limburg een regionale  toeristische visie op. Ten slotte blijft het gebiedsbureau zich inzetten voor een aantrekkelijke  leefomgeving. Dit is altijd een speerpunt geweest en zal dit in de toekomst ook blijven  (Gebiedsbureau Weert, Nederweert en Leudal, 2013).  Convenant en programma stuurgroep Landbouw Innovatie Noord‐Brabant 2012‐2015  Het convenant LIB 2012‐2015 is op 29 juni 2011 ondertekend door de provincie Noord‐Brabant en de  Zuid Nederlandse Tuinbouw Organisatie (ZLTO). In het convenant zijn de nodige afspraken gemaakt  over doelstellingen, inleg en inzet van middelen, besluitvorming en de rol van het bureau LIB. Deze  zijn vervolgens uitgewerkt in het bijbehorende programma LIB‐2012‐2015. Stuurgroep LIB is  verantwoordelijk voor de uitvoer van het convenant. De stuurgroep is daarmee het platform om  georganiseerd te reageren op nieuwe duurzame ontwikkelingen in de land‐ en tuinbouw die kansen  met zich meebrengen. (Stuurgroep LIB, 2012)   3.1.7 De Maasroute stroomt door Dit document is de visie voor de ontwikkeling van het gebied tussen ’s‐Hertogenbosch en Waalwijk  tot 2030. De A59 is een snelweg die dwars door dit gebied loopt en staat ook wel bekend als ‘de  Maasroute’. Door de toenemende verkeersdruk op deze weg staat het reconstrueren en verbeteren  van de aansluitingen op de A59 centraal. Enkele afritten worden volledig verwijderd en vervangen  door een parallelstructuur. Ook het realiseren van een HOV‐verbinding moet bijdragen aan een  betere doorstroming. Op het gebied van natuur heeft het realiseren van een noord‐zuid verbinding  tussen de natuur aan weerszijden van de weg en het realiseren van een ecologische  verbindingszonde in de Baardwijkse Overlaat prioriteit (Stuurgroep Corridorstudie A59, 2008). 3.1.8 Contouren van een gebiedsopgave : het verhaal van de N65  De N65 is de Rijksweg tussen ’s‐Hertogenbosch en Tilburg, maar wordt ook ervaren als een barrière  in het gebied. Een aanpassing van de weg is gepland omdat de rijksoverheid de N65 als terugvaloptie  wil kunnen gebruiken bij calamiteiten op de omliggende A‐wegen. De capaciteit voor het opvangen  van dit verkeer moet daarom ten allen tijde gegarandeerd zijn. Verder loopt er een spoorlijn door dit  gebied. Een geplande toename van het aantal treinen op dit spoor zal met name in de gemeente  Vught voor overlast kunnen zorgen.   Door het zoeken naar de mogelijkheden tot het creëren van verbindingen haaks op en parallel aan de  N65, hoopt men de leefbaarheid in het gebied te verbeteren. Verbindingen haaks op de weg bestaan  8   

uit bijvoorbeeld landgoederen en recreatieve routes. Parallel aan de N65 wordt bijvoorbeeld een  ‘huisstijl’ voor de N65 ontwikkeld en de karakteristieke bomenrijen naast de weg worden, in  samenwerking met bomenkwekers uit het gebied behouden en waar nodig hersteld (Adviesbureau  Wing, 2013). 

3.2 Overige input  Naast de beleidsstukken zijn er ook nog diverse adviesrapporten die kaderstellend zijn voor dit  rapport. Hieronder zijn deze kort uitgewerkt.  Deze adviesrapporten zijn in chronologische volgorde  behandeld, zoals weergegeven in figuur 2. Het rapport “Streekontwikkeling en gezondheid: Casus het  Groene Woud” vormt de directe aanleiding voor dit rapport. De methodiek die ontwikkeld is in het  rapport “Streekontwikkeling en gezondheid: Casus het Groene Woud”, wordt in dit rapport  geëvalueerd en vervolgens wordt er  gekeken naar de mogelijkheden tot het verankeren van  gezondheid binnen de andere gebiedsopgaven. Meer over dit rapport is te vinden in paragraaf 3.2.4  van deze bijlage.   

  Figuur 2 – Schematische weergave overige input (eigen afbeelding) 

3.2.1 Strategienota integraal gezondheidsbeleid: Naar een gezond Brabant Alliantie Gezond Brabant is een samenwerkingsverband tussen de Brabantse GGD ’en, de Provinciale  Raad Gezondheid en Tranzo, wetenschappelijk centrum voor zorg en welzijn.  In deze strategienota  geeft de Alliantie Gezond Brabant een advies aan de provincie Noord‐Brabant over de wijze waarop  zij gezondheid mee kan nemen in haar beleid. De provincie is niet direct verantwoordelijk voor  openbare gezondheidszorg of infectieziekten, maar wel voor verschillende andere beleidsvelden die  op diverse wijzen gezondheid kunnen beïnvloeden. In deze beleidsvelden wordt gezondheid nog te  beperkt meegenomen en ook ontbreekt een strategisch kader rondom gezondheid. Dit rapport geeft  verschillende adviezen over hoe gezondheid meegenomen kan worden in de verschillende  strategische kaders van de provincie. De strategienota geeft de volgende drie aanbevelingen:    

Formuleer een brede definitie van gezondheid als basis voor het provinciale beleid;  Bescherm en bevorder de gezondheid van Brabanders;  Maak gezondheid onderdeel van alle domeinen in de provinciale organisatie (Alliantie  Gezond Brabant, 2011). 

3.2.2 Gezondheid en omgeving, op zoek naar een positieve relatie  Dit rapport, geschreven door D. Leereveld, richt zich op de positieve effecten van natuur op de  gezondheid van mensen. Er wordt een overzicht gegeven van bewezen effecten van natuur op de  gezondheid, daarnaast is ook geïnventariseerd wat verschillende belanghebbenden over het  onderwerp te zeggen hebben. Uit de bewezen effecten en de meningen van belanghebbenden  komen de volgende drie conclusies uit naar voren:   

Kennis over natuur en gezondheid moet beter verspreid worden;  Er zijn twee thema’s gerelateerd aan natuur en gezondheid: voeding en biodiversiteit;  9 

 



Er is voor alle drie de rollen in de democratische driehoek een rol weggelegd. 

In het rapport wordt een advies gegeven aan de Provinciale Raad Gezondheid, het rapport heeft dus  geen beleid status en is in geen enkele vorm bindend. Het geeft een inzicht in de beschikbare  informatie over de relatie tussen groen en gezondheid, waardoor deze beter meegenomen kan  worden bij het vormen van beleid. Enkele algemene aanbevelingen zijn:  



Partijen in het kader van natuur en gezondheid moeten een plek krijgen in het provinciaal  beleid en in het Landschap van Allure. Daarin moet de Provinciale Raad Gezondheid  verkennen en richting geven.  Er moet een centraal punt voor de Provincie Noord‐Brabant komen voor good practices,  onderzoeken en kennis. Zo kan bestaande kennis beter gedeeld worden (Leereveld, 2011). 

3.2.3 Milieu en gezondheid: van bedreigingen naar kansen Dit adviesrapport , geschreven door L. Schouren, richt zich met name op de positieve relatie tussen  milieu en gezondheid. Daarnaast zijn nationale en internationale voorbeelden aangehaald en is de  vraag gesteld op welke wijze de provincie Noord‐Brabant middels haar milieubeleid de gezondheid  van haar burgers kan bevorderen. Hier wordt namelijk nu voornamelijk aandacht besteed aan de  negatieve relatie, in dit rapport wordt geadviseerd om in kansen te gaan denken.  Aan de hand van het butterfly model, dat de verschillende milieufactoren die invloed hebben op de  gezondheid weergeeft, worden de positieve effecten zichtbaar gemaakt. Verder wordt het model  gebruikt om in gebiedsopgave de Maashorst te analyseren hoe men van bedreigingen naar kansen  gaat. Het onderzoek kwam tot verschillende conclusies en aanbevelingen. De belangrijkste conclusies  zijn:    



Het butterflymodel geeft een goede weergave van de verschillende omgevingsfactoren die  van invloed zijn op de mens;  Verschillende directe en indirecte milieufactoren hebben een positieve invloed op de  gezondheid;  Biodiversiteit en voeding zijn de schakel tussen milieu en gezondheid. Bijvoorbeeld: waar  bodem in de meeste gevallen geen directe invloed heeft op de gezondheid, kan het via onze  voeding wél invloed uitoefenen;  Er spelen enorm veel actoren, belangen en initiatieven een rol in de gebiedsopgaven, dit  zorgt voor een complex en veelomvattend proces om dit in kaart te brengen. 

Op basis van deze conclusies wordt aanbevolen om, bij het vormen van milieubeleid, een expertteam  op het gebied van gezondheid samen te stellen zodat het gemakkelijker wordt om gezondheid  nadrukkelijk mee te laten wegen. Verder is op het gebied van ruimtelijke ordening veel te winnen  door de ruimte slim in te richten. Ten slotte is het belangrijk om de positieve relatie tussen milieu en  gezondheid meer naar voren te brengen, hier is binnen de gebiedsopgaven voor de provincie een  belangrijke rol weggelegd (Schouren, Milieu en gezondheid: van bedreigingen naar kansen. Een  advies aan de provincie Noord‐Brabant, 2012).  3.2.4 Streekontwikkeling en gezondheid: Casus Het Groene Woud Dit adviesrapport focust op het creëren van bewustzijn op het gebied van gezondheid in de  gebiedsopgave Het Groene Woud in de provincie Noord‐Brabant. Hiertoe is allereerst onderzocht  welke thema’s actueel zijn in Het Groene Woud en (aan de hand van het butterfly model, meer  10   

hierover in hoofdstuk 4 van het rapport) in hoeverre gezondheid al wordt meegenomen in projecten  binnen deze gebiedsopgave. Hieruit bleek dat in veel projecten gezondheid onbewust wordt  meegenomen, waardoor kansen onbenut blijven.   Om bewustzijn op het gebied van gezondheid te vergroten is er een methodiek bedacht om  initiatiefnemers te stimuleren en inspireren. Ter ondersteuning hiervan zijn tools ontwikkeld in de  vorm van een filmpje en een vragenlijst. Voor het toepassen van de methodiek in andere  gebiedsopgaven is volgens de aanbevelingen altijd maatwerk nodig.  Verder zijn er onder andere de volgende aanbevelingen gedaan:     

 

Het is voor het juist functioneren van de tools belangrijk dat de verantwoordelijke voor het  gebruik ervan duidelijk is.  Richt de methodiek in eerste instantie op bewustwording, omdat dit de eerste stap naar  gedragsverandering is. Het GVO‐model is hiervoor een bruikbaar hulpmiddel.  Bij het ontwikkelen van een methodiek voor andere gebiedsopgaven is het belangrijk aan te  sluiten bij de ‘taal’ van het gebied (van Rijsingen, Cloïn , & van der Steen, 2013).   

11   

Bijlage 4: Vragenlijst gezondheid in projecten in Het Groene Woud Deze vragenlijst is afkomstig uit het rapport ‘Streekontwikkeling en gezondheid: Casus Het Groene  Woud’, uitgevoerd door Cloïn, van Rijsingen en van der Steen in 2013.    Deze vragenlijst geeft uitleg over de relatie tussen de omgeving en de menselijke gezondheid,  waarna enkele vragen gesteld worden hoe dit op uw project van toepassing is. Het invullen van de  vragenlijst duurt ongeveer een kwartier. Het doel ervan is om voor u en de organisatie een beeld te  geven of, en hoe, uw project bijdraagt aan de menselijke gezondheid. Dit kan op meer manieren dan  u denkt!    Naar een gezonde leefomgeving  Gezondheid is belangrijk. Daar is iedereen het mee eens. De menselijke gezondheid is van veel  dingen afhankelijk; goede zorg, medicijnen, leefstijl en…….. je omgeving! De omgeving waarin je  woont, heeft namelijk invloed op je gezondheid. Hierbij gaat het niet alleen om de omgeving die  zichtbaar is, maar juist ook om de sociale elementen. Het Butterfly model is een wetenschappelijk  model dat weergeeft welke elementen uit de omgeving allemaal van invloed zijn op de gezondheid  van de mens. Het Butterfly model heeft twee vleugels. De ene vleugel is de biofysieke vleugel  waaronder de elementen; water, bodem, voedsel, esthetiek en natuur & biodiversiteit vallen. De  socio‐economische vleugel bestaat uit sociaal netwerk, economische situatie, persoonlijke  empowerment, ontwikkeling van jonge kinderen en deelname aan de maatschappij. Zie het figuur  hieronder.                                               Figuur 3 ‐ Butterfly model van gezondheid (van Leeuwen, 1999)   Figuur 2: Butterfly model van gezondheid Ongeldige bron opgegeven.     Het effect dat de omgeving op de menselijke gezondheid heeft is moeilijk te meten, omdat het,  bijvoorbeeld in tegenstelling tot veel medicijnen, preventief werkt. In vele onderzoeken is  aangetoond dat een gezonde leefomgeving van belang is voor de mensen die er wonen. Vandaar dat  de provincie Noord‐Brabant ernaar streeft om in de projecten die zij ondersteunt of uitvoert het  thema gezondheid mee te nemen. Graag wil zij van u weten of u ooit aan het thema gezondheid  heeft gedacht in relatie tot uw project en of dat, misschien onbewust, gezondheid meegenomen  wordt in uw project.  12   

Om dit in kaart te brengen zijn er enkele vragen opgesteld, die hier meer duidelijkheid over kunnen  geven. Als eerste krijgt u een sheet met enkele basisvragen en daarna komen er enkele onderdelen  voorbij die van belang zijn voor een gezonde leefomgeving.   Algemene vragen    Vraag 1A; Wat is de naam van uw project?       Vraag 1B; Wat is uw naam en functie met betrekking tot het project?                   Vraag 2; In welke fase zit het project? (meerdere antwoorden mogelijk)  o Verkenning  o Planfase  o Realisatie  o Beheer en onderhoud     Vraag 3; Is/was gezondheid een aanleiding om het project te starten?   o Ja                      o Nee                         Vraag 4; Draagt het project in zijn algemeen bij aan een verbetering van de gezondheid van de  mens? (één antwoord mogelijk)  o Ja        o Enigszins      o Niet expliciet        Vraag 5; Met welke partners werkt u samen bij uw project? (meerdere antwoorden mogelijk)  o Buurtorganisatie, nl. …………………………………..  o Streekorganisatie, nl. ………………………………….  o Natuurorganisatie, nl. ………………………………  o Zorgorganisatie, nl. …………………………..  o Recreatieorganisatie, nl. ……………………………  o Landbouworganisatie, nl. ……………………..  o Verkeer‐ en vervoer organisatie, nl. ……………………………..  o Bedrijfsleven, nl. …………………  o Overheid, nl. ………………………………….  o Overig, nl. …………………….............  o Niet van toepassing.     Vraag 6. Op welke van de volgende speerpunten van het duurzaamheidsmodel richt uw project  zich het meest?    Duurzaamheid is in onze visie aandacht voor de drie P's: People (sociaal‐maatschappelijk), Planet  (milieu en ecologie) en Profit (economie). De uitdaging is om een goed evenwicht te vinden tussen  deze drie krachtenvelden.  o People; De P van People heeft alles te maken met mensen en hun leefomgeving. Hierbij  spelen aspecten als sociale cohesie & verenigingsleven, veiligheid & bestrijding vervuiling en  toekomstbestendig bouwen.  o Planet; De P van Planet komt tot uiting in de kwaliteit van natuur, landschap,  cultuurhistorisch waardevolle gebouwen en het leefmilieu.  o Profit; De P van Profit heeft betrekking op werk, inkomen en markt.   13   

  Vraag 7; Water   Water heeft op verschillende manieren een relatie met gezondheid. Als eerste waterkwantiteit, dit  houdt bijvoorbeeld in dat water niet meteen wegstroomt, maar vastgehouden moet worden, zodat  er in de zomer geen droogte heerst. Waterkwaliteit is ook een belangrijk thema. Zo moet zwemwater  veilig zijn om in te zwemmen en is de samenstelling van het water van belang voor het leven in het  water – en dus indirect belangrijk voor de mens. Het laatste punt is het zichtbaar maken van water.  Het is ook van belang dat het er mooi uitziet, wat ten goede komt aan het landschap, waardoor  mensen graag naar buiten gaan. Ten slotte is waterveiligheid van belang.    Vraag 7A; Wordt het element water meegenomen in het project? (één antwoord mogelijk)   o Het element water wordt wel meegenomen.                               (Ga verder naar vraag 7B)   o Het element water wordt niet meegenomen.                                (Ga verder naar vraag 8)    Vraag 7B; Draagt het project door middel van het element water bij aan de verbetering van de  menselijke gezondheid?           o Dit project draagt door middel van dit element bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid. En op welke manier? ……………………………………… (Ga verder naar vraag 7C)  o Dit project draagt door middel van dit element niet bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid.                                                                         (Ga verder naar vraag 8)    Vraag 7C; Is het verbeteren van de menselijke gezondheid bewust of onbewust meegenomen in  het project?   o Er is bewust gekozen om met het project bij te dragen aan de menselijke gezondheid. Dit  blijkt uit? …………………………………………………………………………….  o Het verbeteren van de menselijke gezondheid is onbewust meegenomen in het project.     Vraag 8; Natuur & Biodiversiteit  Veel mensen vinden het prettig om in een omgeving met veel natuur te wonen. Uit onderzoeken  komt naar voren dat natuur een positief effect heeft op de menselijke gezondheid, waarbij  toegankelijkheid en nabijheid van groen belangrijk zijn. Mensen gaan hierdoor vaak meer bewegen  en daarnaast is het ook goed voor de geest, omdat een mens eerder tot rust komt in een groene  omgeving. Naast deze directe gevolgen voor de mens, zijn natuur en biodiversiteit van belang voor  de balans van de omgeving. Wat indirect relevant is voor de grondstoffen en ruimte die we  gebruiken.    Vraag 8A; Worden de elementen natuur & biodiversiteit meegenomen in het project? (één  antwoord mogelijk)   o De elementen natuur & biodiversiteit worden wel meegenomen. (Ga verder naar vraag 8B)   o De elementen natuur & biodiversiteit worden niet meegenomen. (Ga verder naar vraag 9)     Vraag 8B; Draagt het project door middel van de elementen natuur&biodiversiteit bij aan de  verbetering van de menselijke gezondheid?           o Dit project draagt door middel van deze elementen bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid. En op welke manier? ……………………… (Ga verder naar vraag 8C)  o Dit project draagt door middel van deze elementen niet bij aan de verbetering van de  menselijke gezondheid.                                                                           (Ga verder naar vraag 9)    Vraag 8C; Is het verbeteren van de menselijke gezondheid bewust of onbewust meegenomen in  het project?   o Er is bewust gekozen om met het project bij te dragen aan de menselijke gezondheid. Dit  blijkt uit? ………………………………………………………………………………  14   

Het verbeteren van de menselijke gezondheid is onbewust meegenomen in het project.     Vraag 9; Voedsel  Voedsel heeft een belangrijke invloed op de menselijke gezondheid. Belangrijk is dat een mens  voldoende voedingsstoffen binnen krijgt om bijvoorbeeld van te groeien en weerstand tegen ziekten  op te bouwen. Tegenwoordig is het ook van belang dat je niet te veel eet.  Voor de lange termijn moet er ook voor gezorgd worden dat voedsel niet alleen maar uit het  buitenland gehaald wordt, maar dat er op meer lokale schaal, met lokale samenwerkingen, op een  duurzame manier geproduceerd wordt.     Vraag 9A; Wordt het element voedsel meegenomen in het project? (één antwoord mogelijk)  o Het element voedsel wordt wel meegenomen.                   (Ga verder naar vraag 9B)   o Het element voedsel wordt niet meegenomen.                   (Ga verder naar vraag 10)     Vraag 9B; Draagt het project door middel van het element voedsel bij aan de verbetering van de  menselijke gezondheid?           Dit project draagt door middel van dit element bij aan de verbetering van de menselijke gezondheid.  En op welke manier? ………………………………………………… (Ga verder naar vraag 9C)  Dit project draagt door middel van dit element niet bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid.                                                                                                             (Ga verder naar vraag 10)    Vraag 9C; Is het verbeteren van de menselijke gezondheid bewust of onbewust meegenomen in  het project?   o Er is bewust gekozen om met het project bij te dragen aan de menselijke gezondheid. Dit  blijkt uit? ……………………………………………………………………………  o Het verbeteren van de menselijke gezondheid is onbewust meegenomen in het project.     Vraag 10; Landschap  Met het thema landschap wordt de esthetische kwaliteit van de omgeving bedoeld, ofwel een mooie  of aantrekkelijke omgeving. Een prettige omgeving heeft een positieve invloed op het welbevinden  van de mens. Esthetische kwaliteit heeft te maken met een mooie inspirerende omgeving. Landschap  heeft vooral invloed op de mentale en spirituele gezondheid van de mens.    Vraag 10A; Wordt het element landschap meegenomen in het project? (één antwoord mogelijk)  o Het element landschap wordt wel meegenomen.                          (Ga verder naar vraag 10B)   o Het element landschap wordt niet meegenomen.                         (Ga verder naar vraag 11)     Vraag 10B; Draagt het project door middel van het element landschap bij aan de verbetering van  de menselijke gezondheid?           o Dit project draagt door middel van dit element bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid. En op welke manier? ………………………………………. (Ga verder naar vraag 10C)  o Dit project draagt door middel van dit element niet bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid.                                                                          (Ga verder naar vraag 11)    Vraag 10C; Is het verbeteren van de menselijke gezondheid bewust of onbewust meegenomen in  het project?   o Er is bewust gekozen om met het project bij te dragen aan de menselijke gezondheid. Dit  blijkt uit? …………………………………………………………………………….  o Het verbeteren van de menselijke gezondheid is onbewust meegenomen in het project.    Vraag 11; Lucht  o

15   

Een schone lucht draagt bij aan de menselijke gezondheid. Als er een hoge concentratie van stoffen  als zwaveldioxide, fijn stof, stikstofdioxide, lood, benzeen en koolmonoxide in de lucht zit, kan dit  negatieve effecten hebben. Deze vervuiling kan beperkt worden door de uitstoot te verminderen of  door bijvoorbeeld de afstand tussen grote wegen en bevolkingskernen niet te klein te maken.     Vraag 11A; Wordt het element lucht meegenomen in het project? (één antwoord mogelijk)  o Het element lucht wordt wel meegenomen.                                  (Ga verder naar vraag 11B)   o Het element lucht wordt niet meegenomen.                                    (Ga verder naar vraag 12)        Vraag 11B; Draagt het project door middel van het element lucht bij aan de verbetering van de  menselijke gezondheid?           o Dit project draagt door middel van dit element bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid. En op welke manier? ………………………………………. (Ga verder naar vraag 11C)  o Dit project draagt door middel van dit element niet bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid.                                                                            (Ga verder naar vraag 12)    Vraag 11C; Is het verbeteren van de menselijke gezondheid bewust of onbewust meegenomen in  het project?   o Er is bewust gekozen om met het project bij te dragen aan de menselijke gezondheid. Dit  blijkt uit? …………………………………………………………………………….  o Het verbeteren van de menselijke gezondheid is onbewust meegenomen in het project.     Vraag 12; Bodem  Bodem is een belangrijk facet van de fysieke leefomgeving. Een gezonde bodem bevat geen  verontreinigingen, zoals zware metalen, heeft een veelzijdig bodemleven en een goede structuur. De  kwaliteit van onder andere bodem heeft invloed op flora en fauna, oftewel biodiversiteit, en  omgekeerd hebben flora en fauna invloed op de kwaliteit van onder andere bodem. De biodiversiteit  in Nederland is vaak direct afhankelijk van water of van de bodem. Het bodem‐ en watersysteem is  sterk afhankelijk van elkaar. Een gezonde bodem is een goede basis voor veel andere elementen.    Vraag 12A; Wordt het element bodem meegenomen in het project? (één antwoord mogelijk)  o Het element bodem wordt wel meegenomen.                               (Ga verder naar vraag 12B)   o Het element bodem wordt niet meegenomen.                               (Ga verder naar vraag 13)    Vraag 12B; Draagt het project door middel van het element bodem bij aan de verbetering van de  menselijke gezondheid?           o Dit project draagt door middel van dit element bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid. En op welke manier? ………….. …………………………...(Ga verder naar vraag 12C)  o Dit project draagt door middel van dit element niet bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid.                                                                            (Ga verder naar vraag 13)    Vraag 12C; Is het verbeteren van de menselijke gezondheid bewust of onbewust meegenomen in  het project?   o Er is bewust gekozen om met het project bij te dragen aan de menselijke gezondheid. Dit  blijkt uit? …………………………………………………………………………….  o Het verbeteren van de menselijke gezondheid is onbewust meegenomen in het project.     Vraag 13; Persoonlijk empowerment en deelname aan de maatschappij  Persoonlijke empowerment is het gevoel dat iemand controle heeft over het eigen leven en dus  eigen keuzes kan maken. Weinig controle hierover heeft een negatieve uitstraling op de gezondheid.  Het draait erom dat je zelf actie kunt ondernemen en dus ook deel kunt nemen aan de maatschappij,  waardoor een persoon het gevoel heeft hieraan bij te kunnen dragen. Bereikbaarheid en  16   

toegankelijkheid van instanties, zowel wat betreft de dienstverlening als de daadwerkelijke  toegankelijkheid van de gebouwen.   Vraag 13A; Wordt het element persoonlijk empowerment en deelname aan de maatschappij  meegenomen in het project? (één antwoord mogelijk)  o Het element persoonlijk empowerment en deelname aan de maatschappij wordt wel  meegenomen.                                                                                          (Ga verder naar vraag 13B)   o Het element persoonlijk empowerment en deelname aan de maatschappij wordt niet  meegenomen.                                                                                             (Ga verder naar vraag 14)     Vraag 13B; Draagt het project door middel van het element persoonlijk empowerment en  deelname aan de maatschappij bij aan de verbetering van de menselijke gezondheid?  o Dit project draagt door middel van dit element bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid. En op welke manier? …………………………………….  (Ga verder naar vraag 13C)  o Dit project draagt door middel van dit element niet bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid.                                                                          (Ga verder naar vraag 14)    Vraag 13C; Is het verbeteren van de menselijke gezondheid bewust of onbewust meegenomen in  het project?   o Er is bewust gekozen om met het project bij te dragen aan de menselijke gezondheid. Dit  blijkt uit? ……………………………………………………………………………..  o Het verbeteren van de menselijke gezondheid is onbewust meegenomen in het project.     Vraag 14; Ontwikkeling van jonge kinderen  Een belangrijk aspect van de sociale omgeving voor de gezondheid is de ontwikkeling van jonge  kinderen. Voor jonge kinderen is het belangrijk dat ze zich in een veilige omgeving verder kunnen  ontwikkelen. Ook natuur kan een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kinderen, door ze  hiermee in contact te brengen. Gebleken is dat vertrouwde, natuurlijke plekken dicht bij huis  mogelijkheden bieden voor vrije ontdekkingen en motoriekontwikkeling.     Vraag 14A; Wordt het element ontwikkeling van jonge kinderen meegenomen in het project? (één  antwoord mogelijk)  o Het element ontwikkeling van jonge kinderen wordt wel meegenomen. (Ga verder naar  vraag 14B)  o Het element ontwikkeling van jonge kinderen wordt niet meegenomen. (Ga verder naar  vraag 15)     Vraag 14B; Draagt het project door middel van het element ontwikkeling van jonge kinderen bij  aan de verbetering van de menselijke gezondheid?         o Dit project draagt door middel van dit element bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid. En op welke manier? ……………………………………… (Ga verder naar vraag 14C)  o Dit project draagt door middel van dit element niet bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid.                                                                            (Ga verder naar vraag 15)    Vraag 14C; Is het verbeteren van de menselijke gezondheid bewust of onbewust meegenomen in  het project?   o Er is bewust gekozen om met het project bij te dragen aan de menselijke gezondheid. Dit  blijkt uit? ………………………………………………………………………………  o Het verbeteren van de menselijke gezondheid is onbewust meegenomen in het project.     Vraag 15; Sociaal netwerk  Een andere belangrijke functie van de sociale omgeving voor de gezondheid is het sociale netwerk  van een persoon. De kwaliteit van het sociale netwerk heeft grote invloed op de wijze waarop een  17   

persoon kan omgaan met schokkende levensgebeurtenissen. Mensen met veel sociale contacten  voelen zich gezonder, hebben een kleinere kans op het krijgen van hart‐ en vaatziekten en leven  langer. Mensen met meer groen in de omgeving voelen zich gezonder en minder eenzaam.    Vraag 15A; Wordt het element sociaal netwerk meegenomen in het project? (één antwoord  mogelijk)  o Het element sociaal netwerk wordt wel meegenomen.               (Ga verder naar vraag 15B)   o Het element sociaal netwerk wordt niet meegenomen.                 (Ga verder naar vraag 16)     Vraag 15B; Draagt het project door middel van het element sociaal netwerk bij aan de verbetering  van de menselijke gezondheid?           o Dit project draagt door middel van dit element bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid. En op welke manier? ………………………………………. (Ga verder naar vraag 15C)  o Dit project draagt door middel van dit element niet bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid.                                                                            (Ga verder naar vraag 16)    Vraag 15C; Is het verbeteren van de menselijke gezondheid bewust of onbewust meegenomen in  het project?   o Er is bewust gekozen om met het project bij te dragen aan de menselijke gezondheid. Dit  blijkt uit? ……………………………………………………………………………..  o Het verbeteren van de menselijke gezondheid is onbewust meegenomen in het project.     Vraag 16; Werkgelegenheid & economische situatie  Onder de economische ontwikkeling wordt de werkgelegenheid, recreatie en toerisme en  economische situatie verstaan en is van groot belang voor een gebied, maar ook voor individuen. Bij  een goede werkgelegenheid staan meer mensen in verbinding met de maatschappij, wat bijdraagt  aan je geestelijke gezondheid. Daarnaast is de persoonlijke economische situatie van mensen erg  belangrijk voor hoe mensen zich voelen; het kan zorgen wegnemen.   Een gezonde variërende lokale economie is hierbij erg van belang voor de leefbaarheid van een  gebied en dus indirect voor gezondheid.     Vraag 16A; Worden de elementen werkgelegenheid & economie meegenomen in het project? (één  antwoord mogelijk)  o Het element economie wordt wel meegenomen.                           (Ga verder naar vraag 16B)   o Het element economie wordt niet meegenomen.                             (Ga verder naar vraag 17)     Vraag 16B; Draagt het project door middel van de elementen werkgelegenheid & economie bij aan  de verbetering van de menselijke gezondheid?         o Dit project draagt door middel van dit element bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid. En op welke manier? ……………………………………..   (Ga verder naar vraag 16C)  o Dit project draagt door middel van dit element niet bij aan de verbetering van de menselijke  gezondheid.                                                                            (Ga verder naar vraag 17)    Vraag 16C; Is het verbeteren van de menselijke gezondheid bewust of onbewust meegenomen in  het project?   o Er is bewust gekozen om met het project bij te dragen aan de menselijke gezondheid. Dit  blijkt uit? ……………………………………………………………………………………..  o Het verbeteren van de menselijke gezondheid is onbewust meegenomen in het project.     Vraag 17; Ziet u naar aanleiding van dit gesprek/vragenlijst nog meer kansen voor gezondheid in  het kader van uw project? Zo ja, welke?    18   

