Bijlagen. Werken aan morgen in de agrarische en groene sector. Leren van koplopers over langer doorwerken

Bijlagen Werken aan morgen in de agrarische en groene sector Leren van koplopers over langer doorwerken november 2013 Gezondheidsonderzoeker: Brechtje Bokdam

Dit is een uitgave van Stichting Gezondheidszorg Agrarische Sectoren (Stigas) Postbus 32 2300 AA Leiden Telefoon (071) 568 90 00 e-mail: [email protected] 1

Het Europees Sociaal Fonds investeert in jouw toekomst

Bijlagen bij het eindrapport ‘Werken aan morgen in de agrarische en groene sector’ Bijlage 1. Bijlage 2. Bijlage 3. Bijlage 4. Bijlage 5. Bijlage 6. Bijlage 7a. Bijlage 7b. Bijlage 8. Bijlage 9. Bijlage 10. Bijlage 11. Bijlage 12. Bijlage 13. Bijlage 14.

Schema inzetbaarheid en levensloop Vijf succesfactoren voor duurzame inzetbaarheid Checklist bedrijfsbezoeken Oproep voor koplopers Verzuimpercentage per leeftijdsklasse per deelsector Ongevallenpiramide Vragenlijst voor werkgevers Vragenlijst voor werknemers Ideeën van werknemers Redenen voor werkgevers om al dan geen maatregelen te nemen voor ouder wordende werknemers Vitaliteitsscan – feedback mail en vragen Hand-out training Werken aan morgen Resultaten werkbijeenkomst 8 november 2013 Eerste overzicht belangrijkste knelpunten per sector, plus oplossingen Oplossingen en goede praktijkvoorbeelden

2


Bijlage 1: Schema inzetbaarheid en levensloop. Bron: Nauta e.a. (2010) Soort leeftijd Behoefte werknemer

De werknemer

Kernvraag aan zichzelf Zelfmanagement (preventief) Mogelijk probleem Coping (curatief) Behoefte werkgever Kernvraag van manager

De HR-praktijken

Management (preventief) Mogelijk risico Probleemaanpak (duratief)

Professionaliteit

Privésituatie

Psychosociale beleving

Gezondheid

Wil leren en presteren

Wil werk en privé flexibel combineren

Wil jong ogen

Wil gezond blijven

“Wat kan ik?”

“Hoe wil ik leven?”

“Wat wil ik?”

“Hoe blijf ik gezond?”

Leren en zich ontwikkelen

Vastroesten: functie te makkelijk, moeilijk of nietpassend. Andere taken of functie zoeken Wil juiste persoon op juiste plaats (competent) “Wat wil je leren?” Uitdagend werk: ontwikkelingsmogelijkheden Onderprestatie Her- en uitplaatsing; om-, bij- en herscholing

Privéleven organiseren Werk-privé onbalans Werk en privé leren combineren Wil toegewijde medewerkers (betrokken) “Hoe is het thuis?” Flexibele werktijden, verlofregelingen, kinderopvang (Mentaal) verzuim Extra verlof; Ondersteuning regelen

Zich zelfbewust opstellen

Negatief zelfbeeld

Veel bewegen, gezond eten Lichamelijke en cognitieve klachten Medische hulp zoeken

Loopbaancoaching zoeken Wil gemotiveerde medewerkers (gemotiveerd) “Hoe bevalt je werk?”

“Hoe is het met je gezondheid?”

Diversiteit promoten

Gezond werk bieden

Demotivatie

Verzuim Werk aanpassen aan beperkingen en wensen werknemer

Sereotypen bestrijden

Wil laag verzuim (gezond)

3


Bijlage 2. Vijf succesfactoren voor duurzame inzetbaarheid Bron: Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid.

4


Bijlage 3. Checklist bedrijfsbezoeken

Aanvulling RI&E t.b.v. project ‘Werken aan Morgen’ In te vullen door de preventieadviseur Algemene gegevens Naam bedrijf: Aansluitnummer Stigas: Mechanisch loonwerk Glastuinbouw Melkveehouderij Pluimveehouderij Varkenshouderij Paardenhouderij Hoveniers en Groenvoorziening Paddestoelenteelt Akkerbouw en Vollegrondsteelt Bollenteelt en Bollenhandel Fruitteelt Bos en Natuursector Boomkwekerijen Overige namelijk

Sector:

Adresgegevens: Aantal medewerkers: Aantal medewerkers per leeftijd

15 t/m 45 jaar 46 t/m 55 jaar 56 t/m 64 jaar 65 jaar en ouder

Dienstverband (aantallen)

vaste medewerkers tijdelijke medewerkers/ uitzendkrachten oproepkrachten seizoensmedewerkers

Welke functies zijn er in het bedrijf? Hoe is de leeftijdsverdeling over de functies?

Functie (1):

(Bij meer functies extra regels aanmaken)

15 t/m 45 jaar 46 t/m 55 jaar 56 t/m 64 jaar 65 jaar en ouder Functie (2): 15 t/m 45 jaar 46 t/m 55 jaar 56 t/m 64 jaar 65 jaar en ouder

Wat doen de 55+ers? Hoe lang doen ze dat al?

5


Wat doen de 45+ers? Hoe lang doen ze dat al? Eventuele bijzonderheden:

Personeelsinstrumenten Welke activiteiten zijn er binnen uw bedrijf op het gebied van personeelsbeleid? RI&E Mensen met arbotaken: P&O Preventiemedewerker Vertrouwenspersoon Overig, namelijk: Verzuimbeleid Leefstijlbeleid Anders, namelijk: Ondernemingsraad (OR) Is er een plan van aanpak gemaakt naar aanleiding van de vorige RI&E? Ja Nee Is er nog wat gedaan met het plan van aanpak, of op een andere manier met de vorige RI&E? Geef een omschrijving.

Werkzaamheden en ouder worden Verschillende regelingen en maatregelen/mogelijkheden kunnen deel uitmaken van het personeelsbeleid voor de ouder wordende medewerker. Hieronder staan de meest voorkomende en algemene genoemd. Meer specifieke regelingen of maatregelen, die niet in het rijtje staan, kunnen in de tabellen worden uitgewerkt. Welke van de volgende zijn van toepassing op uw bedrijf? Parttime werk Ingekorte werkweek (bijvoorbeeld 4x9 uur) Extra verlof/vakantie voor oudere medewerkers (bijvoorbeeld leeftijdsdagen of – uren) Seniorenregeling (tegen gunstige voorwaarden een dag minder werken) Vrijstelling van werken tijdens onregelmatige uren, overwerk Prepensioen Deeltijdpensioen Langdurige loopbaanonderbreking (sabbatical of levensloop) Variabele beloning gebonden aan persoonlijk functioneren Flexibele arbeidsvoorwaarden (bijv. de mogelijkheid om vakantiedagen te kopen of te verkopen) Functionerings- en/of beoordelingsgesprek (minimaal 1 keer per jaar) Loopbaanbegeleiding Permanente ontwikkeling in de functie Het maken van promotie Demotie (functieverlaging) De mogelijkheid om deel te nemen aan de besluitvorming binnen de organisatie Werknemers worden betrokken bij het ouderenbeleid, op de volgende manier: OR heeft inspraak Personeelsvertegenwoordiging heeft inspraak Werknemers individueel (personeelsorganisatie niet georganiseerd) Anders:

6


Geef per functie aan uit welke werkzaamheden deze functie bestaat. Geef vervolgens een inschatting hoe goed het mogelijk is om door te werken tot aan de pensioenleeftijd door een vakje aan te kruisen. Geef daarna aan welke specifieke risico’s of problemen het werk bij het ouder worden met zich mee kan brengen. Welke maatregelen worden er genomen om deze risico’s het hoofd te bieden? Geef daarvan een beschrijving. De (meer algemene) maatregelen die hierboven zijn aangekruist, kunt u weglaten. Onder een tabel vindt u een aantal voorbeelden van overige maatregelen, evenals van de mogelijke aanleidingen. Functie: Werkzaamheden (bijvoorbeeld in % per jaar of meest voorkomende bovenaan): 1 2 3 4 5 6 7 8 Gemakkelijk vol te houden tot aan pensioen

9

10 Onmogelijk door te werken tot aan pensioen

Zijn daar voorwaarden aan verbonden? (bijv. gebruik van een bepaald hulpmiddel)

Brengt het werk specifieke risico’s of problemen met zich mee bij het ouder worden? Omschrijf deze hieronder. Risico op het gebied van: Omschrijving risico Veiligheid (o.a. gevaarlijke stoffen, machines) Ergonomie (o.a. tillen, houding, rsi) Omgevingsrisico’s (klimaat, lawaai) Psychosociale risico’s (o.a. werkdruk, stress, agressie) Als er geen risico’s zijn, hoe komt dat dan? Komt dat dan doordat deze al zijn ondervangen en zo ja, op welke manier (bijv. een goede aanpassing of preventieve maatregelen)? Of is er simpelweg sprake van een lage belasting?

Als er iets is gedaan om mensen langer de functie te kunnen laten uitvoeren, omschrijf dit dan hieronder. Geef vervolgens aan wat de aanleiding was, wat het effect is en wat er nodig was om de maatregel te kunnen nemen. Maatregel 1: Aanleiding of reden: Effect: Voorwaarden:

7


Maatregel 2: Aanleiding of reden: Effect: Voorwaarden: Voorbeelden van maatregelen:

· · · ·

Regelmatige training, scholing of instructies (minimaal 1 x per jaar) Aangepaste arbeidsomstandigheden, bijvoorbeeld een aangepaste werkplek Veranderingen in de functie. Bijvoorbeeld: horizontale functieverandering (waarbij het functieniveau niet verandert), taakverrijking (uitbreiding met nieuwe uitdagende taken, zoals mentortaken); taakverlichting (belastende taken worden uit het takenpakket gehaald) Start nieuwe loopbaan binnen de organisatie (en omscholing)

Voorbeelden van aanleiding:

· · · · ·

Was wettelijk verplicht Goed werkgeverschap Financieel voordeel of tijdswinst Maatregel is bewezen effectief Werknemers wilden het graag

Functie (2): Werkzaamheden (bijvoorbeeld in % of meest voorkomende bovenaan): 1 2 3 4 5 6 7 Gemakkelijk vol te houden tot aan pensioen

8

9

10 Onmogelijk door te werken tot aan pensioen

Zijn daar voorwaarden aan verbonden? (bijv. gebruik van een bepaald hulpmiddel)

Brengt het werk specifieke risico’s of problemen met zich mee bij het ouder worden? Omschrijf deze hieronder. Risico op het gebied van: Omschrijving risico Veiligheid (o.a. gevaarlijke stoffen, machines) Ergonomie (o.a. tillen, houding, rsi, zicht) Omgevingsrisico’s (klimaat, lawaai) Psychosociale risico’s (o.a. werkdruk, stress, agressie) Als er geen risico’s zijn, hoe komt dat dan? Komt dat dan doordat deze al zijn ondervangen en zo ja, op welke manier (bijv. een goede aanpassing of preventieve maatregelen)? Of is er simpelweg sprake van een lage belasting?

8


Als er iets is gedaan om mensen langer de functie te kunnen laten uitvoeren, omschrijf dit dan hieronder. Geef vervolgens aan wat de aanleiding was, wat het effect is en wat er nodig was om de maatregel te kunnen nemen. Maatregel 1: Aanleiding of reden: Effect: Voorwaarden: Maatregel 2: Aanleiding of reden: Effect: Voorwaarden:

Zijn er bepaalde combinaties van werkzaamheden die het extra moeilijk maken om door te werken? Of juist gemakkelijker? Geef een omschrijving.

Oudere medewerkers Oudere werknemers Is er weleens een oudere werknemer (55+) vanuit uw bedrijf naar een andere werkgever gegaan? Zo ja, wat voor soort werk ging deze persoon doen? (bijvoorbeeld hetzelfde werk (functie benoemen), lichter werk, enz.)

Hebt u zelf weleens een oudere werknemer (55+) aangenomen? Wat voor werk deed deze persoon daarvoor? (bijvoorbeeld ging hetzelfde werk doen (functie benoemen), ging ander werk doen (benoemen) enz.) Vroeg dit om speciale maatregelen? (Denk aan aanpassingen in het werk, scholing)

Voeg foto’s of filmpjes toe van goede voorbeelden of ter verduidelijking. Foto’s of filmpjes toegevoegd. Hierop/hierin is het volgende te zien:

Tot slot Mogen uw medewerkers worden benaderd voor een schriftelijke enquête? Zo ja, geef e-mailadressen.

