Handreiking LHBT-emancipatie
Gemeentelijke monitoren en LHBT In Nederland is 6 procent van de mensen homoseksueel, lesbisch of biseksueel. 5 procent heeft een ‘ambivalente genderidentiteit’ en 0,4 procent heeft een daadwerkelijke wens tot geslachtsverandering. Een gemeente van enige omvang heeft dus al gauw enkele duizenden ‘seksueel diverse’ burgers. Veel gemeenten zijn zich dat niet bewust, maar ook deze gemeenten krijgen vragen van en over hun lesbische, homoseksuele, biseksuele en transgender (LHBT) burgers. Om die goed te beantwoorden, heeft de gemeente zicht nodig op de leefsituatie en eventuele problemen van LHBT-burgers. Een monitor is een goed instrument om dit in beeld te krijgen.
In deze handreiking Wat weet een gemeente van haar LHBT-burgers?
2
Voorbeeldvragen over seksuele diversiteit
Gerichte vragen over diversiteit
3
Voorbeeldvragen voor de jeugdmonitor
9
Beleidsmatige consequenties van monitoronderzoek
6
Bronnen 12
10
Wat weet een gemeente van haar LHBT-burgers? Gemeentebesturen spreken in hun col-
Veel gemeenten maken ter onderbouwing
waarom gemeenten in toenemende mate
legeprogramma’s doelstellingen voor de
van de cijfers gebruik van monitoren.
tot monitoring overgaan:
programperiode af. Deze doelstellingen
Het rijk heeft enkele monitoren verplicht
• de opkomst van new public
worden steeds vaker cijfermatig omschre-
gesteld, maar het staat gemeenten vrij om
ven, bijvoorbeeld als een stijging van het
monitoren op te zetten op alle beleidster-
percentage gezonde inwoners, of in een
reinen waarover zij meer informatie willen.
daling van de armoede.
De Kool (2007) noemt drie redenen
management, • de hernieuwde zoektocht naar nieuwe vormen van sturing • en de hernieuwde aandacht voor toezicht en verantwoording.
***
2
gemeentelijke monitoren en LHBT’s
Er bestaan honderden verschillende monitoren. Movisie en het TransitieBureau
Vier dimensies in onderzoek naar seksuele diversiteit
Wmo hebben ze in een handig
Heeft u de mogelijkheid om in de monitor meerdere vragen op te nemen over
document verzameld. Dit Overzicht
seksuele diversiteit en wilt u toetsen hoe het ervoor staat met de acceptatie
meetinstrumenten en monitoren sociaal
onder de bevolking? Neem dan stellingen op die betrekking hebben op de
domein is te vinden op www.vng.nl
volgende vier dimensies: • algemene acceptatie
Monitoren bieden een prima
• gelijke rechten
aanknopingspunt voor vragen over
• reacties op seksuele diversiteit in de naaste omgeving
seksuele diversiteit. Daadwerkelijk
• reacties op zichtbaarheid van seksuele diversiteit in het openbaar
gebeurt dat nog weinig. Dat is jammer, want het toevoegen van een simpele
De algemene acceptatie van seksuele diversiteit ligt in Nederland
achtergrondvraag naar seksuele voorkeur
doorgaans zeer hoog. Maar met het oog op het volgen van (demografische)
levert bruikbare gegevens op omdat het
ontwikkelingen in de tijd, is het wenselijk deze dimensie periodiek in
eventuele verschillen tussen LHBT’s en
monitoronderzoek mee te nemen.
niet-LHBT’s belicht. Een voorbeeld is de veiligheidsmonitor.
Het ligt ook voor de hand om te vragen naar gelijkberechtiging van LHBT’s:
Deze monitor neemt het rijk landelijk
vinden de ondervraagden het goed dat LHBT’s gelijke rechten hebben?
af, maar gemeenten hebben de
Onderzoek laat zien dat nog altijd substantiële groepen in de bevolking daar
mogelijkheid zich ‘in te kopen’ en
moeite mee hebben.
zo de monitor onder meer burgers te laten afnemen. Ook kunnen ze
Stellingen over LHBT’s in de naaste omgeving, en de zichtbaarheid van seksuele
dan vragen toevoegen. De landelijke
diversiteit in het openbaar zijn ook belangrijk. Hoe openlijk mogen LHBT’s
veiligheidsmonitor vraagt sinds 2012
uiting geven aan hun seksuele voorkeur? Wat vindt men bijvoorbeeld van twee
ook naar de seksuele voorkeur van de
mannen of twee vrouwen die elkaar in het openbaar zoenen (vergeleken met
respondent. Daarmee zijn er nu voor het
hetero’s)? Hoe zou men reageren op een transgender-buurman of -vrouw?