Ja, namelijk  ……………………………………………………………………………………………………….……………………………  o Nee    Vraag 18; Zijn er dingen die u naar aanleiding van deze vragenlijst gaat aanpassen in uw project?            Vraag 19; Heeft deze vragenlijst ervoor gezorgd dat u meer inzicht heeft gekregen in het begrip  gezondheid en wat het voor u kan betekenen?   o Ja, want……………………………………………………………………………………………………………………..  o Nee, want………………………………………………………………………………………………………………….      Vraag 20; Heeft u nog op‐ en/of aanmerkingen voor de vragenlijst?            o

   

 

19   

Bijlage 5: Evaluatie vragenlijst Het Groene Woud Deze vragenlijst is afkomstig uit het rapport ‘Streekontwikkeling en gezondheid: Casus Het Groene  Woud’, uitgevoerd door Cloïn, van Rijsingen en van der Steen in 2013.    Deze  evaluatielijst is een vervolg op de vragenlijst ‘Streekontwikkeling en gezondheid’ die u bij de  oriëntatiefase van uw project naar alle waarschijnlijkheid heeft ingevuld.  Het doel van deze vragenlijst is om te kijken of het bewustzijn omtrent gezondheid vergroot is, en of  en hoe u met gezondheid aan de slag bent gegaan.   Hieronder volgt een introductie over de onderdelen van een gezonde leefomgeving en op welke  manier er aan een gezonde leefomgeving gewerkt kan worden.     Naar een gezonde leefomgeving  Gezondheid is belangrijk. Daar is iedereen het mee eens. De menselijke gezondheid is van veel  dingen afhankelijk; goede zorg, medicijnen, leefstijl en…….. je omgeving! De omgeving waarin je  woont, heeft namelijk invloed op je gezondheid. Hierbij gaat het niet alleen om de omgeving die  zichtbaar is, maar juist ook om de sociale elementen. Het Butterfly model is een wetenschappelijk  model dat weergeeft welke elementen uit de omgeving allemaal van invloed zijn op de gezondheid  van de mens. Het Butterfly model heeft twee vleugels. De ene vleugel is de biofysieke vleugel  waaronder de elementen; water, bodem, voedsel, esthetiek en natuur & biodiversiteit vallen. De  socio‐economische vleugel bestaat uit sociaal netwerk, economische situatie, persoonlijke  empowerment, ontwikkeling van jonge kinderen en deelname aan de maatschappij. Zie het figuur  hieronder.                                             Figuur 4 ‐ Butterfly model van gezondheid (van Leeuwen, 1999)       Het effect dat de omgeving op de menselijke gezondheid heeft is moeilijk te meten, omdat het, in  tegenstelling tot veel medicijnen, preventief werkt. Wel is in vele onderzoeken aangetoond dat een  gezonde leefomgeving van belang is voor de mensen die er wonen. Vandaar dat de provincie Noord‐ Brabant ernaar streeft om in de projecten die zij ondersteund of uitvoert het thema gezondheid mee  te nemen. Graag wil zij tijdens dit evaluatiemoment van u weten of u het thema gezondheid ook  daadwerkelijk in relatie tot uw project heeft gebracht en op welke manier dit tot stand is gekomen. 

20   

Om dit in kaart te brengen zijn er enkele vragen opgesteld, die hier meer duidelijkheid over kunnen  geven.     Algemene vragen    Vraag 1a; Wat is de naam van uw project?         Vraag 1b. Wat is uw naam en functie betreffend het project?        Vraag 2. In welke fase zit uw project?  o Uitvoering  o Afronding    Vraag 3. Is het thema gezondheid na het invullen van de eerste vragenlijst meer meegenomen  binnen het project dan aanvankelijk het plan was?   o Ja,  want………………………………………………………………………………………………….  o Nee     Vraag 4. Wanneer u in de toekomst een nieuw project zou starten, zou u dan het thema  gezondheid vanaf het begin meenemen?    o Ja, want ……………………….  o Nee, want ……………………    Vraag 5. Bent u na het invullen van de eerste vragenlijst en het daarop volgende gesprek meer  bewust geworden van thema gezondheid?  o Ja, want …………………………..  o Nee     Vraag 6. Met welke nieuwe partners werkt u samen/ heeft u samengewerkt tijdens uw project?  Dat wil zeggen, degene die u bij de oriëntatiefase van het project nog niet betrokken had.   Antwoordmogelijkheden;   (meerdere antwoorden mogelijk)  o Buurtorganisatie, nl. …………………………………..  o Streekorganisatie, nl. ………………………………….  o Natuurorganisatie, nl. ………………………………  o Zorgorganisatie, nl. …………………………..  o Recreatieorganisatie, nl. ……………………………  o Landbouworganisatie, nl. ……………………..  o Bedrijfsleven, nl. …………………  o Overheid, nl. ………………………………….  o Lokale organisatie, nl. ……………………………  o Overig, nl. …………………….............  o Er zijn verder geen nieuwe partners betrokken bij het project.     Vraag 7a. Denkt u tijdens het ontwikkelen van een project nu meer na over het thema gezondheid?   o Nee (ga verder naar vraag 8)  Ja (ga verder naar vraag 7b)    21   

Vraag 7b. Aan welke elementen van het Butterfly model denkt u extra wanneer u aan het thema  gezondheid denkt? (meerdere antwoorden mogelijk)  o Water  o Natuur & Biodiversiteit  o Voedsel  o Landschap (esthetische kwaliteit)  o Lucht  o Bodem  o Persoonlijk empowerment  o Ontwikkeling van jonge kinderen  o Deelname aan de maatschappij  o Sociaal netwerk  o Werkgelegenheid & Economische situatie    Hierna volgen vragen die specifiek gericht zijn op de elementen van het Butterfly model.     Vraag 8; Water   Water heeft op verschillende manieren een relatie met gezondheid. Als eerste waterkwantiteit, dit  houdt bijvoorbeeld in dat water niet meteen wegstroomt, maar vastgehouden moet worden, zodat  er in de zomer geen droogte heerst. Waterkwaliteit is ook een belangrijk thema. Zo moet zwemwater  veilig zijn om in te zwemmen en is de samenstelling van het water van belang voor het leven in het  water – en dus indirect belangrijk voor de mens. Het laatste punt is het zichtbaar maken van water.  Het is ook van belang dat het er mooi uitziet, wat ten goede komt aan het landschap, waardoor  mensen graag naar buiten gaan.     Heeft het element water in het project daadwerkelijk bijgedragen aan een verbetering van de  menselijke gezondheid? (één antwoord mogelijk)   o Ja  o Nee    Vraag 9; Natuur & Biodiversiteit  Veel mensen vinden het prettig om in een omgeving met veel natuur te wonen. Uit onderzoeken  komt naar voren dat natuur een positief effect heeft op de menselijke gezondheid, waarbij  toegankelijkheid en nabijheid van groen belangrijk zijn. Mensen gaan hierdoor vaak meer bewegen  en daarnaast is het ook goed voor de geest, omdat een mens eerder tot rust komt in een groene  omgeving. Naast deze directe gevolgen voor de mens, zijn natuur en biodiversiteit van belang voor  de balans van de omgeving. Wat indirect relevant is voor de grondstoffen en ruimte die we  gebruiken.    Heeft het element natuur&biodiversiteit in het project daadwerkelijk bijgedragen aan een  verbetering van de menselijke gezondheid? (één antwoord mogelijk)   o Ja  o Nee     

22   

Vraag 10; Voedsel  Voedsel heeft een belangrijke invloed op de menselijke gezondheid. Belangrijk is dat een mens  voldoende voedingsstoffen binnen krijgt om bijvoorbeeld van te groeien en weerstand tegen ziekten  op te bouwen. Tegenwoordig is het ook van belang dat je niet te veel eet.  Voor de lange termijn moet er ook voor gezorgd worden dat voedsel niet alleen maar uit het  buitenland gehaald wordt, maar dat er op meer lokale schaal, met lokale samenwerkingen,  geproduceerd wordt.     Heeft het element voedsel in het project daadwerkelijk bijgedragen aan een verbetering van de  menselijke gezondheid? (één antwoord mogelijk)   o Ja  o Nee    Vraag 11; Landschap  Met het thema landschap wordt de esthetische kwaliteit van de omgeving bedoeld, ofwel een mooie  of aantrekkelijke omgeving. Een mooie omgeving heeft een positieve invloed op het welbevinden van  de mens. Esthetische kwaliteit heeft te maken met een mooie inspirerende omgeving. Landschap  heeft vooral invloed op de mentale en spirituele gezondheid van de mens.    Heeft het element landschap in het project daadwerkelijk bijgedragen aan een verbetering van de  menselijke gezondheid? (één antwoord mogelijk)   o Ja  o Nee    Vraag 12; Lucht  Een schone lucht draagt bij aan de menselijke gezondheid. Als er een hoge concentratie van stoffen  als zwaveldioxide, fijn stof, stikstofdioxide, lood, benzeen en koolmonoxide in de lucht zit, kan dit  negatieve effecten hebben. Deze vervuiling kan beperkt worden door de uitstoot te verminderen of  door bijvoorbeeld de afstand tussen grote wegen en bevolkingskernen niet te klein te maken.     Heeft het element lucht in het project daadwerkelijk bijgedragen aan een verbetering van de  menselijke gezondheid? (één antwoord mogelijk)   o Ja  o Nee    Vraag 13; Bodem  Bodem is een belangrijk facet van de fysieke leefomgeving. Een gezonde bodem bevat geen  verontreinigingen, zoals zware metalen, heeft een veelzijdig bodemleven en een goede structuur. De  kwaliteit van onder andere bodem heeft invloed op flora en fauna, oftewel biodiversiteit, en  omgekeerd hebben flora en fauna invloed op de kwaliteit van onder andere bodem. De biodiversiteit  in Nederland is vaak direct afhankelijk van water of van de bodem. Het bodem‐ en watersysteem is  sterk afhankelijk van elkaar. Een gezonde bodem is een goede basis voor veel andere elementen.    Heeft het element bodem in het project daadwerkelijk bijgedragen aan een verbetering van de  menselijke gezondheid? (één antwoord mogelijk)   o Ja  o Nee       

23   

Vraag 14; Persoonlijk empowerment  Persoonlijke empowerment is het gevoel dat iemand controle heeft over het eigen leven en dus  eigen keuzes kan maken. Als iemand het gevoel heeft weinig controle over het eigen leven te  hebben, heeft dit een negatieve uitstraling op de gezondheid. Het draait erom dat je zelf actie kunt  ondernemen bijvoorbeeld ten goede van je gezondheid. Bereikbaarheid en toegankelijkheid van  instanties hoort hierbij, maar ook voorlichting en training over dit onderwerp.     Heeft het element persoonlijk empowerment in het project daadwerkelijk bijgedragen aan een  verbetering van de menselijke gezondheid? (één antwoord mogelijk)   o Ja  o Nee    Vraag 15; Ontwikkeling van jonge kinderen  Een belangrijk aspect van de sociale omgeving voor de gezondheid is de ontwikkeling van jonge  kinderen. Voor jonge kinderen is het belangrijk dat ze zich in een veilige omgeving verder kunnen  ontwikkelen. Ook natuur kan een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kinderen, door ze  hiermee in contact te brengen. Gebleken is dat vertrouwde, natuurlijke plekken dicht bij huis  mogelijkheden bieden voor vrije ontdekkingen en motoriekontwikkeling.     Heeft het element ontwikkeling van jonge kinderen in het project daadwerkelijk bijgedragen aan een  verbetering van de menselijke gezondheid? (één antwoord mogelijk)   o Ja  o Nee    Vraag 16; Deelname aan de maatschappij  De mate waarin een persoon in verbinding staat met de maatschappij heeft grote invloed op de  gezondheid. Deelname aan de maatschappij geeft een persoon het gevoel bij te dragen en bovendien  leidt dit tot meer sociale contacten. Meedoen en deelnemen aan de samenleving is niet voor  iedereen vanzelfsprekend. Belangrijk is dat toegankelijkheid van gebied/ de streek gestimuleerd  wordt en het aantal sociale contacten onder de doelgroep van een project.     Heeft het element deelname aan de maatschappij in het project daadwerkelijk bijgedragen aan een  verbetering van de menselijke gezondheid? (één antwoord mogelijk)   o Ja  o Nee    Vraag 17; Sociaal netwerk  Een andere belangrijke functie van de sociale omgeving voor de gezondheid is het sociale netwerk  van een persoon. De kwaliteit van het sociale netwerk heeft grote invloed op de wijze waarop een  persoon kan omgaan met schokkende levensgebeurtenissen. Mensen met veel sociale contacten  voelen zich gezonder, hebben een kleinere kans op het krijgen van hart‐ en vaatziekten en leven  langer. Mensen met meer groen in de omgeving voelen zich gezonder en minder eenzaam.    Heeft het element sociaal netwerk in het project daadwerkelijk bijgedragen aan een verbetering van  de menselijke gezondheid? (één antwoord mogelijk)   o Ja  o Nee       

24   

Vraag 18; Werkgelegenheid & economische situatie  Onder de economische ontwikkeling wordt de werkgelegenheid, recreatie en toerisme en  economische situatie verstaan en is van groot belang voor een gebied, maar ook voor individuen. Bij  een goede werkgelegenheid staan meer mensen in verbinding met de maatschappij, wat bijdraagt  aan je geestelijke gezondheid. Daarnaast is de persoonlijke economische situatie van mensen erg  belangrijk voor hoe mensen zich voelen; het kan zorgen wegnemen.   Een gezonde variërende lokale economie is hierbij erg van belang voor de leefbaarheid van een  gebied en dus indirect voor gezondheid.     Heeft het element werkgelegenheid & economie in het project daadwerkelijk bijgedragen aan een  verbetering van de menselijke gezondheid? (één antwoord mogelijk)   o Ja  o Nee    Vraag 19. Bent u naar aanleiding van het vorige gesprek en het invullen van de vragenlijst ander  gedrag gaan vertonen omtrent het thema gezondheid?   o Ja, namelijk……………………………………………………………………………………………………..  o Nee    Vraag 20. Heeft u voldoende handvaten (netwerk, kennis, voorbeelden) ontvangen van uw  alliantiemakelaar/ gezondheidsmakelaar om het thema gezondheid een extra impuls te geven in  het project?   o Ja (ga verder naar vraag 20a)  o Nee (ga verder naar vraag 21)    Vraag 20a. Op welke manier heeft u deze handvaten van uw alliantiemakelaar/  gezondheidsmakelaar gekregen en hoe hebben die u geholpen?            Vraag 21. Is er tijdens de uitvoering van het project iets veranderd met betrekking tot het thema  gezondheid?  o Nee  o Ja, namelijk………………………………………………………………………………………………………….    Vraag 22. Met de kennis die u nu heeft, wat zou er nog beter kunnen in uw project betreffende  gezondheid?            Vraag 23. Heeft u het doel bereikt wat u vooraf voor het project had opgesteld?  o Ja  o Nee  Vraag 24. Heeft u nog op‐ en/of aanmerkingen voor deze vragenlijst?      25   

Bijlage 6: Checklist PAC 1. Samenvatting aanvraag 1.1.

Naam project

1.2.

Korte omschrijving project

1.3.

Doel

1.4.

Financiën

1.5.

Opmerkingen

2. Inhoudelijke criteria score Eventuele toelichting 2.1. Hoe innovatief of experimenteel is het project (5 pnt. per onderdeel, één van vijf moet scoren) o nieuwe samenwerkingsverbanden tot gevolg heeft of stimuleert en/of; o nieuwe producten/resultaten oplevert (product/resultaat) en/of; o wordt gekenmerkt door een innovatieve aanpak (proces) en/of; o nieuwe doelgroepen benadert (doelgroep) en/of; o nieuw is in ons gebied. (max 25 punten) 2.2. Projecten dragen bij aan het ‘regionaal systeem’ van Het Groene Woud, door dit systeem te versterken of ontbrekende elementen in te vullen. Dit betekent dat het project invulling geeft aan behoeften van het gebied. Daarmee overstijgt het project het directe projectbelang en 26   

heeft het een functie voor de gehele streek. (10 punten) 2.3. Projecten moeten positief worden beoordeeld op basis van de bij de projectbeschrijving behorende duurzaamheidstoets. Zie opm. 1 (10 punten) 2.4. Geen bijdrage zal worden verstrekt aan éénmalige activiteiten, oftewel activiteiten die naar verwachting geen structureel karakter hebben of structurele effecten genereren, tenzij de activiteiten een aanjaagfunctie vervullen (10 punten) 2.5. Projecten moeten bottom-up tot stand komen. Projecten moeten in voldoende mate worden gedragen door lokale actoren (10 punten) 2.6. Het project past inhoudelijk binnen de visie en uitvoeringsstrategie met bijbehorende inhoudelijke thema’s van Het Groene Woud en het programma van de regeling op basis waarvan een bijdrage wordt gevraag. Naast samenwerkingsprojecten gaat het in het bijzonder om de thema´s: o Branding o Verbrede landbouw o streekgebonden, kleinschalige economie o Toerisme en recreatie o Biodiversiteit o Natuur en Landschap o Cultuurhistorie (10 punten) 2.7. Het project levert een bijdrage aan de economische ontwikkeling van het gebied (10 punten) 2.8. Extra punten (5 pnt. per onderdeel) Een bovenregionaal of transnationaal belang heeft (externe spinn-off); Een spin-off effect hebben. Niet alleen een voorbeeldfunctie, maar ook de start vormen voor

27   

veranderingen; kwetsbare groepen activeren in het sociale en economische leven; leiden tot een hogere arbeidsparticipatie van kwetsbare groepen; (max. 20 punten) 2.9. Expliciete bijdrage aan de versterking van de kernkwaliteiten van het Nationaal Landschap Het Groene Woud (15 punten) Totaal: Max. 9/120

3. Technische criteria (voorwaarde)

voldoet

voldoet niet

voldoet

voldoet niet

3.1. Bevat minimaal projecttitel, initiatiefnemer, doel, thema, activiteiten, resultaat, partners, planologische aspecten, planning, begroting, financiering en andere subsidieregelingen. 3.2. Projectvoorstel leidt tot daadwerkelijke uitvoering en niet alleen tot een onderzoeksrapport of studie 3.3. Project heeft een maximale looptijd 3.4. Project draagt bij aan vigerend beleid (b.v. bestemmingsplan) of sluit aan bij geldende rechten (b.v. eigendom); is hiermee dus niet in strijd. Eventuele toelichting:

4. Financiële criteria (voorwaarde) 4.1. Bijdragen uit reguliere budgetten zijn niet van toepassing (bv. Programma Beheer of landschapsbijdragen) 4.2. Er is geen sprake van subsidie in structurele kosten 4.3 Er is sprake van een eigen bijdrage (evt. in de vorm van uren) 4.4. Bijdragen van derden bestaan uit sponsering of andere subsidies 4.5. Het project is nog niet gestart 4.6. Het project heeft aandacht voor monitoring Voor Stichting Streekrekening:

28   

4.7. Alle andere mogelijke financiële bronnen zijn benut 4.8. Projectindiener heeft een Rabo Streekrekening (voorheen Isis rekening) Eventuele toelichting:

Pre-advies PAC

Opmerking 1 bij 2.4. In de bij de projectbeschrijving behorende duurzaamheidstoets moet de initiatiefnemer zelf de duurzaamheid van het project beschrijven. Deze wordt beoordeeld.

29   

Bijlage 7: Aanvraagformulier stimulering projectinitiatieven in Het Groene Woud Via dit aanvraagformulier wordt een bijdrage gereserveerd, pas na een positieve beoordeling van het  product (uitvoeringsgereed projectplan) wordt de bijdrage van maximaal € 5.000,‐ uitbetaald.   1 

Projectnaam   

2 

Gegevens Initiatiefnemer 

 

Initiatiefnemer 

Contactpersoon 

Adres/Woonplaats 

Telefoon 

@mail 

 

 

 

 

 

 

3 

Doel projectidee 

 

 

4 

Omschrijving projectidee 

 

 

5  

Hoe wordt bijgedragen aan de streekdoelen van Het Groene Woud 

 

 

6 

Waarom betreft het een  bovenlokaal/regionaal project 

 

 

7 

Locatie/projectgebied waar het project wordt uitgevoerd 

 

 

8 

Doelgroepen van het project  

 

 

9 

Regionale partners waarmee in het project wordt samengewerkt (minimaal 3) 

 

 

10   Welke van de partners heeft een streekrekeningnummer en wat is het IBAN‐rekeningnummer   

 

30   

11  Voorbereidingsperiode van idee naar uitvoeringsgereed projectvoorstel   

Planning start 

Planning oplevering 

 

 

 

12  Geraamde kosten (gespecificeerde begroting excl en incl btw bijvoegen, bv offerte)   

 

13  Gevraagde bijdrage (50% met max € 5.000,‐)                                                

 

14  Eigen bijdrage   

Eigen geld 

 

 

Vrijwilligersuren  

Eigen personeel 

(à € 20,‐ per uur) 

(à   € 30,‐ per uur) 

 

 

Anders in natura 

 

15  Activiteiten/hulp waarvoor de gevraagde bijdrage wordt ingezet   

 

16  Opmerkingen   

 

  Toelichting Stimulering projectinitiatieven in Het Groene Woud   Om de uitvoering c.q. de projectenstroom te stimuleren, wordt voorgesteld partners in de streek op te roepen  met nieuwe projectideeën te komen, die met hulp van het Streekhuis worden ontwikkeld tot  uitvoeringsprojecten.  Ter stimulering draagt het Streekhuis maximaal € 5.000,‐ bij aan de ontwikkeling van het idee tot projectplan.  Voorwaarden:  -

 

Het idee draagt bij aan de streekdoelen (visie, uvp).  Het betreft een regionaal/bovenlokaal idee, dat met de bijdrage van het Streekhuis wordt uitgewerkt  tot een uitvoeringsgereed projectplan; de bijdrage is in eerste instantie niet bedoeld voor de  uitvoering van het project  Er is sprake van minimaal 3 samenwerkende partijen, waarvan er zeker 1 een streekrekening heeft  De initiatiefnemer levert zelf ook een aantoonbare bijdrage (in geld, uren en/of natura)  Aanvragen kunnen worden ingediend bij het Streekhuis  De bijdrage wordt achteraf betaald als het product (uitvoeringsgereed projectplan) er is. De  projectadviescommissie (PAC) beoordeelt het product.     

31   

Uitwerking voorwaarden  Regionaal  -

Regionaal werkende partijen of 3 verspreid liggende lokale partijen, die regionaal samenwerken en  waarbij de doelstelling bovenlokaal is. De wil tot samenwerking wordt in het projectplan schriftelijk  aangetoond.  - Bij uitzondering een lokaal project met regionaal effect/uitstraling (mijn locatie doet wat voor de  regio, niet de regio komt naar mijn locatie). In dat geval moet het organiseren van dat regionale effect  een onlosmakelijk deelproduct van het projectplan zijn.   - Zowel het idee als het uitvoeringsgerede projectplan zijn regionaal.    Uitvoeringsgereed  -

Het projectplan bevat de uitwerking van doelen, activiteiten (afrekenbare producten), deelnemende  en betrokken partijen, sluitende begroting en financiering.  - Er moet zicht zijn op uitvoering, met of zonder subsidie.    Eigen bijdrage  -

 

De eigen bijdrage (en/of bijdragen van derden) is minimaal 50%, oftewel het Streekhuis verdubbelt de  eigen inzet tot maximaal € 5.000,‐.  Inzet van vrijwilligersuren als eigen bijdrage is mogelijk à € 20,‐ per uur, de inzet van eigen personeel à  € 30,‐ per uur. Deze bijdragen worden dus niet uitbetaald.  Een eigen bijdrage in natura is mogelijk, deze uitdrukken/waarderen in euro’s. 