9


Bijlage 4. Oproep voor koplopers

Koplopers als inspiratiebron voor langer gezond en vitaal doorwerken Welke functies zijn gemakkelijk tot op hoge leeftijd ‘te doen’? En welke niet? Hoe spelen werkgevers in op de leeftijd van hun medewerkers? Wat doen ze als hun mensen het werk vanwege hun leeftijd niet meer aan dreigen te kunnen? Welke maatregelen zijn succesvol, wat werkt niet en waar is (nog) geen oplossing voor? En wat doen werknemers om fit en vitaal te blijven? Deze vragen staan centraal in het project Werken aan morgen, waarin Stigas onderzoekt hoe mensen in de agrarische en groene sector langer gezond en vitaal kunnen doorwerken. Vragen die - nu de pensioengerechtigde leeftijd gaat opschuiven - meer dan actueel zijn. Met dit project laat de sector zien dat zij in het belang van de agrarische arbeidsmarkt actief wil inspelen op de komende vergrijzing. Sleutel tot succes Begonnen wordt de huidige situatie in kaart te brengen. Daarnaast gaat Stigas op zoek naar goede voorbeelden, ook wel koplopers genoemd. Wie lukt het nu al om tot op hoge leeftijd door te werken? Wat is zijn of haar ‘geheim’, of sleutel tot succes? In hoeverre speelt de werkgever daarin een rol? En wat kunnen anderen daarvan leren? Deze inzichten worden gebruikt om bestaande dienstverlening op het terrein van gezond en veilig werken ‘leeftijdsproof’ te maken. Zodat er in de sector steeds meer koplopers zullen ontstaan. Onderdeel van het project is een innovatieprijsvraag die werkgevers en werknemers oproept om innovatieve ideeën om lang gezond en vitaal door te werken in te sturen. Meer informatie hierover volgt in oktober. Oproep Stigas is op zoek naar bedrijven die aandacht schenken aan de inzetbaarheid (ook wel fitheid, vitaliteit of gezondheid genoemd) van hun medewerkers. Bedrijven waarin ook de mensen van boven de 50 lekker in hun vel zitten en goed functioneren. Individuele werknemers worden ook van harte uitgenodigd. Bent of kent u zo’n bedrijf of werknemer? Stuur dan een mail naar de Stigas Servicedesk: [email protected] Stigas onder vermelding van ‘koploper’. Bellen kan ook: 071 – 568 90 00. Bron: Stigas website

10


Bijlage 5. Verzuimpercentage per leeftijdsklasse per deelsector

Glastuinbouw 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar

26-35 jaar

36-45 jaar

46-55 jaar

56 jaar en ouder

46-55 jaar

56 jaar en ouder

46-55 jaar

56 jaar en ouder

Dierhouderij 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar

26-35 jaar

36-45 jaar

Hoveniers 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar

26-35 jaar

36-45 jaar

11


Paddenstoelen 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar

26-35 jaar

36-45 jaar

46-55 jaar

56 jaar en ouder

46-55 jaar

56 jaar en ouder

46-55 jaar

56 jaar en ouder

Akkerbouw 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar

26-35 jaar

36-45 jaar

Bollenteelt 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar

26-35 jaar

36-45 jaar

12


Fruitteelt 3% 3% 2% 2% 1% 1% 0% t/m 25 jaar

26-35 jaar

36-45 jaar

46-55 jaar

56 jaar en ouder

46-55 jaar

56 jaar en ouder

46-55 jaar

56 jaar en ouder

Mechanisch loonwerk 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar

26-35 jaar

36-45 jaar

Boomkwekerijen 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar

26-35 jaar

36-45 jaar

Bron: SAZAS

13


Bijlage 6. Ongevallenpiramide

Dodelijk ongeval

Ernstig ongeval met blijvend letsel Ongeval zonder blijvend letsel

Bijna ongeval

1

30

1000

4000

Bron: Stigas

14


Bijlage 7a. Vragenlijst voor werkgevers

15


16


17


18


19


20


21


22


Bijlage 7b. Vragenlijst voor werknemers

23


24


25


26


27


28


29


30


Bijlage 8. Ideeën van werknemers Wat zou er moeten gebeuren om het voor uzelf en uw collega’s mogelijk te maken langer door te werken? Gezondheid Wat kan de werkgever organiseren: vergroten van kennis binnen het management over de gevolgen op langere termijn van fysiek zwaar werk meer samenwerking met anderen/andere zzp-ers voor zware taken. Dit kan inhouden dat er meer mensen moeten worden aangenomen. een goede werkverdeling; werkploeg moet samengesteld zijn uit verschillende leeftijden; meer instroom van jongeren meer rouleren van werkzaamheden realistische offerte bij aanbestedingstrajecten, waarbij rekening wordt gehouden met duurzaamheid. tegemoetkomen aan wensen van werknemers betreft materialen die het werk zouden kunnen verlichten thuiswerken (bij functies waarin dit mogelijk is) vanaf bepaalde leeftijd vrijstelling van overwerk en weekenddiensten of ploegendiensten meer vrije dagen voor oudere werknemers afwisseling aanbrengen in de taken om fysieke overbelasting te voorkomen; aantal eenzijdige handelingen dat moet worden gedaan terugbrengen; een goede variatie in werkaanbod de regels, verplichtingen en richtlijnen serieus blijven volgen/monitoren binnen onze branche minder bukwerk; minder staand werk zorgen voor het ergonomisch juiste kantoormeubilair verwachtingen bij oudere werknemers niet gelijkstellen aan de jongere werknemers flexibel werken Rekening houden met de oudere werknemer en lichtere taken geven ontlasten van taken: ouderen van 50+ minder fysiek belastend werk laten doen Wat kan de werknemer zelf doen: Zelf nadenken of je het werk op de juiste manier doet of dat het gemakkelijker zou kunnen machines/hulpmiddelen inzetten om het werk zo aangenaam en licht mogelijk te maken meer rustperiodes; regelmatig van de computer vandaan niet langdurig hetzelfde werk verrichten minder uren per dag werken zwaar werk samen met collega’s uitvoeren veilig werken proberen gezond te blijven door te bewegen, gezond te eten en niet te roken ‘nee’ durven zeggen tegen overwerk, om zelf de balans te bewaken steun van ‘de achterban’ in topconditie blijven minder belastend werk doen binnen het bedrijf, lichtere werkzaamheden naarmate men ouder wordt Ontwikkeling Wat kan de werkgever organiseren: gebruik maken van kennis en kunde van werknemers andere functies binnen het bedrijf creëren; meer mentortaken of op andere manier delen van kennis; werk zoeken binnen het bedrijf dat oudere werknemer goed kan doen (eventueel met beperkingen) zorgen dat het werken plezierig blijft door genoeg uitdaging in het werk mensen goed voorbereiden, om evt. taken op verantwoorde - wijze over te nemen. zorgen dat medewerkers voor meerde taken inzetbaar zijn Wat kan de werknemer zelf doen: scholing om meer uitdaging te houden en zo fris en helder te blijven volgen van (bij)scholing en training, gericht op de functie. Kennis op peil houden. wanneer er te weinig ontwikkelmogelijkheden zijn binnen het bedrijf op zoek gaan naar een andere werkgever die meer mogelijkheden biedt Betrokkenheid Wat kan de werkgever organiseren: meer inspraak in werkzaamheden en het aantal werkuren; in goed overleg werk uitvoeren

31


-

meer contact tussen management en de werkvloer; goede communicatie meer overlegstructuur zodat mijn werkgever weet waar de knelpunten zitten luisteren naar personeelsleden, betrokkenheid verwerven van de werkvloer t.o.v. het bedrijf; begrip van de medewerkers ‘op kantoor’ voor het werk van ‘de werkvloer’ baanzekerheid zorgen dat het werken plezierig blijft door een juiste tijdsdruk en genoeg uitdaging in het werk prettige sfeer in het bedrijf lage werkdruk/werkdruk niet te hoog Wat kan de werknemer zelf doen: een ander beroep kiezen ander vast en betrouwbaar werk zoeken plezier blijven houden in het werk, interessant werk dat mijn werk ook mijn hobby mag en kan blijven Financieel het aantrekkelijk maken om door te werken, bijvoorbeeld door goede arbeidsvoorwaarden/een goed salaris of beloning van onregelmatige werktijden minder dagen per week werken vanaf een bepaalde leeftijd (bijvoorbeeld verlenging 55+regeling) Wat onderneemt u zelf om langer te kunnen doorwerken? Gezondheid · zelf een goede planning maken · meer weekeinden vrij vragen; meer vrij nemen als de behoefte aan rust of lichamelijk herstel groter wordt · overuren proberen te beperken · 1 dag minder werken/deeltijdpensioen · Zelf bij de leidinggevende aangeven welke werkzaamheden nog goed uitvoerbaar zijn · Aankaarten bij leidinggevende wanneer het te zwaar wordt · Bij leidinggevende aangeven bepaalde werkzaamheden niet langdurig achter elkaar uit te willen voeren · In het geval van detachering zorgen voor goed overleg met de klant over de manier van werken (o.a. aantal werknemers dat fysiek belastende klussen samen uitvoert) · werk te weigeren als het te veel wordt, ‘Nee’ kunnen zeggen tegen bepaalde klussen als dat nodig is. · Zelf tijdens het werk oplettend zijn t.a.v. arbo omstandigheden · Goed letten op de ergonomie van de werkplek · letten op de werkhouding · bij zwaar werk zelf opletten wat wel en niet kan; zwaar werk vermijden · ik probeer rustig te blijven en mezelf niet op te jagen; wat kalmer aan doen; tempo aanpassen · rekening met jezelf te houden · Risico vermijden · zuinig op het lichaam zijn; denken om en luisteren naar mijn lichaam · zorgen voor variatie in het werk · doordacht ontspannen werken · bewust zijn van wat ik doe · aanpassingen in de auto. kleinere gieters en op de knieën gaan zitten · op de hoogte blijven van ontwikkelingen in gereedschappen en investeren in goed gereedschap. · belasting van het lichaam zo goed mogelijk te verdelen · taken afstoten of delegeren; taken uitbesteden aan andere collega`s · taken goed verdelen over het team · stapje terug in functie (taakverlichting) · over de werkzaamheden nadenken voor je begint; een plan van aanpak maken · probeer werk te doseren · zo ergonomisch/slim mogelijk te werken. · zoveel mogelijk letterlijk de aanwijzingen volgen van de leidinggevenden. · zoveel mogelijk machinale oplossingen zoeken voor iedere klus. · ik ben greenkeeper geworden · fit blijven/werken aan mijn conditie door veel te sporten · sporten om ook met 65 &9 maanden nog leuke dingen te kunnen doen

32


· ·

sportieve ontspanning meer rustmomenten buiten mijn werk om. De balans inspanning en ontspanning goed houden: dus aanpassen naarmate ik ouder word. · voldoende ontspannen · gezond leven, gezond eten · op tijd naar bed · ik doe geen vrijwilligerswerk meer · niet roken en drinken. · trainen om mijn lichaam optimaal te gebruiken door o.a. tai chi en houdingoefeningen · driewekelijks shiastu massage · mezelf een spiegel voorhouden en blijven bewaken voor mezelf dat alles makkelijk en goed door blijft gaan. Ook in de toekomst. Ontwikkeling · open staan voor nieuwe uitdagingen in/op het bedrijf · de jongeren binnen het bedrijf stimuleren · met regelmaat een cursus volgen · blijven leren en positief blijven. Altijd weer een doel blijven houden. Stilstand is achteruitgang. Je bent nooit te oud om te leren. · blijven zoeken naar nieuwe uitdagingen om je zelf op andere vlakken te ontwikkelen en in je eigen vak nog verder te verdiepen. · gedurende mijn loopbaan mijzelf blijven ontwikkelen en misschien om de zoveel jaar wisselen van functie/werkgever · het volgen van cursussen om breed inzet baar te blijven · ik probeer mijn kennis op peil te houden · mee blijven doen met nieuwe ontwikkelingen · scholing vragen · mezelf ontwikkelen door zelf op eigen kosten cursussen te volgen. · mijzelf verder proberen te ontwikkelen binnen een bedrijf, waardoor het werk op termijn lichter wordt. · straks oriënteren op cursussen voor verder ontwikkeling, bedrijf biedt nog steeds opties. Wie weet wat de toekomst brengt · binnen het bedrijf opwerken (minder lichamelijk meer denkwerk of aansturing) · ik ga solliciteren naar een meer adviserende functie. Dit lukt door mijn opleidingsniveau wel. · een andere baan zoeken waarin ik andere werkzaamheden ga uitvoeren · door dingen zoveel mogelijk te blijven herhalen en doen · proberen de geest te prikkelen · met de tijd meegaan · een eigen praktijk beginnen Betrokkenheid · Betrokken zijn bij het bedrijf en meedenken · een positieve instelling naar de ontwikkelingen van het bedrijf en hier je collega`s bij betrekken. Hierdoor zorg je ervoor dat het werk met je meegroeit waardoor je met plezier naar je werk gaat en je (nog) steeds motiveert. · Het onderwerp bespreekbaar maken in de ondernemingsraad · positief zijn · blijven lachen, positieve instelling, plezier hebben in het werk · niet teveel zeuren en gewoon `doen` mentaliteit · Ik doe mijn best en blijf gewoon positief werken om te zorgen dat ons bedrijf goed verloopt in de toekomst. · zorgen dat de privésituatie goed blijft · verder kijken dan mijn neus lang is, meedenken met het bedrijf en komen met nieuwe ideeën · Betrokken blijven bij het werk · meepraten via de vakbond · actief zijn in de CAO-commissie Financieel: · sparen om 3 of 4 dagen te werken in plaats van 5

33


Bijlage 9. Redenen voor werkgevers om al dan geen maatregelen te nemen voor ouder wordende werknemers -

-

-

-

-

-

Preventief: · De werkgever is zich ervan bewust dat er klachten kunnen ontstaan aan het bewegingsapparaat door herhaalde beweging, fysiek zware handelingen of een verkeerde werkhouding. Deze klachten wil hij voorkomen, soms bij alle en soms specifiek bij ouder wordende werknemers. · De werkgever weet dat over het algemeen het zicht bij oudere werknemers slechter wordt en speelt daar alvast op in. · De werkgever wil voorkomen dat mensen uitvallen met ziekteverzuim als gevolg van klachten · De werkgever weet dat de maatregel effectief is; dit heeft hij bij een ander gezien of ergens gelezen. Bestaande (lichamelijke) klachten of beperkingen · Er zijn klachten aan het bewegingsapparaat ontstaan bij een ouder wordende werknemer, zoals rugklachten, schouderklachten of polsklachten. · Vermoeidheid geconstateerd bij oudere medewerker · Fouten gemaakt door ouder wordende medewerker vanwege de werkdruk (aanleiding om stress te voorkomen) · De oudere medewerker kreeg moeite met de werkzaamheden · Naar aanleiding van een werkplekonderzoek worden aanpassingen gedaan. · Voor de re-integratie van een medewerker moeten nieuwe werkzaamheden worden gezocht. Kenmerken ondernemer · De werkgever werkt zelf mee. · De ondernemer is zelf wat ouder en heeft klachten ervaren of ervaren dat het prettiger werkt met bepaalde maatregelen · De ondernemer heeft een persoonlijke interesse in het zoeken naar en zelf ontwikkelen van hulpmiddelen · (Zelf) fit willen blijven · De werkgever hecht belang aan ontwikkeling van zijn medewerkers en onderlinge betrokkenheid · De ondernemer toont inzet en durf om een verandering aan te brengen Financieel · In verband met een concurrerende vaststaande prijs wil de werkgever kosten besparen. De inzet van een oudere en een jongere samen is dan goedkoper. · Voor de continuïteit van het bedrijf wil de werkgever goed, modern materieel aanschaffen. · Door het aanschaffen van bepaalde machines kan sneller worden gewerkt en wordt de efficiëntie verhoogd. · De werkgever wil meer omzet genereren en heeft daarom een werknemer extra erbij aangenomen. Dit zorgt ervoor dat de werkdruk lager wordt. · Door groeiende productie is het niet meer mogelijk om een handeling, zoals pallettiseren, handmatig uit te voeren. · De werkgever heeft de financiële mogelijkheden voor de investering in een machine of aanpassing. Verhouding werkgever-werknemer · De werkgever wil tegemoet komen aan wensen van medewerkers of zijn medewerkers tevreden houden. Zij hadden verzocht om een bepaalde aanpassing of om ondersteuning om zich verder te kunnen ontwikkelen. · De ondernemer verwacht dat een maatregel de werksfeer ten goede komt. · De werkgever wil het werk in zijn bedrijf aantrekkelijker maken. · De werkgever wil medewerkers die al lange tijd bij het bedrijf werken behouden. · Er is een laagdrempelig of goed contact tussen medewerker en ondernemer. Omstandigheden in het bedrijf · De groei van het bedrijf is aanleiding om trainingen structureel op te pakken. · Een verbouwing wordt aangegrepen om aanpassingen (zoals werkhoogte) te doen. · Vervanging van oud materieel wordt aangegrepen om iets (ergonomisch) beters uit te zoeken. · Vervanging van beeldschermen wordt aangegrepen om grotere aan te schaffen. · Er zijn oudere medewerkers werkzaam · Er zijn jongere collega’s om op terug te vallen werkzaam