eerst gegevens over LHBT-burgers uit
Aan de hand van deze vier indicatoren heeft Rutgers WPF een schaal voor
een representatieve steekproef van de
‘moderne homonegativiteit’ ontwikkeld: “vaak onbedoelde, moeilijk te
Nederlandse bevolking. Die cijfers tonen
observeren uitspraken ten opzichte van homoseksualiteit die wel degelijk als
bovendien aan dat LHBT’s veel vaker het
negatief op te vatten zijn.” Een voorbeeld is de uitspraak: “homoseksuelen
slachtoffer worden van allerlei vormen
overdrijven het belang van hun seksuele voorkeur.” (Van Wijk e.a. 2005; later
van criminaliteit (Moons, 2013).
gebruikt door het SCP in hun grote onderzoek naar acceptatie, Kuyper & Bakker, 2006).
Gerichte vragen over diversiteit Verschillende definities van
Het is echter niet verstandig om in een
vragen om zinvolle resultaten te krijgen.
monitor plompverloren de vraag te
Alleen al omdat er verschillende defini-
seksuele diversiteit leiden
stellen: Bent u homoseksueel? Dat kan
ties van seksuele diversiteit bestaan, zijn
tot verschillende vragen
negatieve reacties oproepen bij respon-
er ook verschillende vragen mogelijk om
denten, en het is ook niet altijd duidelijk
daarover iets te meten bij de burgers van
wat hun antwoorden kunnen betekenen.
een gemeente.
Het luistert nauw wat men precies moet 3
***
Vraag over seksuele diversiteit leidt niet tot lagere respons
Seksuele voorkeur? ‘Seksuele geaardheid’ is een ouderwetse term die steeds minder wordt gebruikt.
Vaak wordt gedacht dat het opnemen van een vraag over seksuele diversiteit
In het algemeen gebruikt men tegen-
leidt tot een lagere respons. Dit is echter nooit bewezen. De formulering van de
woordig het begrip ‘seksuele voorkeur’,
vraag is overigens wel van belang. GGD Amsterdam vroeg in de gezondheids-
hoewel de term ‘seksuele gerichtheid’
monitor niet direct naar seksuele diversiteit maar naar de richting van seksuele
ook vaak in juridische of psychologische
verlangens op een schaal met vijf mogelijkheden. Nadat de respondent het
literatuur voorkomt. De term ‘seksuele
eigen geslacht had aangegeven, vroeg de GGD:
voorkeur’ zou kunnen impliceren dat er sprake is van een bewuste en expliciete
In het algemeen, voelt u zich seksueel aangetrokken...
keuze, terwijl dit element ontbreekt in
1. uitsluitend tot vrouwen
de term ‘seksuele gerichtheid’. ‘Seksuele
2. overwegend tot vrouwen
oriëntatie’ kan ook, maar velen vinden
3. zowel tot vrouwen als tot mannen
deze aanduiding erg abstract.
4. overwegend tot mannen
Wanneer stel je welke vraag?
5. uitsluitend tot mannen Deze vragen werden in 2008 voorgelegd aan alle 1.736 respondenten van de
De vraagstelling over seksuele diversiteit
gezondheidsmonitor. 1.681 van hen – dat is 97 procent – gaf er (bruikbaar)
en genderidentiteit hangt vooral af van
antwoord op. In de steekproef zaten Amsterdammers van 16-54 jaar, uitgesplitst
het doel dat de gemeente met de monitor
naar leeftijd en etniciteit. Er was een oververtegenwoordiging van Turkse en
beoogt. Een paar voorbeelden:
Marokkaanse Amsterdammers. In 2012 werd de vraag opnieuw voorgelegd,
• Ten behoeve van de veiligheidsmonitor
aan alle leeftijden, en waren het vooral de ouderen die hier geen antwoord op
kan men denken aan vragen die men
gaven.