 

32   

Bijlage 8: Intakeformulier Streekhuis Het Groene Woud 1 

Projectnaam   

2a  Gegevens projectorganisatie   

Initiatiefnemer 

Contactpersoon 

Adres/Woonplaats 

Telefoon 

@mail 

 

 

 

 

 

 

2b  Contactpersoon binnen Streekhuis 

Adres 

Telefoon 

@mail 

 

 

 

 

 

3 

Doel project 

 

 

4 

Activiteiten 

 

 

5 

Exacte locatie/projectgebied waar het project wordt uitgevoerd 

 

 

6 

Beoogd resultaat van het project 

 

 

7 

Partners waarmee in het project wordt samengewerkt 

 

 

8 

Planologische aspecten 

 

 

9 

Uitvoeringsperiode 

 

Planning start project 

 

 

Planning afronding project 

 

10  Geraamde kosten    

 

Financiering door                          Instantie + bedrag 

Bijdrage 

33   

aangevraagd/toegezegd   

 

 

 

 

Evt. rekeningnummer Rabo   Streekrekening 

 

 

 

 

 

 

 

Eigen bijdrage 

 

11  Opmerkingen   

 

  Toelichting intakeformulier  Doel van dit formulier is om de medewerkers van Streekhuis Het Groene Woud een eerste indruk te  geven van het projectidee. U krijgt dan aanbevelingen en tips. Daarna volgt eventueel een  uitgebreidere projectbeschrijving gebaseerd op de desbetreffende regeling.    01. Projectnaam  Titel van het project. Het is handig als de titel helder en consequent is voor latere briefwisseling.    02. Gegevens projectorganisatie  2a .Naam (+ organisatie), adres, postcode, woonplaats, telefoonnummer(s) en mailadres van de  waarschijnlijke initiatiefnemer én contactpersoon, verantwoordelijk voor het project en de latere  uitvoering van het project.  2b. Naam, telefoonnummer en mailadres van de contactpersoon binnen het Streekhuis, indien  bekend.    03. Doel project  Doel(en) van het project, eventueel subdoelen. Zo concreet mogelijk aangeven wat met het project  zal worden bereikt (indien mogelijk kwantificeren).    04. Activiteiten  De globaal te ondernemen activiteiten en stappen/fasen in het project    05. Locatie/projectgebied waar het project wordt uitgevoerd  Op welk gebied heeft het project betrekking, is het gebiedsdekkend of betreft het een specifieke  locatie of een deelgebied. De topografische ligging van het gebied.    06. Beoogd resultaat van het project  Wat is er gerealiseerd als het project klaar is (wat krijgt de streek voor haar geld).    07. Partners waarmee in het project wordt samengewerkt  Met welke partners wordt in het project naar verwachting samengewerkt, wie trekt de kar, wie doet  mee en wie begeleidt. Wordt er samen met anderen een samenwerkingsverband of arrangement  gevormd. Is er sprake van een organisatievorm (bijvoorbeeld een stichting).  34   

  08. Planologische aspecten  Indien van toepassing dient duidelijkheid gegeven te worden of het project past in het  bestemmingsplan (is er een bouwvergunning afgegeven, danwel aangevraagd), maar ook informatie  m.b.t. eventueel noodzakelijke vergunningen (ontgrondingen, water, natuurbeschermingswet etc.).    09. Uitvoeringsperiode  Eerste indicatie wanneer het project start en wanneer het wordt beëindigd.     10. Geraamde kosten en financiering (indicatief)  Eerste ruwe inschatting van de totale kosten van het project (incl. BTW), indien mogelijk per  onderdeel (maar niet noodzakelijk). Bij wie wordt om financiering gevraagd en geef aan of de  bijdrage aangevraagd is of al is toegezegd. Wat is de eigen bijdrage (kan ook inbreng in eigen tijd  zijn.)    11. Opmerkingen  Eventuele aanvullende opmerkingen die nog van belang kunnen zijn. Ook heeft u hier gelegenheid  om vragen te stellen aan het Streekhuis. 

 

 

35   

Bijlage 9: Literatuuronderzoek ‘Gezondheid in de hulpvraag aan het Streekhuis’ Om gezondheid in de hulpvraag aan het Streekhuis te krijgen, is kennis over gedragsverandering en  ‐beïnvloeding nodig. In deze bijlage wordt allereerst de keuze voor de voorlichtingsmatrix ten  opzichte van het GVO model gebruikt in 2013 besproken. Vervolgens worden twee persuasieve  voorlichtingsmodellen behandelt. Het eerste model –de voorlichtingsmatrix van McGuire ‐ geeft de  fasen van gedragsverandering weer en hoe de variabelen van de boodschap hierop van invloed zijn.  Het tweede model – het Elaboration Likelihood Model ‐ geeft weer hoe de verwerking van de  boodschap door de ontvanger kan leiden tot een attitudeverandering. Vervolgens worden de, in het  eerste model besproken, vier variabelen van de boodschap uiteengezet. Factoren die de  betrouwbaarheid van een bron bepalen worden besproken, er wordt uitgelegd hoe een boodschap  ingevuld kan worden om de ontvanger te beïnvloeden en de eigenschappen van de verschillende  mogelijke kanalen en de ontvanger worden op een rijtje gezet. Bij enkele van deze factoren wordt  achtergrondinformatie betreffende Het Groene Woud gegeven. Deze informatie wordt vervolgens in  hoofdstuk 12 van het rapport gebruikt om keuzes in de communicatie naar de initiatiefnemer te  onderbouwen.  

9.1 Voorlichtingsmatrix   Om tot duurzame gedragsverandering te komen, moet deze per stap bekeken worden. Het is dus  belangrijk om inzicht te verkrijgen in deze stappen. In 2013 werd een model gekozen om de  methodiek te onderbouwen: het GVO model. Het model bestaat uit zes stappen, de methodiek  ontwikkeld voor Het Groene Woud heeft als doel de eerste drie stappen van het hieronder  weergegeven model (tabel 1) te voltooien. Dan is er namelijk bewustwording bereikt.  Stap in het  proces  Openstaan  Begrijpen  Willen/motivatie 

Onderdelen van de stap  ‐ ‐ ‐

‐ Kunnen 

‐ ‐

Doen  Blijven doen 

‐ ‐ ‐

Er is aandacht voor het onderwerp gezondheid, het sluit aan bij  behoeftes binnen het streekhuis en van initiatiefnemers.  Ik begrijp wat het begrip gezondheid inhoud. De voordelen van het integreren van gezondheid in projecten en  besluitvorming zijn duidelijk, evenals de nadelen wanneer dit niet  gebeurt.  Ik heb een intrinsieke motivatie om gezondheid te integreren in  projecten en besluitvorming.  De benodigde vaardigheden om gezondheid in projecten en  besluitvorming te integreren zijn (naar mijn idee) aanwezig.  Er is een concrete planning/taakverdeling wie welke stappen  onderneemt om gezondheid in projecten te integreren.  Gezondheid is geïntegreerd in projecten en besluitvorming.  Er zijn vervolgafspraken gemaakt nadat gezondheid is geïntegreerd in  projecten en besluitvorming.  Bewoners van het Streekhuis benadrukken tegenover elkaar wat er goed  gaat tijdens het integreren van gezondheid in projecten en  besluitvorming.  

Tabel 1 ‐ Stappen in het GVO Model (Vilans, 2007) 

36   

Zodra de eerste drie stappen ‘openstaan, begrijpen en willen’ voltooid zijn, is er volgens het model  ruimte om tot een daadwerkelijke gedragsverandering te komen.  Zoals hierboven uitgelegd richt het GVO‐model zich erop individuen te stimuleren zich gezonder te  gedragen, om zo gezondheidsproblemen te voorkomen of te behandelen. Omdat in dit project niet  zozeer het creëren van gezond gedrag, maar het creëren van een intrinsieke motivatie om het  onderwerp gezondheid op te pakken een doel is, is de voorlichtingsmatrix van McGuire (tabel 2) een  beter middel om de gedragsverandering weer te geven. Deze matrix geeft weer welke zaken er  belangrijk zijn bij het plannen en uitvoeren van voorlichting en hoe deze zaken ervoor kunnen zorgen  dat een boodschap zo overtuigend mogelijk is. Dit geeft een duidelijker beeld van de concrete  invulling van de communicatie.  Daarbij is de mening van anderen ook erg belangrijk om te inspireren  en overtuigen.  

Effect

Bron

Bericht

Kanaal

Ontvanger

Aandacht Begrip Attitudeverandering Intentieverandering Gedragsverandering Gedragsbehoud Tabel 2 ‐ Voorlichtingsmatrix (McGuire, 1985) 

In plaats van de fases willen en kunnen, heeft de voorlichtingsmatrix de fases attitudeverandering en  intentieverandering. De fase attitudeverandering draait om de eigen mening over het nieuwe gedrag,  in dit geval het belang van het thema gezondheid in projecten. In deze fase is het belangrijk dat de  voor‐ en nadelen van het nieuwe gedrag bekend zijn zodat de nieuwe houding tegenover gezondheid  ondersteund wordt door goede argumenten. De fase intentieverandering gaat over de mening van  anderen, zodra deze het belang van gezondheid bevestigen, kan er gedragsverandering plaatsvinden.  Bewustwording is in deze matrix bereikt als de fases aandacht en begrip doorlopen zijn.  

9.2 Voorlichtingsmatrix van McGuire Eerder – in paragraaf 5.4 van het rapport ‐ is het GVO model besproken. Dit model heeft als doel  gezondheidsproblemen te voorkomen door mensen te ondersteunen bij het creëren van gezond  gedrag. Dit model is gebaseerd op de voorlichtingsmatrix van McGuire (1985), waarin de zes fases  van gedragsverandering beschreven worden. Omdat in dit project niet zozeer het creëren van gezond  gedrag, maar het creëren van een intrinsieke motivatie om het onderwerp gezondheid op te pakken  een doel is, wordt hier verder ingegaan op de voorlichtingsmatrix van McGuire. Dit model geeft weer  welke zaken er belangrijk zijn bij het plannen en uitvoeren van voorlichting en hoe deze zaken ervoor  kunnen zorgen dat een boodschap zo overtuigend mogelijk is.   In het GVO model zijn enkel de zes fasen van gedragsverandering weergegeven, in de  voorlichtingsmatrix is er een toevoeging van de vier voorlichtingsvariabelen die deze fasen  beïnvloeden. Deze vier variabelen zijn in tabel 2 horizontaal weergegeven. In ieder vak van de tabel  kunnen aandachtspunten ingevuld worden die bijdragen aan een overtuigende boodschap.   De bron is degene die de boodschap verstuurt. De overtuigingskracht van de bron neemt toe  naarmate deze voldoet aan drie eisen, deze worden nader besproken in paragraaf xxx van deze  bijlage.   37   

  De vorm en inhoud van het bericht zijn ook van grote invloed op de overtuigingskracht van de  boodschap. De inhoud van de boodschap is sterk wanneer deze bestaat uit goede argumenten en  duidelijke conclusies. Wanneer de boodschap helder, licht humoristisch en op de juiste snelheid is  wordt deze als overtuigender ervaren.  Meer hierover is te vinden in paragraaf 9.6.  De voorlichtingsvariabele kanaal gaat over de wijze waarop de boodschap naar de ontvanger  verzonden wordt. De keuze voor een kanaal is onder andere afhankelijk van budget, doelgroep en  het gewenste effect. Meer hierover in paragraaf 9.7.  De laatste voorlichtingsvariabele die de overtuigingskracht van de boodschap kan beïnvloeden is de  ontvanger. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om demografische kenmerken, maar ook de betrokkenheid  bij het onderwerp. Zoals verder besproken in paragraaf 9.3 is de betrokkenheid van de ontvanger bij  het onderwerp van de boodschap een belangrijke factor in de motivatie tot verwerking ervan.   De verschillende fasen in dit model zijn vrijwel gelijk aan de fasen in het GVO model en zij in  paragraaf 5.4 van het rapport al kort besproken. Er zijn echter enkele verschillen en de  voorlichtingsmatrix is iets uitgebreider in toelichting van deze fasen. Daarom worden de  gedragsveranderingsfasen in de voorlichtingsmatrix hier opnieuw toegelicht.   De eerste fase is ‘aandacht’. In deze fase moet de boodschap de aandacht van de ontvanger trekken.   Wanneer er aandacht voor de boodschap is, is het belangrijk dat de ontvanger de inhoud van de  boodschap begrijpt. Dit is de fase ‘begrip’. Vervolgens is er de fase ‘attitudeverandering’. In deze fase  is het doel dat de boodschap de ontvanger in staat stelt om de voor‐ en nadelen af te wegen en  hierop gebaseerd een oordeel te vormen over de boodschap.  Dit oordeel kan leiden tot de gewenste  attitudeverandering. Meer over de factoren die van invloed zijn op deze afweging zijn te vinden in  paragraaf 9.3 over het Elaboration Likelihood Model.  Een verandering van attitude leid niet altijd direct tot een gedragsverandering. De subjectieve norm  is ook een belangrijke determinant van gedrag en is van grote invloed op de intentie tot een  bepaalde gedraging. Deze norm bestaat uit de sociale druk van belangrijke anderen uit de omgeving  van de ontvanger (Ajzen, 1991). Pas wanneer de subjectieve norm de boodschap bevestigd, volgt er  een intentieverandering. Dit leidt ertoe dat de ontvanger zich in wil spannen om gedragsverandering  te bewerkstelligen. De belangrijkste fase in het model is de daadwerkelijke gedragsverandering. De  boodschap is geaccepteerd door de ontvanger en het gedrag is op de boodschap aangepast. Om de  gedragsverandering in stand te houden moet de ontvanger voorzien worden van informatie die de  juistheid van de gedragsverandering benadrukt (Renes & Putte, 2011).    Belangrijk bij dit model is dat het ‘voltooien’ van een fase niet per definitie inhoud dat men in de  volgende fase beland en fases niet altijd per definitie chronologisch doorlopen worden (McGuire,  1985)  

9.3 Elaboration likelihood model  Het Elaboration Likelihood Model (ELM)van Petty en Caciopppo (1986) is gebaseerd op het principe  dat het succes van de boodschap afhangt van de wijze van verwerking ervan. Het model onderscheid  twee wijzen waarop mensen informatie kunnen verwerken; de centrale en perifere route. De  centrale verwerking van de boodschap heeft de voorkeur, omdat er bij deze route een hoge mate  38   

van elaboratie bestaat. Dit houd in dat de ontvanger een grote inhoudelijke aandacht voor de  boodschap heeft, waardoor een attitudeverandering bereikt via deze route ingrijpender en beter  bestand tegen tegenargumenten is. Wanneer informatie wordt verwerkt via de perifere route is er  een lage mate van elaboratie en meer aandacht voor de vorm dan voor de inhoud van de boodschap.  Het volledige model is weergegeven op figuur 5.   

  Figuur 5 ‐ Elaboration Likelihood Model (Petty & Cacioppo, 1986) 

Of een boodschap via de centrale route verwerkt wordt, is afhankelijk van verschillende factoren,  zoals te zien op figuur 5. Allereerst is de motivatie tot verwerking belangrijk, de boodschap moet de  ontvanger aansporen tot nadenken. Deze motivatie is groter wanneer men persoonlijk betrokken is,  de boodschap uit verschillende en uiteenlopende argumenten bestaat en wanneer deze  gepresenteerd wordt door verschillende bronnen. Verder zijn ook persoonlijke kenmerken hier van  belang, wanneer een persoon een natuurlijke behoefte heeft om ergens dieper over na te denken,  zal deze boodschappen sneller via de centrale route verwerken dan een persoon die deze behoefte  niet heeft.     De volgende stap die bepaald of de boodschap via de centrale route verwerkt wordt is de  mogelijkheid van de ontvanger tot verwerking van de boodschap. Dit wordt mede bepaald door de  hoeveelheid voorkennis van de ontvanger, maar ook door de storende factoren in de omgeving. Ook  een duidelijke en begrijpelijke inhoud van de boodschap draagt hier aan bij.   Wanneer de boodschap centraal is verwerkt, wordt er een oordeel over de boodschap gevormd.  Wanneer er óf geen motivatie tot verwerking óf geen mogelijkheid tot verwerking is, óf het oordeel  over de boodschap is neutraal, maar er wel perifere triggers aanwezig zijn in de boodschap, wordt  deze perifeer verwerkt. Perifere triggers kunnen bijvoorbeeld zijn het verbinden van een beloning  39   

aan het vertonen van het in de boodschap gewenste gedrag of de boodschap door een ‘bekende’  bron te laten zenden. Deze bekende bron is vaak een tv‐persoonlijkheid (Röling, 1994). Bij deze  verwerking is er veel aandacht voor de vorm en minder voor de inhoud van de boodschap. Een  perifere verandering van de attitude is slechts oppervlakkig en gemakkelijk te beïnvloeden. Als er  geen perifere triggers aanwezig zijn, blijft de initiële attitude van de ontvanger ten opzichte van de  boodschap onveranderd.   Wanneer het oordeel positief of negatief is, kan dit leiden tot een verandering van de cognitieve  structuur. Dit is een aanpassing van de denkpatronen van de ontvanger. Wanneer deze verandering  plaatsvind, volgt een positieve of negatieve verandering van de attitude.   Niet op alle factoren is invloed uit te oefenen. Bijvoorbeeld lage neiging tot nadenken of weinig  betrokkenheid. Deze personen die deze kenmerken hebben zijn te betrekken door een aantal  perifere kenmerken aan de boodschap toe te voegen (Petty & Cacioppo, 1986). 

9.5 Bron: overtuigingskracht van het Streekhuis Het Groene Woud  Zoals in paragraaf 1 vermeld wordt de overtuigingskracht van een bron bepaald door drie factoren.  Allereerst moet de bron geloofwaardig zijn. Dit is met name als men de bron als competent en  oprecht wordt beschouwd. Ook wordt de betrouwbaarheid vergroot wanneer de ontvanger de  indruk heeft dat de bron er geen voordeel bij heeft wanneer de boodschap wordt geaccepteerd.  Verder kan ook de macht die de bron heeft bijdragen aan de acceptatie van de boodschap. Wanneer  er een beloning of straf tegenover het wel of niet accepteren van de boodschap gesteld kan worden,  zijn ontvangers sneller geneigd zich naar de wens van de zender schikken. Ten slotte draagt de  aantrekkelijkheid van de bron bij aan de overtuigingskracht. Dit is met name belangrijk wanneer de  boodschap niet sterk genoeg is (McGuire, 1985).   Verschillende eigenschappen van de bron hebben invloed op de overtuigingskracht ervan, deze zijn  allen besproken in paragraaf 6.3 van deze bijlage. De bron is in dit geval het Streekhuis van Het  Groene Woud. Allereerst worden er in de voorlichtingsmatrix van McGuire drie factoren genoemd;   geloofwaardigheid, macht en in hoeverre de bron baat heeft bij acceptatie van de boodschap.  Allereerst is de beoordeling van de geloofwaardigheid van het Streekhuis grotendeels afhankelijk van  eerdere ervaringen en deze kan hierdoor per initiatiefnemer verschillend zijn. Het Streekhuis kan hier  zelf invloed op uitoefenen door beloftes waar mogelijk na te komen. Verder heeft, wanneer het  thema gezondheid in de criteria van de PAC wordt opgenomen, het Streekhuis in zekere zin de macht  om een beloning tegenover het accepteren van de boodschap te stellen. Dit draagt bij aan de macht  die de bron uitstraalt, waardoor ontvangers sneller geneigd zijn zich naar de boodschap te schikken.   Ten slotte heeft het Streekhuis zelf niet direct baat bij acceptatie van de boodschap, maar  gezondheid is een belangrijk thema in Het Groene Woud en het beleid van de Provincie Noord‐ Brabant, waar Het Groene Woud onder valt. In principe heeft het Streekhuis voordeel bij acceptatie  van de boodschap, omdat dit aansluit bij de doelen van de organisatie.   Verder heeft geloofwaardigheid, qua kenmerken, veel raakvlakken met autoriteit. Wanneer  personen autoritair zijn, zijn mensen op basis van de kenmerken van autoriteit geneigd te luisteren  naar wat deze persoon zegt. De nog niet genoemde kenmerken van autoriteit kunnen ingezet  worden om de indruk te wekken autoritair te zijn. Ook draagt de aantrekkelijkheid van de bron bij  aan de overtuigingskracht. Dit is met name belangrijk wanneer de boodschap niet sterk genoeg is 

40   

(McGuire, 1985). Schijnbare autoriteit en aantrekkelijkheid worden in de praktijk veelal gebruikt om  te misleiden en zouden daarom geen doel moeten zijn op het Streekhuis.  Uit het literatuuronderzoek is ook gebleken dat de mens van nature een positievere houding heeft  tegenover personen (bronnen) die zij sympathiek vinden. De medewerkers van het Streekhuis  behoren in principe tot de bron van de boodschap. Zodra er contact is tussen de initiatiefnemer en  een medewerker van het Streekhuis bevind de gedragsverandering zich in de ideale situatie in de  laatste, zesde fase. Wanneer een initiatiefnemer de medewerkers dus als sympathiek beoordeeld (en  deze de juistheid van het nieuwe gedrag benadrukt), kan dit bijdragen aan het gedragsbehoud.  Fysieke aantrekkelijkheid en similariteit zijn factoren die de mate van sympathie mede beïnvloeden,  maar het zou, zoals eerder gesteld, geen doel moeten zijn om deze aspecten op het Streekhuis na te  streven. Wel is de vertrouwdheid bijvoorbeeld te beïnvloeden door foto’s van de medewerkers op de  website te zetten en kunnen de medewerkers complimenten maken tegenover de initiatiefnemer  wanneer deze gezondheid in zijn project heeft verwerkt.   In sommige gevallen zullen er meerdere bronnen zijn, wanneer dit het geval is zullen de gewenste  eigenschappen voor de desbetreffende bron in een bepaalde fase gegeven worden. Hier wordt  vervolgens een passende bron bij gezocht.  

9.6 Bericht: Zes basisprincipes van overtuiging  Volgens R.B. Cialdini (2009), zijn er zes wetenschappelijk onderbouwde manieren om personen te  overtuigen. Deze overtuigingswijzen worden veel ingezet door bijvoorbeeld reclamemakers en  autodealers, maar zijn op subtielere wijze ook te gebruiken om initiatiefnemers te overtuigen van het  belang van en de kansen bij het thema gezondheid. Deze overtuiging is nodig om het thema  gezondheid in de hulpvraag aan het Streekhuis te krijgen. De zes basisprincipes zijn wederkerigheid,  commitment en consistentie, sociale bewijskracht, sympathie, autoriteit en schaarsheid. In de  hieronder volgende paragrafen worden de basisprincipes kort uitgewerkt en worden er voorbeelden  gegeven. 

9.6.1 Wederkerigheid  Het eerste basisprincipe van beïnvloeding is wederkerigheid. Als iemand iets ontvangt, een cadeautje  of een gunst, voelt hij of zij zich verplicht iets terug te doen. Dit is in de meeste gevallen een  onbewust proces, doordat de sociale verplichting hiertoe normaal gevonden wordt. Zelfs wanneer  het cadeau of de gunst iets is waar de ontvanger niets aan heeft, blijft het gevoel ontstaan dat er een  ‘schuld’ is die ingelost moet worden (Cialdini, 2009). Uit onderzoek is gebleken dat zelfs wanneer  men iets ontvangt van een totaal onbekende, hier iets tegenover staat. Een onderzoeker stuurde  kerstkaarten naar onbekenden, waarop hij van bijna iedereen een kaart terug kreeg en zelfs van  enkele personen jaarlijks een kaart kreeg (Kunz & Woolcott, 1976).  Om ervoor te zorgen dat geschenken of gunsten het meeste impact hebben, moeten deze voldoen  aan drie voorwaarden, ze moeten onverwacht, betekenisvol en persoonlijk zijn. Een goed voorbeeld  van de invloed van het voldoen aan deze drie voorwaarden is een onderzoek uitgevoerd door Fisher,  Rind, Strohmetz en Lynn in 2002 over het gebruik van pepermunt om de fooi in een restaurant te  verhogen. Dit onderzoek ging uit van drie scenario’s; allereerst gaf de ober enkel een pepermuntje bij  de rekening, een betekenisvol geschenkje omdat de meeste mensen na een restaurantbezoek graag  een pepermuntje eten. In het tweede scenario gaf de ober twee pepermuntjes per persoon bij de  rekening. Hierdoor wordt het geschenkje naast betekenisvol ook onverwacht, omdat men niet  41   

verwacht twee pepermuntjes te krijgen. In het derde en laatste scenario gaf de ober eerst iedere gast  één pepermuntje, om even later terug te komen met voor iedereen nóg een pepermuntje en de  mededeling ‘dat zij zulke aardige mensen zijn’. In het eerste scenario was de fooi 3% hoger dan  wanneer er geen pepermuntje werd aangeboden, in het tweede 14% en bij het laatste scenario steeg  de fooi met gemiddeld 23 procent. In dit onderzoek wordt gesteld dat, wanneer een geschenk of  gunst voldoet aan deze drie voorwaarden, de intrinsieke motivatie om het gedrag van de ‘gever’ te  kopiëren bij de ‘ontvanger’ toeneemt. Dit onderzoek is uitgevoerd met pepermuntjes, dit geeft aan  dat een geschenk niet duur of groot hoeft te zijn om invloed te hebben op het principe van  wederkerigheid.  9.6.2 Commitment en consistentie Men bepaalt gedrag aan de hand van eerdere uitingen of gedragingen. De mens heeft namelijk de  natuurlijke behoefte om consequent te zijn, er ontstaat een bepaalde commitment aan het eerdere  gedrag. Zodra men een keuze maakt of een standpunt inneemt, ontstaat de behoefte zich te  gedragen in overeenstemming hiermee. Dit commitment zorgt ervoor dat men gemakkelijker  besluiten neemt. Het is immers niet nodig om voor ieder besluit nieuwe informatie te verwerken  wanneer het besluit genomen wordt op basis van eerdere uitingen of gedragingen. Ook zorgt deze  consistentie voor een goede indruk bij anderen (Cialdini, 2009). Inconsistentie wordt over het  algemeen als een onaangename karaktertrek gezien (Asch, 1946) (Allgeier, Byrne, Brooks, & Revnes,  1977).   Een onderzoek dat de werking van dit principe onderstreept, is in 1975 door Moriarty uitgevoerd. In  dit experiment ging de onderzoeker naar het strand, waar hij vlak naast iemand (de proefpersoon)  ging liggen, luisterende naar zijn radio. Na een tijdje stond hij op om te gaan zwemmen. In de periode  dat hij aan het zwemmen was, kwam een andere onderzoeker (de ‘dief’) naderbij en deed een poging  om de radio te stelen. In deze situatie deden slechts vier van de 20 proefpersonen een poging de dief  tegen te houden. Wanneer de onderzoeker echter, voordat hij naar de zee liep om te gaan  zwemmen, aan de proefpersoon vroeg of deze even op zijn spullen wilde letten, deden 19 van de 20  proefpersonen een poging om dezelfde dief tegen te houden (Moriarty, 1975).  Dit onderzoek geeft weer dat men handelt naar een belofte. Een ander onderzoek wijst echter uit dat  het – al dan niet bewust ‐  innemen van een standpunt over een bepaalde kwestie ook een effect  heeft op het gedrag. In dit experiment ging een onderzoeker die zich voordeed als vrijwilliger in een  wijk deur aan deur vragen of men een bumpersticker met de tekst ‘rijd voorzichtig’ op zijn auto wilde  plakken. Bijna iedereen voldeed aan dit kleine verzoek. Enkele weken later kwam een andere  onderzoeker bij dezelfde personen aan de deur met een ander, groter verzoek. Deze ‘vrijwilliger’  vroeg of de proefpersoon zijn of haar tuin beschikbaar wilde stellen voor het plaatsen van een groot  bord met de boodschap ‘rijd voorzichtig’. Niet iedereen stemde in met het plaatsen van het enorme  bord, (17% zei ja), maar ruim 76% van de proefpersonen gaf toestemming om gebruik te maken van  de tuin voor het verkondigen van de boodschap op een subtielere wijze. Een verklaring hiervoor is  dat men handelt in overeenstemming met de nieuw verworven attitude ten overstaande van de  boodschap. Zodra zij toestemden de bumpersticker op de auto te plakken, werd er een bepaald  commitment aan de boodschap gecreëerd en het zelfbeeld van de personen dus gemanipuleerd  (Freedman & Fraser, 1966).   