34


·

-

-

-

Het bestaan van goede alternatieven voor werk dat te zwaar wordt. Lichter werk moet voldoende aanwezig of te verkrijgen zijn. Verplichting · Naar aanleiding van een bezoek van de inspectie SZW heeft de werkgever een maatregel genomen. · De opdrachtgever eist dat de ondernemer bepaalde maatregelen neemt. · De maatregel is een eis van een kwaliteitssysteem, bijvoorbeeld Global Gap. Algemeen veraangenamen van het werk · De veiligheid van medewerkers vergroten: bijvoorbeeld het gevaar voor uitglijden inperken door een watergoot · Een koude/onaangename werkomgeving is aanleiding om daar iets aan te doen Overig · Het hulpmiddel op proef kunnen nemen en evalueren met werknemers

Wat hebben werknemers nodig om gebruik te maken van de maatregelen? Of medewerkers een machine gebruiken hangt af van de gebruiksvriendelijkheid ervan. Als er draagvlak bij medewerkers is gecreëerd door hen te betrekken bij de aanschaf, zijn ze eerder geneigd om een machine of hulpmiddel te gebruiken. Voor een goede werkverdeling tussen jongere en oudere collega’s is het noodzakelijk dat de medewerkers willen samenwerken. De medewerker moet aan het werk willen blijven. Voor de maatregel minder gaan werken moet de werknemer de financiële mogelijkheden hebben. Waarom nemen werkgevers GEEN maatregel voor ouder wordende werknemers? Kenmerken ondernemer · De werkgever heeft geen affiniteit met automatisering. Om bijvoorbeeld met een melkrobot te werken moet met software omgegaan kunnen worden. · De werkgever verwacht geen problemen en ervaart daarom geen noodzaak voor het nemen van maatregelen of het ontwikkelen van een ouderenbeleid · Gebrek aan organisatietalent of creativiteit (zelfs geen reactieve aanpassingen. In dit bedrijf zijn ook geen tafels aanwezig). · De werkgever laat zaken bij het oude uit gemakzucht. · Er wordt te veel op de korte termijn gedacht. · De werkgever vindt het werk niet fysiek zwaar. Hij verwacht op termijn wel moeilijkheden met lange werkdagen, maar wil deze pas oplossen wanneer dit een knelpunt wordt of wanneer de werknemers erom vragen. · De werkgever is het niet eens met het langer doorwerken. Financieel · Het bedrijf is te klein bedrijf (te weinig omzet) om een investering te kunnen doen · De investering is te groot voor de omvang van de werkzaamheden · Een investering moet worden terugverdiend. Het wordt moeilijk om dan nog voor concurrerende prijzen te kunnen werken. · Voor specifieke klussen is het niet rendabel om een hulpmiddel in te zetten. Een voorbeeld is het verplaatsen van een kluitenklem, wat pas rendabel is bij grote partijen. · Door slechte marktomstandigheden geen mogelijkheid tot investeringen Verhouding werkgever-werknemer · De werkgever heeft de mogelijkheid om jong personeel uit te kiezen · Tijdelijke contracten. Dit maakt medewerkers inwisselbaar. Wanneer beperkingen ontstaan gaan medewerkers uit dienst en/of terug naar Polen. · Het werk is vrijblijvend: als het niet goed gaat, stopt iemand weer. Diegene is bijvoorbeeld al met pensioen. · De werknemers worden ingehuurd door derden · De werkgever wil wel aandacht besteden aan leefstijl, maar weet niet goed hoe dit aan te pakken omdat dit het privéleven raakt. · De werkgever zit de werknemers als een belemmering van de bedrijfsvoering en zou ze liever ontslaan.

35


·

-

-

De werkgever zoekt een oplossing voor het bedrijf, maar bereikt het tegenovergestelde voor de werknemer: geen oudere werknemers aannemen, meer met uitzendkrachten werken, werknemers ‘met prepensioen sturen’ en als oproepkracht inhuren of ontslag aanbieden zodat ze elders lichter werk moeten zoeken. Omstandigheden in het bedrijf of op de werkplek · Werkzaamheden worden telkens kortdurend uitgevoerd (korte periode per jaar) · De werkplek is slecht bereikbaar voor voertuigen · De ondergrond is niet geschikt voor het gebruik van machines · Jong personeelsbestand · Het bedrijf wordt over enkele jaren naar verwachting overgenomen. De ondernemer wil daarom geen investeringen meer doen. · Er is soms geen ander werk mogelijk door weersomstandigheden, bijvoorbeeld bij snoeiwerk. · Er zijn slechts enkele werknemers, waardoor er geen mogelijkheden zijn meer aansturend werk te gaan doen. · De werkzaamheden wisselen gedurende het jaar, waarbij steeds alle werknemers nodig zijn. Er is geen oplossing voor het probleem · (Voor zover de werkgever bekend) bestaat er geen oplossing of machine voor de taken die moeilijkheden opleveren. · Een oplossing zou zijn als de medewerker zou doorstromen naar andere werkzaamheden, maar het niveau van de medewerker is daarvoor niet toereikend. · Een oplossing zou zijn demotie (van leidinggevende naar uitvoerende in het productiewerk). Dit kost veel geld en wordt daarom uitgesteld. · Er is geen lichter werk in het bedrijf dan wat de oudere nu doet. · Een oplossing voor de ouderen is om hen te ontzien bij het zwaardere werk. De werkgever is echter bang om de jongeren te veel te belasten als zij hun collega’s de zware taken uit handen moeten nemen.

Wanneer vormt de werknemer zelf een ‘knelpunt’? Werknemers gebruiken hun persoonlijke beschermingsmiddelen of hulpmiddelen niet. Er wordt meer aan werknemers zelf over gelaten dan ze aankunnen of doen. Een voorbeeld is een groep werknemers die zelf wordt geacht de taken te rouleren. Zij blijven echter liever hun vaste taak uitvoeren. De werknemer heeft geen ambitie om door te groeien naar een (fysiek lichtere) functie als bedrijfsleider. Niet iedereen heeft de benodigde capaciteiten om door te groeien naar een aansturende functie. Sommige werknemers willen zelf extra veel uren maken. Bijvoorbeeld 55 uur per week blijven werken, terwijl 40 beter is om het vol te houden. De werknemer ziet zelf ook geen oplossing. Uitspraken zijn ‘hectiek is nu eenmaal de tijdsgeest’ of ‘het werk moet toch gebeuren.’ Collega’s op het werk staan niet open voor een oplossing. Sommige oudere medewerkers hebben moeite met nieuwe technieken of geen interesse om zich daarin te verdiepen. De werknemer wil geen cursussen volgen.

36


Bijlage 10. Vitaliteitsscan – feedback mail en vragen Beste aa bb, U hebt de Stigas Vitaliteitsscan voor uw bedrijf gedaan. Er is geen goede of foute score. De uitslag van deze scan helpt u zicht te krijgen in mogelijke verbeterpunten.

[naam bedrijf] [datum]

1 Uw visie 5 4 6 Evalueren & Verankeren

3 2

2 Arbeidsomstandigheden

1 0

5 Gezond gedrag

3 Gezondheid

4 Inrichting functie Minimum Score

U besteedt al aandacht aan: X, Y, Z inregelen per pijler: ja is gelijk aan 2, 3, 4, of 5 U kunt zich nog ontwikkelen op het gebied van: A, B, C inregelen per pijler: nee is gelijk aan 1, 2, 3, 4, of 5 tenzij …. Voor een (nog) vitaler bedrijf adviseren wij u de onderstaande vervolgstappen te nemen: Bij ieder ‘nee’-antwoord, wordt de vraag omgezet in een advies en opgenomen in de rapportage (zie document hierna). De keuze is gemaakt om 1 advies per pijler te geven. Voor de rapportage dus per pijler het advies vermelden die bij de eerste/laagste nee-score hoort. (bijvoorbeeld Pijler 1, nee bij niveau 3. Dan het advies van niveau 3 geven.) Naast iedere pijler alle tips vermelden. Uw visie op vitaliteit Wij adviseren u met de volgende stap verder te gaan: Arbeidsomstandigheden Wij adviseren u met de volgende stap verder te gaan: Gezondheid Wij adviseren u met de volgende stap verder te gaan: Inrichting functies Wij adviseren u met de volgende stap verder te

37


gaan: Gezond gedrag Wij adviseren u met de volgende stap verder te gaan: Evalueren en verankeren Wij adviseren u met de volgende stap verder te gaan:

Hulp nodig? Stigas helpt u graag bij het vinden van oplossingen en het opstellen van een actieplan. Ga voor meer informatie of een afspraak met uw Stigas preventieadviseur naar ……………. Meer informatie over gezond en veilig werken: http://www.agroarbo.nl Succes met uw aanpak!

38


pijlernaam in itemnaam

vraag

level

web &

Advies bij ‘nee’- score

rapport level

Uw visie op vitaliteit

Uw visie

Stelling: Verzuim en 0

-

arbeidsongeschiktheid zijn onvoorspelbaar en niet te beïnvloeden. Wanneer medewerkers zich ziek

1

melden, schakel ik de arbodienst in om hen te helpen met hun herstel.

Meldt uw medewerker zich ziek? Meld hem dan ook 1

ziek bij uw verzekeraar of arbodienst. Uw verzekeraar of arbodienst ondersteunt u bij de begeleiding van de zieke medewerker.

Als mijn medewerkers ziek zijn, ga ik 2

na hoe ik ze zo snel mogelijk weer aan het werk krijg. Ik help ze actief om

Vanaf de eerste ziektedag is aandacht voor terugkeer 2

naar het werk belangrijk. Maak hier met uw medewerkers afspraken over.

weer terug aan de slag te gaan.

3

Ik pak veiligheids- en

Pak veiligheids- en gezondheidsrisico’s op het werk

gezondheidsrisico’s op het werk aan.

gestructureerd aan. Ze hebben invloed op het welzijn

Als ik dat niet doe, heeft dat invloed op het welzijn en de productiviteit van

3

mijn medewerkers.

en de productiviteit van uw medewerkers. Gebruik het werkoverleg en het functioneringsgesprek om informatie bij uw medewerkers op te halen en afspraken te maken.

4

Ik vind het belangrijk dat mensen

Stimuleer medewerkers én leidinggevenden zich in te

gezond hun pensioen bereiken. In mijn

zetten voor veilig en gezond werk. Begin met te

bedrijf zetten de medewerkers én de leidinggevende(n) zich hier actief voor

4

in.

vertellen waarom u dit belangrijk vindt en wat u van hen verwacht. Vervolgens kunt u gezamenlijk goede praktijkvoorbeelden voordragen (wat doen we al goed) en verbeteringen doorvoeren (wat kan nog beter).

5

In mijn bedrijf kunnen ook de oudere

Elke levensfase stelt andere eisen aan een

medewerkers gezond, veilig en

medewerker. Aandacht daarvoor is belangrijk om in

optimaal functioneren. Ik werk er nu al aan dat zij straks kunnen doorwerken en gezond hun pensioen halen.

5

balans te blijven. Ga hierover met uw medewerkers in gesprek. Tijdens het werkoverleg, de koffie en het functioneringsgesprek. Maak op individueel niveau afspraken met medewerkers.

Tip (bij nee op level 1 of 2): Meer informatie over hoe u met verzuimbegeleiding aan de slag kunt? www.verzuimonderdeduim.nl Tips voor deze pijler (onderaan de adviezen)

Tip (bij nee op level 3, 4 of 5 ): Vraag Stigas een voorlichting/toolbox op uw bedrijf te verzorgen. Op www.stigas.nl staan er verschillende die kunnen aansluiten bij de thema’s op uw bedrijf.

Arbeidsomstandigheden

Arbeidsomstandigheden

39



vraag

level

web &


rapport level

Stelling: Er zijn geen veiligheids- of

-

gezondheidsrisico’s in ons bedrijf. 0

Voor mijn bedrijf heb ik een RisicoInventarisatie en -Evaluatie (RI&E) laten maken. Voor mijn bedrijf heb ik een Risico-

1

2

Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E)

Voer een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) 1

uit, om zicht te krijgen op de onveilige of ongezonde

laten maken.

situaties in uw bedrijf.

Ik heb een Risico-Inventarisatie en -

Stel naar aanleiding van de Risico-Inventarisatie en -

Evaluatie (RI&E) met plan van aanpak

Evaluatie (RI&E) een plan op om de knelpunten aan te

opgesteld. En ik ben met

pakken (Plan van Aanpak). Door prioriteiten te stellen

verbeteringen aan de slag gegaan. Zo

2

en taken te verdelen wordt het uitvoerbaar.

heb ik zicht op de risico’s die de inzetbaarheid van mijn medewerkers kunnen verminderen.