stelt aan een zo groot mogelijke groep, die zichzelf definieert als seksueel divers in leefstijl, en/of identiteit en/of seksuele voorkeur; een vraag uitsluitend
Allereerst is het belangrijk dat de
Sinds enkele jaren is het gebruikelijk om
naar gedrag zou in dit geval niet de
gemeente zich realiseert dat iemands
in de monitoren ook naar de situatie van
gewenste informatie opleveren, en
seksuele gedrag vaak niet automatisch
transgenders te vragen. Maar er bestaan
wellicht ook extra weerstand oproepen.
overlapt met iemands seksuele voorkeur
vele termen waarmee transgenders zich
of identiteit. Men kan zich hetero voelen
benoemen en er is geen eenduidige
is seksueel gedrag juist relevant, omdat
– of naar de buitenwereld een hetero-
definitie van transgender, wat het voor
dit de voornaamste variabele is bij seksu-
seksuele voorkeur laten zien – maar toch
een standaard monitor lastig maakt.
eel overdraagbare aandoeningen.
regelmatig seksueel contact met mensen
Genderidentiteit en seksuele voorkeur
van hetzelfde geslacht hebben. Bij het
hebben bovendien niets met elkaar te
gezondheid is een vraag die vooral
opstellen van een vragenlijst is het dus
maken. Vragen naar transgender vergt
inzoomt op zelfbenoeming en
goed om te bedenken wat de gemeente
dus een aparte aanpak. Daarvoor is het
verlangens van belang.
van welke groep wil weten: zijn dat
belangrijk wat de gemeente precies
zaken rond leefstijl (verlangen, relaties,
wil weten. Zo kan men in een monitor
jongeren LHBT zijn en welke problemen
sociale contacten en/of zelfbenoeming),
vragen of mensen problemen ervaren en
zij ondervinden, is het belangrijk om
seksuele voorkeur (identiteit) of seksueel
zo ja, welke. Er zijn goede voorbeelden
de groep te definiëren naar identiteit,
gedrag?
te vinden over het opstellen van vragen
verlangen én gedrag, omdat de
rondom genderidentiteit in Balarajan,
identiteit van jongeren vaak nog
Gray & Mitchel (2011).
niet uitgekristalliseerd is. Ook hun
• Ten behoeve van de gezondheidsmonitor
• Voor een inschatting van de psychische
• Wil de gemeente inschatten hoeveel
ervaringen van uitsluiting kunnen te maken hebben met identiteit en gedrag.
***
4
gemeentelijke monitoren en LHBT’s
Soms is er maar ruimte voor één vraag over seksuele voorkeur. Zeker in dat geval moet de gemeente zich van tevoren goed oriënteren op het doel van de vraag. Wat wil de gemeente precies weten? Overigens is ook de plek van de vraag in een enquête belangrijk. Een vraag over de seksuele oriëntatie van de respondent zelf kan het beste aan het einde van de vragenlijst worden gesteld, tussen andere demografische variabelen. Respondenten zullen de vraag dan als minder intimiderend of bedreigend ervaren.
Aselecte steekproef of convenience sample? Aan wie stelt de gemeente vervolgens die vragen? Als men volgens bepaalde criteria willekeurig personen vraagt mee te doen, gaat het om een aselecte steekproef. Vaak is echter het aantal mensen dat niet mee wil doen vrij groot: de non-respons van zulke steekproeven ligt tussen de 40 en 60 procent. Daarmee loopt men dus het risico dat het onderzoek geen betrouwbare cijfers oplevert over kleine populaties. Vandaar dat men vaak vragenlijsten verspreidt onder een doelgroep via een oproep in relevante media. Ook kan men respondenten vragen de vragenlijsten onder vrienden en kennissen te verspreiden, de zogenaamde sneeuwbalmethode. Op dit soort convenience samples reageren echter alleen mensen die hoger opgeleid zijn of bepaalde gebeurtenissen (bijvoorbeeld op het gebied van discriminatie) hebben meegemaakt die ze willen melden. Keuzenkamp en Fernee vergeleken in
Gestandaardiseerde vragen maken een lokale monitor landelijk vergelijkbaar
Het convenience sample telde bijvoor-
2011 een aselecte populatie uit een
beeld meer vrouwen, jongeren, homosek-
groter panelonderzoek met een conve-
suele mannen en personen die al uit kast
nience sample en concludeerden dat er
zijn. Ook bleken de respondenten vaker
grote verschillen tussen beide groepen
negatieve reacties te hebben gehad
bestonden.
op hun voorkeur en vaker depressieve gevoelens te hebben (Keuzenkamp & Fernee, 2011).