42   

Een belofte of verplichting is pas van direct invloed op het zelfbeeld als deze actief, publiek, moeilijk  uit te voeren en vrijwillig op zich genomen is.  Wanneer een persoon een verplichting actief op zich neemt, bijvoorbeeld door het ondertekenen  van een formulier, is de kans groter dat hij of zij deze verplichting daadwerkelijk uitvoert. Personen  die een verplichting actief op zich nemen, schrijven deze beslissing in sterkere mate toe aan  persoonlijke normen en waarden (Cioffi & Garner, 1989).  Een publieke belofte is van invloed op het zelfbeeld omdat men de natuurlijke behoefte heeft een  consistente indruk te maken. Zoals eerder beschreven wordt inconsistentie als een onaangename  karaktertrek gezien. Hoe openlijker een belofte wordt gedaan of standpunt wordt ingenomen, hoe  moeilijker het is om er niet aan te voldoen (Schlenker, Dlugolecki, & Doherty, 1994) (Tedeschi,  Schlenker, & Bonoma, 1971).  Hoe meer moeite een persoon moet doen om een verplichting aan te gaan, hoe sterker deze van  invloed is op het zelfbeeld. Men hecht meer waarde aan zaken die veel inspanning hebben gekost  om te bereiken (Gerard & Mathewson, 1966).  De belangrijkste eigenschap waaraan een verplichting moet voldoen om invloed te hebben op het  zelfbeeld, is dat deze vrijwillig aangegaan moet zijn. Onderzoek heeft namelijk vastgesteld dat,  wanneer iemand denkt gedrag te hebben gekozen zonder dat krachtige druk van buitenaf hier een  rol in heeft gespeeld, diegene hiervoor innerlijke verantwoordelijkheid aanvaard. Deze innerlijke  verantwoordelijkheid zorgt ervoor dat men het gewenste gedrag consistent vertoont (Freedman J. ,  1965).  

9.6.3 Sociale bewijskracht  Men bepaalt de juistheid van gedrag aan de hand van de mate waarin anderen dit gedrag vertonen  (Cialdini, 2009) De invloed van de acties van personen om ons heen op eigen gedrag, wordt ook wel  sociale bewijskracht genoemd. Zelfs hoe men pijn ervaart wordt beïnvloed door sociale bewijskracht.  Een experiment waarin de proefpersoon elektrische schokken krijgt toegediend laat dit zien.  Wanneer er een ander in dezelfde ruimte aanwezig is die deze elektrische schokken ondergaat alsof  ze totaal geen pijn deden, ervaart de proefpersoon daadwerkelijk minder pijn dan wanneer deze  tweede persoon niet aanwezig was. Dit bleek niet alleen uit metingen waarin de proefpersoon zelf de  mate van pijn aangaf, maar ook uit lichamelijke metingen (Craig & Prkachin, 1978).   Een belangrijk fenomeen hierbij is ‘pluralistische onwetendheid’. Dit begrip is uit te leggen aan de  hand van een voorbeeld; wanneer een noodsituatie niet de indruk geeft een noodsituatie te zijn,  weegt een individu zijn reactie op deze situatie af aan de houding van de personen om hem heen.  Wanneer deze personen geen blijk van ongerustheid geven, komt het individu tot de conclusie dat er  niets aan de hand is. Men wil niet afwijken van de sociale norm en laat zijn beslissing afhangen van  de indruk die de groep geeft (Latané & Darley, 1986).    Onzekere mensen gaan eerder af op wat anderen doen als indicatie van wat juist is. Onzekerheid kan  ook ontstaan door onbekendheid met een situatie, of als de situatie onduidelijk is (Wooten & Reed ,  1998). In onduidelijke gevallen treed vaak pluralistische onwetendheid op.    Men is eerder geneigd het gedrag van personen die aan hen gelijkend zijn te kopiëren, dan het  43   

gedrag van personen die anders lijken (Festinger, 1954) (Burn, 1991). Een onderzoek met een  ogenschijnlijk ‘verloren’ portemonnee bewijst deze stelling. Op straat werd een portemonnee  neergelegd, verpakt in een envelop met daarbij een brief. Uit deze brief bleek dat de portemonnee al  eerder verloren was en dat de vinder voornemens was deze terug te sturen naar de eigenaar. De  onderzoekers creëerden twee proefsituaties: de ene brief was in goed Engels (waardoor de vinder op  de gemiddelde Amerikaan zou lijken), de tweede brief in gebrekkig Engels en de vinder schreef hierin  dat hij pas uit het buitenland naar de VS was verhuist. In de tweede proefsituatie leek de vinder dus  niet op de proefpersoon. In de eerste proefsituatie werden ruim 70% van de portemonnees  teruggestuurd, terwijl dit percentage in de tweede proefsituatie slechts 33 was. Het principe van  sociale bewijskracht is dus sterker wanneer men de anderen als gelijk aan hen ziet (Hornstein, Fisch,  & Holmes, 1968). 

9.6.4 Sympathie  De mens heeft van nature een positievere houding tegenover personen die zij sympathiek vinden. Zij  zullen ook sneller ‘ja’ zeggen tegen deze personen (Cialdini, 2009). Zoals eerder besproken kopiëren  we sneller het gedrag van personen die op ons lijken, maar we vinden personen die op ons lijken ook  sympathieker. Deze gelijkenissen kunnen onder andere op het gebied van persoonlijkheid, interesses  of afkomst zijn (Burger, Messian, Patel, Del Prado, & Anderson, 2004).  Ook wanneer er geen directe  overeenkomsten zijn, is er gelijkheid te creëren door het kopiëren van lichaamshouding, stemming  en woordkeuze van de ander (Chartrand & Bargh, 1999).    Ook fysieke aantrekkelijkheid beïnvloed wie men sympathiek vindt. Aan een individu dat als  aantrekkelijk wordt gezien worden eigenschappen als vriendelijk, talentvol en intelligent  toegeschreven. Dit gebeurd zonder dat men zich er bewust van is dat dit veroorzaakt wordt door het  uiterlijk van deze persoon (Eagly, Wood, & Chaiken, 1978).    Een andere invloed factor is de mate van vertrouwdheid. Een onderzoek dat deze invloed illustreert  is uitgevoerd door Bornstein, Leone en Galley in 1987. Zij lieten proefpersonen foto’s zien van  diverse gezichten. Deze gezichten bleven zó kort op het scherm staan, dat de proefpersoon deze  later niet zou herkennen. Maar hoe vaker een gezicht op het scherm verscheen, hoe sympathieker  deze persoon later door de proefpersonen werd beoordeeld.     De laatste factor die bepaalt hoe sympathiek men een ander ervaart, is de mate waarin de ander  complimenteus is. Zelfs wanneer de ander het compliment ogenschijnlijk niet meent en baat blijkt te  hebben bij sympathie, vindt men diegene sympathieker (Drachman, deCarufel, & Insko, 1978).  Sympathie wordt dus beïnvloed door similariteit, fysieke aantrekkelijkheid, vertrouwdheid en  complimenten. Deze kennis over het beïnvloeden van sympathie kan ingezet worden aan de hand  van het associatieprincipe; wanneer iemand in verband wordt gebracht met een bepaald product of  standpunt, brengt men de eigenschappen van deze persoon over op het product of standpunt.  (Smith & Engel, 1968) Wanneer deze persoon dus als sympathiek wordt ervaren, zal de houding  tegenover het product of standpunt positiever zijn.      9.6.5 Autoriteit  De grote invloed van personen die als autoritair worden beschouwd wordt duidelijk in een bekend  44   

experiment uitgevoerd door Milgram in 1974. In dit experiment werd de proefpersoon verteld dat de  onderzoeker geïnteresseerd was in de invloed van straf op leerprocessen en het geheugen. Één van  de aanwezige proefpersonen was een acteur, deze werd aangewezen als leerling en moest vragen  van de andere proefpersoon (de leraar) beantwoorden. Wanneer de leerling een fout antwoord gaf,  diende de leraar een elektrische schok toe. Per fout antwoord neemt de schok in kracht toe.  Naarmate de toegediende schokken krachtiger worden begint de leerling (acteur) de leraar te  smeken te stoppen. Als de proefpersoon in reactie hierop aangeeft niet verder te willen met het  experiment, reageert de onderzoeker rustig dat het zeer belangrijk is voor het experiment dat hij  doorgaat. Op instructies van de onderzoeker gaat ruim twee derde van alle leraren door met het  toedienen van steeds sterkere en gevaarlijkere schokken, tot het moment dat de onderzoeker het  experiment afbreekt. Wanneer de rollen omgedraaid worden en de onderzoeker (degene met  autoriteit) werd vastgebonden in de stoel en de acteur opdracht gaf tot het toedienen van de  schokken, ging geen enkele proefpersoon door tot het einde van het experiment (Milgram, 1974).   Gehoorzaamheid aan een autoritair persoon is bij veel mensen iets dat onbewust gebeurd. Dit  gedrag is in de meeste gevallen lonend, omdat autoritaire personen meer macht en kennis hebben.  Men reageert bij autoritaire personen niet op de inhoud maar slecht op symbolen van de autoriteit.   Autoriteit zorgt voor vertrouwen. Onder andere onafhankelijkheid, expertise en het handelen tegen  eigenbelang in zijn kenmerken van autoriteit. Er zijn echter enkele symbolen van autoriteit aan te  wijzen die gebruikt kunnen worden om de schijn van autoriteit te wekken en hierdoor personen te  beïnvloeden (Cialdini, 2009).     Titels, kleding en attributen die geassocieerd worden aan personen met autoriteit zijn goede  kenmerken die te gebruiken zijn om de schijn van autoriteit te wekken. Alleen het dragen kleding die  een dokter of politieman gebruikelijk draagt, kan al als effect hebben dat een verzoek sneller  ingewilligd wordt (Bushman, 1988). Zelfs een attribuut zoals een dure auto kan een uitwerking van  autoriteit hebben. Uit onderzoek bleek dat automobilisten significant langer wachtten met toeteren  bij een nieuwe, luxe auto die niet optrekt bij een groen licht dan bij een oude en goedkope auto. Bij  een goedkope auto  claxonneerde vrijwel iedereen, terwijl bij de dure auto ruim 50% zonder iets te  doen bleef wachten tot de auto optrok (Doob & Gross, 1968). 

9.6.6 Schaarsheid  Zaken lijken waardevoller naarmate ze moeilijker verkrijgbaar zijn (Cialdini, 2009). Hieraan toe te  voegen is dat mensen gemotiveerder raken door de mogelijkheid iets te verliezen, dan door de  mogelijkheid iets van gelijke waarde te ontvangen (Ketelaar, 1995). Dit speelt  ook een grote rol in  het nemen van besluiten.    Schaarsheid kan afhankelijk zijn van de daadwerkelijke voorraad op dat moment, maar ook van de  periode van verkrijgbaarheid. Wanneer er een tijdslimiet wordt gesteld aan de verkrijgbaarheid van  het product, wordt de waarde of kwaliteit hoger ingeschat. Naast dat de waarde van deze zaken  hoger wordt ingeschat, neemt ook het aantal keuzemogelijkheden af wanneer een product  daadwerkelijk niet meer te verkrijgen is. Een onderzoek dat dit onderbouwd is uitgevoerd in 1975  door Worchel, Lee en Adewole. Zij gaven proefpersonen koekjes uit een stolp waar óf 10 koekjes, óf  2 koekjes onder lagen. De personen die een koekje kregen uit de stolp waar er 2 onder lagen,  beoordeelden dit koekje positiever dan de proefpersonen die hetzelfde koekje kregen uit een stolp  met 10 koekjes. Men gaf aan het koekje eerder te kopen en bereid te zijn een hogere prijs te betalen.  45   

De invloed van directe schaarsheid tegenover constante schaarsheid is tijdens dit experiment ook  onderzocht. Dit gebeurde door bij verschillende proefpersonen eerst een stolp met 10 koekjes neer  te zetten, maar voordat zij een koekje kregen deze te vervangen door een stolp met 2 koekjes. Deze  directe schaarsheid leidde tot een duidelijk positievere reactie op het koekje dan wanneer deze  constant schaars was. Vervolgens werden verschillende redenen gegeven waarom de stolp  vervangen werd. Wanneer de koekjes schaars waren omdat er elders vraag naar was, zorgde dit voor  een nóg positievere beoordeling van het product. Wanneer verteld werd dat de stolp vervangen  werd door een fout van de onderzoeker, had dit geen directe invloed op de beoordeling (Worchel,  Lee, & Adewole, 1975).  De reactie op de afname van keuzemogelijkheden is te verklaren door middel van de theorie van  psychologische reactantie. Dit is het fenomeen dat men op een verlies van vrijheden reageert door  een sterke behoefte de vrijheden te willen herwinnen (Brehm, 1966). Beperking van de keuzevrijheid  zorgt er dus voor dat men bereid is meer moeite te doen om iets te bemachtigen.    Dit principe werkt dus het best onder twee condities; wanneer de schaarsheid direct is en niet  constant, en wanneer anderen ‘bestreden’ moeten worden om het schaarse goed. Zeldzaamheid kan  diverse oorzaken hebben, het product heeft slechts een beperkte oplage, het is niet meer leverbaar  of slechts tijdelijk verkrijgbaar. Wanneer iets verboden wordt, heeft dit in sommige gevallen  hetzelfde effect als een schaars product.  

9.7 Kanaal: Communicatiemiddelen Het Groene Woud Om het thema gezondheid in de hulpvraag aan het Streekhuis te krijgen is het belangrijk te bekijken  over welke communicatiemiddelen Het Groene Woud beschikt. Van ieder van deze kanalen wordt  kort beschreven hoe deze is opgebouwd en welke eigenschappen dit kanaal heeft. Belangrijk hierbij  is dat de communicatiekanalen gericht op recreatieve bezoekers van het gebied niet zijn  meegenomen in dit hoofdstuk. Wanneer een medium is gericht op zowel recreatieve bezoekers als  initiatiefnemers, is deze wel opgenomen.  

9.7.1 Website  De website is het belangrijkste  communicatiemiddel van Het Groene  Woud. Deze is opgedeeld in twee delen,  zoals te zien op figuur 6. Bovenin is een  balk ‘recreëren’ met daaronder een balk  ‘participeren’ te vinden. Dit medium  richt zich dus zowel op initiatiefnemers  als recreatieve bezoekers.  Het gedeelte  voor initiatiefnemers bevat onder  andere informatie over de doelstellingen  en visie van Het Groene Woud,  informatie over de drie organen die er  actief zijn (meer hierover in hoofdstuk 5  van het rapport) en  subsidiemogelijkheden voor projecten. 

Figuur 6 ‐ Opdeling website Het Groene Woud (Het Groene Woud, z.d.)

Figuur 6 ‐ Figuur 5 ‐Screenshot website Het Groene Woud (Het Groene Woud, z.d.)

46   

Kortom, alle informatie die een initiatiefnemer nodig heeft wanneer deze een project wil indienen bij  Het Groene Woud .   Voor personen die op zoek zijn naar informatie over Het Groene Woud is een website met name  interessant. Wanneer men zoekt naar activiteiten of acties worden social media vaker gebruikt.   De website is dus een van de belangrijkste media waarover Het Groene Woud beschikt wanneer het  gaat over het informeren van initiatiefnemers (Michels, 2013).  

9.7.2 Twitter  Het Groene Woud beschikt ook over een twitter‐pagina. De huidige berichten op deze pagina zijn  met name gericht op recreatieve bezoekers van het gebied. Naast deze algemene twitter‐pagina zijn  enkele medewerkers van het Streekhuis ook actief op twitter.   Twitter is een ideaal medium voor het plaatsen van korte berichten (een maximum van 140 tekens is  toegestaan) foto’s, filmpjes of links naar artikelen die interessant kunnen zijn voor zowel recreatieve  bezoekers als initiatiefnemers in Het Groene Woud. Het is de snelste manier (binnen social media)  om op de hoogte te blijven van recente ontwikkelingen. Gebruikers kunnen andere gebruikers die zij  interessant vinden volgen, zodat hun berichten op de homepage komen te staan. Verder biedt  Twitter mogelijkheden tot interactie, zo is het mogelijk om andere gebruikers direct aan te spreken in  een bericht en door het gebruik van hashtags (#) zijn berichten met hetzelfde onderwerp snel te  vinden (Michels, 2013). Bijna drie miljoen Nederlanders zijn actief op Twitter. (ComScore, 2011) 

9.7.3 Facebook  Facebook is de grootste online sociale netwerksite ter wereld en is dus met name gericht op  persoonlijk (privé) gebruik. Lifestyle, persoonlijke interesses en entertainment staat hier centraal.  Bedrijven of organisaties hebben ook de mogelijkheid om een pagina aan te maken op Facebook, zo  ook Het Groene Woud. De Facebook‐pagina van Het Groene Woud is met name op de recreatieve  bezoekers gericht (Facebook, 2014). Facebook biedt de mogelijkheid om dagelijks, via korte,  beeldende en inspirerende berichten contact te hebben met de doelgroep (Michels, 2013).  

9.7.4 LinkedIn  LinkedIn is een community voor professioneel gebruik. Gebruikers kunnen hier een CV plaatsen, dat  interactief wordt doordat andere gebruikers vaardigheden kunnen onderstrepen. Bedrijven plaatsen  vacatures en er zijn verschillende pagina’s (groepen) waar personen werkzaam in hetzelfde  vakgebied of bij hetzelfde bedrijf samenkomen. Deze groepen zijn van belang voor discussies en het  genereren van new business (Michels, 2013).    Op LinkedIn zijn er twee groepen gerelateerd aan een netwerk binnen Het Groene Woud. Allereerst  ‘broedplaats Het Groene Woud’. Dit is een netwerk waarin de vrouwen die zijn aangesloten de  ambitie hebben om vanuit hun ondernemerschap bij te dragen aan de duurzame ontwikkeling van  Het Groene Woud. Een voorwaarde voor het lidmaatschap is dat deze vrouwen wonen en/of werken  in het gebied (Het Groene Woud, z.d.).  De andere LinkedIn groep is van ‘Werk samen in Het Groene  Woud’. Dit is een netwerk waar eenieder woonachtig of werkzaam in Het Groene Woud bij aan kan  sluiten. Het netwerk zet zich in voor een  innovatieve, creatieve en duurzame ontwikkeling van het  gebied (Het Groene Woud, z.d.). Op de LinkedIn pagina is ruimte voor discussie, vacatures en 

47   

campagnes. Verder kunnen mensen met vragen hier terecht zodat de overige leden hen kunnen  helpen.   Het beheer van deze groepen staat los van het Streekhuis. Ondanks dat het Streekhuis geen directe  invloed uit kan oefenen op de inhoud van deze pagina’s, zijn deze groepen wel aangesloten bij Het  Groene Woud waardoor ze wel aansluiten bij de visie van het gebied.  

9.7.5 Magazine Beleef! Het Groene Woud  Dit magazine is een samenwerking tussen de Streekraad Het Groene Woud & De Meierij en Q‐Studio  Design & Creation uit Son en Breugel en richt zich op iedereen die woont, werkt of recreëert in Het  Groene Woud (Het Groene Woud, 2013). In het magazine zijn allerlei  activiteiten opgenomen. Het  magazine is op 90 verschillende locaties, waaronder diverse VVV‐kantoren, gratis verkrijgbaar (VVV  Het Groene Woud, 2014).  

9.8 Ontvanger: Initiatiefnemers in Het Groene Woud  De ontvanger van het bericht en daarmee degene die beïnvloed moet worden, zijn de  initiatiefnemers van projecten in Het Groene Woud. Het is erg lastig om een algemeen profiel te  vormen van deze groep. Daarom zijn er geen aandachtspunten in de communicatie gegeven met  betrekking tot de ontvanger, 

9.9 Conclusies  Wanneer de informatie uit dit literatuuronderzoek wordt gebruikt om de voorlichtingsmatrix in te  vullen, geeft dit een beeld van de aandachtspunten in de communicatie vanuit Het Groene Woud.  Welke eigenschappen moeten de bron en het kanaal hebben en wat moet er in het bericht komen te  staan? De ontvanger is in alle fases de initiatiefnemer van projecten in Het Groene Woud. Deze  kolom is dan ook grotendeels blanco gelaten. De in de tabel hieronder gegeven aandachtspunten  worden in de volgende paragraaf vertaald naar directe acties in de communicatie.  

Effect

Bron

Bericht

1) Aandacht

Autoriteit, Opvallend sympathiek wederkerigheid

2) Begrip



3) Attitudeverandering

Meerdere bronnen

4) Intentieverandering

Meerdere bronnen, belangrijke anderen Sympathiek

5) Gedragsverandering 6) Gedragsbehoud

Verduidelijkt inhoud begrip gezondheid Voor‐ en nadelen bespreken diverse argumenten Perifere trigger Wat vinden anderen ervan?

Kanaal

Ontvanger

Grote reikwijdte, direct Meerdere kanalen inzetten Persoonlijk, rustig (geen storende factoren bij verzenden boodschap) Interactief

Vragen standpunt innemen



Herhaling Persoonlijk, medewerkers juistheid Streekhuis gedragsverandering 48 

 

benadrukken Benadrukken moeite die gedragsverandering gekost heeft Tabel 3 ‐ Aandachtspunten in de communicatie naar initiatiefnemers aan de hand van de voorlichtingsmatrix (eigen  tabel) 

De stappen aandacht en begrip vallen in dit proces samen. Zodra er aandacht is voor het onderwerp,  moet er ook begrip ontstaan. De initiatiefnemer zal naar alle waarschijnlijkheid een beperkt aantal   keer op zoek gaan naar informatie alvorens deze contact opneemt met het Streekhuis. De  gedragsverandering vindt in een ideale situatie plaats vóórdat er contact is met het Streekhuis,  daarom zijn stap 1 en 2 samengevoegd. Om aandacht te creëren is het belangrijk dat het bericht  opvallend is en het kanaal veel mogelijke initiatiefnemers op een vrij directe wijze bereikt. Eerder is  gesteld dat de bron in het gehele proces primair het Streekhuis is. Het is echter mogelijk om het  bericht vanuit meerdere bronnen te zenden om zo de overtuigingskracht van het bericht te  vergroten. In deze fases is het belangrijk dat de bron autoritair en sympathiek is. De verschillende  eigenschappen die hieraan gekoppeld worden moeten dus gezocht worden in een persoon of  organisatie die bereid is het thema gezondheid onder de aandacht te brengen. Ook moet er een  heldere definitie van gezondheid in het bericht verwerkt worden. Zo is voor de initiatiefnemer  duidelijk wat er van hem verwacht wordt. Ten slotte kan er in deze fases gebruik worden gemaakt  van het wederkerigheidsprincipe. Hierbij is te denken aan kans op een prijs wanneer men zich  aanmeld voor een nieuwsbrief over gezondheid in Het Groene Woud of het meesturen van een klein  presentje wanneer een initiatiefnemer meer informatie over het thema gezondheid opvraagt.   Vervolgens, in de fase ‘attitudeverandering’ moeten de voor‐ en nadelen bekend zijn bij de  ontvanger om hier een afweging in te kunnen maken. In deze fase is het ook erg belangrijk dat de  boodschap centraal verwerkt wordt. Wanneer dit gebeurd, ontstaat er een hoge mate van elaboratie  waardoor een gedragsverandering via deze route ingrijpender en beter bestand tegen  tegenargumenten is. Het Elaboration Likelihood Model (figuur 5) geeft weer welke factoren bepalen  of een boodschap perifeer of centraal verwerkt wordt.  In principe moet het doorlopen van de fases ‘aandacht’ en ‘begrip’ uit de voorlichtingsmatrix van  McGuire bewerkstelligen dat de initiatiefnemer persoonlijk betrokken is. Dit bevorderd de motivatie  tot het centraal verwerken van de boodschap in de derde fase. Vervolgens moet de boodschap  diverse argumenten bevatten waarom het onderwerp gezondheid belangrijk is. Hoe meer deze  argumenten van elkaar verschillen, des te groter de motivatie tot verwerking wordt. Ditzelfde effect  wordt bereikt als de boodschap door diverse bronnen wordt gepresenteerd.   Vervolgens moet de initiatiefnemer in staat zijn de boodschap te verwerken. Hiervoor moet deze  voldoende kennis over het onderwerp beschikbaar hebben, deze is grotendeels verkregen in stap 1  en 2 en wordt aangevuld door de diverse gegeven argumenten. Verder moet de omgeving zo min  mogelijk storende factoren bevatten. Wanneer de boodschap via internet wordt verzonden, is er  geen directe invloed op de omgeving mogelijk. De initiatiefnemer kan alleen achter de computer  zitten, maar zich ook in een drukke omgeving bevinden. Wanneer de boodschap om uiteenlopende  redenen mogelijk niet centraal, maar perifeer verwerkt wordt, kan het opnemen van het thema  gezondheid in de criteria van de PAC (zie paragraaf 14.3 van het rapport) als perifere trigger  49   

bewerkstelligen dat het gewenste gedrag alsnog vertoond wordt. Ondanks dat een perifere  verandering van de attitude oppervlakkig en gemakkelijk te beïnvloeden is, kan dit aanleiding zijn tot  het opnemen van gezondheid in de hulpvraag. Desondanks heeft centrale verandering van de  attitude de voorkeur.   Het doorlopen van deze fase binnen de voorlichtingsmatrix van McGuire biedt de mogelijkheid om  commitment aan het onderwerp gezondheid te kweken. In deze bijlage wordt toegelicht dat men,  door een natuurlijke behoefte aan consequentie, zijn gedrag bepaalt aan de hand van eerdere  uitingen of gedragingen. Dit principe is goed toepasbaar op dit onderwerp. Gezondheid is een  onderwerp waar men lastig ‘tegen’ kan zijn. Door in stap 3, wanneer de initiatiefnemer de  mogelijkheid heeft gekregen om een oordeel over het onderwerp te vormen, deze te vragen een  standpunt over het onderwerp gezondheid in te nemen (dat over het algemeen positief zal zijn)  wordt er een commitment gecreëerd. Wanneer dit actief, publiekelijk en vrijwillig gebeurd kan dit  het zelfbeeld beïnvloeden en daarmee gedragingen beïnvloeden. In deze fase is het niet aan te raden  ervoor te zorgen dat de verplichting moeilijk uit te voeren is. Er is nog geen gedragsverandering  bereikt en daardoor zal de bereidheid veel moeite te doen nihil zijn. Het is aan te raden dit aspect  van commitment in een latere fase toe te passen, bijvoorbeeld wanneer de gedragsverandering  voltooid is. Het achteraf benadrukken van de moeite die het gekost heeft om de gedragsverandering  te bereiken heeft hetzelfde effect.   In de vierde fase uit de voorlichtingsmatrix, ‘intentieverandering’ moet de subjectieve norm  conformeren met de nieuw verworden attitude ten opzichte van gezondheid. De subjectieve norm  wordt bepaald door belangrijke anderen in de omgeving van de initiatiefnemer. De subjectieve norm  werkt volgens hetzelfde principe als sociale bewijskracht (zie paragraaf 9.6 van deze bijlage). Des te  vaker door anderen wordt bevestigd dat bepaald gedrag het juiste is, hoe meer men dit gaat geloven.  In dit geval is het dus belangrijk om, vanuit diverse bronnen, te laten zien dat gezondheid opnemen  in projecten in Het Groene Woud goed is. Wanneer hiervoor een interactief kanaal gebruikt wordt,  vergroot dit de mogelijkheid tot het verzamelen van diverse meningen en visies.  Als deze fase  voltooid is, is de initiatiefnemer bereid zich in te spannen om gedragsverandering te bewerkstelligen.     In de vijfde fase moet de gedragsverandering plaatsvinden vanuit de intrinsieke motivatie van de  ontvanger. Er zijn dan ook geen prioriteiten in de communicatie gekoppeld aan deze fase.   Ten slotte, in de zesde en laatste fase, wanneer de gedragsverandering voltooid is, is het van belang  om de juistheid van het nieuw verworven gedrag te benadrukken. Dit stimuleert de ontvanger om  het gedrag opnieuw te vertonen. `Wanneer deze bevestiging plaatsvind door personen die  sympathiek gevonden worden, heeft deze nog meer effect. Eigenschappen die bepalen hoe  sympathiek iemand gevonden wordt zijn onder andere vertrouwdheid, fysieke aantrekkelijkheid en  de mate waarin iemand complimenteus is. Ook is het in deze fase handig om de moeite die de  initiatiefnemer gedaan heeft om gezondheid op te nemen in het project, te benadrukken. Dit is de  laatste, nog niet ingezette factor van commitment. 