3

Mijn medewerkers krijgen een paar

Zorg dat uw medewerkers informatie en voorlichting

keer per jaar voorlichting over de

en instructie krijgen over de risico’s op het werk: hoe

risico’s op het werk. Ze weten hoe ze risico’s kunnen herkennen, voorkomen

3

kunnen zij deze herkennen, voorkomen en hoe kunnen zij zichzelf ertegen beschermen.

en hoe zij zichzelf ertegen kunnen beschermen.

4

Om meer zicht te krijgen op de

Gebruik instrumenten als de Risico-Inventarisatie en -

veiligheid en gezondheid in mijn bedrijf

Evaluatie (RI&E), het Preventief Medisch Onderzoek

zet ik de Risico-Inventarisatie en -

(PMO) en de WerkVermogensMonitor

Evaluatie (RI&E), het Preventief Medisch Onderzoek (PMO) en/of de

4

(WerkenInBalans) om meer zicht te krijgen op de veiligheid en gezondheid in uw bedrijf.

WerkVermogensMonitor (WerkenInBalans) in. Met de resultaten ga ik aan de slag.

5

Met knelpunten die uit onderzoeken

Gebruik de resultaten uit de Risico-Inventarisatie en -

als de Risico-Inventarisatie en -

Evaluatie (RI&E), het Preventief Medisch Onderzoek

Evaluatie (RI&E), het Preventief

(PMO) en de WerkVermogensMonitor

Medisch Onderzoek (PMO) en de

(WerkenInBalans) om de risico’s aan te pakken. Werk

WerkVermogensMonitor

5

hierin samen met andere organisaties zoals Stigas.

(WerkenInBalans) naar voren komen, ga ik actief aan de slag. Ik werk daarbij intensief samen met andere organisaties zoals Stigas. Tips voor deze pijler (onderaan de adviezen)

Tip (bij nee op level 1): Via www.stigas.nl kunt u zelf online de RI&E

40



vraag

level

web &


rapport level uitvoeren.

Tip (bij nee op level 2 3, 4 of 5): Meer informatie over het Preventief Medisch Onderzoek (PMO) en de WerkVermogensMonitor (WerkenInBalans) vindt u op www.stigas.nl Gezondheid

Gezondheid

Stelling: Binnen mijn bedrijf is er geen

-

werk en/of geen aandacht voor 0

arbeidsongeschikte medewerkers en medewerkers die tijdelijk minder inzetbaar zijn.

1

2

3

Ik geef mijn medewerkers de

Probeer gezondheids- en veiligheidsrisico’s bij de bron

persoonlijke beschermingsmiddelen

op te lossen. Wanneer dit niet lukt, geef uw

die worden voorgeschreven in de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie

1

medewerkers dan de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen, vertel hen hoe ze deze op de

(RI&E). Ik leg hen uit hoe ze deze

juiste manier moeten gebruiken en houd toezicht op

moeten gebruiken.

het dragen ervan.

Ik betrek mijn medewerkers bij het

Betrek uw medewerkers bij het uitvoeren van de

uitvoeren van de Risico-Inventarisatie

Risico-Inventarisatie en –Evaluatie (RIE) en bij het

en –Evaluatie (RIE) en bij het opstellen en uitvoeren van het plan

2

opstellen en uitvoeren van het plan van aanpak. Daarmee stimuleert u betrokkenheid en krijgt u het de

van aanpak dat daar bij hoort.

meeste informatie.

Ik bied iedere medewerker een

Bied iedere medewerker een Preventief Medisch

Preventief Medisch Onderzoek (PMO) aan.

3

Onderzoek (PMO) aan. Zo kunt u zien of uw medewerker medische problemen ontwikkelt die te maken kunnen hebben met het werk.

4

Binnen mijn bedrijf is aandacht voor

Besteed dagelijks en bij uw beleidsmatige

investeren in je gezondheid. Door

beslissingen aandacht aan goede

gezond en veilig te werken, door om te

arbeidsomstandigheden en gezond werken

leren gaan met stress, maar ook door een gezonde leefstijl en gezonde

4

leefgedrag. Praat bijvoorbeeld tijdens werkoverleg, de koffie en in

voeding. Hier praat ik over met mijn

functioneringsgesprekken met uw medewerkers over

medewerkers.

gezond en veilig werken, omgaan met stress, gezonde leefstijl en gezonde voeding.

Ik bied mijn medewerkers een 5

zelfscan aan waarmee ze hun inzetbaarheid kunnen meten en na

Om in balans te blijven, is het belangrijk geregeld in 5

de spiegel te kijken. Bied uw medewerkers een zelfscan aan waarmee ze hun inzetbaarheid kunnen

41



vraag

level

web &


rapport level

afloop een advies te krijgen.

meten en advies kunnen krijgen. Bijvoorbeeld de

Bijvoorbeeld de

WerkVermogensMonitor (WerkenInBalans) van

WerkVermogensMonitor

Stigas.

(WerkenInBalans) van Stigas. Tip (bij nee op level 1): In uw Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) staat welke persoonlijke beschermingsmiddelen wanneer en waar toegepast moeten worden. Tip (bij nee op level 3): In uw door Stigas getoetste RisicoTips voor deze pijler (onderaan de adviezen)

Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) wordt advies gegeven over welke groepen, welk Preventief Medisch Onderzoek (PMO) aangeboden krijgen. Tip (bij nee op level 2, 3, 4 of 5): De aanpak WerkenInBalans biedt werkgevers hulpmiddelen om medewerkers betrokken, gemotiveerd, gezond en inzetbaar te houden: www.werkeninbalans.nl

Functies in uw bedrijf

Inrichting functies

Stelling: De werkzaamheden in mijn 0

-

bedrijf liggen vast. De manier waarop ze worden uitgevoerd ook. Daar kan ik niets aan veranderen.

1

Wanneer medewerkers ouder worden,

Biedt oudere medewerkers mogelijkheden aan om

bied ik ze mogelijkheden om hun werk

hun werk minder zwaar te maken. Bijvoorbeeld een

minder zwaar te maken aan.

kortere werkweek, extra verlof, vrijstelling van

Bijvoorbeeld een kortere werkweek,

1

extra verlof, vrijstelling van bepaalde

bepaalde taken, andere werktijden of plaatsing in een lagere functie.

taken, andere werktijden of plaatsing in een lagere functie. Om eentonig werk en eenzijdige 2

belasting door het werk te voorkomen,

Pas taakroulatie toe om overbelasting door eentonig 2

werk en eenzijdige belasting te voorkomen.

pas ik taakroulatie toe. Om medewerkers langer inzetbaar te 3

houden, geef ik mijn mensen meerdere en verschillende soorten

Geef uw mensen meerdere en verschillende soorten 3

taken, om overbelasting te voorkomen en om hen, ook wanneer ze ouder worden, breed inzetbaar te houden.

taken. Ik bied medewerkers de mogelijkheid 4

door te stromen naar andere functies

Bied medewerkers de mogelijkheid door te stromen 4

binnen het bedrijf. 5

Jaarlijks bespreek ik met mijn

naar andere functies binnen uw bedrijf. Zo houdt u hen inzetbaar, gemotiveerd en betrokken.

5

Investeer in ontwikkelen scholingsmogelijkheden en

42



vraag

level

web &


rapport level

medewerkers hun mogelijkheden om

bespreek jaarlijks met uw medewerkers hun

binnen het bedrijf uitdagend werk te

mogelijkheden om binnen het bedrijf uitdagend werk

blijven doen dat bij hun ontwikkeling

te blijven doen. Werk dat bij hun ontwikkeling en

en levensfase past. Ik investeer in

levensfase past, zorgt ervoor dat zij inzetbaar,

ontwikkelen scholingsmogelijkheden.

gemotiveerd en betrokken blijven. Tip (bij nee op level 1, 2, of 3): Als verdieping op de RisicoInventarisatie en -Evaluatie (RI&E)kunt u samen met de preventieadviseur van Stigas onderzoeken welke mogelijkheden er zijn op het gebied van ontzien, taakroulatie en functieverbreding.

Tips voor deze pijler (onderaan de adviezen)

Tip (bij nee op level 4 of 5): Maak ontwikkeling en doorstroming onderdeel van het functioneringsgesprek. Tip (bij nee op level 4 of 5): Op www.collandarbeidsmarkt.nl vindt u een overzicht van cursussen waarvoor u subsidie kunt krijgen.

Gezond gedrag

Gezond gedrag

Stelling: Als werkgever kan ik het 0

1

-

gedrag van mijn werknemers niet beïnvloeden. Werknemers zijn zelf verantwoordelijk

Om gezond werken leefgedrag te bereiken, is het

voor hun gedrag en hun leefstijl. Als

belangrijk dat medewerkers zich daarvoor zelf

werkgever houd ik me hier niet mee

1

bezig.

(mede)verantwoordelijk voelen. Praat hier met hen over, bijvoorbeeld in het werkoverleg, tijdens de koffie en in functioneringsgesprekken.

Mijn medewerkers werken veilig. Ze

Wanneer u merkt dat medewerkers onveilige of

melden onveilige en ongezonde

ongezonde situaties niet (direct) melden, is het tijd om

situaties direct.

actie te ondernemen. U loopt anders de kans dat uw

2

2

medewerkers de risico’s gaan ontkennen of gedogen. De kans op gezondheidsschade of ongevallen neemt dan enorm toe. Praat er met hen over, direct nadat u dit geconstateerd hebt, maar ook in het werkoverleg, tijdens de koffie en in functioneringsgesprekken.

3

Mijn medewerkers zijn zich ervan

Wanneer u merkt dat uw medewerker niet (tijdig) aan

bewust dat het belangrijk is gezond en

de bel trekt wanneer hij uit balans dreigt te raken, is

vitaal te blijven om het werk tot aan hun pensioen te kunnen doen. Zij

3

het tijd om actie te ondernemen. U loopt anders het risico dat hij te lang door blijft lopen en uit gaat vallen.

trekken aan de bel als het ernaar

Ga zo snel mogelijk met deze persoon in gesprek.

uitziet dat ze het werk niet meer

Praat in het werkoverleg, tijdens de koffie en in

43



vraag

level

4

web &


rapport level

kunnen doen of als zij persoonlijk of

functioneringsgesprekken met uw medewerkers over

sociaal uit balans dreigen te raken.

het hoe en waarom van in balans blijven.

Mijn medewerkers zorgen goed voor

Stimuleer medewerkers te investeren in hun vitaliteit

zichzelf. Zij investeren in hun vitaliteit

door bijvoorbeeld actief te bewegen, gezond te eten

door bijvoorbeeld actief te bewegen, gezond te eten en scholing te volgen.

4

Hierover spreken we regelmatig met

en scholing te volgen. Breng dit geregeld ter sprake en neem dit mee in de diverse overleg- en informatievormen in uw bedrijf.

elkaar.

5

Mijn medewerkers spreken elkaar aan

Besteed dagelijks en in uw beleidsmatige beslissingen

op ongezond werken leefgedrag. Zij

aandacht aan het belang van goede

voelen zich gezamenlijk

5

verantwoordelijk voor elkaars vitaliteit.

arbeidsomstandigheden en gezond werken leefgedrag.

Tip (bij nee op level 1, 2, 3, 4, of 5): Vraag eens van welke (werk)situaties uw medewerker energie krijgt en wat hem energie kost. Hoe bewaart hij het evenwicht? Wat kan hij nog meer doen? Waar Tips voor deze pijler (onderaan de adviezen)

kunt u ondersteunen? Tip (bij nee op level 1, 2, 3, 4, of 5): Zorg tijdens bijeenkomsten voor gezonde hapjes en drankjes. Zo laat u zien dat u een gezonde leefstijl belangrijk vindt en dat u het bewustzijn hierover op gang wilt brengen.

Evalueren en verankeren

Evalueren en verankeren

Stelling: Evalueren? Daar heb ik geen 0

1

2

-

tijd voor! Ik geef mijn medewerkers voorlichting

Geef medewerkers geregeld voorlichting en instructie

en instructie over veilig en gezond

over onderwerpen als veilig en gezond werken en

werken en informatie over onderwerpen als gezonde voeding,

1

informatie over onderwerpen als gezonde voeding, voldoende slaap en stoppen met roken. Zo geeft u

voldoende slaap en stoppen met

medewerkers kennis en handvatten en laat u tevens

roken.

merken dat u dit belangrijke onderwerpen vindt.

Als een medewerker ongezond werkt

Ga met uw medewerker in gesprek wanneer zijn

en/of leeft en het heeft invloed op zijn inzetbaarheid binnen het bedrijf, dan

2

ongezonde werk- of leefgedrag invloed heeft op zijn inzetbaarheid binnen het bedrijf.

spreek ik hem daarop aan. Mijn leidinggevenden en ik weten hoe 3

wij medewerkers kunnen motiveren tot en aanspreken op gezond werken leefgedrag. Wij besteden daar

Om medewerkers te motiveren gezond en veilig te 3

werken en leven, is het belangrijk hen te laten merken dat u dit belangrijk vindt. Besteed hieraan meerdere keren per jaar aandacht. Tijdens

44



vraag

level

web &


rapport level

meerdere keren per jaar aandacht

personeelsbijeenkomsten, werkoverleg,

aan. Bijvoorbeeld in

voorlichtingsbijeenkomsten, in schriftelijke informatie

personeelsbijeenkomsten,

en in functioneringsgesprekken.

werkoverleg, voorlichtingsbijeenkomsten, schriftelijke informatie en functioneringsgesprekken.

4

Ik heb inzicht in de oorzaken van

Onderzoek en analyseer bedrijfsinformatie zoals

ziekteverzuim, ongevallen,

ziekteverzuim-, re-integratie- en

arbeidsongeschiktheid en het vertrek

arbeidsongeschiktheidscijfers, ongevallen,

van mensen. Ik weet ook hoe tevreden mijn mensen zijn met hun werk. Ik

4

beroepsziekten, verloop en medewerkerstevredenheid. De resultaten hiervan

meet regelmatig de resultaten van

geven aan wat goed gaat en waar verbeteringen

onze verzuimbegeleidings- en re-

mogelijk zijn.

integratieactiviteiten.