5
***
Beleidsmatige consequenties monitoronderzoek Gegevens over het aantal en de spreiding
De gemeente Haarlem voerde een
nachts? Is er sprake van pesten door
van LHBT-burgers vormen belangrijke
interessant experiment uit om binnen
buurtbewoners of andere vormen van
beleidsinformatie voor de gemeente,
het bestaande digipanel een scheiding
overlast? Is seksuele voorkeur een reden
zeker ook na de decentralisaties. Een
aan te brengen tussen LHBT en niet-LHBT
tot bedreiging? Worden LHBT’s vaker
monitorvraag naar seksuele diversiteit
respondenten, zodat de antwoorden van
slachtoffer van geweld dan andere
is daarmee vergelijkbaar met specifieke
beide groepen met elkaar vergeleken
groeperingen, en zo ja: waar speelt dit
vragen naar andere doelgroepen
konden worden. Willen deze uitkomsten
geweld zich dan af? De antwoorden op
zoals ouderen en vrouwen. Als LHBT’s
representatief zijn, vereisen ze wel een
deze vragen kunnen aanleiding zijn tot
bijvoorbeeld sterk verspreid over de
sensitieve statistische behandeling.
aanpassing van de openbare ruimte, tot extra aandacht van de politie of
gemeente of regio wonen, kan dat gevolgen hebben voor een aanbod
Op welke onderwerpen kan de gemeente
tot een gerichte samenwerking tussen
voor kwetsbare LHBT’s. Wonen zij meer
doorvragen naar seksuele diversiteit? Een
organisaties die een rol hebben bij
geconcentreerd dan kan het sociale
paar voorbeelden:
veiligheid.
wijkteam bijvoorbeeld ervaringen met
• Leefbaarheid van buurten: voelen LHBT’s zich in gelijke mate als andere
sociale contacten: hoe zit het met
met andere LHBT’s meenemen in het
inwoners thuis in buurten of is er sprake
de participatie van LHBT’s in (brede,
gesprek over benodigde ondersteuning.
van sociale uitsluiting? De antwoorden
clubgerichte) sport en vrije tijd?
Vereiste is daarbij wel dat medewerkers
op een dergelijke vraag kunnen
Antwoorden op vragen hierover
van het wijkteam voldoende op de
aanleiding zijn tot kritische vragen aan
kunnen leiden tot de aanpak van
buurtinstellingen en buurtregisseurs.
discriminatie of machogedrag in
hoogte zijn van de leefsituatie van LHBT’s.
• Veiligheid en overlast: voelen LHBT’s zich veilig in hun buurt, overdag én ’s
Lokale monitoren rond leefbaarheid en welzijn Onder uiteenlopende namen als burgerpanel, stadspanel of digipanel zetten sommige gemeenten een monitorinstrument in om burgers te vragen naar leefbaarheid, veiligheid en welzijn. De antwoorden kunnen opgenomen worden in de door het rijk verplichte integratiemonitor. Voor een gemeente zijn deze monitoren bij uitstek het instrument om de leefsituatie van LHBT-burgers te beoordelen. Zo kan de gemeente vragen naar de subjectieve beleving en de positie van LHBT-burgers, en daarnaast naar de acceptatie van seksuele diversiteit onder de algemene bevolking, wat natuurlijk andere resultaten oplevert. Het inzetten van dit instrument hoeft nauwelijks extra geld te kosten, en het levert veel nuttige inzichten op.
***
• Deelname aan sport, vrijwilligerswerk,
discriminatie of behoefte aan contact
6
sportorganisaties, of tot ondersteuning van LHBT-sportverenigingen.
gemeentelijke monitoren en LHBT’s
In de gezondheidsmonitor
De gemeente zou op dit gebied vragen
En welk risico op hiv en soa lopen les-
De Wet Collectieve Preventie
kunnen stellen over:
bische en biseksuele vrouwen? Lopen
Volksgezondheid stelt het vierjaarlijks
• Seksueel gedrag: lopen LHBT’s en
transgenders andere risico’s dan deze
opstellen van een lokale nota over
(andere) mannen die seks hebben met
groepen en zo ja, welke? Onder welke
de volksgezondheid verplicht.