9.10 Vereenvoudiging conclusies literatuuronderzoek voor verslag  Om de leesbaarheid van het verslag ten goede te komen, worden de conclusies uit het  literatuuronderzoek vertaald naar twee nieuwe ‘modellen’.  Het eerste model geeft de fasen in  gedragsverandering op vereenvoudigde wijze weer. De fasen zijn omgevormd naar de te nemen  50   

stappen voor verankering van gezondheid in een gebiedsopgave en hebben een andere naam  gekregen. Naast de stappen is een korte toelichting van de stap opgenomen.  Stappen om te komen tot verankering van  gezondheid in gebiedsopgaven  1) Creëren van aandacht 

2) Duidelijkheid krijgen of geven over de  invulling van het begrip  3) Voor‐ en nadelen van gezondheid  duidelijk maken 

4) Mening en visie van anderen met  betrekking tot gezondheid weergeven  5) Verankeren van gezondheid in de  gebiedsopgave  6) Blijvend verankeren van gezondheid in  de gebiedsopgave 

  Er is aandacht voor het begrip gezondheid en het  sluit aan bij behoeftes die in de gebiedsopgave  aanwezig zijn  Er is duidelijkheid over de brede betekenis van  het begrip gezondheid  De voor‐ en nadelen van het verankeren van  gezondheid in de gebiedsopgave zijn bekend,  zodat men een duidelijke mening hierover kan  vormen.    Alle betrokkenen zijn actief op zoek naar kansen  op het gebied van gezondheid  Gezondheid in het beleid en de visie voor de  gebiedsopgave opnemen 

Tabel 4 ‐ Stappen om te komen tot verankering van gezondheid in gebiedsopgaven (eigen tabel) 

Een belangrijke conclusie uit het literatuuronderzoek is dat het opnemen van gezondheid in de  criteria van de PAC als perifere trigger kan dienen.  Deze conclusie is opgenomen in het model als  onderdeel van de zesde stap.   Het volgende model, te vinden op de volgende pagina in tabel 7,  is een aanvulling op het eerste  model.  Dit model is gericht op de communicatie naar initiatiefnemers, met als doel dat zij actief  kansen op het gebied van gezondheid binnen projecten zoeken en gevonden kansen benutten. Dit  model geeft per stap weer welke aandachtspunten in de communicatie hier van belang zijn.  In dit  model zijn stap 1 en 2 van het eerste model samengevoegd. Hier is voor gekozen omdat de  contactmomenten tussen initiatiefnemer en het Streekhuis beperkt zijn. Wanneer er aandacht wordt  gecreëerd en de initiatiefnemer direct op de hoogte wordt gebracht van de brede inhoud van het  begrip gezondheid en de visie van Het Groene Woud hierop, voorkomt dit verwarring. Met het  voorkomen van verwarring is tijd te besparen, die in dit proces zeer kostbaar is.  De aandachtspunten gegeven in dit model zijn te gebruiken door medewerkers van het Streekhuis en  het communicatieteam in Het Groene Woud. Hiermee kunnen zij de initiatiefnemers optimaal  bereiken. In stap 4 van het model is geen directe invloed uit te oefenen, hier moet de initiatiefnemer  een persoonlijke urgentie voelen, mede door de acties uit de eerdere stappen.       

 

51   

Stap in motiveren en  inspireren van  initiatiefnemers 

Aandachtspunten in de communicatie 

1) Creëren van aandacht  en invullen van begrip 

 

5) Blijvend benutten  kansen op het gebied van  gezondheid 



Aansluiten bij een urgentie in een gebied/streek  De veelomvattende betekenis van het begrip gezondheid  moet duidelijk zijn   Zorg dat het bericht veel personen bereikt   Spreek waar mogelijk mensen persoonlijk aan   Boodschap moet helder naar voren komen, en  ondubbelzinnig zijn   Boodschap moet inspirerend zijn  2) Belang thema   Bevat diverse argumenten voor het belang van thema  gezondheid duidelijk  gezondheid  maken   Persoonlijke betrokkenheid creëren   Boodschap door diverse personen en instanties laten  presenteren   Zorg ervoor dat de initiatiefnemer een standpunt over het  onderwerp inneemt door het invullen van een poll  3) Mening en visie van   mening van (belangrijke) anderen in omgeving over het  anderen weergeven  onderwerp duidelijk maken     weergeven hoe gezondheid in andere projecten is  opgenomen en hoeveel projecten zich bezig houden met  gezondheid.    Maak het interactief door een reactiemogelijkheid  4) Benutten van kansen op  Na uitvoering van bovenstaande acties voelt de initiatiefnemer een  het gebied van gezondheid  persoonlijke urgentie om het thema gezondheid op te pakken, hier is  door initiatiefnemer  geen directe invloed op uit te oefenen. 

 

Positief benadrukken wanneer initiatiefnemer kansen op  het gebied van gezondheid heeft benut.  Benadrukken van moeite die initiatiefnemer heeft gedaan  om gezondheid in project op te nemen   Inzetten van sympathie principe door vertrouwdheid met de  medewerkers van het Streekhuis te creëren  

Tabel 5 ‐ Aandachtspunten in de communicatie bij het motiveren en inspireren van initiatiefnemers (eigen tabel) 

  De termen ‘bron’, ‘boodschap’, ‘kanaal’ en ‘ontvanger’ zijn in deze tabel in abstracte zin van het  woord vermeden.  In het verslag zal naar de bron gerefereerd worden als Het Groene Woud of  Streekhuis, de ontvanger wordt initiatiefnemer. Ook de term kanaal zal zoveel mogelijk ingevuld  worden door direct te verwijzen naar het gebruikte kanaal.  52   

Bijlage 10: Aanvraagformulier Streekfonds Het Groene Woud Dit formulier vult een initiatiefnemer in zodra hij subsidie van het Streekfonds wil aanvragen.  Onderstaand blok niet door aanvrager in te vullen  Projectnaam: 

 

Projectcode:

 

Datum ontvangst Stichting Streekrekening  Het Groene Woud: 

 

Paraaf ontvangst:

 

  A1  1.

Rechtsvorm van de aanvrager   Wat is de juridische vorm van de 



Particulier (natuurlijk persoon), vul A2  in en ga vervolgens naar A4. 

aanvrager?  



Rechtspersoon, te weten NV / BV / VOF / Stichting / Maatschap / Vereniging /  



  A2 

Gegevens particulier/natuurlijk persoon  

2.

Naam en voorletters aanvrager 

3.

Geslacht 

4.

Anders namelijk …………………, Ga verder naar A3 

Overheidsorgaan, namelijk …………………, Ga verder naar A3 



Man 



Vrouw 

Geboortedatum  

  Ga door naar A4.    A3  

Gegevens rechtspersoon/overheidsorgaan  

5.

Naam rechtspersoon/overheidsorgaan 

6.

Naam en voorletters contactpersoon  

7.

Functie contactpersoon 

 

  Adresgegevens aanvrager  

A4   8.

Adresgegevens aanvrager   a.

Straat en huisnummer 

b.

Postcode en plaats 

c.

Postbus 

d.

Postcode en plaats 

e.

(Post) bankrekeningnummer 

 

f.

Telefoonnummer(s) 

 

g.

Telefax 

h.

E‐mailadres 

53   

i.

Website 

j.

Rekeningnummer Rabo 

Bijlage: afschrift van de bank (eventueel met afgedekte saldi) 

StreekRekening Het Groene Woud   

B1  9.

Projectgegevens kort  Naam project  

 Kort en bondig (maximaal 5 woorden)  10. Korte omschrijving project         a. Doel 

 

      b. De Streekrekening gaat voor  

 

          5 algemene doelen. Bij welk             doel sluit uw project het beste             aan? (zie voor het programma             www.hetgroenewoud.com/             streekrekening) 

       c. Bij welke kwalitatieve             doelstelling(en) sluit het             project het beste aan? 

     

       d. Welke concrete resultaten  

 

           wilt u bereiken?  11. Doelgroep van het project   12. Aantal mensen dat profijt zal hebben van  het project   13. Locatie waar het project wordt  uitgevoerd         a. Postcode en Plaats        b. Gemeente  14. Voorgenomen startdatum project   15. Geplande einddatum project  

 

54   

B1 

Projectgegevens uitgebreid 

Het is niet noodzakelijk dat uw project op alle gevraagde punten een bijdrage levert. Het duurzaamheidsaspect (vraag 19 en 20) is een van  de belangrijkste uitgangspunten van het Streekfonds Het Groene Woud.  16. Geef aan in hoeverre uw project aansluit bij  het thema van het jaar van de Stichting  Streekrekening Het Groene Woud. Voor  het thema zie www.hetgroenewoud.com/  streekrekening  17. Geef aan in hoeverre uw project duurzaam  is door dat per P (people, profit, planet) toe  te lichten *  18. Geef aan in hoeverre uw project duurzaam 

 

is in relatie tot de aspecten “daar” en  “later”  *  19. Geef aan wat het innovatieve aspect is van 

 

uw project voor de streek  20. In hoeverre is uw project bottom up tot 

 

stand gekomen?  21. In hoeverre is in uw project sprake van  zelfwerkzaamheid van u als aanvrager  en/of van andere bij het project betrokken  partijen?  22. Hoe is de structurele instandhouding na  realisatie van het project geborgd (o.a.  beheer en onderhoud)?  23. Op welke manier draagt uw project bij aan  de kernkwaliteiten van het gebied?  24. Op welke manier draagt uw project bij aan  de culturele identiteit van de streek?  25. Op welke manier draagt uw project bij aan  de ‘branding’, de vermarkting, de  bekendheid, het uitdragen van Het Groene  Woud?   26. Vergunningen  a. Zijn alle vergunningen in bezit?  b. Zo nee, welke vergunning(en)       moet(en) nog verkregen       worden? En wanneer naar       verwachting?  c. Is het project niet in tegenspraak       met eigendomsrecht,         bestemmingsplan of andere       wetgeving? 

27. Heeft u een persbericht over uw project  toegevoegd? (dit is een harde voorwaarde) 

 

55   

* Voor het beantwoorden van vraag 17 en 18 kunt u gebruik maken van de duurzaamheidsmatrix. Deze      vindt u in de bijlage bij dit aanvraagformulier.  C 

Financiële projectgegevens 

28. Raming totale projectkosten:  

 

29. Kunt u de btw verrekenen of compenseren? 

 

30. Dekking: 

  

a.

Eigen bijdrage  

b.

Bijdragen derden (benoemen) 

 

c.

Gevraagde bijdrage uit Streekfonds 

 

d.

Op welke wijze zou u deze financiering willen 

 

ontvangen? Garantiestelling, stimuleringsbijdrage of  renteloze lening?  e.

Op welke wijze kunt u aantonen dat andere 

 

programma’s niet (voldoende) voorzien in de  financiering die u aan het Streekfonds vraagt? 

  Bijlage bij aanvraagformulier Streekfonds Het Groene Woud  Duurzaamheidsmatrix (t.b.v. vraag 17 en 18).    Duurzaamheid of duurzame ontwikkeling is een begrip dat verder gaat dan een schoon milieu of zorgvuldig grondstofgebruik. Het  gaat ook over economische en sociale aspecten, goed onderwijs, verkeersveiligheid, arbeidsomstandigheden, sociale participatie,  zorg voor de leefomgeving et cetera. Drie invalshoeken staan centraal: milieu, economische ontwikkeling en sociale ontwikkeling.  Ook wel de drie P’s genoemd: Planet, Profit en People.  De  te  verwachten  bijdrage  –  positief,  neutraal  of  negatief  –  aan  duurzame  ontwikkeling  vormt  een  integraal  onderdeel  van  de  beoordeling van subsidieaanvragen. Subsidieaanvragers wordt gevraagd om hun project te analyseren als het gaat om de bijdrage  van  het  project  aan  duurzame  ontwikkeling  aan  de  hand  van  onderstaande  afwegingsmatrix.  De  afwegingsmatrix  helpt  om  impliciete keuzes expliciet te maken. Niet alleen als het gaat om het effect op korte termijn en in de betreffende regio, maar ook  als het gaat om het effect op (middel)lange termijn en op andere locaties.      Aard van het effect   

Plaats en moment van het effect 

Hier en nu 

Later 

Planet 

Profit 

People 

Positief:    Neutraal:    Negatief:    Positief:    Neutraal:    Negatief:   

Positief:    Neutraal:    Negatief:    Positief:    Neutraal:    Negatief:   

Positief:    Neutraal:    Negatief:    Positief:    Neutraal:    Negatief:   

56   

Elders 

Positief:    Neutraal:    Negatief:   

Positief:    Neutraal:    Negatief:   

Positief:    Neutraal:    Negatief:   

  De verwachte bijdrage van het project kan per onderdeel van de matrix worden toegelicht, zowel als het gaat om een positieve,  een  neutrale,  als  om  een  negatieve  bijdrage.  De  matrix  wordt  als  onderdeel  van  de  aanvraag  ingediend  en  tezamen  met  de  projectinformatie beoordeeld. 

Aard van het effect:  Planet:  Profit:  People:    

       

Welk effect kan het project hebben op het landschap, de natuur of het milieu?  Welk effect kan het project hebben op de economische ontwikkeling?  Welk effect heeft het project op de sociale cohesie, bijvoorbeeld in termen van   participatie,  zorg,  veiligheid  of betrokkenheid en gemeenschapsgevoel? 

Plaats en moment van het effect:  Hier en nu:   Later:  Elders: 

Welk  effect  kan  het  project  hebben  tijdens  of  direct  na  de  uitvoering  op  de  locatie  waar  het  project  wordt  uitgevoerd?   Welk effect kan het project op middellange termijn hebben op de locatie waar het project wordt uitgevoerd?   Welk effect kan het project op andere locaties dan het werkingsgebied van het project hebben, zowel op korte  als lange termijn? 

 

57   

Bijlage 11: Analyse projecten Het Groene Woud 2009‐ begin 2013 Hieronder is het resultaat van de analyse van de projecten ingediend in Het Groene Woud tot begin 2013 weergegeven. Deze is uitgevoerd door Cloïn, van  Rijsingen en van der Steen. Figuur 7 in deze bijlage geeft de verdeling van de projecten over de vleugels van het butterfly model weer.   

Fysieke gezondheid

Biofysiek

20 %

Sociaal

2,5 %

Biofysiek én sociaal

12,5 %

Biofysiek

7,5 %

Sociaal

35 %

Biofysiek én sociaal

0 %

Menselijke  gezondheid 

Mentale/spirituele  gezondheid

  Figuur 7 ‐ Verdeling projecten over vleugels butterfly model in percentages van totaal aantal projecten met invloed op de menselijke gezondheid in 2013 (Cloïn, van der Steen, & van  Rijsingen, 2013)

58   

Bijlage 12: Analyse projecten Het Groene Woud 2009‐ begin 2014 Hieronder is de analyse van de projecten ná juli 2013 weergegeven. Deze analyse is bij de resultaten  van de analyse gedaan in 2013 gevoegd om tot het figuur 8, onderaan deze bijlage te komen.  

Waterkwaliteit  en –kwantiteit   

Natuurkwaliteit  en ‐kwantiteit  Natuur en  landschapsversterking  tbv das en patrijs in  het Groene Woud  Natuur en  cultuurprojecten  ‘Liempde, gastvrije en  cultuurhistorische  toegangspoort tot het  hart van HGW  PlantenNu HGW  Natuurpoort De  Spoordonkse  watermolen 

 

   

 

Dakmoestuin brede  Bossche school  Haren Donk en Reit    Natuur‐/moestuin  brede Bossche  school nieuw‐zuid  Meerendonk 

 

Landpoorten  buurtschap  Straten    Wereldbomen  als landmark in  Het Groene  Woud 

 

   

   

 

 

 

   

 

   

 

Sociaaleconomisch  Deelname aan de  Sociaal  maatschappij  netwerk 

Ontwikkeling  Persoonlijke  van jonge  empowerment  kinderen    Koster Brock   

Biofysiek  Voedselkwaliteit  Lucht  Biodiversiteit  Bodem  en – kwantiteit  kwaliteit  /esthetiek 

Economische   situatie  

 

 

Menselijke gezondheid  Fysieke gezondheid  Mentale/ spirituele gezondheid  Biofysiek  Sociaal  Biofysiek/  Biofysiek Sociaal  Biofysiek/  sociaal  sociaal  Natuur en  Bouw Sint‐        

landschapsversterking  tbv das en patrijs in HGW  Natuur en  cultuurprojecten  'Liempde, gastvrije en  cultuurhistorische  toegangspoort tot het  hart van HGW  PlantenNu HGW  Natuurpoort De  Spoordonkse watermolen  Dakmoestuin brede  Bossche school Haren  Donk en Reit  Natuur‐/moestuin brede  Bossche school nieuw‐ zuid Meerendonk  Landpoorten buurtschap  Straten  Wereldbomen als  landmark in HGW  

Isodoruskapel en  bezinningsplek  Koster Brock   

 

 

 

   

   

   

   

   

 

 

 

 

 

     

 

Geen relatie met gezondheid: Realisatie authentieke wegkapel Schijndel  onderzoek naar de historie van den Eijngel  oud is springlevend    Niet genoeg informatie beschikbaar om over relatie tot gezondheid te  oordelen:  Gekiemd graan als veevoer 

  59   

     

Fysieke  gezondheid

Biofysiek

27,7 %

Sociaal

2.1 %

Biofysiek én  sociaal

10,6 %

Biofysiek

6,5 %

Sociaal

34%

Biofysiek én  sociaal

19,1 %

Menselijke  gezondheid 

Mentale/spirituele  gezondheid

  Figuur 8 ‐ Verdeling projecten over vleugels butterfly model in percentages van totaal aantal projecten met invloed op de menselijke gezondheid in 2014 (eigen afbeelding) 

  60   

Bijlage 13: Actuele ontwikkelingen In deze bijlage worden projecten en trajecten waarvan geleerd kan worden en die eventueel kansen  bieden in kaart gebracht. Eerst wordt er gekeken naar projecten en trajecten die een vergelijkbaar  doel hebben of ook inzetten op het inbedden van gezondheid. Vervolgens worden actuele  ontwikkelingen/trajecten beschreven waar op aangesloten kan worden of die kansen bieden tot het  inbedden van gezondheid.   Het aansluiten bij andere ontwikkelingen oftewel dit project ergens ‘aanhangen’ is belangrijk  gebleken bij de monitoring van Het Groene Woud.     13.1 Vergelijkbare projecten waarvan geleerd kan worden  In deze paragraaf worden projecten beschreven die vergelijkbaar zijn met dit onderzoek, waar  leerpunten en kansen uit voort kunnen komen. Wanneer deze er zijn worden ze steeds na de  toelichting op het project genoemd.  

PPP‐scan  De PPP‐scan is een instrument, ontwikkeld door Telos, waarmee projecten in een vroeg stadium  beoordeeld kunnen worden op de drie P’s van duurzaamheid: People, Profit en Planet. De scan,  bestaande uit een vragenlijst, brengt de verwachte effecten van een plan of beleidsstuk in beeld en  biedt daarnaast suggesties om een plan of project te verbeteren. Deze suggesties worden gegeven  aan de hand van de onderdelen waar het project slecht op scoort. Het is vrijblijvend beschikbaar voor  eenieder die een duurzaamheidsbeoordeling van een plan wil uitvoeren.  De score van een project wordt zichtbaar gemaakt in een driehoek (figuur 9) waarbij elke punt staat  voor een van de drie P’s. Als de score binnen de gestippelde driehoek in het midden valt, is het  project duurzaam.  Om de score concreter te maken zijn de drie P’s onderverdeeld in verschillende  onderdelen die vallen onder de betreffende P. Men kan in een cirkeldiagram (figuur 10) zien op  welke onderdelen een plan naar verwachting positieve uitwerking zal hebben. Gezondheid is een van  deze onderdelen en valt onder People.     

Figuur 9 – Driekhoek drie P’s (Telos, 2014) 

Figuur 10‐ Cirkeldiagram duurzaamheid (Telos,2014)

61   

Initiatiefnemers kunnen door het uitvoeren van de PPP‐scan zien of hun plan wel of niet goed scoort  op het gebied van gezondheid omdat dit aspect is opgenomen binnen People. Wanneer de score op  dit aspect slecht is, kan geadviseerd worden om ‘people’ te versterken door gezondheid mee te  nemen. Zo wordt het project duurzamer.    Gezondheid wordt binnen de PPP‐scan integraal meegenomen. Algemeen doel is dat mensen  lichamelijk en geestelijk gezond zijn en dat mensen zich ook zo moeten voelen, anders is een  ontwikkeling niet duurzaam. Er wordt aangegeven dat gezondheid nauw verbonden is met andere  aspecten binnen People als solidariteit en woonomgeving en hier ook mee samenhangt. Daarnaast is  gezondheid binnen de scan verbonden met ecologische en economische aspecten als voedsel, water  en lucht, maar ook aan werk.     Terugkoppelend naar het butterfly model wil dit zeggen dat de PPP‐scan en het opgenomen aspect  gezondheid hierbinnen zich richt op beide vleugels van het model.  De scan is vergelijkbaar met de  methodiek die vorig jaar in Het Groene Woud geïntroduceerd is; met de vragenlijst werden  projectideeën ook in een vroeg stadium uiteengezet om te kijken in hoeverre ze met het aspect  gezondheid bezig zijn. Daarnaast wordt bij beide methodes het aspect gezondheid integraal  meegenomen; projecten worden vanuit zowel de linker als de rechtervleugel van het butterfly model  bekeken.    Conclusies en kansen  De PPP‐scan beoordeelt projecten op het gebied van gezondheid op zowel de linker‐ als rechter  vleugel van het butterfly model. Dit principe is vergelijkbaar met het doel van het project  Streekontwikkeling en gezondheid; het in kaart brengen van de huidige rol van gezondheid in een  project en het signaleren van kansen. Gezien deze gezamenlijke doelen is het goed de PPP‐scan  verder te onderzoeken om precies te kijken hoe gezondheid berekend wordt en of er aan de hand  van het butterfly model kansen liggen voor het nog specifieker beoordelen van gezondheid. De scan  zou een aanpak of toetsingsmiddel kunnen zijn die in de gebiedsopgaven ingezet kan worden  (Telos,  2014). 