5

Ik evalueer tussendoor en jaarlijks of

Evalueer regelmatig en minimaal jaarlijks of u nog op

wij nog op het goede spoor zitten in

het goede spoor zit bij het bevorderen van de vitaliteit

het bevorderen van de vitaliteit van

5

van uw medewerkers. Stel waar nodig de aanpak bij.

onze medewerkers. Is dat niet het geval, dan stel ik onze aanpak bij. Tip (bij nee op level 3, 4 of 5): Plan iedere keer wanneer u een nieuwe actie uitzet, hoe, met wie en wanneer u het succes hiervan gaat evalueren en hoe u uw medewerkers hiervan op de hoogte houdt. Zo voorkomt u dat enthousiast opgepakte voornemens doodbloeden en medewerkers hun motivatie verliezen. Tips voor deze pijler (onderaan de adviezen) Tip (bij nee op level 1 of 2): Laat uw medewerkers meedenken over manieren om met elkaar aan de slag te gaan. Door hen te betrekken, wordt de motivatie vergroot. Tip (bij nee op level 1, 2, 3, 4 of 5): Van een schouderklopje is nog nooit iemand geblesseerd geraakt!

45


Bijlage 11. Hand-out training Werken aan morgen Onderwerpen · Ouder worden raakt ons allemaal! · Wat nodig om gezond en fit te kunnen leven en werken Wie zijn wij? Aandachtsgebieden Stigas Toename in levensverwachting De toekomst? · De komende 50 jaar kunnen we 10 tot 20 extra jaren erbij rekenen · In 2050 zullen 1 op de 5 mensen ouder zijn dan 60 jaar Levensverwachting verlengen? Zorg voor balans …… dan houd je het lang vol! Hoe werkt dat in balans blijven ? Hoe fit ben je nu? En hoe fit wil jij zijn? Wat kun je zelf doen? · Werk veilig en gezond (op het werk en thuis) · Vind balans tussen werk-privé, wat u lichamelijk aankunt · Welke activiteiten (werk en privé) zijn bovenmatig belastend? Spoor ze op en bespreek ze · Werk aan uw vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling · Vraag ondersteuning of advies wanneer u het gevoel hebt dat u uit balans bent · Leef met ‘BRAVO’ Wat kun je zelf doen? · B (meer) Bewegen · R (stoppen) met Roken · A (matig gebrik van) Alcohol · V (gezonde) Voeding · (voldoende) Ontspanning Kwaliteit van leven Wat levert energie en wat kost? …pauze Stress is gezond èn noodzakelijk Omgaan met stress Aanpak WerkenInBalans · Quickscan · Intakegesprek · Informatie naar medewerkers · Start- / voorlichtingsbijeenkomst · Ontvangst inlogcodes en invullen WVM · Groepsrapportage · Adviesgesprek · Desgewenst in reguliere contacten advies en ondersteuning in follow up WerkVermogensMonitor Vragen? Wat heb ik nodig? Tips uit de groep? Wat heb jij nodig voor jouw ‘broodje gezond’? Bedankt voor uw aandacht

46


Bijlage 12. Resultaten werkbijeenkomst 8 november 2013

RESULTATEN WERKBIJEENKOMST

op donderdag 8 november in Buren

Input voor: · · ·

verder onderzoek ontwikkelen & aanpassen instrumenten communicatie

47


WAT GAAT AL GOED Genoemde sectoren · In het loonwerk blijven ouderen al lang aan het werk. Heeft te maken met mechanisatie. · Veel innovatie/automatisering in de hovenierssector. Genoemde bedrijven · Bij een zorghovenier en een kwekerij gebeuren al mooie dingen (namen niet genoemd). · Voorbeeld uit de Cumelasector (later uitwerken) · Voorbeeld uit de boomkwekerij (later uitwerken) · Voorbeeld Staatsbosbeheer: half jaar voordat iemand met pensioen gaat, loopt de jongere medewerker die de opvolger wordt, mee. Managementwaardigheden · Bewust bezig zijn met boeien en binden. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij http://www.optiflor.nl/ Organisatie van het werk/flexibiliteit · Oudere en jongere werknemers die in koppels samenwerken. · Oudere werknemers coachen de jongere werknemers (bij een loonwerkbedrijf). · In iedere functie / ieder team komen “ouderen” voor. Een mix van leeftijd versterkt de teamspirit (loonwerkbedrijf) · In broederij: roulatie, automatisering en technische aanpassingen voor iedereen · Boomverzorger (60 jaar) gaat gedeeltelijk aansturen en gedeeltelijk in sr-regeling · Witlofteler richt het werk in rond de groep werknemers, in dit geval moeders met kinderen. Bijvoorbeeld op woensdagmiddag en in schoolvakanties vrij. Gevolg is grotere betrokkenheid en betere sfeer. Werknemers zijn dan gemotiveerder en kunnen zo ook langer doorwerken. · Werknemers ruimte geven, betrekken en hun kracht inzetten. · Hoveniersbedrijf: Oudere werknemers worden zo veel mogelijk ingezet bij werk wat mechanisch wordt gedaan. · Hoveniersbedrijf: Oudere werknemers worden zo veel mogelijk ingezet bij het fijnere particuliere werk waar het aankomt op vakkennis, sociale vaardigheden en waar minder productiedruk is. Scholing/ontwikkeling · Omscholing oudere hoveniers dankzij fonds Colland. Bewegen/sport/leefstijl · Lichamelijke oefeningen voor aanvang van het werk. Regelingen op sectorniveau · De seniorenregeling in de cao’s voor de hoveniers, bos&natuur, loonwerk en glastuinbouw. En verder · Zorg voor vitale medewerkers begint bij aanvang van het werkzame leven. Eigenlijk al bij de opvoeding. · In gezinsbedrijf is meer ruimte voor individuele aanpassing. · Gestructureerder personeelsbeleid (loonwerkbedrijf) o Bredere functies. o Informele begeleiding door oudere collega o Andere sollicitatieprocedure (o.a. meeloopdag) o 2 x per jaar gesprek met iedere medewerker waar o.a. wordt gewerkt aan bewustwording van de werknemer over het eigen functioneren. Bijvoorbeeld zorg dat je ook met alle nieuwe machines kunt werken. Zonder die vaardigheid raak je automatisch binnen een aantal jaren achterop en word je dus minder waardevol voor het bedrijf. · Familie/gezinsbedrijven, veelal in de veehouderij: jeugd neemt veelal op natuurlijke wijze werk over van de ouders.

48


KNELPUNTEN Genoemde sectoren · Repeterend werk in de pluimveehouderij · Glastuinbouw, champignonteelt · In een aantal sectoren: kleinschaligheid Genoemde functies · De oudere productiemedewerker · Fysieke arbeid, fysiek zwaar werk. · Er is maar een beperkt aantal functies met minder fysieke belasting. · Repeterend, eenzijdig werk Managementwaardigheden · Geen personeelsbeleid · Te laat ingrijpen, vaak pas als de werknemer uit dreigt te vallen · Veel korte termijndenken, doorgaan tot het te laat is Organisatie van het werk/flexibiliteit · Fysieke belasting door tijdsdruk · Er worden te lange dagen gemaakt · Bij uitwisseling van personeel tussen sectoren: hoge kosten van (ouder) personeel · Maak zo veel mogelijk gebruik van de vakkennis van de oudere. Een formele aanstelling als “praktijkbegeleider” is echter lang niet altijd mogelijk of nuttig. Daar begint een 50-plusser niet gemakkelijk aan. Daar zou je als 20-jarige al mee moeten beginnen. Scholing/ontwikkeling · Ouderen kunnen moeite hebben met nieuwe technieken. · Niet elke 55-plusser kan leiding gaan geven. · Lage opleiding · Bereidheid tot omscholing, kosten van omscholing Bewegen/sport/leefstijl · Bewustwording/bewustzijn En verder · Beeldvorming over de oudere werknemer · Vergrijzing en weinig instroom jongeren. · De politiek.

49


WAT KAN DE ONDERNEMER DOEN Managementwaardigheden · De ondernemer moet zijn werknemers serieus nemen. · De ondernemer kan in gesprek gaan met zijn werknemers over hun functioneren. · De ondernemer kan langetermijnbeleid ontwikkelen. Organisatie van het werk/flexibiliteit · De ondernemer kan nadenken over de organisatie en verdeling van de werkzaamheden. · De ondernemer kan op tijd beginnen zwaar werk anders te organiseren. · De ondernemer kan beter roosteren, pauzes en hersteltijd inplannen. · De ondernemer kan meer middelen inzetten voor het beperken van fysieke belasting. · De ondernemer kan hulpmiddelen ontwikkelen en aanbieden en erop toezien dat ze worden gebruikt. · De ondernemer kan het werkproces aanpassen. · De ondernemer kan met andere bedrijven samenwerken. Bijvoorbeeld door in de glastuinbouw een pool op te zetten. Dan is er – bijvoorbeeld als het gaat om taakroulatie – veel meer mogelijk. Scholing/ontwikkeling · De ondernemer kan de werknemer trainen, trainen, trainen. · De ondernemer kan zijn personeel voorlichten en aanspreken. · De ondernemer kan Stigas inschakelen om een workshop gezond bewegen te geven. · De ondernemer kan bijvoorbeeld n.a.v. een RIE in gesprek gaan met zijn werknemers en een opleidingsplan maken. · De ondernemer kan meer investeren in scholing en scholing stimuleren. Wie blijft leren krijgt meer perspectief en meer mogelijkheden om door te stromen. Bewegen/sport/leefstijl · De ondernemer kan regelen dan zijn medewerker met korting gaan fitnessen · De ondernemer kan werken aan bewustwording, bespreekbaar maken. En verder · De ondernemer kan gebruik maken van de methode WerkenInBalans. De ondernemer kan de werkvermogensmonitor inzetten. · De ondernemer kan P&O-deskundigheid inhuren. · De ondernemer kan inzetten op kwaliteit en onderscheidend vermogen -> hogere prijs.

50


WAT KAN DE WERKNEMER DOEN? Scholing/ontwikkeling · De werknemer kan zelf actief de regie nemen over zijn eigen inzetbaarheid. · De werknemer kan zich bewust zijn van zijn/haar mogelijkheden en op tijd bijsturen. · De oudere werknemer kan jongere werknemers gaan coachen. Bewegen/sport/leefstijl · De werknemer kan zijn best doen voor een gezonde levensstijl · De werknemer kan zijn verantwoordelijkheid nemen om zijn werkzaamheden gezond uit te voeren (bereidheid, kennis). Regelingen op sectorniveau · De werknemer kan gebruik maken van regelingen. En verder · De werknemer kan actief meedenken. · De werknemer kan zijn vrije dagen opnemen.

WAT KAN DE BELANGENBEHARTIGER EN ONDERSTEUNER DOEN? (wg- en wn-vertegenw, adviseurs, …) · Belangenbehartigers en ondersteuners kunnen werkgevers en werknemers motiveren, enthousiasmeren en stimuleren. · Belangenbehartigers en ondersteuners kunnen bedrijven adviseren. · Belangenbehartigers en ondersteuners kunnen bedrijven samenbrengen om van elkaar te leren. · Belangenbehartigers en ondersteuners kunnen kennis uitwisselen en mobiliteit faciliteren. · Belangenbehartigers en ondersteuners kunnen ruimte creëren voor publiciteit en acties. · Belangenbehartigers en ondersteuners kunnen het gesprek aangaan met jonge werkgevers, hen helpen realiseren dat zij zelf iets kunnen doen. · Belangenbehartigers en ondersteuners kunnen werkgevers en werknemer wijzen op het belang van een gezonde levensstijl.

51


HULP NODIG Let op · De behoefte aan hulp verschilt per bedrijf. · Ondernemers hebben voorbeelden en instrumenten nodig. · Werknemers hebben zich nodig op risico’s en op hun mogelijkheden. Organisatie van het werk/flexibiliteit · Hulp nodig bij het uitwisselen van personeel, zowel buiten als binnen de sector (pool) · De sector kent veel fysiek zwaar productiewerk. Klantenteams Stigas-SAZAS zouden eerder moeten meedenken hoe dit vol te houden is en de werkgever te adviseren over ‘mannetje ernaast’ en/of langzaam afbouwen. Scholing/ontwikkeling · Jong geleerd is oud gedaan; aandacht voor langer doorwerken in opleiding en tijdens scholing. · BBL en BOL-leerlingen: enthousiast maken voor het vak, met meer aandacht voor eigen regie op duurzame inzetbaarheid in de opleiding. · Workshop waarin wordt gewerkt aan de bewustwording dat iedereen een rol kan spelen als het gaat om gezond ouder worden. · Kennis delen, goede voorbeelden aanreiken, bijvoorbeeld via de Arbocatalogus · Kennis en ervaringen uitwisselen Bewegen/sport/leefstijl · Maak een filmpje over het belang van bewegen/fitness. Regelingen (op sectorniveau) · Een goede seniorenregeling · Een goede regeling voor deeltijdpensioen maakt langer doorwerken gemakkelijker. · Goede informatievoorziening, bijvoorbeeld over wat er mogelijk is m.b.t. deeltijdwerk en ‘eerder met pensioen’ (wat zijn dan de gevolgen?) · Stimuleringspakket voor (kleine) ondernemers om te investeren in duurzame inzetbaarheid (overheid? Europa?) En verder · Bij aanbestedingen door overheid voorwaarde opnemen dat er ook oudere werknemers worden ingezet.