mannen verhoogde risico’s op hiv/
omstandigheden en op welke plaatsen
Gemeenten maken ter voorbereiding
soa en op geweld, al dan niet binnen
vindt onveilige seks plaats? Antwoorden
van deze nota vaak gebruik van een
de relatie? Antwoorden op deze
op deze vragen bieden informatie om het
gezondheidsmonitor. Deze levert
vragen kunnen aanleiding zijn tot een
preventiebeleid gerichter vorm te geven.
informatie op over gezondheid,
specifieke paragraaf in het beleidsplan
ziekte en sterfte van de bevolking en
van de GGD. Ook kunnen ze leiden tot
In 2012 verscheen de eerste
laat de samenhang zien met onder
vragen van de gemeente of GGD aan de
‘Gezondheidsmonitor GGD’en, CBS
lokale hulpverleningsnetwerken.
en RIVM’. Het CBS en 28 GGD’en
andere leefstijlfactoren en sociaaleconomische omstandigheden. De
• De context van seksueel gedrag: hoe,
verzamelden gegevens onder bijna
gezondheidsmonitor besteedt aandacht
waar en onder welke omstandigheden
400.000 inwoners van 19 jaar en ouder.
aan de gezondheidstoestand van
lopen mannen die seks hebben met
Het CBS en de GGD’en hebben een
jongeren, migranten, ouderen, aan
mannen risico’s op hiv/soa? Gaat het
basisset met onderwerpen afgesproken
knelpunten in de zorg en aan enkele
om mannen die zichzelf benoemen
waar zij dezelfde vragen over stellen. In
specifieke aandachtsgroepen zoals
als homo en bijvoorbeeld lokale
de eerstvolgende Monitor, die in 2016
dak- en thuislozen. Maar bij relevante
homoverenigingen of bars bezoeken?
zal verschijnen, zitten ook vragen over
leefstijlfactoren was tot nu toe in deze
Of gaat het om heteroseksueel
seksuele aantrekking en seksueel gedrag.
monitor veelal geen aandacht voor
getrouwde mannen die – vaak in
seksuele diversiteit.
het geheim – seks hebben met mannen, bijvoorbeeld in parken of op parkeerplaatsen?
Gendervraag Zo goed als alle vragenlijsten kennen een verplicht in te vullen vraag naar geslacht, met maar twee mogelijke antwoorden: man of vrouw. Deze tweedeling representeert echter niet de realiteit van ongeveer 5 procent van de bevolking met een ambigue of tegengestelde genderidentiteit. Biedt dus altijd een derde antwoordoptie aan, bijvoorbeeld ‘anders’, ‘anders, namelijk…..’ of vraag op de volgende wijze meer correct naar de genderidentiteit (De Graaf, Bakker & Wijsen, 2014; De vragen zijn vrijwel geheel daar terug te vinden in tabel 2.1 en 2.6) . Hoe werd u bij geboorte ingeschreven bij de burgerlijke stand? 1. als jongen 2. als meisje Een kleine groep mensen voelt zich niet (helemaal) thuis bij het geslacht waar ze mee zijn geboren. Dat wordt ook wel ‘transgender’ genoemd. De volgende vraag gaat niet over hoe u geboren bent, maar over wat u volgens uw gevoel bent. Volgens uw gevoel bent u: 1. Man (of jongen) 2. Vrouw (of meisje) 3. Deels man, deels vrouw 4. Geen man en ook geen vrouw 5. Dat weet ik (nog) niet 6. Anders, namelijk …
7
***
In de jeugdmonitor
heeft dat tot gevolg? De antwoorden
preventiecampagnes. Vooral jongens
Verschillende steden en provincies
op dergelijke vragen geven aan of het
(ook transgender jongeren) die
kennen een jeugdmonitor. In sommige
noodzakelijk is aandacht te besteden
seks hebben met jongens lopen
steden stelt de gemeente eens in
aan seksuele diversiteit in een buurt
een verhoogd risico, terwijl er geen
de twee of vier jaar een rapport op,
of op een school. Deze informatie
onderwijsmateriaal bestaat dat daar
op basis van verzamelde statistische
geeft bovendien feedback aan de
gegevens. Andere gemeenten houden
onderwijsinspecteur, die daardoor
een enquête of spreken regelmatig met
minder afhankelijk is van bijvoorbeeld
het LHBT-zijn, leidend tot depressie en
een panel jongeren. Opvallend is dat het
uitsluitend een schoolmanager.
risico op suïcide. Uit onderzoek van
in jeugdmonitoren zelden of nooit over
• Sociale omgang: hoe gaan
aandacht aan besteedt. • Negatieve ervaringen als gevolg van
Rutgers WPF blijkt bijvoorbeeld dat
seksualiteit gaat. Wel vragen sommige
heteroseksuele jongeren om met
LHBT-jongeren een groter risico lopen
gemeenten naar opvattingen onder
LHBT-jongeren? Vergelijkbare vragen
op seksueel misbruik (De Graaf, Bakker
jongeren, bijvoorbeeld over seksuele
kan men stellen over omgang tussen
& Wijsen, 2014).
diversiteit.
jongeren van verschillende culturen en de omgang tussen jongens en meisjes.