  Toetsingskader gezondheid van de GGD Gemeenten in heel Nederland kwam bij de GGD met de vraag om een instrument dat ze helpt bij het  afwegen van het aspect gezondheid bij plannen en projecten op het gebied van ontwikkelingen in de  veehouderij. Vanuit hogere overheden wordt aan gemeenten gevraagd rekening te houden met  gezondheid in deze ontwikkelingen en hier ook projecten op af te wegen. Hoe dit moet gebeuren is  echter niet vastgelegd. Hierdoor worstelen gemeenten met de vraag hoe ze gezondheid kunnen  meenemen en afwegen bij projecten of in beleid.    Samen met de gemeenten Oirschot, Reusel‐De Mierden en Gemert‐Bakel heeft Het Bureau  Gezondheid, Milieu en Veiligheid GGD’en Brabant/Zeeland een instrument ontwikkeld waarmee  gemeenten gezondheidsaspecten binnen plannen en projecten in kaart kunnen brengen en af  kunnen wegen. Het instrument richt zich op de ontwikkeling van individuele veehouderijbedrijven en  is dan ook enkel hiervoor te gebruiken. Het instrument bestaat uit verschillende checklists. Deze gaan  in op de onderwerpen geur, fijnstof, zoönosen, landschappelijke inpassing en transport. Per  62   

onderwerp is de relatie tussen de gezondheid en de veehouderij beschreven. In een oorzaak‐ effectketen wordt uitgelegd hoe bepaalde activiteiten in de veehouderij via uitstoot en verspreiding  gezondheidseffecten met zich meebrengen. Ook worden maatregelen beschreven ter beheersing van  risico’s voor de omgeving die ontwikkelingen met zich mee kunnen brengen.    De effecten die de veehouderij heeft op de volksgezondheid zijn  vaak nog niet (wetenschappelijk)  vastgesteld. Daarom is er bij het toetsingskader voor gekozen om als overheid en ondernemer te  laten zien welke inspanningen gedaan worden om gezondheidsrisico’s te beperken. Dit gebeurt op  basis van de huidige kennis hiervan. Het instrument wordt dus gebruikt door de overheid en  agrarische ondernemers om te communiceren naar de omgeving en inwoners en te laten zien hoe ze  met gezondheid bezig zijn.    Om maatschappelijk draagvlak te creëren en mensen te informeren over het toetsingsinstrument zijn  er drie verschillende workshops georganiseerd. De eerste richtte zich op de aanpak en draagvlak voor  een toetsingsinstrument. Bij de twee daaropvolgende workshops werden de indicatoren en  maatregelen toegelicht. Feedback verzameld tijdens de workshops is gebruikt bij het verder  ontwikkelen van het toetsingsinstrument.       Conclusies en kansen  Het toetsingskader bied een handvat om gezondheid binnen projecten op het gebied van  veehouderij in kaart te brengen en om het te kunnen toetsten.   Het nieuw ontwikkelde toetsingskader is een instrument voor gemeenten en initiatiefnemers uit de  veehouderij om de voorgenomen ontwikkelingen te communiceren naar de omgeving en aan te  geven hoe ze inzetten op gezondheid. Echter richt het instrument zich alleen op de linker vleugel van  het butterfly model. De rechtervleugel is niet meegenomen; deze bevat echter ook elementen die  bijdragen aan de gezondheid van mensen. Wanneer deze vleugel meegenomen wordt in het  toetsingskader geeft dit gemeenten en initiatiefnemers de kans om te laten zien dat ze met meer dan  alleen geur, fijnstof etc. bezig zijn.    Bij het (door)ontwikkelen van een aanpak voor de Peelhorst is het belangrijk te onderzoeken hoe het  toetsingskader nu wordt ingezet en waar eventueel bij aangesloten kan worden / toevoegingen  kunnen worden gedaan. Als de rechtervleugel van het butterfly model zou worden verwerkt in het  toetsingskader zou het een prima aanpak voor het beoordelen van projecten in De Peelhorst kunnen  zijn (GGD, 2013).    Brabantse Zorgvuldigheidsscore (BZV)  In het beleid van de Provincie is benoemd dat ontwikkelruimte in de veehouderijsector ‘verdient’  moet worden; bedrijven mogen pas uitbreiden als ze bijdragen aan de transitie naar een zorgvuldige  veehouderij. De BZV is een uitwerking van deze regel en geeft ondernemers en gemeenten een tool  voor het beoordelen van ontwikkelen en vervolgens het wel of niet verdienen van ontwikkelruimte.  Als een veehouder geen voldoende BZV‐score heeft mag het bedrijf niet uitbreiden, tenzij men een  pakket van verbeteringen samenstelt. De BZV geeft de ondernemer inzicht in de effecten van zijn  bedrijf op de gezondheid van mens en dier, dierenwelzijn, geur, fijnstof, endotoxines, ammoniak,  biodiversiteit, mineralenkringlopen en de effecten op de omgeving. Bij de score is zoveel mogelijk  aangesloten bij al bestaande geur en fijnstof normen. Een bedrijf verdient punten als het bijzondere  innovaties wil aanpakken of duurzamer werkt dan de geldende wet‐ en regelgeving eisen. Inmiddels  63   

is de BZV een vast onderdeel geworden in de vergunningprocedure voor ontwikkelingen in de  veehouderij (Provincie Noord‐Brabant, 2014).  Conclusies en kansen  Ook de BZV richt zich op de linkervleugel van het butterfly model bij het beoordelen van  ontwikkelingen in de veehouderij. Belangrijk is om mensen ook bewust te maken van de  rechtervleugel en zijn positieve effecten op de gezondheid van mensen. Omdat de BZV al verankerd  is in de besluitvormingsprocedures zijn er weinig kansen om hier nog op aan te sluiten of aan te  vullen.    13.2 Lopende ontwikkelingen Uit de evaluatie van het project in Het Groene Woud van vorig jaar is gebleken dat het belangrijk is  om een aanpak aan een al bestaande ontwikkeling of tool te hangen. Naar aanleiding hiervan zullen  in deze paragraaf vijf ontwikkelingen uiteengezet worden en zal er vervolgens bekeken worden of er  binnen deze ontwikkelingen kansen liggen voor het project Streekontwikkeling en gezondheid. De   ontwikkelingen zijn uit interviews en deskresearch naar voren gekomen als kansenrijk en waar zeker  nog eens uitgebreider naar gekeken dient te worden.    

Aanpak urgentiegebieden en bijbehorende verbeterplannen  De partners in het Brabant Beraad hebben afgesproken dat zij overlast gaan aanpakken die  veehouderijbedrijven op een aantal plekken in Brabant veroorzaken. In 2020 moet die overlast  verdwenen zijn.  Gemeenten zijn hoofdverantwoordelijk voor de toewijzing en aanpak van de gebieden, in het najaar  van 2014 moeten deze gebieden zijn aangewezen waarna eind 2014 in minstens vijf  urgentiegebieden verbeterplannen klaar dienen te zijn. Samen met burgers, boeren, banken en  vertegenwoordigers van deze partijen maken de gemeenten plannen voor de aanpak binnen een  urgentiegebied. In deze verbeterplannen worden bijvoorbeeld de oorzaken van de overlast  benoemd, innovaties gestimuleerd en bedrijven verplaatst naar buiten de urgentiegebieden. Om  gemeenten te ondersteunen bij de aanpak van urgentiegebieden is er een Urgentieteam opgericht  bestaande uit deskundigen van de GGD, BMF, ZLTO, gemeenten, omgevingsdiensten, provincie en  Netwerk De Peelhorst. Dit team helpt gemeenten in de urgentiegebieden om gesprekken aan te gaan  en verbeterplannen op te stellen en uit te voeren.     Conclusies en kansen  Het aanwijzen van urgentiegebieden en het opstellen van verbeterplannen zit nog in de beginfase.  Hierdoor zijn er kansen om tijdens de beginfase va het traject de initiatiefnemers kennis te laten  maken met gezondheid in de breedste zin van het woord (en dus ook het butterfly model). Het  butterfly model of een toetsingskader als de PPP‐scan zou de partijen kunnen helpen om de  gezondheid binnen de urgentiegebieden in kaart te brengen, vervolgens kan men ook zien welke  onderdelen van gezondheid slecht scoren en aangepakt dienen te worden. In de periode tot 2020  kan men tussentijds hiermee ook controleren of de situatie al is verbeterd op de onderdelen waarop  wordt ingezet.    

MOLO  Het Milieu Overleg Lokale Overheden (MOLO) is een platform voor kennis en informatie uitwisseling  64   

tussen lokale bestuurders op diverse milieu gerelateerde onderwerpen. Gemiddeld zijn er twee  bijeenkomsten per jaar. Naast gemeenten en provincie zijn ook waterschappen, regio’s en het rijk  betrokken. Voor deze bijeenkomsten worden alle Brabantse bestuurders met milieu in de  portefeuille uitgenodigd. Sinds 2008 zijn er enkele veranderingen geweest in de vorm en structuur  van het platform.   Het ambtelijk overleg dat vooraf ging aan de bestuurlijke bijeenkomsten, is vanwege teruglopende  inbreng en betrokkenheid bij de verschillende actoren reeds afgeschaft. Echter is de opkomst en  betrokkenheid bij de bestuurders de laatste jaren ook afgenomen, waardoor de gewenste output  niet wordt behaald. De provincie Noord‐Brabant wil het MOLO nieuw leven in blazen door het  platform te herzien en waar nodig te veranderen zodat het weer een energiek en vruchtbaar  overlegorgaan wordt. Het MOLO kan een middel zijn om de ambitie, een vruchtbare samenwerking  tussen overheden, te realiseren. Momenteel zijn de MOLO‐bijeenkomsten steeds verbonden aan een thema; bij elke bijeenkomst  staat een ander actueel milieuthema centraal. Per bijeenkomst worden sprekers uitgenodigd die een  bepaald thema vanuit verschillende invalshoeken benaderen.  De huidige geluiden zijn dat het  werken met thema’s waarschijnlijk ook in de toekomst de opzet van het MOLO zal blijven. Conclusies en kansen  Momenteel wordt het MOLO herzien en wordt er gepeild bij de actoren wat de behoefte is aan het  platform en waar de kansen liggen voor de toekomst. Het is belangrijk om tijdens het onderzoek op  de hoogte te blijven van de ontwikkelingen binnen dit MOLO‐project en eventueel input te geven  over het inbrengen van gezondheid binnen een van de (thema)bijeenkomsten. Het thema  gezondheid of gezonde leefomgeving zou tijdens een van de eerstvolgende MOLO‐bijeenkomsten  ingepast kunnen worden. Streekontwikkeling en gezondheid zou deze bijeenkomst vervolgens goed  kunnen gebruiken voor het uitwisselen van ervaringen op het gebied van werken met gezondheid.  (Provincie, 2014).   

Digitale inkijk op het boerenbedrijf  Het project ‘Digitale inkijk op het boerenbedrijf’ is een driejarig project in opdracht van  Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij (UDV). Het project bestaat uit verschillende deelprojecten  die uitgevoerd worden door studenten, docenten en adviseurs van Hogeschool Inholland en HAS  Hogeschool in samenwerking met verschillende partijen. De doelstelling van het project is ‘het  bevorderen van contact tussen boer en burger om beeldvorming over de agrarische sector te  veranderen en transparantie te vergroten door gebruik van ‘virtuele technieken’’. De aanleiding van  het project is de kloof tussen boer en burger. De voedselproductie is verder weg komen te staan van  de burger en dit roept steeds meer vragen op.  Op productie‐ en schaalvergrotingsgerichte bedrijven is een bedrijfsbezoek in verband met hygiëne  voorschriften vaak niet mogelijk. Door middel van een virtueel bedrijfsbezoek kunnen scholen toch  een kijkje nemen op het boerenbedrijf en direct vragen stellen aan de boer. Het project bevordert  nieuwe relaties tussen boeren en burgers, verantwoorde consumptie en ondersteunt een moderne  plattelandsbeleving. Het project focust op het organiseren en ontwikkelen van deze digitale inkijk in  boerenbedrijven.    65   

Conclusies en kansen  Het project richt zich op agrarische bedrijven in de gehele provincie Noord‐Brabant en bevind zich in  de ontwikkelingsfase, een pilot gaat binnenkort van start. Dit biedt kansen tot het inbrengen of  benadrukken van het aspect gezondheid. Voor de Peelhorst biedt dit mogelijkheden, gezien de  problemen hier bestaan rond de veehouderij, gezondheid en de beschadigde boer‐burger relatie.  Burgers staan in dit gebied al jaren lijnrecht tegenover de boeren; het voeren van de dialoog en  creëren van wederzijds begrip is noodzakelijk om dit probleem op te lossen.    Om ook voor de toekomst te waarborgen dat boeren en burgers goed met elkaar kunnen  samenleven is het goed om in te zetten op het ontwikkelen van begrip bij de jeugd. De ‘digitale inkijk  in een boerenbedrijf’‐lessen die op basisscholen ontwikkeld gaan worden bieden kansen tot  informeren van de jeugd over wat een boer doet. Een boer kan tijdens de digitale inkijk in zijn bedrijf  toelichten hoe hij of zij met gezondheid bezig is. Door deze bewustwording te creëren bij de jeugd zal  deze generatie de boeren waarschijnlijk beter begrijpen (HAS Hogeschool, 2014).   

Beeldenbank Peelnetwerk  De afgelopen jaren zijn de meeste Integraal Dorps Ontwikkelings Plannen (iDOP) binnen gemeenten  in de Peel afgerond. Men is na dit iDOP tijdperk op zoek naar zijn of haar nieuwe rol op het gebied  van leefbaarheid. Om de leefbaarheid in de kernen ook in de toekomst op peil te houden is er een  goede analyse nodig van wat de komende twintig jaar aan ontwikkelingen op de kernen in de Peel  afkomt. Daarnaast zocht men naar een instrument waarmee bewustwording van de ontwikkelingen  zowel intern als bij de burger wordt vergroot en waarmee de discussie kan worden aangegaan over  noodzakelijke acties.    Peelnetwerk heeft samen met een klankbordgroep het initiatief genomen om de gemeenten in deze  behoeften te kunnen voorzien en partners gevraagd om een ‘Beeldend Verhaal Leefbaarheid De  Peel’ te maken. Men wil hiertoe drie stappen zetten; het in beeld brengen van maatschappelijke  ontwikkelingen en de effecten ervan, het prioriteren en verdiepen van deze ontwikkelingen en het  uitwerken in perspectieven.  Het resultaat is een beelden‐ en informatiebank waarin een grote  hoeveelheid beelden met een duidelijke toelichting zijn opgenomen. Dorpsraden, burgers,  gemeenten, woningcorporaties en zorginstellingen kunnen de beeldenbank gebruiken om hun eigen  mix aan beelden samen te stellen om hun boodschap te verkondigen tijdens bijvoorbeeld workshops,  bewonersavonden et cetera.   Conclusies en kansen  De beeldenbank wordt momenteel ontwikkeld, bedoeling is dat het project eind voorjaar 2014 wordt  afgerond. Verschillende organisaties zijn wellicht binnen de beeldenbank op zoek naar handvaten  voor het communiceren van gezondheid naar de omgeving. Het filmpje, het butterfly model en een  poster zouden vanuit het project Streekontwikkeling en gezondheid toegevoegd kunnen worden aan  de beeldenbank. Eerste stap hierbij is het in contact komen met de verantwoordelijke van deze  beeldenbank om de mogelijke kansen te verhelderen (Peelnetwerk, 2013) (LOS stadomland, 2013). 

  GES  De gezondheidseffectscreening  66    Figuur 7 ‐ beoordelingscriteria en eisen GES Ongeldige bron opgegeven.

(GES) is een methode die de gezondheidsrisico’s van diverse milieufactoren in kaart brengt. Van vijf  verschillende bronnen, bedrijven, wegverkeer, railverkeer, waterverkeer en luchtverkeer, wordt een  beoordeling gemaakt op het effect op milieusegmenten wat leidt tot een GES score. De woningscore  geeft daarnaast aan op hoeveel personen de GES score effect heeft. De GES laat het effect op de  gezondheid zien ook al liggen de waarden onder de wettelijke normen. Het doel van de GES is om  gemeenten te prikkelen om onder de normen te gaan zitten.   Een GES score ligt tussen de nul en acht (waarbij 0 zeer goed is en 8 zeer onvoldoende) en wordt  beoordeeld op luchtverontreiniging, geurhinder,  geluid en externe veiligheid. In figuur 11 is te zien  hoe een GES score tot stand komt en in figuur 12 is de waarde van een GES score te zien. Deze score                   en bijbehorende kleuren geven voor een streek of regio de     gezondheidseffecten weer. De GES kan op zeer  Figuur 12 ‐ Indeling van GES scores Ongeldige bron opgegeven.  lokaal niveau worden uitgevoerd en kan op  verschillende manieren worden weergegeven  zoals te zien in figuur 13 en 14.     Conclusies en kansen GES  De GES is een goede methode om de effecten op gezondheid in  beeld te brengen en is op zeer kleinschalig niveau uit te voeren wat  de risico’s en kansen zeer duidelijk weergeeft. Daarnaast geeft de  score niet alleen aan op er een overschrijding is maar geeft het ook  aan waar men kan inzetten om onder de streefwaarde te gaan  zitten.   Figuur 83 ‐ Weergave GES scores op laag  Figuur 9 ‐ GES score Ongeldige bron    schaalniveau Ongeldige bron opgegeven.  opgegeven.  Nadeel van de GES score is dat het een zeer moeilijke formule is  om tot een GES score te komen wat het ook lastig maakt om de score te communiceren naar de  omgeving.  Daarnaast zijn er meer negatieve scores dan positieve scores hierdoor is het lastig om een  positieve ontwikkeling van onvoldoende 

67   

Bijlage 14 : Schematische weergave netwerkanalyse de Peelhorst Teams binnen  organisatie  waar  werkelijke  beslissingen  worden  genomen over  project

Rol organisatie

Geld binnen  organisatie

Huidige rol  gezondheid  binnen  ambities  organisatie

Organisaties  waar projecten  binnenkomen

Werk‐gebied

Teams binnen  organisaties  waar projecten  binnenkomen

Gemeenten

Telkens deel van  gebiedsopgave

‐ Subsidieloketten ‐ Vergunnigen

Colleges van B&W

Projecten, vallend  onder eigen beleid,  stimuleren

Intern

Bij iedere gemeente  verschilend

Ondersteunings‐ team

Geen werkelijke  besluiten; sturende  functie

Procesbegeleiding

Extern bv: ‐ Rabobank ‐ Brab. Ag. Agro

Minimaal benoemd

Geen werkelijke  besluiten; sturende  functie

Procesbegeleiding

Vooral extern maar  ook intern:  Streekfonds Peel

Benoemd

Alliantiemakelaars

Procesbegeleiding

Intern: ‐Regiofonds

Minimaal benoemd

Hans Corsten en  Platform  platteland

Gemeenten zelf

Toetsen projecten  en adviseren B&W

Intern: ‐ Geld van  gemeenten

Minimaal benoemd

Secretariaat

Stuurgroep LIB

Projecten  begeleiden en  uitvoeren

Intern: geld van  Provincie en ZLTO

Nadrukkelijk  benoemd

Netwerk de  Peelhorst

Hele  gebiedsopgave Regionale Groep

Idee/Project

Peelnetwerk

8 gemeenten Peel

Agrifood  Capital

Noord‐Oost  Brabant

Gebiedsbureau

LIB

3 gemeenten  Noord‐Limburg Provincie Noord‐ Brabant

Kernteam

Team Agrifood,  Secretariaat

  Figuur 10 ‐ Schematische weergave netwerkanalyse de Peelhorst (eigen afbeelding)

68   

Bijlage 15 : Verplichtingen gemeenten op gebied gezondheid Gemeenten hebben een breed werkveld waar de ontwikkeling van het platteland of de intensieve  veehouderij in het gebied een onderdeel van is. Gezondheid is door al de verschillende werkvelden  binnen gemeenten verweven, het kan overal bij terugkomen en hoort niet bij één bepaalde afdeling.  Iedere gemeente gaat binnen haar eigen organisatie op zijn eigen manier met gezondheid om.  Gemeenten hebben wel verplichtingen op het gebied van gezondheid, vastgesteld in de Wet  Publieke Gezondheid (WPG). Verantwoordelijkheden van gemeenten zijn o.a.:    -

Inzicht verwerven in en analyseren van de gezondheidstoestand van de bevolking; 

-

Het elke vier jaar, voorafgaand aan de opstelling van de nota gemeentelijk  gezondheidsbeleid op landelijke gelijkvormige wijze verzamelen en analyseren van gegevens  over deze gezondheidssituatie; 

-

Het bijdragen aan opzet, uitvoering en afstemming van preventieprogramma’s, met inbegrip  van programma’s voor de gezondheidsbevordering;  

-

Bewaken van gezondheidsaspecten in bestuurlijke beslissingen; 

-

Het nemen van algemene preventieve maatregelen op het gebied van infectieziekten. 

-

College van burgemeester en wethouders vraagt advies aan de gemeentelijke  gezondheidsdienst (GGD) voordat besluiten worden genomen die belangrijke gevolgen  kunnen hebben voor publieke gezondheidszorg (Ministerie van Volksgezondheid, welzijn en  sport, 2008).  

Daarnaast dient een gemeente een nota gemeentelijk gezondheidsbeleid vast te stellen waarin  wordt aangegeven wat de gemeentelijke doelstellingen zijn ter uitvoering van de bovenstaande  taken, welke acties worden ondernomen om de doelstellingen te bereiken en welke resultaten men  wenst te behalen. (Ministerie van Volksgezondheid, welzijn en sport, 2008)  Het uiteindelijke doel van dit onderzoek ‘Streekontwikkeling en gezondheid’ is het bevorderen van  gezondheid binnen de gebiedsopgaven. Volgens de verantwoordelijkheden van gemeenten genoemd  in de WPG zijn gemeenten verplicht bij te dragen aan de opzet, uitvoering en afstemming van  dergelijke projecten die de gezondheid bevorderen.   





69   

Bijlage 16: Samenstelling teams binnen Netwerk de Peelhorst In deze bijlage is de samenstelling van de teams actief binnen Netwerk de Peelhorst opgenomen.  Deze bijlage is gebruikt om de zogenaamde ‘sleutelfiguren’ aan te wijzen die in meerdere  organisaties een rol spelen (dik gedrukt en onderstreept).  Regionale groep de Peelhorst  Deze groep ondersteunt de partijen in het netwerk inhoudelijk en procesmatig. De groep is een  denktank, werkt vraagstukken verder uit en helpt initiatiefnemers bij het inhoudelijk verbeteren van  hun projectplan. Doel is om de ontwikkeling van een duurzame agro‐sector en verbetering van de  leefbaarheid te versnellen. De Regionale groep is een diverse groep mensen met verschillende  achtergronden, kennis en netwerk. De samenstelling van de groep kan wijzigen als er behoefte is aan  kennis en ondersteuning vanuit andere partijen in het netwerk. Momenteel ziet de Regionale groep  er als volgt uit:    ‐ Jan Kerkhof:       Voorzitter regionale Groep    ‐ Jos van den Boogaart:   Wethouder gemeente Mill en St. Hubert  ‐ Hans Corsten:     Gebiedsbureau Weert‐Nederweert‐Leudal  ‐ Frans van Dongen:     Dierenartsenpraktijk de Peelhorst  ‐ Willy Donkers:     Dorpsoverleg Elsendorp  ‐ Frank van den Dungen:   Bernhezer Buitenwacht  ‐ Martin van de Goor:     SRE Milieudienst  ‐ Twan Goossens:     Omgevingsdienst Brabant Noord, initiëren en faciliteren projecten  ‐ Gerard ter Hart:     Provincie Noord‐Brabant  ‐ Hendrik Hoeksema:     Gemeente Oss  ‐ Roel Hoppezak:     Gemeente Gemert‐Bakel, Wethouder Ruimte  ‐ Liesbeth Jans:      BKKC: Brabanse kenniscentrum kunst en cultuur  ‐ Nicole Lemlijn:     wethouder RO, gemeente Deurne  ‐ Herman Litjens:     ZLTO  ‐ Ted van de Loo:     gemeente Boekel  ‐ Alfons Olde Loohuis:     Brabants kenniscentrum Zoonosen, Huisarts  ‐ Frederike Praasterink:   HAS  ‐ Piet Rombouts:     BMF  ‐ Jan van Schijndel:     Rabobank Land van Cuijk en Maasduinen    Ondersteuningsteam de Peelhorst   Veel meer dan de Regionale groep heeft het ondersteuningsteam een faciliterende rol; dit team gaat  niet over de inhoud maar helpt initiatiefnemers met het benaderen van mensen, voeren van  gesprekken en organiseren van bijeenkomsten. Dit alles met  het doel vernieuwende ideeën verder  te helpen. Ze willen de partijen die in De Peelhorst werken aan een duurzame landbouw in  samenhang met een betere leefbaarheid bij elkaar brengen en faciliteren. Het team bestaat uit  mensen uit de regio, het onderwijs en de provincie. De samenstelling van het ondersteuningsteam   is:  ‐ Hans van Dommelen:    Teamleider (achtergrond: Provincie)  ‐ Jack van Dijck:     Lokale initiatieven (achtergrond: omgevingsdienst Brabant Noord)  ‐ Lizette van Dijk:     Relatie stad en platteland (achtergrond: Provincie)  70   

‐ Cindy Hagenstein:   50)  ‐ Dedy Hoevenaars:   ‐ Peter Jacobs:     ‐ Froukje Kooter:   ‐ Loes Mooren:    ‐ Han Swinkels:    ‐ Theo van de Ven:   ‐ Marcel Webster:  

 

Relatie stad en platteland (achtergrond: Samenwerkingsverband A 

             

Projectondersteuning (achtergrond: Provincie)  Docent Veehouderij (achtergrond: HAS)  Studente HAS (achtergrond: studente HAS)   Lokale initiatieven (achtergrond: Provincie)  Onderwijs en onderzoek (achtergrond HAS)  Lokale initiatieven (achtergrond: gemeente Oirschot)  Regionaal proces (achtergrond: Provincie) 

(Webster, 2014) (Netwerk de Peelhorst, 2014)     

71   

Bijlage 17: Samenstelling organisatie Peelnetwerk In deze bijlage is de samenstelling van de teams actief binnen het Peelnetwerk opgenomen. Deze  bijlage is gebruikt om de zogenaamde ‘sleutelfiguren’ aan te wijzen die in meerdere organisaties een  rol spelen. Sleutelfiguren zijn groen gemarkeerd, sleutelpartijen dikgedrukt en onderstreept.  In Het Peelnetwerk werken diverse partijen samen aan een gezonde economische ontwikkeling in  evenwicht met een goede leefomgeving. Doel is om nieuwe ideeën en projecten te ondersteunen,  partijen samen te brengen en kennis te delen. Het Peelnetwerk bestaat uit een breed scala aan  partijen die kunnen bijdragen aan de uitvoering van de Peelagenda, het ambitiedocument dat  leidend is voor de organisatie. Hierbij werkt men aan een vitale groene ruimte in de Peel. Centraal  staat het zelf organiserend vermogen van ondernemers, burgers en instellingen in het gebied wat  door Peelnetwerk wordt gestimuleerd en gefaciliteerd. Denk hierbij aan het adviseren op het gebied  van ruimtelijke ordening, subsidiemogelijkheden of door het organiseren van ontmoetingen,  excursies of workshops (Peelnetwerk, 2012) (Kousemaker, 2014). Het Peelnetwerk is actief in 8  gemeenten binnen De Peelhorst: Asten, Deurne, Geldrop‐Mierlo, Gemert‐Bakel, Helmond, Laarbeek,  Nuenen en Someren. Daarnaast hebben ook de volgende partijen zitting in Peelnetwerk:     ‐ ZLTO   ‐ BMF   ‐ TOP‐Brabant   ‐ KvK Brabant   ‐ Waterschap Aa en Maas  ‐ Vereniging Kleine Kernen  ‐ Vrouwenorganisaties  ‐ Rabobank  ‐ BZW Nederland  ‐ Brainport Development  ‐ Kennisinstellingen  ‐ Provincie NB  ‐ SRE    Bovenstaande partners in het netwerk starten zelf projecten op of helpen andere initiatiefnemers  met kennis en instrumenten verder. Ze zijn in het Peelnetwerk vertegenwoordigd in het Bestuurlijk  Platform of het Ambtelijk Platform (zij ondersteunen het Bestuurlijk Platform). Centraal onderdeel  van het Peelnetwerk is het Kernteam waar diverse professionals en/of alliantiemakelaars  samenwerken om projecten te ondersteunen. Dit team onderhoudt en zoekt contacten, volgt nieuwe  ontwikkelingen, is zichtbaar bij stakeholders en begeleidt samenwerkingsverbanden. Het Kernteam  schakelt bij het ontwikkelen van een samenwerkingsverband voor een project op het juiste moment  de relevante personen in uit het Bestuurlijk of Ambtelijk Platform in die ieder ook weer een groot  netwerk hebben. De flexibele samenwerkingsverbanden die vervolgens ontstaan, bestaande uit de  initiatiefnemer en mensen uit de platformen, gaan daadwerkelijk met de uitvoering van een project  aan de slag. Peelnetwerk is ondergebracht in een stichting: Stichting Peelnetwerk.     Het Kernteam bestaat uit de volgende personen:  ‐ Jan Kerkhof:    Onafhankelijk voorzitter Peelnetwerk  72   