52


TIPS & SUGGESTIES · Pak het per sector aan, vanwege de verschillen. · Richt je niet uitsluitend op ouderen; preventie voor iedereen en op tijd. · Aandacht voor technische innovaties en beheersmaatregelen (bijvoorbeeld de lier in de boomverzorging, de lichte heggenschaar in de hovenierssector) · Werk aan bevlogenheid! · Ontsluiten van informatie op visuele wijze: internet! · Generaal pardon: 62+ eruit; jongeren erin. · Laat in je bedrijf geen homogene leeftijdsgroepen ontstaan. · Is er behoefte aan extra maatregelen in de cao ter ondersteuning van langer doorwerken? o Niet in de cao LEO, er is al een seniorenregeling. o Wel dienen er ondersteunende instrumenten beschikbaar te komen. Denk aan § zaken die de communicatie tussen werkgever en werknemer over dit langer gezond doorwerken vergemakkelijken. § Checklist levensfasen (zoals beschikbaar is bij de cao hoveniers). · Zorg voor een team waarin medewerkers een klik hebben met elkaar (loonwerkbedrijf).

53


Knelpunten, oplossingen en hulp van derden (NB. Los van de voorbeelden “Wat gaat al goed”!) Knelpunten Wat te doen (oplossingen) 1 Oplopen ziekteverzuim bij 50+ door slijtage Wg: Aangepast werk en taakroulatie. als gevolg van 30 jaar fysieke belasting. Wn: Samen met werkgever oplossingen bedenken. · Denk ook aan werkoverleg/inspraak/OR (“al is het niet vanzelfsprekend dat dit werkt”) ·

Oplopende productienormen/productiedruk in de glastuinbouw onder invloed van markteisen In budget van projecten die door overheden worden aanbesteed is geen ruimte voor “mensen die op halve kracht werken” terwijl er wel eisen worden gesteld aan social return (bv. werknemers uit bepaalde doelgroepen in de uitvoering opnemen). Technische ontwikkelingen in groen en loonwerk via steeds meer computers op machines en GPS.

Bewustzijn / bewustwording richting eigen verantwoordelijkheid bij veel werknemers over eigen lijf (ook in de toekomst!) en inzetbaarheid is onvoldoende. · Deels heeft dat ook te maken met de “niet zeuren maar werken” (“niet lullen maar poetsen”) mentaliteit in de sector. ·

Denk aan maken van veel overuren op jonge leeftijd die uiteindelijk belemmerend kan zijn voor de

Hulp van buiten Zijn er goede voorbeelden uit andere sectoren te vinden?

Soms is er een simpele technische 2 oplossing

Sector / werkgeversorg: Ook Retail moet contracten afsluiten op basis van economisch meest voordelige aanbieding i.p.v. prijs. Brancheorganisaties / Sociale partners moeten er voor zorgen dat de aanbesteding voortaan anders verloopt: Economisch meest voordelige aanbieding i.p.v. prijs als uitgangspunt waarbij personeelssamenstelling en – beleid zwaar(der) meetelt. · Stimuleren computergebruik door laagdrempelig aanbieden computervaardigheden in periode van slecht weer zelfs als dat Excel of Word betekend. ·

Laat leverancier nog een keer terugkomen voor instructie.

·

Computer met Internet in kantine waar werknemers ook zelf de werkopdrachten uit halen

·

Helderheid bieden over gevolgen van niet beheersen nieuwe machines of werkzaamheden (“over 3 jaar geen werk meer”)

·

Bewustwording volgt daarna, gesteund door inzet van hulpmiddelen: o

Inzet brancheorganisaties Verdere inzet brancheorganisaties (VHG en CUMELA al bezig)

Inzetten van externe deskundigen (“dwingen” meer dan interne”) of door sector te ontwikkelen middelen bv. · Leveranciers ·

Arboadviseur

·

Arbobus

·

Communicatieen bewustwordingshulpmid delen.

·

Checklists

Toolboxen

1

Sommige voorbeelden bij “Wat te doen” en “hulp van buiten” zijn bij meerdere knelpunten in te zetten. Denk aan “overleg/inspraak” en goede voorbeelden uit andere sectoren. 2 Voorbeeld wat werd genoemd “plankje op een schoffel voor een werknemer met minder kracht zoals bedacht door Sjoek

54


·

gezondheid in de toekomst.

o

Arbocatalogus

Leefstijl en gewicht (NB Geldt vaak ook voor de “dikke buik” van de werkgever)

o

Begin het jaar met een “interne training” van een dag.

55


Bijlage 13. Eerste overzicht van belangrijke knelpunten per sector en oplossingen, zoals uit het project naar voren gekomen

Mechanisch loonwerk Veilig en gezond langer doorwerken. Hoe doe je dat? Sommige werkzaamheden kunnen bij het stijgen van de leeftijd lastiger of zwaarder worden. Met - soms kleine - aanpassingen voorkomt u problemen. 1.

Langdurig zitten op een trekker of rijdende machine

·

Zit uw medewerker langdurig in een trekker of op een rijdende machine?

·

Rijdt hij regelmatig over een hobbelige ondergrond?

·

En moet hij veel achterom kijken?

Dan kan dat een knelpunt worden. Hij kan klachten aan zijn rug en schouders krijgen. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Zorg voor een goede chauffeursstoel die past bij de machine.

·

Pas de werkplek aan: stel de stoel en het stuur goed af. En plaats een camera om zonder te draaien achteruit te kunnen kijken.

·

Zorg voor afwisseling in het werk. Dan wordt de zittijd korter. Bovendien gebruikt uw medewerker dan steeds andere spiergroepen.

·

Laat uw medewerker regelmatig pauzes nemen. Ook mini-pauzes waarbij hij even uit de stoel komt.

Let op Sommige medewerkers houden niet van afwisseling en bepaalde opdrachtgevers zijn gehecht aan hun vaste chauffeur. Afwisseling vraagt dus een goede organisatie. 2.

Handmatig grondwerk

·

Doet uw medewerker al jarenlang regelmatig handmatig grondwerk?

Dan kan hij overbelast raken. Zeker omdat zijn spierkracht en uithoudingsvermogen door de jaren heen afnemen. Hij kan dan klachten aan zijn rug, armen en benen krijgen. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Zorg voor afwisseling in het werk.

·

Laat oudere medewerkers chauffeurswerk doen, met een graafmachine werken, of met een grondzuigmachine.

Let op Om op een graafmachine of een grondzuigmachine te werken, is een opleiding vereist. Zorg dus op tijd voor een opleiding.

3.

Onderhoudswerkzaamheden in de werkplaats

56


·

Werkt uw medewerker regelmatig en onder tijdsdruk in de werkplaats?

·

Tilt hij zware onderdelen?

·

Wordt hij blootgesteld aan dieselrook en olie?

·

Werkt hij in ongemakkelijke houdingen, soms op een koude vloer?

Omdat spierkracht en uithoudingsvermogen door de jaren heen afnemen, kan de lichamelijke belasting op een gegeven moment te zwaar worden. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Onderhoud uw materiaal goed. Dan hoeft er minder onderhoud te worden gepleegd.

·

Zorg voor hulpmiddelen voor het wisselen van wielen en installeer een hefbrug of smeerkuil.

·

Zorg voor afzuiging van dieseluitstoot.

·

Geeft adviezen over goede houding en beweging bij onderhoudswerk

4.

Overwerk, nachtwerk en weekeindwerk

·

Werken uw medewerkers onregelmatig, bijvoorbeeld afwisselend ’s nachts of in het weekeind?

Dan kunnen er op termijn gezondheidsklachten ontstaan. Dit komt doordat het natuurlijke ritme wordt doorbroken. Door nacht- en weekeindwerk gaat de medewerker bovendien veelal meer of minder eten, drinken, bewegen, roken en ontspannen, wat weer gevolgen heeft voor zijn conditie. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Houd u aan de Arbeidstijdenwet en aan de bepalingen uit de cao loonwerk

·

Laat ouderen minder vaak ’s nachts of in het weekeind werken. Overweeg om 55-plussers niet meer tot nacht- en weekeindwerk te verplichten (overigens is hierover in de CAO iets geregeld).

·

Ga na of ploegendiensten de arbeidstijd ‘s nachts en in het weekeind kunnen verkorten. Voor de kwaliteit van het werk is het beter om met een ploegendienst te starten dan erg lange dagen te maken.

·

Besteed aandacht aan een gezonde leefstijl, ondermeer aan het risico van gewichtstoename.

Let op De gevoeligheid voor nacht- en weekeinddiensten en de invloed van leeftijd daarop verschilt per persoon. Kijk daarom per medewerker wat (nog) haalbaar is.

5.

Plannen

·

Maakt uw medewerker regelmatig planningen en moet hij daarbij rekening houden met tijdsdruk en druk van anderen binnen en buiten uw bedrijf?

·

Moet hij zijn planningen regelmatig aanpassen?

Dan kan dat op een gegeven moment te veel worden. Wat kunt u doen om dit te voorkomen?

57


·

Zorg voor een training ‘planning’, omgaan met stress en aandacht voor ontspanning.

·

Steun uw medewerker als er discussie ontstaat met collega’s over de planning.

Kijk ook eens op www.agroarbo.nl bij mechanisch loonwerk

58


Dierhouderij Veilig en gezond langer doorwerken. Hoe doe je dat? Sommige werkzaamheden kunnen bij het stijgen van de leeftijd lastiger of zwaarder worden. Met - soms kleine - aanpassingen voorkomt u problemen. 1.

Dieren verplaatsen (varkens, kippen, kalkoenen, kalveren, kadavers)

·

Verplaatst uw medewerker regelmatig dieren? Bij het selecteren, behandelen of laden bijvoorbeeld?

·

Verplaatst uw medewerker regelmatig pasgeboren kalveren?

·

Verplaatst uw medewerker regelmatig kadavers?

Dan kan dat een probleem worden. Door het zware tillen, duwen en trekken kan hij klachten aan rug- en ledematen krijgen. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Laat biggen zoveel mogelijk zelf lopen. Werk toe naar een stal waarbij dit ook mogelijk is.

·

Gebruik een kraam opfok systeem. Dan hoeven biggen minder verplaatst te worden.

·

Gebruik een kalverkruiwagen voor het tillen van pasgeboren kalveren.

·

Gebruik voor het verplaatsen van kadavers een hydraulische kadaverwagen.

·

Behandel biggen zo vroeg mogelijk, dan wegen de biggen minder.

2.

Stallen schoonmaken met de hogedrukspuit

·

Maakt uw medewerker regelmatig de stallen schoon met een hogedrukspuit?

Dan kan de inspanning die dit kost op een gegeven moment te zwaar worden door tegendruk, trillingen kou. Er kunnen dan schouderklachten ontstaan. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Zorg voor een adequate spuitlans met een brede nozzle en lage druk. Dan kost het spuiten minder inspanning.

·

Zorg dat de klus rouleert. Dus: iedereen komt een keer aan de beurt om de stal te reinigen.

·

Overweeg de aanschaf van een spuitrobot.

·

Werk mensen goed in.

3.

Plannen (pluimvee en varkens)

·

Werkt uw medewerker regelmatig onder tijdsdruk en druk van anderen binnen en buiten het bedrijf?

·

Moet hij zijn planningen regelmatig aanpassen?

Dan kan dat op een gegeven moment te veel worden door de mentale druk, vermoeidheid en slaapgebrek. Wat kunt u doen om dit te voorkomen?

59


·

Zorg voor een goede werksfeer. Wie in een prettige sfeer werkt, houdt het langer vol.

·

Laat uw medewerkers merken dat u hun inzet waardeert.

·

Laat mensen hun werk zo veel mogelijk zelf indelen.

·

Geef een oudere medewerker, als dat nodig is, meer tijd om zijn werkzaamheden af te ronden.

·

Laat mensen hun pauzes nemen.

4.

Repeterende werkzaamheden (het ontbreken van afwisseling)

·

Doet uw medewerker al jarenlang regelmatig repeterend werk onder tijdsdruk? Eieren sorteren aan de lopende band, kuikens sexen, melken, behandelen, enten selecteren of inpakken? Maakt hij daarbij steeds dezelfde beweging?

Dan kan hij last krijgen van eenzijdige overbelasting aan rug en ledematen. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Zorg voor goede arbeidsomstandigheden waarin aandacht is voor werkhouding en afwisseling.

·

Houd daarbij ook rekening met geluid en stof. Als de longen in de loop der jaren minder functioneren, wordt het werk extra belastend.

5.

Overwerk, nachtwerk en weekeindwerk

·

Werkt uw medewerker regelmatig over, ’s nachts of in het weekeind?

Dan kunnen er op termijn gezondheidsklachten ontstaan. Dit komt doordat het natuurlijke ritme wordt doorbroken. Bij het stijgen van de leeftijd heeft het lichaam een langere hersteltijd nodig. Dit kan overigens per persoon verschillen. Door nacht- en weekeindwerk kan de medewerker bovendien meer of minder gaat eten, drinken, bewegen, roken en ontspannen. Zeker in combinatie met slaapgebrek heeft dit gevolgen voor zijn conditie. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Laat ouderen minder vaak ’s nachts of in het weekeind werken. Overweeg om 55-plussers niet meer tot nacht- en weekeindwerk te verplichten.

·

Ga na of door taakverdeling en ploegendiensten de arbeidstijd ‘s nachts en in het weekeind verkort kan worden.

·

Doe in het weekeind alleen het hoogst noodzakelijke.

·

Zorg voor voldoende rust. Beperk het aantal te werken uren over een periode en houd je hierbij aan de bepalingen in de cao en Arbeidstijdenwet.

·

Besteed aandacht aan een gezonde levensstijl.

Let op De gevoeligheid voor nacht- en weekeinddiensten en de invloed van leeftijd daarop verschilt per persoon. Kijk daarom per medewerker wat (nog) haalbaar is. Kijk ook eens op www.agroarbo.nl bij melkvee en graasdieren, paardenhouderij, pluimveehouderij en varkenshouderij

60


Hoveniers en groenvoorziening Veilig en gezond langer doorwerken. Hoe doe je dat? Sommige werkzaamheden kunnen bij het stijgen van de leeftijd lastiger of zwaarder worden. Met - soms kleine - aanpassingen voorkomt u problemen. 1.


·

Doet uw medewerker vaak een hele tijd achter elkaar hetzelfde werk zoals schoffelen, bosmaaien, of heggen knippen?

Dan maakt hij daarbij steeds dezelfde beweging en kan hij last krijgen van eenzijdige overbelasting. Het langdurig maken van dezelfde bewegingen leidt op den duur tot slijtage in de gewrichten. 2.