Welke onderwerpen geven een beter
De antwoorden geven aan of men via
inzicht in de situatie van LHBT-jongeren?
scholen en jongerenwerk moet werken
Een paar voorbeelden:
***
aan het omgangsklimaat.
• Pesten en gevoel van onveiligheid:
• Opvattingen over seksualiteit en
Opvallend is dat het in
voelen LHBT-jongeren zich veilig
veilig vrijen, waaronder anale
op school en op straat? Hoe staan
seks: antwoorden op dergelijke
jeugdmonitoren zelden of
heteroseksuele jongeren tegenover
vragen kunnen aanleiding geven
seksuele diversiteit? Wat voor sfeer
tot lokaal toegesneden hiv/soa-
8
nooit over seksualiteit gaat.
gemeentelijke monitoren en LHBT’s
Voorbeeldvragen over seksuele diversiteit In de afgelopen jaren is in monitoronderzoek geëxperimenteerd met verschillende vragen over seksuele diversiteit. Al deze vragen gaan over één of meer van de categorieën ervaringen, zelfbenoeming, gedrag, verlangen of identiteit. Dat gebeurt in de regel door aan de respondent te vragen zich in één van vijf of zes antwoordcategorieën in te delen.
Vragen over seksuele diversiteit leiden niet tot minder respons op een enquête
Homoseksuele ervaringen (gedrag, verlangen en identiteit)
Identiteit (seksuele zelfbenoeming naar huidige gedragsvoorkeur)
Seksuele aantrekking
• Heeft u in het verleden ooit lichamelijke
Voelt u zich seksueel aangetrokken tot mannen, tot vrouwen of tot mannen én
• uitsluitend heteroseksueel
vrouwen?
aantrekking gevoeld tot een
• vrijwel uitsluitend heteroseksueel
• alleen tot mannen
seksegenoot?
• overwegend heteroseksueel
• vooral tot mannen, maar ook tot
• Bent u ooit verliefd geweest op een seksegenoot? • Heeft u ooit gedacht homoseksueel te zijn? • Heeft u ooit seks gehad met een seksegenoot? • Heeft u meer dan incidenteel seks gehad? • Bestaat het gevoel van aantrekking nu nog? • Voelt u zich nu (overwegend) homoseksueel?
• even hetero- als homoseksueel
vrouwen
• overwegend homoseksueel
• net zo veel tot mannen als tot vrouwen
• vrijwel uitsluitend homoseksueel
• vooral tot vrouwen, maar ook tot
• uitsluitend homoseksueel
Gedrag Heeft u in het afgelopen halfjaar seksuele contacten gehad met:
mannen • alleen tot vrouwen • niet tot mannen en ook niet tot vrouwen • dat weet ik (nog) niet
• vrouwen? • mannen? • beiden? • geen van beiden?
9
***
Voorbeeldvragen voor de jeugdmonitor Sociale acceptatie van LHBT-jongeren De GGD’s hebben zich in principe te houden aan de standaard-
gestandaardiseerde vraag heeft bovendien als voordeel dat de
vragen (basisvragen en facultatieve vragen). Daar zitten al vra-
gegevens uit een lokale monitor vergelijkbaar zijn met landelijk
gen over sociale acceptatie bij. De vraag hieronder – ontwikkeld
onderzoek, zodat men kan meten of de eigen gemeente onder
door Rutgers WPF– geeft een statistisch betrouwbare indicatie
of boven het landelijk gemiddelde scoort. De vraag is ook prak-
voor de sociale acceptatie van LHBT-jongeren. Een dergelijk
tisch bruikbaar op scholen.