‐ René Dierx    Manager Peelnetwerk  ‐ Peter van der Tol  Alliantiemakelaar Economie  ‐ Berna Kousemaker  Alliantiemakelaar Quality of Life   ‐ Natalie Bax    Kennismakelaar  ‐ Marij Aben    Liaison Peelnetwerk‐SRE  ‐ Jan Timmers    Expert Cultuurhistorie  ‐ Liliane Schriks   Office Manager    Het Bestuurlijk Platform Peelnetwerk bestaat uit bestuurlijk afgevaardigden van de partners in het  netwerk:    ‐ E.H.J.M. de Groot    Waterschap Aa en Maas en Waterschap De Dommel  ‐ F. van Zeeland     Gemeente Laarbeek  ‐ H. Ubachs      Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE)  ‐ H. van der Loo     Vereniging Kleine Kernen  ‐ J. van Rijsingen    Brabant Zeeuwse Werkgeversvereniging (BZW)  ‐ J.R.M. Kerkhof    Voorzitter Peelnetwerk  ‐ J. van Genugten    Brainport Development  ‐ J. Timmers      Stichting Archeologisch samenwerkingsverband (SAS)  ‐ A. Fransen      Koninklijke Vrouwen Organisatie (KVO)  ‐ N. Lemlijn      Gemeente Deurne  ‐ R. van Tiggelen    Rabobank Peelland Zuid  ‐ R.A.M. Dierx      Provincie NB  ‐ R. Hoppezak      Gemeente Gemert‐Bakel  ‐ M. Martens      Gemeente Asten  ‐ F. Stienen      Gemeente Helmond  ‐ W. Jaspers      Gemeente Someren  ‐ W. Renders      Top Brabant  ‐ Y. de Boer      Gedeputeerde Ruimtelijke Ontwikkeling en Wonen (o.a. de Peel)  ‐ W. Meulenmeesters    ZLTO  ‐ W. Vissers      Gemeente Geldrop‐Mierlo  ‐ A Wijnands      Gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten  ‐ M van Hooff      MKB Nederland  ‐ J. Krol       De Groene Campus     Het Ambtelijk Platform ondersteunt het Bestuurlijk Platform en bestaat uit betrokken partijen in het  Peelnetwerk:    ‐ M. Kerkhoff      Waterschap Aa en Maas  ‐ J. Sprengers      Gemeente Laarbeek  ‐ M. Aben      SRE  ‐ J. Timmers      SAS  ‐ C. Biemans      Gemeente Deurne  ‐ P. van der Tol      Peelnetwerk, alliantiemakelaar economie  ‐ R. Dierx      Provincie NB, ambtelijk secretaris  ‐ C. Kousemaker    Peelnetwerk, alliantiemakelaar Qualitie of Life  ‐ E. Uriot      Gemeente Gemert‐Bakel  ‐ I. Frenken      Waterschap De Dommel  ‐ J. Meulendijks     Gemeente Asten  ‐ T Gremmen      Gemeente Helmond  ‐ J. Merkx      Gemeente Someren  ‐ E. van Nuland     Top Brabant (ZLTO)  73   

‐ R. Andringa      Gemeente Geldrop‐Mierlo  ‐ A. Ras       Gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten  ‐ N. Pakker      Dienst Landelijk Gebied (DLG)  ‐ N. Bax       De Groene Campus  (Peelnetwerk, 2014) (Kousemaker, 2014) 

Bijlage 18 : Rol gezondheid binnen Peelnetwerk Netwerk de Peelhorst werkt vanuit haar eigen ambitiedocument ‘Vitale Groene Ruimte De Peel’ en  de Peelagenda die hiervan een onderdeel is. Daarnaast heeft men een eigen (kleine) subsidiepot  (Streekfonds) met projectgeld met de daarbij behorende criteria. Bij zowel het ambitiedocument als  bij het Streekfonds zal gekeken worden wat de huidige plaats is van het aspect gezondheid.    Ambitiedocument Vitale Groene Ruimte De Peel  Gezondheid heeft binnen verschillende onderdelen een plaats gekregen in de Peelagenda 2020, zie  de citaties hieronder:  





Ambitie van het Peelnetwerk is om in 2020 een omgeving te creëren waar het gezond wonen  en recreëren is, geformuleerd onder de pijler ‘Quality of life’: ‘Quality of life omvat de zorg  voor een aantrekkelijke, gezonde, beleefbare, natuurlijke en diverse leefomgeving met  aandacht voor natuur, water, landschap, cultuurhistorie en leefbaarheid.’  Verduurzamen landbouw: ‘Wij zetten in op een verdere verduurzaming om maatschappelijke  acceptatie te verkrijgen voor de versterking van de agrobusiness. Met name het  volksgezondheidaspect zal de komende periode bijzondere aandacht krijgen. Het advies van  de Commissie Van Doorn en de uitkomsten van het gezondheidsonderzoek zullen voor ons  richtinggevend zijn de bij de versnelling van de duurzaamheid van de veehouderij. Wij  faciliteren de voorlopers op het gebied van duurzaamheid en leggen voor anderen de   mogelijkheden bloot.’   Betere leefbaarheid binnen Peelhorst :‘Het versneld dichterbij halen van een betere  leefbaarheid op het platteland in relatie tot de vernieuwing van de landbouw. Het gaat dan  over onderwerpen als gezondheid, stank, verkeer, vervoer, werkgelegenheid en landschap.  (Peelnetwerk, 2012). 

Het Peelnetwerk staat klaar om een bijdrage te leveren aan projecten die passen binnen de  doelstellingen. Gezondheid is zoals te zien hierbinnen opgenomen met als doel deze te verbeteren.  Het Peelnetwerk begeleidt projecten die aansluiten bij de doelstellingen en zet dus ook in op  gezondheid. Er zijn echter geen bindende criteria aan gezondheid gehangen en uiteengezet wat  gezondheid nu precies inhoud. Hierdoor is het moeilijk  om te toetsten in hoeverre gezondheid nu  binnen een project opgenomen is (Peelnetwerk, 2012).    Criteria Streekfonds  Meeste projecten binnen het netwerk worden procesmatig begeleid, hierbij neemt het netwerk  uiteindelijk geen besluiten en kan men geen harde criteria hanteren voor de doorgang van projecten;  de besluitvorming over deze projecten vind plaats bij derden. Het Peelnetwerk heeft wel een kleine  hoeveelheid projectgeld (Streekfonds) voor de werkelijke uitvoer van projecten; hier heeft het  netwerk dus wel rechtstreeks invloed op voorwaarden waaraan een project moet voldoen. In de  74   

criteria van het Streekfonds wordt niet direct gesproken over gezondheid, wel over duurzaamheid  waaronder gezondheid geschaard zou kunnen worden. Wel is in de criteria opgenomen dat een  project ook moet voldoen aan de in het Ambitiedocument genoemde doelstellingen; zoals hierboven  is beschreven staat hier gezondheid wel in vernoemd maar verder niet uitgelegd wat er onder  gezondheid verstaan wordt  (Peelnetwerk, 2011).   

 

75   

Bijlage 19: Samenstelling organisatie Gebiedsbureau Weert, Nederweert en Leudal Onderdeel van het gebiedsbureau is het Platform Plattelandsontwikkeling waarin zes partijen zitting  hebben: de gemeenten Weert, Nederweert en Leudal, Natuurmonumenten, Landbouw‐ vertegenwoordiging en Waterschap Peel en Maas, zij vormen ook het Bestuurlijk Platform. Het  gebiedsbureau is het werkapparaat van het platform en voert het secretariaat. Daarnaast heeft het  Gebiedsbureau nog een kwaliteitscommissie die projecten beoordeelt en de gemeenten vervolgens  adviseert. In deze commissie hebben specialisten zitten als ecologen, agrarisch deskundigen en  stedenbouwkundigen.     Contactpersoon gebiedsbureau:  ‐ Hans Corsten, secretaris    Leden Bestuurlijk Platform gebiedsbureau:  ‐ Wethouder Paul Vogels    gemeente Leudal  ‐ Wethouder Renée Wernink    gemeente Nederweert  ‐ Wethouder Harry Coolen    gemeente Weert  ‐ Harry Suilen        Natuurmonumenten  ‐ Johan Geraets       Landbouw  ‐ Sjra Roelofs        Waterschap Peel en Maas     

76   

Bijlage 20: Criteria projectondersteuning LIB De criteria voor projectondersteuning zijn als volgt:  – E en project moet een bijdrage leveren aan het realiseren van de door de Stuurgroep lib geformuleerde doelstellingen.  – Het project moet vernieuwende aspecten in zich bergen. Dit kan betrekking hebben op activiteiten  rondom de ontwikkeling, de implementatie dan wel op het uitdragen of het verspreiden van de  resultaten.  – E r moet voldoende draagvlak zijn in de betreffende sector en het project moet voldoende  (economisch) perspectief bieden.  – Het project moet praktijkrijp zijn en concrete resultaten opleveren. De doelen moeten in concrete  parameters worden uitgedrukt, zoals: actieve stof gebruik, milieubelasting, watergebruik,  energiegebruik, areaal en aantal bedrijven of omzet en marktaandeel.  – In het project moet ruimte zijn gecreëerd om de resultaten uit te dragen naar zowel sectorgenoten  als partners in de keten.  – E r is voldoende belang voor de agrarische sector in Noord‐Brabant. De Brabantse problemen en  mogelijkheden moeten centraal staan en de uitvoering vindt hoofdzakelijk in Noord‐Brabant plaats.   – Het project moet passen binnen de kaders van de algemene subsidieverordening van de provincie  Noord‐Brabant en de Europese vrijstellingsverordening (1857/2006).  Financieel gelden de volgende randvoorwaarden:  – De lib ‐ bijdrage van door derden ingediende projectvoorstellen bedraagt maximaal 50% en ten  hoogste 35.000 euro per jaar, met een maximum van 100.000 euro over 3 jaar. Er wordt afstemming  gezocht met andere fondsen om projecten bij het juiste fonds onder te brengen en onnodige  cumulatie van subsidies te voorkomen. Daarbij wordt als uitgangspunt een maximum van totaal 50%  overheidssteun gehanteerd. Uitzondering betreft specifieke projecten waarbij het overheidsbelang  zo groot is dat deze bijvoorbeeld als mede initiatiefnemer optreedt, de lib‐bijdrage kan dan oplopen  tot 100%.  – Alleen de meerkosten ten opzichte van de gangbare bedrijfsvoering komen voor ondersteuning in  aanmerking. Hierbij kan worden gedacht aan specifieke voorlichting, advisering, kennisinput,  marktonderzoeken, en dergelijke en aan specifieke kosten met een verhoogd risico. Dit laatste is  bijvoorbeeld het geval wanneer noodzakelijke instrumenten bij het mislukken van het project niet  meer bruikbaar zijn. De projectresultaten worden beoordeeld op basis van het wel of niet realiseren  van de objectief vastgestelde doelstellingen in het projectvoorstel en het wel of niet uitvoeren van  beoogde activiteiten in het projectplan. Het niet halen van de doelstellingen kan van invloed zijn op  de uiteindelijke hoogte van de werkelijk uit te keren subsidie. Het niet uitvoeren van beoogde  activiteiten heeft consequenties voor de uiteindelijke hoogte van de werkelijk uit te keren subsidie   



77   

Bijlage 21: Rol gezondheid binnen LIB Gezondheid is een van de speerpunten van LIB, de organisatie richt zich daarbij met name op voedsel  en veterinaire gezondheid en heeft de overtuiging dat dit doorwerkt naar humane gezondheid.  Projecten mogen nooit een negatief effect op de gezondheid hebben. In een interview met de  secretaris Geert Wilms van LIB wordt aangegeven dat het beoordelen van projecten op het gebied  van gezondheid op gevoel gedaan wordt, hier zijn geen harde criteria voor.  Projecten komen in aanmerking voor ondersteuning vanuit LIB als het projectvoorstel past binnen de  doelen en criteria van het LIB‐programma 2015.  Doel van het LIB is het ontwikkelen van een  duurzame en in de maatschappij verankerde land‐ en tuinbouw sector. Belangrijkste thema’s in het  LIB‐programma zijn hierbij verduurzaming en vermaatschappelijking. Vijf speerpunten hierbinnen  zijn:  ‐ landbouw en omgeving;  ‐ stad‐ land relaties;  ‐ kringloopsluiting en bio‐based economy;  ‐ toegevoegde waarden;  ‐ energie, broeikasgassen en klimaat.  Voor het gehele criteriamodel voor binnenkomende projecten zie bijlage 20.  Binnen het LIB‐programma 2015 speelt gezondheid een rol. Zo is het opgenomen onder de  doelstelling vermaatschappelijking als mede ‘een sector die essentieel is om bij nieuwe  ontwikkelingen ook verbindingen mee te leggen’. Daarnaast is gezondheid opgenomen binnen drie  van de vijf speerpunten van het programma die leidend zijn voor het beoordelen van projecten:  ‘Toegevoegde waarden’, ‘Stad‐land relaties’ en ‘Landbouw en omgeving’. Er wordt door LIB  aangegeven dat het lastig is om een stap verder te gaan in het toetsen en opnemen van gezondheid  binnen het beleid omdat de effecten van een project op de humane gezondheid moeilijk te  beoordelen zijn. Gezondheid is nu als volgt opgenomen in de speerpunten van het programma:  Toegevoegde waarden  ‘Toegevoegde waarden met aandacht voor economie maar ook voor waarden als dierenwelzijn,  arbeid recreatie, gezondheid en onderwijs.’  ‘Met verbrede agrarische activiteiten en de ontwikkeling van nicheproducten wordt gemikt op  margevergroting om een acceptabel inkomen te verwerven en op een bedrijfsvorm die voor een deel  van de ondernemers meer arbeidsvreugde biedt dan alleen schaalvergroting. Een bedrijfsvorm die de  komende jaren veelal markt gedreven verder zal groeien en professionaliseren. Daarbij zullen, naast  de intrinsieke kwaliteit van het product, in toenemende mate kwaliteiten als dierenwelzijn,  gezondheid, beleving en arbeidsomstandigheden verwaard gaan worden. Het lib kan hierin een rol  spelen door ondersteuning van kleinschalige experimenten en innovaties, en het leggen van de nodige  nieuwe verbinden hiervoor.’    Stad‐land relaties  ‘ De relatie stad‐platteland kan op verschillende manieren vorm en inhoud worden gegeven. Bij deze  relatie komt ‐ naast de functie van voedselproductie op het platteland ‐ de maatschappelijke  waardering voor de groene omgeving en het cultuurlandschap steeds meer naar voren. Dit  aantrekkelijke buitengebied zorgt ervoor dat mensen in hun leefomgeving de nodige rust,  ontspanning en beweging kunnen krijgen en levert daarmee een essentiële bijdrage aan  volksgezondheid en sociale cohesie in stedelijke kernen en wijken. Naast voedselproductie, fungeren  deze gebieden als een mooie en waardevolle achtertuin voor bewoners van stedelijke agglomeraties.  78   

De landbouw in de stadsranden is het visitekaartje voor de agrarische sector en het landelijk gebied.  Met de grote diversiteit van producten en diensten vanuit de landbouw, wordt de relatie stad‐ platteland geïntensiveerd. Uitgangspunt hierbij zijn de (toekomstige) behoeftes van de stedelijke  bevolking.’  ‘De ingezette route, die zowel commercieel als maatschappelijke succesvol blijkt, heeft een enorm  toekomstperspectief. De ervaring leert dat deze ontwikkeling nog in de kinderschoenen staat en de  nodige aandacht vergt. Daarvoor wordt ingezet op meer kleinschalige experimenten en allianties met  nieuwe sectoren, thema’s en doelgroepen: gezondheid, cultuur, zorg, design en jeugd.’    Landbouw en omgeving  ‘Landbouw en omgeving met biodiversiteit, landschapskwaliteit, gezonde leefomgeving,  bodemkwaliteit en robuustere systemen, waarbij biologische landbouw als inspiratiebron dient.’  Gezonde leefomgeving:  Het terugdringen van de milieubelasting (lucht, bodem en water) in de veehouderij (ammoniak, stof)  en het bestrijdingsmiddelengebruik in de plantaardige sectoren en het verhogen van de mineralen  efficiëntie blijven aandachtspunten. Dit geldt ook voor de integratie van de agrarische  bedrijfsontwikkeling met de natuurlijke kwaliteiten van het buitengebied. Ook veiligheid en  gezondheid spelen daarbij een steeds grotere rol.    Naast het opnemen van het aspect gezondheid binnen de speerpunten van het LIB‐programma is  gezondheid een van de thema’s van de MAC waar over gesproken wordt met deskundigen en  vervolgens geadviseerd wordt richting de stuurgroep. Geconcludeerd kan worden dat het LIB in haar  programma zich, ten opzichte van de andere organisaties, bovengemiddeld inzet op het aspect  gezondheid als zijnde een thema waar rekening mee gehouden dient te worden en die kansen biedt.  Het is echter niet helder wat er precies onder gezondheid wordt verstaan en niet opgenomen als  ‘hard’  criteria voor het ondersteunen van projecten. (Wilms, 2014) (StuurgroepLIB, 2014) (LIB, 2011)   

79   

Bijlage 22: Projectkaart GOL

(Stuurgroep GOL, 2013)   

80   

Bijlage 23: Partijen betrokken bij GOL   Adviesgroep  Provincie Noord‐Brabant  Waterschap Aa en Maas  Gemeente ’s‐Hertogenbosch  Gemeente Heusden  Gemeente Waalwijk  ZLTO Afdeling Oostelijke Langstraat  Staatsbosbeheer  Vereniging Natuurmonumenten  Brabants Landschap  Brabantse Milieufederatie  MKB Heusden  Waalwijks Bedrijvenplatform  Kamer van Koophandel  Recron Brabant  EVO  Transport en Logistiek Nederland  Brabants Particulier Grondbezit  Fietsersbond de Langstraat  Heusdens bedrijvenplatform  Brabants‐Zeeuwse Werkgeversvereniging 

                       

Stuurgroep  Provincie Noord‐Brabant  Gemeente ’s‐Hertogenbosch  Gemeente Waalwijk  Gemeente Heusden  Waterschap Aa en Maas   



81   

Bijlage 24: Projectfiches GOL fase een en twee Fase één  Projectfiche   Ecoverbinding noord‐zuid  Drongelens Kanaal 

EVZ langs Drongelens Kanaal 

Aansluitingen 38, 39 en 40 

Verkeersknooppunt Ei van Drunen 

Aansluiting 41  Ecopassage in A59 Vlijmen‐oost 

Aansluiting 45 

Natuurinrichting Vlijmen‐Oost   Aansluiting 44  Ecopassage oostelijke randweg  Vlijmen 

Inhoud project  Droge en natte ecologische onderdoorgang om ecologische  zones ten norden en zuiden van de A59 te verbinden. Hiervoor  wordt de brug over het Drongelens Kanaal verlengd en de dijk  verlegd om een passage van 25 meter breed te realiseren.  Natte en droge ecologische verbinding ten oosten van het  Drongelens Kanaal ter verbinding van de Loonse en Drunense  duinen en de Maas. Daarnaast wordt er wandelroute door de  Baardwijkse overlaat gerealiseerd.  Aan/afrit 40 Drunen‐West wordt gereconstrueerd als een afrit  die ook in de toekomst vrachtverkeer. Hierdoor kunnen de  afritten 38 Waalwijk centrum en 39 Waalwijk oost worden  afgesloten. Dit in combinatie met nieuw aan te leggen  parallelstructuren zal de ontsluiting van industrieterrein Haven  7 en nieuw aan te leggen industrieterrein Haven 8. Tevens zal  het de verkeersveiligheid in de kernen verhogen.  Op/afrit 42 Heusden wordt aangesloten op de Spoorlaan en de  Christiaan Huygensweg ten behoeve van de ontsluiting van  bedrijventerrein Groenewoud II. Om het openbaar vervoer en  fietsverkeer te bevorderen wordt er een transferium  gerealiseerd.   Zodra de aansluitingen op het ei van Drunen zijn gerealiseerd  kan deze op/afrit worden verwijderd.  Realisatie van een ecotunnel ten behoeve van water afvoer  vanuit HOWABO en tevens functioneert als verbinding voor  beekdalfauna.   Op/afrit 45 ’s‐Hertogenbosch‐west wordt gereconstrueerd  voor de ontsluiting van oostelijk Vlijmen.  Ook zal er een  oostelijke randweg rond Vlijmen komen om de verkeersdruk in  de kern van Vlijmen te verlagen.  Vier hectare klimaatbuffer, combinatie van natuur, water en  landbouw, langs de Buitendijkse loop.  Zodra de reconstructie van op/afrit 44 gereed is kan de  op/afrit 44 Vlijmen‐oost worden verwijderd.    Buizen met een diameter van 50 cm worden aangelegd als  ecologisce verbinding bij de Tuinbouwweg, Bellaart en  Vijfhoevenlaan.  

  Fase Twee  Projectfiche   Fietspaden  Aansluiting Niieuwkuijk 

Inhoud project  Betere noord‐zuid fietsverbindingen en aanleg van een  utilitaire fietsverbinding tussen Waalwijk en ’s‐Hertogenbosch.  Reconstructie op/afrit 43 Nieuwkuijk voor een verbeterde  afwikkeling van lokaal verkeer.  

(Stuurgroep GOL, 2013) 

82   

Bijlage 25: Sessie Gezondheid Voor deze sessies is een basis opgesteld, bestaande uit een intakeformulier (zie bijlage 26). Op dit  intakeformulier zijn de zeven T’s gebruikt om vragen te formuleren ten behoeve van de invulling van  de sessie. De 7 T’s zijn een middel om bewuste keuzes te maken in de vormgeving van een proces, in  dit geval de sessie (Bekkering & Walter, 2001). Iedere T heeft invloed op het verloop van het proces.  Deze zeven T’s zijn: thema, toegang, toneel, toon, timing, tempo en tol. In de tabel hieronder worden  deze ieder kort toegelicht.  Variabele  Thema:     Toegang  Toneel   Toon  Timing  Tempo 

Tol 

Toelichting  het thema moet duidelijk en afgekaderd zijn (evt  in overleg met belanghebbenden  Welke partijen nemen deel aan het proces en  welke niet?  Het scheppen van de juiste omgeving en sfeer  Toon van de communicatie, maar ook het  medium  Stem de uit te voeren activiteiten af op de juiste  momenten  bepaal de snelheid (smeed het ijzer als het heet  is, vertraag het proces als je een twijfelende  partij erbij wil betrekken)  deelname aan proces kost tijd, moeite en geld. 

Tabel 6 – zeven T’s (Bekkering & Walter, 2001) 

Aan de hand van deze variabelen is een vragenlijst opgesteld met vragen die beantwoord moeten  worden om de sessie voor Het Groene Woud in te vullen. Op basis van de uitkomsten van deze  vragen kan er een programma voor de sessie worden opgesteld.    Deze basis dient voor iedere gebiedsopgave opnieuw ingevuld te worden, gebaseerd op de actuele  zaken in de gebiedsopgave en de behoeftes van de deelnemers. Er zijn echter enkele variabelen die  in ieder proces hetzelfde dienen te zijn. Dit zijn thema, toneel en tol. Deze variabelen zijn in het  intakeformulier dan ook al ingevuld. Ook is het in ieder proces belangrijk dat er goed gekeken wordt  naar inspirerende voorbeelden en personen die iets met het thema gezondheid doen. Wel is het  belangrijk dat het thema     Ten slotte moet er binnen de provinciale organisatie een persoon zijn die verantwoordelijk is voor  het voeren van de intakegesprekken en voor het (mede)organiseren van de sessie. Gebleken is dat,  wanneer de verantwoordelijkheid binnen de gebiedsopgave wordt gelegd,  het proces langzamer  gaat en kansen niet benut worden.   Het invullen van iedere sessie begint met een gesprek met de gebiedsmanager van de  desbetreffende gebiedsopgave, aan de hand van het intakeformulier. Belangrijk is om tijdens het  invullen van het intakeformulier te bepalen wie de verantwoordelijkheid voor de organisatie van de  sessie zal dragen. Het is niet erg wanneer er gaten blijven in het formulier, deze kunnen in de  vervolggesprekken ingevuld worden.     Na het gesprek met de gebiedsmanager is het aan te raden het intakeformulier in te vullen met  83   

minstens twee andere belangrijke personen in de gebiedsopgave. Deze personen kunnen gekozen  worden op advies van de gebiedsmanager, of naar eigen inzicht van de verantwoordelijke voor het  voeren van de intakegesprekken. In deze gesprekken worden de resultaten van het gesprek met de  gebiedsmanager besproken en het formulier waar nodig aangevuld of aangepast.   Vervolgens kan de sessie door de verantwoordelijke gepland worden aan de hand van het ingevulde  intakeformulier.   

 

84   

Bijlage 26: Algemeen intakeformulier sessie gezondheid Hieronder is het algemene intakeformulier voor het organiseren van de sessie gezondheid in een  gebiedsopgave opgenomen. Naar aanleiding van de analyse van de gebiedsopgave is het mogelijk dat  er aanpassingen gemaakt worden in de vragen.  Intakeformulier sessie gezondheid  Thema  De bijeenkomst draait om het begrip gezondheid, met name om de vragen:  ‐ Wat betekent het begrip voor ons als organisatie?  ‐ Welke aspecten van het thema vinden wij belangrijk?    Toegang 

‐ ‐ ‐

Toneel 

‐ ‐

Toon 

‐

Timing  Tempo  Tol 

‐ ‐ ‐ ‐

 

‐ ‐

 

‐

 

Welke personen, werkzaam in de gebiedsopgave, moeten bij de  sessie aanwezig zijn?  Welke personen, werkzaam binnen de provinciale organisatie  moeten bij de sessie aanwezig zijn?  Welke personen met inspirerende verhalen op het gebied van  gezondheid kunnen uitgenodigd worden om te spreken tijdens de  sessie?    Wat is een inspirerende/niet alledaagse omgeving voor de  personen die werkzaam zijn in deze gebiedsopgave?  Welke omgeving zorgt ervoor dat de sessie bijblijft bij de personen  die werkzaam zijn in deze gebiedsopgave?    Welke sfeer moeten we tijdens de sessie creëren om de  aanwezigen zo positief mogelijk tegenover het thema te krijgen?  Op welk moment organiseren we de sessie?  Hoe veel tijd plannen we voor de sessie in?  Moeten de vragen bij ‘thema’ in één sessie beantwoord worden?  Hoeveel moeite moeten de deelnemers doen om deel te nemen  aan de sessie? Veel of juist weinig?    Wie draagt de verantwoordelijkheid voor de organisatie van deze  sessie:    Met welke personen zal dit intakeformulier nog meer ingevuld  worden: 

85   

Bijlage 27: Invulling sessie gezondheid Het Groene Woud Hieronder is het ingevulde intakeformulier voor het organiseren van de sessie gezondheid in Het  Groene Woud opgenomen. Dit formulier geeft kaders en voorbeelden ten behoeve van het  organiseren van deze sessie.   Het Groene Woud Thema Gezondheid  ‐ Wat betekent het begrip voor ons als organisatie?  ‐ Welke aspecten vinden wij belangrijk  Eward Heijmans   Gebiedsmanager  Willy Thijssen   directeur Streekhuis  Johan van Cuijck   Alliantiemakelaar  Simon Lavrijssen   adviseur Natuur en Landschap  Helmer Wieringa   streekmanager Sociaal Economie  Wout Janssen   projectleider Gemeenten  Peter van Oers   Projectleider  Kees Margry   Rural Alliances, klein religieus erfgoed)  Bernadette Roestenburg   administratieve ondersteuning Streekhuis  Nellie Raedts   projectleider deltaplan voor het landschap  Ralph Akkermans   Anja Verweij   Wim Ruis   Desire van Laarhoven   Hettie van der Ven   Patricia Schoenmakers    

Toneel

Toon Timing Tempo

gebiedscoördinator Deltaplan voor het  landschap  Projectleider  duurzame driehoek  Communicatie  Communicatie  Communicatie  Leden dagelijks bestuur 

  Bestuur stichting streekrekening      Leden PAC    Leden coöperatie Het Groene Woud    Leden stuurgroep  Inspirerende sprekers, zoals personen die vanuit het onderwijs betrokken zijn bij  gezondheid. Evt. Mathilde verhagen, zowel als spreker en deelneemster aan discussie.  Mensen met kennis van ‘voorbeeldprojecten’.     jongeren  Inspirerende omgeving, niet alledaags, iets dat bijblijft  Lunch in een weiland  bezoek aan een inspirerend project  duurzaamheidsdriehoek  ziekenhuis bernhoven  Hogerheide, project vanuit rural alliances  Uitnodigend, iedereen mag iets bijdragen en zijn mening geven  inspireren en motiveren    Zo snel mogelijk, gezondheid is actueel in HGW en mensen zijn enthousiast om ermee  aan de slag te gaan.   Vóór 25 september zodat resultaten in eerstvolgende bestuursvergadering  86 

 

Tol

 

gepresenteerd kunnen worden.   ‐ Moet niet hoog zijn  ‐ Na afloop van de sessie verantwoordelijkheden ‘uitdelen’, zoals bijvoorbeeld  een portefeuille item gezondheid in het bestuur 



87   

Bijlage 28: Voorbeeldprojecten Het Groene Woud In deze bijlage zijn twee projecten opgenomen die door gebiedsmanager Eward Heijmans als ‘goed  bezig’ op het gebied van gezondheid aangewezen zijn. Deze kunnen als voorbeeld dienen.