Aan- en afvoer van materialen en beplanting

·

Doet uw medewerker veel lichamelijk sjouwen tilwerk?

Dan kan dat op een gegeven moment teveel worden. Spierkracht en uithoudingsvermogen nemen bij het klimmen der leeftijd immers af. Dit telt des te meer als uw medewerker het werk al vele jaren doet en/of weinig afwisseling en regelmogelijkheden heeft. 3.

Boomverzorging

·

Klimt uw medewerker veel in bomen?

Dan betekent dat een grote lichamelijke belasting (klimmen, werken met de motorkettingzaag), die erg veel van het lichaam vraagt. 4.

Bestraten

·

Is uw medewerker veel aan het bestraten?

Dan levert dit een grote lichamelijke belasting op. Zeker als spierkracht en uithoudingsvermogen met het klimmen der jaren steeds meer afnemen. Rugklachten zijn het gevolg. 5.

Hagen knippen

·

Knipt uw medewerker regelmatig hagen?

Dan kan hij eenzijdig overbelast raken. Dit komt doordat hij regelmatig lang boven zijn macht werkt. Tegelijkertijd tilt hij het gewicht van de motorheggenschaar. Omdat het werk nauwkeurig moet gebeuren, balanceert hij langdurig in een statische houding. Dit is belastend voor zijn schouders en armen. 6.

Bosmaaien

·

Werkt uw medewerker regelmatig langer dan 4 uur per dag met de bosmaaier?

Dit zorgt voor eenzijdige belasting die na verloop van tijd kan leiden tot klachten aan de schouders, lage rug, pols en elleboog. Vooral wanneer uw medewerker op een talud werkt

61


Wat kunt u doen om bovenstaande klachten te voorkomen? ·

Zorg voor afwisseling. Maak planningen waarin collega’s elkaar kunnen afwisselen. Zoek naar combinaties van werkzaamheden die een beroep doen op verschillende spiergroepen. Besteed ook aandacht aan de bereidheid van medewerkers om met hun collega’s af te wisselen. Soms is er ‘lichte dwang’ nodig om iemand te helpen zijn vaste patroon te doorbreken.

·

Betrek uw medewerkers bij de keuze of aanschaf van hulpmiddelen zoals een elektrische kruiwagen, tilhulpmiddelen, een accu-lier, een hoogwerker, een elephants trunk of een radiografisch bestuurbare taludmaaier. Laat ze aangeven welke taken ze nog wel en niet meer zo goed kunnen uitvoeren. Maak hen duidelijk dat ze een eigen verantwoordelijkheid hebben om goed naar hun lichaam te luisteren.

·

Gebruik de kennis van oudere werknemers door hen een mentorschap te geven over één of meerdere jonge collega’s. Zo hoeft de oudere medewerker minder zwaar werk uit te voeren en zorgt hij bovendien dat de jongere het op een betere (minder belastende) manier doet. Ook wordt kostbare vakkennis overgebracht.

·

Start vroeg met scholing en omscholing.

·

Pas op voor de valkuil alleen de jongeren het zware werk te laten doen. De overbelasting begint dan al op jonge leeftijd.

Kijk ook eens op www.agroarbo.nl bij hoveniers en groenvoorziening

62


Open teelten Veilig en gezond langer doorwerken. Hoe doe je dat? Sommige werkzaamheden kunnen bij het stijgen van de leeftijd lastiger of zwaarder worden. Met - soms kleine - aanpassingen voorkomt u problemen. 1.

Sjouwen en tillen

·

Verplaatst of stapelt uw medewerker vaak kisten en fusten? En moet hij daarbij regelmatig boven schouderhoogte tillen?

·

Rooit, laadt, lost of kluit uw medewerker vaak zware bomen?

Dan kan hij klachten krijgen aan rug, knieklachten en schouderklachten. Dit heeft te maken het afnemen van spierkracht en uithoudingsvermogen met het klimmen der jaren. Dit telt des te meer als uw medewerker het werk al vele jaren doet en/of weinig afwisseling en regelmogelijkheden heeft gehad. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Om het verplaatsen van kisten en fusten lichter te maken kunt u een opstapje, automatische stapelaar, palletiseermachine gebruiken. En voor transport een elektrische palletwagen of heftruck.

·

Gebruik met bij het rooien, laden, lossen en kluiten, waar mogelijk, een rooimachine, heftruck of een kluitmachine. .

2.

Oogsten (fruit /vollegrondsteelt)

·

Doet uw medewerker tijdens de oogst vaak meerdere dagen achtereen hetzelfde werk? En maakt hij daarbij steeds dezelfde beweging, vaak in een lastige houding?

·

Werkt uw medewerker tijdens de oogst vaak gebukt of geknield?

·

Werkt uw medewerker dan onder tijdsdruk en tempodruk?

Dan kan hij klachten krijgen aan knie, rug en armen vanwege het langdurig in dezelfde houding werken. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Zorg voor een pluktrein of voor karretjes, zodat het geoogste product gemakkelijk vervoerd kan worden en uw medewerker niet veel gewicht hoeft te dragen.

·

Zorg voor afwisselend werk: oogsten, kisten wegzetten, treintje rijden, e.d.

3.

Sorteren van fruit

·

Werkt uw medewerker vaak achter de sorteerband? En maakt hij daarbij steeds dezelfde beweging?

·

Staat of zit uw medewerker regelmatig meer dan vier uur aan de sorteerband?

Dan kan hij op den duur klachten krijgen aan rug en knieën. Wat kunt u doen om dit te voorkomen?

63


·

Automatiseer zo veel mogelijk het sorteren.

·

Stem de werkhoogte af op de persoon.

·

Zorg voor een goed instelbare stoel, kniestoel, sta-steun en ergomat.

·

Gebruik een buffer zoals een draaischijf.

4.

Werken met de plant-/oogstwagen en de selecteer-/wiedkar (bloembollen, akkerbouw)

·

Zit, ligt of knielt uw medewerker regelmatig in een kar met beperkte bewegingsvrijheid?

·

En gebeurt dit vaak in een gebogen en soms eenzijdige houding?

Dan kan hij spieren gewrichtsklachten krijgen. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Stimuleer uw medewerker om ook regelmatig lopend te wieden en te selecteren.

·

Zorg voor afwisseling tussen, lopen, zitten en liggen.

5.

Snoeien en enten (fruitteelt en boomteelt)

·

Snoeit uw medewerker regelmatig?

·

Maakt hij daarbij steeds dezelfde beweging?

·

En moet hij daarbij regelmatig boven schouderhoogte werken?

Dan kan hij klachten krijgen aan schouders en nek. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Zorg voor een lichtere accusnoeischaar.

·

Onderzoek of machinaal snoeien mogelijk is.

Kijk ook eens op www.agroarbo.nl bij akkerbouw en vollegrondsteelt, bloembollenteelt, boomteelt en vaste plantenteelt, en fruitteelt

64


Glastuinbouw Uw werknemers gaan langer doorwerken. Hoe zorgt u ervoor dat zij dit ook op een gezonde manier kunnen en hoe motiveert u hen? Sommige werkzaamheden kunnen bij het stijgen van de leeftijd lastiger of zwaarder worden. Met - soms kleine - aanpassingen kunt u als werkgever veel betekenen. 1.


·

Doet uw medewerker regelmatig en langdurig repeterend werk onder tijdsdruk? Bijvoorbeeld tijdens het oogsten, bladplukken, dieven en indraaien?

Dan kan hij last krijgen van eenzijdige overbelasting. Dit leidt tot lichamelijke klachten, zoals ernstige polsklachten. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Zorg voor afwisseling. Maak planningen waarin collega’s elkaar kunnen afwisselen. Zoek naar combinaties van werkzaamheden die een beroep doen op verschillende spiergroepen.

·

Zorg dat mensen meerdere taken leren. Dit doet tevens een beroep op hun ontwikkeling en maakt hen meer gemotiveerd om te blijven werken.

·

Is het repeterende werk lichamelijk zwaar (denk aan oogsten, bladplukken)? Onderzoek dan of het werk kan worden geautomatiseerd.

Let op: Automatisering is pas een succes als dit inhoudt dat een langdurig herhaalde beweging wegvalt en er gevarieerd werk overblijft. Betekent de automatisering dat iemand in plaats van twee herhaalde bewegingen er nog maar één hoeft uit te voeren, dan is dat juist een verslechtering. Dan is automatisering een onderdeel van het probleem. 2.

Teeltwisseling in de groenteteelt

·

Verricht uw medewerker regelmatig werkzaamheden tijdens de teeltwisseling en de voorbereiding ervan?

Dit is lichamelijk zwaar werk. Het uitruimen van de kas vergt veel fysieke kracht. Op oudere leeftijd is de belastbaarheid lager. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? Besteed de teeltwisseling zo mogelijk uit aan gespecialiseerde bedrijven. Gebruik anders zo veel mogelijk hulpmiddelen. 3.

‘Laten zakken’ in de tomatenteelt

·

Laat uw medewerker regelmatig en langdurig tomatenplanten zakken?

Dat betekent dat hij steeds opnieuw kortstondig het gewicht van de tomatenplant (8-10 kg) draagt. Met het toenemen van de leeftijd wordt dat moeilijker. Spierkracht en uithoudingsvermogen nemen dan steeds meer af.

65


Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Laat links en rechts afwisselen.

·

Houd de ontwikkelingen rond het laten zakken van planten in de gaten. Er zijn veel initiatieven op dit terrein.

4.

Planten verplanten of verplaatsen (o.a. snijorchideeën)

·

Plant of verplaatst uw medewerker regelmatig planten van ongeveer 15 kilo of meer?

Dan kan dat na verloop van tijd tot rugklachten kan leiden. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Een mogelijke oplossing is automatisering. Maar dat is niet in alle situaties mogelijk zoals bij speciale orders.

·

Gebruik tilhulpmiddelen.

5.

Werktempo in de groenteteelt

·

Werkt uw medewerker regelmatig onder tijdsdruk? Wordt de snelheid en kwaliteit van zijn werk tijdens het werk gemeten?

Wanneer iemand ouder wordt kan het moeilijker worden het tempo bij te benen. Dit kan een grote druk opleveren. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Misschien merkt u dat uw werknemer langzamer wordt. Onderzoek of er mogelijkheden zijn om hem op een andere manier te laten bijdragen aan het resultaat, waarbij kennis van het bedrijf belangrijker is dan snelheid. Denk aan een coördinerende taak, het maken van werkroosters of kennisoverdracht aan nieuwe collega’s. Of stel simpelweg op basis van ervaring uw verwachtingen per leeftijdscategorie bij.

6.

Werkdruk middenkader.

·

Is uw medewerker vanuit de teelt doorgestroomd in de organisatie en geeft hij leiding? En is hij al iets ouder?

Deze functieverandering kan iemand extra motiveren aan het werk te blijven. Het aansturen van anderen kan echter een hoge werkdruk met zich meebrengen. Na verloop van tijd kan dit iemand ‘uit balans’ brengen. Dit kan zich uiten in lichamelijke klachten of in een extreem geval in een burn-out. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Om mensen beter voor hun taak uit te rusten, wordt speciale scholing ontwikkeld door de Horti bedrijfsschool.

·

Monitor hoe het staat met de werkdruk, bijvoorbeeld tijdens functioneringsgesprekken. Zo kunt u tijdig ingrijpen.

Kijk ook eens op www.agroarbo.nl bij glastuinbouw.

66


Bos en natuur Veilig en gezond langer doorwerken. Hoe doe je dat? Sommige werkzaamheden kunnen bij het stijgen van de leeftijd lastiger of zwaarder worden. Met - soms kleine - aanpassingen voorkomt u problemen. 1.

Langdurig werken met gemotoriseerd gereedschap

·

Werkt uw medewerker langdurig met een (motor)bosmaaier, motorstokzaag of éénasser.

Dan kan hij klachten krijgen aan schouders, armen en rug. Spierkracht en uithoudingsvermogen nemen bij het klimmen der leeftijd immers af. Dit telt des te meer als uw medewerker het werk al vele jaren doet en/of weinig afwisseling en regelmogelijkheden heeft. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Zorg voor afwisseling. Maak planningen waarin collega’s elkaar kunnen afwisselen. Zoek naar combinaties van werkzaamheden die een beroep doen op verschillende spiergroepen. Besteed ook aandacht aan de bereidheid van medewerkers om met hun collega’s af te wisselen. Soms is er ‘lichte dwang’ nodig om iemand te helpen zijn vaste patroon te doorbreken.

·

Laat uw medewerker met accu(hand)gereedschap werken. Dat werkt lichter, met minder trillingen en geen uitlaatgassen.

2.

Blessen

·

Blest uw medewerker regelmatig bomen?

·

Werkt hij met een mes (fysiek zwaar) of met een spuitbus?

·

En doet hij dit meer dan een halve werkdag achter elkaar?

Dan kan hij klachten krijgen aan schouders en nek. Dit komt doordat hij langdurig met kracht boven schouderhoogte werkt. Oudere werknemers zullen eerder vermoeid raken en eerder klachten ontwikkelen. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Zorg dat uw medewerker met een spuitbus kan blessen in plaats van met een mes. Dat maakt het werk lichter.

3.

Kappen en snoeien

·

Kapt en snoeit uw medewerker regelmatig bomen?

·

Sleept hij regelmatig met takken?

Dan kan hij klachten krijgen aan schouder en rug. Dat komt doordat er veel kracht voor nodig is: uw medewerker werkt met zware machines (kettingzaag) en moet regelmatig klimmen. Voor klimmen is kracht nodig, lenigheid en uithoudingsvermogen. Dit wordt minder bij het ouder worden. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Zorg voor een goede uitrusting, waaronder elektrisch aangedreven snoeischaren. Dat maakt het werk lichter.

·

Vang, als dat mogelijk is, het klimwerk op door gebruik te maken van een hoogwerker.

67


·

Werk met een ‘gemengd team’ met een jongere en een oudere medewerker. De oudere brengt zijn expertise in en de jongere medewerkers nemen de klussen die te zwaar worden uit handen.