Voor de jongens/meisjes: Stel dat er in jouw klas een jongen/meisje zit die op jongens/meisjes valt (homo/lesbisch is). Wat zou je wel, misschien of juist niet doen?
wel
zeker wel
misschien
misschien wel/ misschien niet
niet
zeker niet
a Ik zou rustig vriendschap met hem/haar sluiten b Ik zou laten merken dat hij/zij van me af moet blijven c Ik zou rustig samen met hem/haar huiswerk maken d Ik zou in de pauze liever naast iemand anders gaan zitten e Ik zou het vervelend vinden om op werkweek een kamer met hem/haar te delen
Interculturele omgangsvormen
Sociale steun
Om de discussie over omgangsvormen op school breder te
Naast een vraag over sociale uitsluiting, is het goed een vraag te
trekken, is een vergelijkbare vraag als deze op te nemen over
stellen over sociale steun. Onderlinge sociale steun op scho-
interculturele omgangsvormen. Het antwoord op die vraag geeft
len blijkt van doorslaggevend belang te zijn voor een goed
een indicatie van de integratie van diverse groepen jongeren, en
omgangsvormenklimaat.
biedt de mogelijkheid om vergelijking te maken tussen interculturele en (homo/hetero)seksuele integratie.
***
10
gemeentelijke monitoren en LHBT’s
Voor de jongens/meisjes: Stel dat deze jongen/dit meisje aan sommige leerlingen vertelt dat hij/zij homo/lesbisch is. Binnen een week weet de hele school het. Sommige leerlingen halen geintjes uit of maken vervelende opmerkingen. Ook in jouw klas ontstaan problemen. Wat zou je in zo›n geval doen?
wel
zeker wel
misschien
misschien wel/ misschien niet
niet
zeker niet
a Ik vind het zijn/haar eigen schuld want hij/zij kon weten dat hij/zij problemen zou krijgen en ik zou niets doen b Ik vind het vervelend voor hem/haar, maar ik doe verder niets c Ik zou voor hem/haar opkomen, zolang ik zelf maar geen problemen krijg d Ik zou in de pauze liever naast iemand anders gaan zitten
11
***
Bronnen • Balarajan, M., Gray, M. & Mitchel, M. (2011). Monitoring equality: Developing a gender identity question. Manchester: Equality and Human Rights Commission. • Graaf, H. de, Bakker, B. & Wijsen, C. (2014). Een wereld van verschil. Seksuele gezondheid van LHBT’s in Nederland 2013. Utrecht: Rutgers WPF. • Keuzenkamp, S. & Fernee, H. (2011). Selectiviteit van de Roze Vragenlijst. Een vergelijking met paneldata. Paper voor de Dag van de Sociologie op 26 mei 2011 in Gent • Kool, D. de (2007). Monitoring in beeld. Een studie naar de doorwerking van monitors in interbestuurlijke relaties. Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam. • Kuyper, l. & Bakker, F. (2006). De houding ten opzichte van homoseksualiteit. Een beschrijvende
• Movisie & TransitieBureau Wmo
• Wijk, E.van e.a. (2005) Moderne
literatuurstudie. Den Haag: SCP.
(2014). Overzicht meetinstrumenten en
homonegativiteit. De constructie va een
• Moons, E. (2013). Homoseksuelen
monitoren sociaal domein. Te vinden op
meetinstrument voor het meten van
www.vng.nl > publicaties
hedendaagse reacties op zichtbare
voelen zich onveiliger en zijn vaker slachtoffer, CBS webmagazine, 24 juni
homoseksualiteit in Nederland. Tijd-
2013.
schrift voor Seksuologie (2005) 29, 19-27
Colofon Auteur: Judith Schuyf Eindredactie: Mariette Hermans Fotografie: Redmar Kruithof Fotografie (cover); Daan Stringer (p. 5, 8); Sjaan Vanderjagt / Pixelpolder
Downloaden: www.movisie.nl/lhbt-emancipatie
(p 8, 9); Jasper Rens van Es (p.10) Dank aan: Hanneke de Graaf, Bouko Bakker (Rutgers WPF)
© MOVISIE, kennis en aanpak van sociale vraagstukken, 2014
De foto’s in deze publicatie zijn bedoeld als illustratie.
Postbus 19129 * 3501 DC Utrecht
De afgebeelde personen hebben geen directe relatie
T 030 789 20 00 *
[email protected] * www.movisie.nl
met het onderwerp.
***
12
Vormgeving: Ontwerpburo Suggestie & illusie
Deze publicatie is mogelijk gemaakt door financiering
Drukwerk: Libertas
van het ministerie van OCW.