Groene Corridor‐ verbindingsas tussen Eindhoven en Het Groene Woud  In het kader van de ‘Landschappen van Allure’ heeft dit project doorgang gevonden. Het omvat een  autoluwe verbinding langs het kanaal tussen Eindhoven en Oirschot. Er komt een brug over het  kanaal en in de toekomst wordt er ruimte gecreëerd voor het edelhert (Eindhovens Dagblad, 2013).  

  Figuur 16 ‐ Sfeerbeeld de Groene Corridor (Eindhovens Dagblad, 2013) 

Contact met een van de initiatiefnemers van het project, Boudewijn van Tooren, wees uit dat het  thema gezondheid als zodanig breed begrip geen directe rol in het investeringsplan heeft gehad.  Ondanks dat zijn er wel degelijk gezondheidsissues te koppelen aan het project. Een autoluwe  omgeving zorgt, naast verlaging van de CO² uitstoot,  ook voor een prettigere recreatie‐omgeving. De  verbinding beslaat ruim 13 kilometer waardoor mensen worden uitgedaagd om een langer stuk te  lopen dan zij in eerste instantie misschien zouden doen. Ook zorgt dit voor een betere beleving van  de leefomgeving, die in dit gebied een hoge esthetische waarde heeft.  De IVN heeft een programma opgezet waarin gebruikers van de corridor actief worden benaderd  door ambassadeurs van de organisatie, zorgt ervoor dat zij meer betrokken raken bij hun omgeving.  Dit heeft weer invloed op de factoren ‘deelname aan de maatschappij’ en ‘sociaal netwerk’ van het  butterfly model. Wanneer zij zich actief inzetten in dit gebied, zullen zij ook anderen tegenkomen  88   

wat sociale contacten bevorderd. Ook het terugbrengen van het edelhert zorgt voor een hogere  biodiversiteit en verhoogt de natuurkwaliteit.  Verder worden er diverse evenementen georganiseerd rondom de verbinding, afgelopen periode zijn  er enkele evenementen geweest die directe relatie hadden met de fysieke gezondheid van de mens. 

Vorstelijk landschap Tilburg  Het project ‘Een Vorstelijk Landschap’ (gelegen in de gemeenten Tilburg en Oisterwijk) richt zich op  de hoofdthema’s stad‐land, natuur & recreatie bij de stad, landschap en cultuurhistorie, rust/stilte &  slowfood, gezondheid (Het Groene Woud, z.d.). 

  Figuur 17 ‐ Sfeerimpressie Vorstelijk Landschap (Het Groene Woud, z.d.) 

Het vorstelijk landschap is een project dat gebaseerd is op drie strategieën:  ‐ ‐ ‐

Het opzetten van een nieuwe aanpak voor de realisatie van natuur‐ en landschapswaarden,  Het inzetten op de realisatie van een beperkt aantal topprojecten,  Een structurele samenwerking tussen overheden, natuur‐ en landbouworganisaties en  andere maatschappelijke organisaties, particulieren en ondernemers in deelgebieden waar  een samenhangende opgave ligt. Doel van deze samenwerking is het realiseren van  projecten die bijdragen aan de gezamenlijke ambitie voor het gebied  

Ook hier is in de strategieën te zien dat gezondheid niet bewust is meegenomen in dit project. Wel  zijn ook hier enkele deelprojecten uit te halen die een relatie hebben tot gezondheid.  Interessante onderdelen hiervan zijn bijvoorbeeld het zelf produceren van honing en kaas, onder de  noemer ‘slow food’. Hierbij is veel aandacht voor de ambachtelijke productie van voedsel, waardoor  89   

het gezonder zou zijn. Dit draagt bij aan de fysieke gezondheid van de mens.  Ook wordt er ingezet  op het aanbrengen van kunst in het landschap. Dit bevorderd de esthetische kwaliteit, dat volgens  het butterfly model gezondheid positief beïnvloed (Tilburg, 2014).  Verder worden er natuur‐ en landschapselementen aangelegd, wordt de biodiversiteit in het  landschap verbeterd wat de natuurkwaliteit en kwantiteit verbeterd (Het Groene Woud, z.d.).   



90   

Bijlage 29: Checklist PAC getoetst aan butterfly model In onderstaande tabel zijn alle elementen uit het butterfly model opgenomen zoals te vinden in  hoofdstuk 4 van het rapport. Er is gekeken of deze elementen aanwezig zijn in de criteria van de PAC  zoals te vinden in bijlage 6. De duurzaamheid van het project wordt getest aan de hand van een door  de initiatiefnemer in te vullen formulier. Dit formulier is te vinden in bijlage 6  Kenmerken van  gezondheid uit het  butterfly‐model  Waterkwaliteit‐ en  kwantiteit  Natuurkwaliteit‐ en  kwantiteit  Voedselkwaliteit‐ en  kwantiteit  Esthetische kwaliteit‐ en  kwantiteit  Luchtkwaliteit  Biodiversiteit  Bodem  Persoonlijk empowerment  Ontwikkeling van jonge  kinderen  Deelname aan de  maatschappij  Sociaal netwerk  Werkgelegenheid  Economische situatie 

Aanwezig  Toelichting  in criteria  PAC? Gedeeltelijk Kan onderdeel zijn van duurzaamheidsscan  Ja 

Kan onderdeel zijn van duurzaamheidsscan  criteria 2.6: natuur en landschap  Gedeeltelijk Verbrede landbouw en streekgebonden, kleinschalige  maakindustrie  Gedeeltelijk Criteria 2.6: Cultuurhistorie  Gedeeltelijk Ja  Gedeeltelijk nee  nee 

Kan onderdeel zijn van duurzaamheidsscan  criteria 2.6. staat letterlijk als thema benoemd  Kan onderdeel zijn van duurzaamheidsscan     

Ja 

criteria 2.5 (bottom‐up werken) en2.8 (gericht op  kwetsbare groepen)  Gedeeltelijk Criteria 2.8. Dit criteria is voornamelijk gericht op het  sociale leven van kwetsbare groepen  Gedeeltelijk criteria 2.8. Dit criteria is voornamelijk gericht op het  sociale leven van kwetsbare groepen.  Ja  Criteria 2.6 kleinschalige economie  criteria 2.7 : Het project levert een bijdrage aan de  economische ontwikkeling van het gebied   

  Enkele onderdelen van het butterfly model komen expliciet terug in de criteria van de PAC. Andere  criteria komen wel terug, maar zijn slechts gericht op bepaalde groepen binnen de bevolking of zijn  niet expliciet vernoemd. Sociaal netwerk, werkgelegenheid en deelname aan de maatschappij  worden voornamelijk getoetst gericht op kwetsbare groepen. Belangrijkste onderdelen die geheel  missen in de criteria zijn persoonlijk empowerment en de ontwikkeling van jonge kinderen.  Onderdelen die terug kunnen komen in de duurzaamheidsscan worden hierin alleen toegelicht  wanneer deze daadwerkelijk terugkomen in het project. Is dit niet het geval, worden deze niet  getoetst.     

 

91   

Bibliografie (sd).  Adviesbureau Wing. (2013). Contouren van een gebiedsopgave: het verhaal van de N65. wageningen.  Agrifood Capital. (2014). Ambities. Opgeroepen op 2014, van Agrifood Capital:  http://www.agrifoodcapital.nl/ambities/  Agrifood Capital. (z.d.). Op weg naar een excellente Agrifood‐regio.   Ajzen, I. (1991). The theory of planned behaviour. Organizational behaviour and human decision  processes , 179‐211.  Allgeier, A., Byrne, D., Brooks, B., & Revnes, D. (1977). The waffle phenomenon: negative evaluations  of those who shift attitudinally. Journal of applied Social Psychology , 217‐239.  Alliantie Gezond Brabant. (2011). Naar een gezond Brabant: Strategienota integraal  gezondheidsbeleid.   Asch, S. (1946). Forming impressions of personality. Journal of Abnormal and Social Psychology , 258‐ 290.  Bekkering, T., & Walter, J. (2001). Management van processen: het realiseren van complexe  initiatieven. Houten: Spectrum.  Brehm, J. (1966). A Theory of psychological reactance. New York: Academic Press.  Broeders, M. (2014, Mei). Beleidsmedewerker Leefomgeving gemeente Oss. (M. Kuijpers,  Interviewer)  Burger, J., Messian, N., Patel, S., Del Prado, A., & Anderson, C. (2004). What a coincidence! the  effects of incidental similarity on compliance. Personality and Social Psycholog Bulletin , 35‐43.  Burn, S. (1991). Social psychology and the stimulation of recycling behaviours: The block leader  approach. Journal of Applied Social Psychology , 611‐629.  Bushman, B. (1988). The effects of apparel on compliance. Personality and Social Psychology Bulletin  , 459‐467.  Chartrand, T., & Bargh, J. (1999). The chameleon effect: the perception‐behavior link and social  interaction. Journal of Personality and Social Psychology , 893‐910.  Cialdini, R. (2009). Invloed. Nederland: Academic Service.  Cioffi, D., & Garner, R. (1989). On doing the decision: The effects of active versus passive choice on  commitment and self‐perception. Personality and Social Psychology Bulletin , 533‐542.  Cloïn, L., van der Steen, E., & van Rijsingen, I. (2013). Gezondheid in gebiedsontwikkeling: casus Het  Groene Woud. 's‐Hertogenbosch. 

92   

Cloin, L., van Rijsingen, I., & van der Steen, E. (2013). Adviesrapport Streekontwikkeling en  gezondheid: casus het Groene Woud. 's‐Hertogenbosch.  Cloïn, L., van Rijsingen, I., & van der Steen, E. (2013). Bijlagenbundel: Streekontwikkeling en  gezondheid, casus Het Groene Woud. 's‐Hertogenbosch.  ComScore. (2011, februari 10). The Netherlands leads global market in Twitter reach. Opgeroepen op  april 11, 2014, van comscoredatamine.com: http://www.comscoredatamine.com/2011/02/the‐ netherlands‐leads‐global‐markets‐in‐twitter‐reach/  Corsten, H. (2014). Secretaris gebiedsbureau. (D. v. Mark Kuijpers, Interviewer)  Craig, K., & Prkachin, K. (1978). Social modeling influences on sensory decision theory and  psychophysiological indexes of pain. Journal of Personality and Social Psychology , 805‐815.  Doob, A., & Gross, A. (1968). Status of frustrator as an inhibitor of horn‐honking response. Journal of  Social Psychology , 213‐218.  Drachman, D., deCarufel, A., & Insko, C. (1978). The extra credit effect in interpersonal attraction.  Journal of Experimental Social Psychology , 458‐467.  Eagly, A., Wood, W., & Chaiken, S. (1978). Causal inferences about communicators and their effect on  opinion change. Journal of Personality and Social Psychology , 424‐435.  Eindhovens Dagblad. (2013). Groene corridor tussen Eindhoven en Oirschot komt er. Opgeroepen op  juni 6, 2014, van ed.nl: http://www.ed.nl/regio/eindhoven/groene‐corridor‐tussen‐eindhoven‐en‐ oirschot‐komt‐er‐1.3883687  Facebook. (2014). Het Groene Woud. Opgeroepen op april 14, 2014, van facebook.nl:  https://www.facebook.com/inHetGroeneWoud  Festinger, L. (1954). A Theory of social comparison processes. Human relations , 117‐140.  Freedman, J. (1965). Long‐term behavioural effects of cognitive dissonance. Jornal of Experimental  Social Psychology , 145‐155.  Freedman, L., & Fraser, S. (1966). Compliance without pressure:the foot‐in‐the‐door‐technique.  Journal of Personality and Social Psychology , 195‐203.  Gebiedsbureau. (2013). Ambitienota gebiedsbureau.   Gebiedsbureau Weert, Nederweert en Leudal. (2013). Ambitienota 2014‐2016.   Gebiedsbureau. (2014). Werkprogramma gebiedsbureau.   Gemeente Heusden. (2012). Onderwerp: regionale samenwerking revitalisering landelijk gebied.  Heusden: Gemeente Heusden.  Gerard, H., & Mathewson, G. (1966). The effects of severity of initiation on liking for a group: a  replication. Journal of experimental Social Psychology , 278‐287. 

93   

GGD. (2013). Toetsingskader gezondheid. Tilburg.  GGD, H. v. (2014, Maart). Beleidsmedewerkers. (D. v. Mark Kuijpers, Interviewer)  GRONDig. (2011, December). Nieuwbrief gebiedsbureau. Limburg, Nederland.  HAS Hogeschool. (2014). Digitale inkijk op het boerenbedrijf. Opgeroepen op April 2014, van  http://www.hashogeschool.nl/digitale‐inkijk‐op‐het‐boerenbedrijf  Heijden, J. v. (2014, 05 23). In kaart brengen besluitvormingsprocessen . (D. v. Linden, Interviewer)  Het Groene Woud. (z.d.). broedplaats voor vrouwen. Opgeroepen op april 14, 2014, van  hetgroenewoud.com: http://www.hetgroenewoud.com/overige‐ organisaties/netwerken/broedplaats‐voor‐vrouwen  Het Groene Woud. (2013). magazine beleef. Opgeroepen op mei 27, 2014, van het groene woud:  http://www.hetgroenewoud.com/actueel/nieuwsarchief/nieuw‐nieuw‐nieuw:‐magazine‐beleef‐/147  Het Groene Woud. (sd). Streekraad. Opgeroepen op maart 14, 2014, van hetgroenewoud.com:  http://www.hetgroenewoud.com/streekraad/  Het Groene Woud. (sd). taken coöperatie. Opgeroepen op april 3, 2014, van  http://www.hetgroenewoud.com: http://www.hetgroenewoud.com/coöperatie/taken  Het Groene Woud. (sd). Taken Streekfonds. Opgeroepen op april 3, 2014, van hetgroenewoud.com:  http://www.hetgroenewoud.com/streekfonds/taken  Het Groene Woud. (2014). Uitvoeringsprogramma Het Groene Woud. Liempde.  Het Groene Woud. (z.d.). vorstelijk landschap. Opgehaald van hetgroenewoud.com:  http://www.hetgroenewoud.com/initiatieven/landschappen‐van‐allure/vorstelijk‐landschap  Het Groene Woud. (z.d.). werk samen in het groene woud. Opgeroepen op april 14, 2014, van  hetgroenewoud.com: http://www.hetgroenewoud.com/overige‐organisaties/netwerken/werk‐ samen‐in‐het‐groene‐woud  Hoppezak, D. (2014, Mei). Wethouder Ruimte Gemert Bakel. (D. v. Mark Kuijpers, Interviewer)  Hornstein, H., Fisch, E., & Holmes, M. (1968). Influence of a model's feeling about his behaviour and  his relevance as a comparison other on observer's helping behavior. Journal of Personality and Social  Psychology , 222‐226.  Kamer van Koophandel. (z.d.). Het Groene Woud, economische kansen in Het Groene Woud.  Opgeroepen op april 8, 2013, van kvk.nl: http://www.kvk.nl/kvk‐activiteiten/activiteiten‐kvk‐ brabant/het‐groene‐woud/  Kamp, J. (2014, Mei). Medewerker Milieu gemeenten Mill, St. Hubert en Grave. (L. R. Mark Kuijpers,  Interviewer) 

94   

Ketelaar, T. (1995). Emotions as mental representations of gains and losses: Translating prospect  theory into positive and negative affect. gepresenteerd op vergadering van de American  Psychological Society, (pp. ‐). New York.  Kousemaker, B. (2014). Alliantiemakelaar. (D. v. Mark Kuijpers, Interviewer)  Kunz, P., & Woolcott, M. (1976). Season's greetings: From my status to yours. social Science  Research.  Latané, B., & Darley, J. (1986). The unresponsive bystander‐: why doesn't he help? New York:  Appleton‐Century‐Crofts.  Leereveld, D. (2011). Gezondheid en omgeving, op zoek naar een positieve relatie. Een advies aan de  provinciale raad gezondheid.   LIB. (2011). Activiteitenprogramma 2012‐2015. 's‐Hertogenbosch.  Linden, I. v. (2014, maart 24). In kaart brengen besluitvormingsproces GOL. (D. v. Linden, Interviewer)  LOS stadomland. (2013). Beeldverhaal leefbaarheid Peelnetwerk. 's‐Hertogenbosch.  Mameren, A. v. (2014). Medewerker Agrifood Capital. (D. v. Mark Kuijpers, Interviewer)  McGuire, W. (1985). Attitudes and attitude change. In G. Lindzey, & E. Aronson, The handbook of  social psychology (pp. 233‐246). New York: Random House.  Michels, W. (2013). Communicatie Handboek. Houten: Noordhoff Uitgevers.  Milgram, S. (1974). Obedience to authority. New York: Harper & Row.  ministerie van infrastructuur en milieu. (2014). Meerjarenprogramma infrastructuur, ruimte en  transport. Opgeroepen op 05 29, 2014, van rijksoverheid.nl:  http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ruimtelijke‐ordening‐en‐ gebiedsontwikkeling/meerjarenprogramma‐infrastructuur‐ruimte‐en‐transport‐mirt  Ministerie van Infrastructuur en Milieu. (2013). Startbeslissing MIRT Verkenning. Directie wegen en  verkeersveiligheid.  Ministerie van volksgezondheid, welzijn en sport. (2013). Health Impact Assessment. Opgeroepen op  06 05, 2014, van rivm.nl:  http://www.rivm.nl/Onderwerpen/H/Health_Impact_Assessment_HIA/Wat_is_Health_Impact_Asses sment  Ministerie van Volksgezondheid, welzijn en sport. (2008, november). Overheid. Opgeroepen op 2014,  van Wetten: http://wetten.overheid.nl/BWBR0024705/geldigheidsdatum_27‐05‐2014  Moriarty, T. (1975). Crime, commitment and the responsive bystander. Journal of personality and  social psychology , 597‐601.  Netwerk de Peelhorst. (2014). Over netwerk de Peelhorst. Opgeroepen op 2014, van Netwerk de  Peelhorst: http://www.netwerkdepeelhorst.nl/netwerk‐de‐peelhorst‐15  95   

Netwerk de Peelhorst. (2014). Presentatie Netwerk de Peelhorst. Noord‐Brabant, Nederland:  Netwerk de Peelhorst.  Netwerk de Peelhorst. (2014, April). Urgentiegebieden. Opgeroepen op April 2014, van Netwerk de  Peelhorst: http://www.netwerkdepeelhorst.nl/nieuws/gemeenten‐aan‐zet‐bij‐aanpak‐ urgentiegebieden‐470  Noord‐Brabant, P. Gemeenten per 31‐12‐2013. 's‐Hertogenbosch.  Peelnetwerk. (2013). Beeldend verhaal leefbaarheid woenen zorg welzijn de peel. Opgeroepen op  Maart 2014, van Peelnetwerk: http://www.peelnetwerk.nl/nieuws/beeldend‐verhaal‐leefbaarheid‐ wonen‐zorg‐welzijn‐de‐peel‐78   Peelnetwerk. (2014). Over het Peelnetwerk. Opgeroepen op 2014, van Peelnetwerk:  http://www.peelnetwerk.nl/introductie‐10  Peelnetwerk. (2011). Streekfonds criteria.   Peelnetwerk. (2012). Vitale Groene Ruimte de Peel.   Peelnetwerk. (2012). Vitale Groene Ruimte de Peel: Synergie tussen economie en quality of life.  Peelnetwerk.  Peijnenburg, M. (2014, Mei). Medewerker Milieu gemeente Someren. (D. v. Mark Kuijpers,  Interviewer)  Petty, R., & Cacioppo, J. (1986). The elaboration likelihood model of persuasion. In L. Berkowitz,  advances in experimental social psychology (pp. 123‐205). New York: Academic Press.  Planbureau voor de Leefomgeving. (2010). Beleidsdossier Nationale Aanpak Milieu en Gezondheid  2008‐2012.   Provincie Noord‐Brabant. (2010). Agenda van Brabant. 's‐Hertogenbosch: Provincie Noord‐Brabant.  Provincie Noord‐Brabant. (2014). BZV. Opgeroepen op Maart 2014, van  http://www.brabant.nl/dossiers/dossiers‐op‐thema/platteland/zorgvuldige‐veehouderij/brabantse‐ zorgvuldigheidscore‐veehouderij‐(bzv).aspx  Provincie Noord‐Brabant. (z.d.). de peelhorst. Opgeroepen op april 20, 2014, van brabant.nl:  http://www.brabant.nl/dossiers/dossiers‐op‐thema/ruimtelijke‐ordening/gebiedsontwikkeling/de‐ peelhorst.aspx   Provincie Noord‐Brabant. (2013). Dossier zorgvuldige veehouderij. 's‐Hertogenbosch: Provincie  Noord‐Brabant.  Provincie Noord‐Brabant. (2013). Gebiedsontwikkeling. Opgeroepen op Februari 2014, van Brabant:  http://www.brabant.nl/dossiers/dossiers‐op‐thema/ruimtelijke‐ordening/gebiedsontwikkeling.aspx  Provincie Noord‐Brabant. (2014). Gebiedsopgave de Peelhorst. Opgeroepen op 2014, van Provincie  Noord‐Brabant: http://www.brabant.nl/dossiers/dossiers‐op‐thema/ruimtelijke‐ ordening/gebiedsontwikkeling.aspx  96   

Provincie Noord‐Brabant. (z.d.). Provinciaal milieuplan 2012‐2015: Gezondheid voorop. 's‐ Hertogenbosch.  Provincie Noord‐Brabant. (2012). Samenwerkingsovereenkomst Gebiedsversterking Oostelijke  Langstraat. 's‐Hertogenbosch.  Provincie Noord‐Brabant. (2014). Structuurvisie 2010 ‐ partitiele herziening 2014. 's‐Hertogenbosch:  Provincie Noord‐Brabant.  Provincie Noord‐Brabant. (2011). Structuurvisie ruimtelijke Ordening. 's‐Hertogenbosch.  Provincie Noord‐Brabant. (2014, April). Transitie naar een duurzame veehouderij 2020. Opgeroepen  op 2014, van http://www.brabant.nl/dossiers/dossiers‐op‐thema/platteland/‐ /media/23A1D6BBD2C64011B2467CF6638F71ED.pdf  Renes, R., & Putte, v. d. (2011). Gedragsverandering via campagnes. Den Haag: Ministerie van  Algemene Zaken.  Röling, N. (1994). Basisboek voorlichtingskunde. Amsterdam: Boom.  Schlenker, B., Dlugolecki, D., & Doherty, K. (1994). The impact of self‐presentations on self‐appraisels  and behavior: the power of public commitment. Personality and Social Psychology Bulletin , 20‐33.  Schouren, L. (2012). milieu en gezondheid: van bedreigingen naar kansen. Een advies aan de  provincie Noord‐Brabant. 's‐Hertogenbosch: Provinciale Raad Gezondheid.  Schouren, L. (2012). Milieu en gezondheid: van bedreigingen naar kansen. Een advies aan de  provincie Noord‐Brabant. 's‐Hertogenbosch.  Schutten, R. (2013). Agrifood Noordoost Brabant.   Smith, G., & Engel, R. (1968). Influence of a female model on perceived characteristics of an  automobile. Proceedings of the 76th annual Convention of the American Psychological Association ,  429‐445.  Streekorganisatie Het Groene Woud. (2013). Kaartje van Het Groene Woud . Streekorganisatie Het  Groene Woud.  Streekraad Het Groene Woud. (2011). Ontwikkelingsvisie 2011‐2015: versterking door samenwerking  in het Groene Woud. Liempde.  Streekraad Het Groene Woud. (2013). Uitvoeringsprogramma Het Groene Woud 2013. Liempde:  Streekraad Het Groene Woud.  Stuurgroep Corridorstudie A59. (2008). De Maasroute stroomt door. Vlijmen: Gemeente Heusden.  Stuurgroep GOL. (2013). Bestuursovereenkomst GOL, Samen, Slimmer, Beter werken aan de  Oostelijke Langstraat. 's‐Hertogenbosch.  Stuurgroep LIB. (2012). Activiteitenprogramma LIB.  

97   

StuurgroepLIB. (2014). Stuurgroep en LIB. Opgeroepen op 2014, van  http://www.stuurgroeplib.net/stuurgroep+lib  Tedeschi, J., Schlenker, B., & Bonoma, T. (1971). Cognitive dissonance: Private ratiocinaton of public  spectacle? . American Psychologist , 573‐611.  Telos. (2014). PPP‐scan. Opgeroepen op 2014, van http://www.pppscan.nl/voorraden/  file:///C:/Users/Mark/Downloads/De_Verantwoording_2006.pdf  Tersteeg, J. (2013). de contouren van een gebiedsopgave, Het verhaal van de N65. Wageningen:  Wing.  Tilburg, G. (2014). Moerenburg‐ koningshoeve, landschappen van Allure. Tilburg: gemeente Tilburg.  van Leeuwen, J. (1999). Evolving Models of Human Health Toward an Ecosystem Context . 204‐219:  Ecosystem Health .  van Rijsingen, I., Cloïn , L., & van der Steen, E. (2013). Streekontwikkeling en gezondheid: Casus Het  Groene Woud. 's‐Hertogenbosch.  van Zoggel, G.‐J., & van der Weegen, T. (2008). De Maasroute stroomt door. Zeist: Tauw.  Verweij, A. (2013). Leefbaarheidsagenda Het Groene Woud. Liempde.  Vilans. (2007). Methodische voorlichting:zes stappen om tot gedragsverandering te komen. zorg voor  beter verbetertraject.  VROM. (2006). Actieprogramma Gezondheid en Milieu Eindrapportage. Den Haag.  VVV Het Groene Woud. (2014). magazine beleef het groene woud. Opgeroepen op mei 27, 2014, van  vvv het groene woud: http://www.vvvhetgroenewoud.nl/go/magazine‐beleef‐het‐groene‐woud  Webster, M. (2014). Netwerk de Peelhorst. (M. Kuijpers, Interviewer)  Wilms, G. (2014, Mei). Secretaris LIB. (D. v. Mark Kuijpers, Interviewer)  Wooten, D., & Reed , A. (1998). Informational influence and the ambiguity of product experience:  order effects on the weighting of evidence. Journal of Consumer research , 79‐99.  Worchel, S., Lee, J., & Adewole, A. (1975). Effects of supply and demand on ratings of object value.  Journal of Personality and Social Psychology , 906‐914.  Woudloper. Roerdal graben map NL. Wikipedia.   

98