4.

Langdurig zitten op machines

·

Zit uw medewerker regelmatig langdurig op een bosbouwtrekker, harvester of forwarder?

·

Rijdt hij regelmatig langdurig over een hobbelige ondergrond?

·

En moet hij veel achterom kijken?

Dan kan dat een knelpunt worden. Hij kan klachten aan zijn rug, nek en schouders krijgen. Bovendien draagt lang zitten niet bij aan de algehele fitheid. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Zorg voor een goed dempende stoel die past bij de betreffende machine.

·

Pas de werkplek aan: stel de stoel en het stuur goed af. En plaats een camera om zonder te draaien achteruit te kunnen kijken.

·

Zorg voor afwisseling in het werk. Dan wordt de zittijd korter. Bovendien gebruikt uw medewerker dan steeds andere spiergroepen.

Let op Soms is afwisseling lastig omdat er weinig werk is. En sommige medewerkers houden er niet van. Afwisseling vraagt dus een goede organisatie. 5.

Werkdruk.

·

Heeft uw medewerker te maken met werkdruk, veroorzaakt doordat hij er extra werk of nieuwe taken bij krijgt? Kantoorwerk bijvoorbeeld of rondleidingen?

·

Heeft uw werknemer wel eens te maken met agressief gedrag?

·

Wordt hij vaak onderbroken bij zijn werkzaamheden?

Dit kan mentale belasting veroorzaken. Zeker als iemand niet zelf voor extra werkzaamheden heeft gekozen en er geen ervaring mee heeft. Wat kunt u doen om dit te voorkomen? ·

Geef de medewerker steun en rugdekking bij eventuele klachten en agressie.

·

Bekijk per medewerker wat hij graag doet, wat hij nodig heeft om nieuwe vaardigheden te leren en wat hij nodig heeft om gemotiveerd te blijven.

6.

Beheerswerkzaamheden met grote fysieke inspanning

·

Plaatst uw medewerker regelmatig rasters?

·

Trekt hij regelmatig prunus? En doet hij dat dan lange tijd achter elkaar (hele dagen)?

Dan kan hij klachten krijgen aan rug en ledematen. Wat kunt u doen om dit te voorkomen?

68


·

Overweeg de aanschaf van een machine voor het inslaan van palen.

·

Zorg voor afwisseling in de werkzaamheden. Daarbij is het belangrijk dat bij de verschillende werkzaamheden verschillende spiergroepen worden gebruikt.

·

Wellicht biedt een paard met bijpassende schep uitkomst bij het trekken van prunus.

Kijk ook eens op www.agroarbo.nl bij bos en natuur

69


Bijlage 14. Oplossingen en goede praktijkvoorbeelden Wat wordt er zoal gedaan aan het duurzaam inzetbaar houden van medewerkers in de sector? In deze bijlage leest u over de goede praktijkvoorbeelden. Dit zijn de oplossingen die zijn genoemd in de vragenlijst, die uit de bedrijfsbezoeken naar voren kwamen en de inzendingen van de prijsvraag. Goede praktijkvoorbeelden Goede praktijkvoorbeelden zijn in te delen in de verschillende factoren die bijdragen aan duurzame inzetbaarheid. Maar de beste praktijkvoorbeelden zijn natuurlijk werkgevers die aan alle facetten aandacht besteden. Koplopers Tijdens het project zijn we op zoek gegaan naar ‘koplopers.’ Van deze bedrijven zijn filmpjes gemaakt, waarin een woordvoerder verteld wat ‘Werken aan Morgen’ betekent voor de onderneming. Hieruit zijn 9 inspirerende filmpjes uit verschillende sectoren voortgekomen. Deze filmpjes van de koplopers zijn te zien op de website www.werkenaanmorgen.nl en op het youtube-kanaal van Stigas.nl. De beste inzendingen dongen mee naar de innovatieprijsvraag. 1. Gezondheid Hoe gezond iemand is, is voor een deel te beïnvloeden: door te zorgen voor goede arbeidsomstandigheden en door gezond te leven. 1.1 Arbeidsomstandigheden Arbeidsomstandigheden spelen een belangrijke rol wanneer het gaat over gezond kunnen doorwerken. ‘Wij vragen de collega’s zelf aan te geven wat voor soort werk ze graag doen en proberen dan afwisselende werkzaamheden te vinden zodat alle spieren gebruikt worden op een verantwoorde manier. Daarnaast geven wij veel voorlichting en blijven wij in gesprek met onze collega’s.’ Een goed ingerichte werkplek. Enkele voorbeelden: Een akkerbouwer heeft draaibare stoelen aangeschaft Goed ingerichte kantoorwerkplekken. De preventiewerker houdt hier toezicht op. Hulpmiddelen die aanwezig zijn: concepthouders, voetenbankjes, headsets, computerbril. Een akkerbouwbedrijf zorgt ervoor dat zijn medewerkers indien gewenst werkplekadvisering krijgen Een akkerbouwbedrijf draagt zorg voor een goede auto voor zijn medewerker die hier veel gebruik van maakt en eerder aan rugklachten heeft geleden. De machinisten en chauffeurs in een mechanisch loonwerkbedrijf krijgen voor hen persoonlijk aangepaste stoelen en bediening. Op juiste hoogte sorteren, bijvoorbeeld met schuine transportbanden zodat eenieder op de juiste hoogte kan gaan staan of instelbare tafels De mogelijkheid om tijdens het sorteren aan de transportband afwisselend te kunnen staan en zitten Een kniestoel Auto met hoge instap en goede autostoel Grotere beeldschermen Persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals gehoorbescherming, worden beschikbaar gesteld aan het personeel.

70


Aan deze lopende band kan op verschillende hoogtes worden gewerkt. Doordat het tafelblad hellend is uitgevoerd, hoeft er minder te worden gereikt en voorovergebogen.

-

-

-

Goede voertuigen en aanhangend materieel ter beschikking stellen Het tempo van de lopende band wordt aangepast aan de medewerker. Dit voorkomt werkdruk en daarmee een overbelasting. Met meerdere personen tillen Een melkveehouder heeft het fokprogramma gericht op een uniforme veestapel. De koeien hebben allemaal ongeveer dezelfde grootte en staan recht op de benen waardoor de uiers gemakkelijk bereikbaar zijn en het melkstel gemakkelijk aangebracht kan worden. Een werkgever bestelt grotere zakken meststoffen. Dit dwingt de werknemer om de heftruck te gebruiken en niet meer handmatig te tillen. Een ander bestelt juist minder zware verpakkingen (met zaad), zodat zijn medewerkers minder hoeven te tillen. Een paddenstoelenbedrijf laat een geul in de dekaarde van het bed trekken tijdens het vullen. Dit zorgt ervoor dat mensen minder ver reiken, waardoor klachten worden voorkomen. Een paddenstoelenbedrijf heeft een aanpassing in teelt/productiewerk doorgevoerd. Door een andere soort en snijtechniek komen zandvoetjes nog weinig voor. Daardoor hoeven er geen voetjes meer hoeven te worden uitgelezen. Een champignonteler heeft korte cellen. Daardoor moeten zijn medewerkers sneller afwisselen van plukhouding. Een melkveebedrijf heeft een moderne kaasmakerij aangeschaft. Een agrarisch bedrijf met als nevenactiviteit een horecagelegenheid heeft bewust gekozen voor de vorm van een afhaalbuffet, zodat medewerkers niet met dienbladen hoeven te sjouwen. Veel bedrijven geven instructies over de werkhouding en werkhoogte, zodat medewerkers op de juiste manier hun werk kunnen uitvoeren. Een verbouwing die toch wordt uitgevoerd, is aangegrepen om verbeteringen aan te brengen in werkhoogte en dergelijke. ergonomie als vak op school aanbieden bij zware beroepen zodat jongeren al vroeg beginnen rekening te houden met langer doorwerken.

71


Voorlichting en instructies voor werknemers van een trostomatenkwekerij over belasting en belastbaarheid als onderdeel van aandacht voor Werken aan Morgen. Manieren om het werk aangenamer te maken: vloerverwarming in de verwerkingsruimte bij het sorteren wordt gezorgd voor een goede omgevingstemperatuur en geen tocht regen- en windwerende bedrijfskleding Warmtekanon voor aangename temperatuur in de draaimelkstal in de winter Stoelen met aangenamer zitcomfort Aanpassingen in organisatie om de gezondheid ten goede te komen In de zomermaanden worden de werkroostertijden aangepast zodat niet al te lang wordt doorgewerkt zwaar lichamelijk werk wordt (deels) uitbesteed Er wordt toegezien op voldoende en tijdig pauzeren en op het niet te veel maken van overuren. Werkzaamheden worden zoveel mogelijk bij daglicht uitgevoerd, rekening houdend met het zicht van ouder wordende medewerkers. Op buitenlocaties wordt in de wintermaanden indien nodig gezorgd voor bouwlampen. Oudere werknemers worden samen met jongere medewerkers in een team ingedeeld. De werkgever maakt flexibele uren mogelijk Een werkgever laat medewerkers zelf hun grenzen aangeven Collega’s ondersteunen elkaar en spreken elkaar aan op hun ongezonde werkwijze: ‘“Hé, je gaat dat toch niet alleen tillen! Kom ik help je even.” -

-

-

Bij verschillende bedrijven (in bos en natuur en akkerbouw) is een jonge werknemer aangenomen, om het werk van de ouder wordende werknemer te verlichten. Zij gaan samenwerken en de oudere medewerker krijgt een meer aansturende rol. Op die manier wordt de fysieke belasting verminderd en kan hij langer zijn werk uitvoeren. Er wordt voor gezorgd dat er bij piekdrukte extra mankracht kan worden ingeschakeld, bijvoorbeeld oproepkrachten. Waar mogelijk wordt voor elke medewerker gezorgd voor afwisseling in taken en werkzaamheden. Een voorbeeld uit het mechanisch loonwerk is het afwisselen van graven en fitten en bij een hovenier het afwisselen van bestraten en opperen. Een champignonkweker heeft uitsluitend allround medewerkers in dienst, in plaats van (in de sector gebruikelijk) gespecialiseerde teeltmedewerkers en sorteerders. Zo zorgt hij voor meer afwisseling.

72


-

-

-

-

-

-

In veel bedrijven wordt aandacht besteed aan taakroulatie, om zo te zorgen voor meer afwisseling in de fysieke belasting. Zo is er een melkveehouder die zorgt voor taakroulatie bij het melken. Degene die in de ochtend melkt, dipt in de middag de spenen en verzorgt de nacontrole bij de koeien en omgekeerd. Een ander laat dezelfde taken door meerdere personen uitvoeren, zodat er onderling kan worden gewisseld. De mogelijkheid wordt geboden om parttime te werken. Dit is in de CAO vastgelegd (seniorenregeling). In een mechanisch loonwerkbedrijf wordt het lichamelijk zware werk uitgevoerd door jongere werknemers. Om ervoor zorg te dragen dat zij op termijn niet worden overbelast, wordt daarbij aandacht besteed aan taakroulatie voor deze groep. Een mechanisch loonwerkbedrijf maakt bij klussen combinatie van een oudere en een jongere medewerker: de oudere brengt de expertise in en jongere doet het zwaardere werk. Een bloembollenteler besteedt extra aandacht aan het voorkomen van stress bij zijn oudere werknemer. Een bloembollenbedrijf laat zijn oudere werknemer niet overwerken Een fruitteler laat zijn plukkers de appels meteen tijdens de pluk sorteren. Er worden kisten tweede soort meegevoerd. Hierdoor hoeft de ondernemer zelf achteraf minder om te zetten en met kisten te slepen. Een fruitteler geeft aan dat zijn medewerkers in hun eigen tempo kunnen werken, waardoor zij geen werkdruk ervaren. Bij bedrijven die seizoensafhankelijke producten telen, zoals de fruitteelt of akkerbouw en vollegrondsteelt, doet het werk zich gedurende korte tijd per jaar voor. Hierdoor ontstaat er minder snel overbelasting door herhaalde bewegingen. Een glastuinbouwer maakt tijdens het functioneringsgesprek met medewerkers boven de 50 jaar afspraken over lichamelijke belasting. Een hoveniersbedrijf besteedt het werken met gevaarlijke stoffen uit aan gespecialiseerd bedrijf, waarvan de werknemers beter weten hoe ze risico’s kunnen inperken. Een hoveniersbedrijf geeft aan te belastende klussen te weigeren. Als er grote tegels moeten worden gelegd op een locatie die niet bereikbaar is voor tilhulpen, wordt de klus niet aangenomen. Een melkveehouder die zelf al wat ouder is heeft de werktijden aangepast. Er wordt gewerkt van 4.30 tot 7.00 uur en van 10.00 tot 12.00 uur. Daarna wordt nog gewerkt van 15.00 – tot 18.00 uur. Op die manier houdt hij zijn werk gemakkelijk vol. De gunstige tijden heeft hij gerealiseerd door te investeren in mechanisatie en het in dienst nemen van een medewerker. Overuren worden ingewisseld voor vrije dagen Verzoeken voor minder werken vanuit (oudere) werknemers worden gehonoreerd Bij een vlasbedrijf worden plannen gemaakt om in de productie jongere medewerkers naast een oudere medewerkers te laten samenwerken om elkaar te kunnen helpen. Door de goede sfeer is het niet de verwachting dat dit tot problemen gaat leiden maar juist tot meer waardering en collegialiteit/teamgeest Een champignonteler besteedt het leegmaken van cellen uit (vies, nat en zwaar werk) Bij een hoveniersbedrijf is ervoor gekozen dat de voormannen ook kantoorwerk en klantbezoek uitvoeren. Een hoveniersmedewerker die is afgekeurd voert nog onderhoudswerkzaamheden uit op het bedrijfsterrein, omdat hij graag bezig is. Als een medewerker in een bos- en natuurorganisatie met pensioen gaat, loopt zijn (jongere) opvolger al een half jaar met hem mee. Een potplantenkwekerij is bewust bezig zijn medewerkers blijvend te boeien en zzn de organisatie te binden. Een ander mechanisch loonwerkbedrijf is bewust nergens in gespecialiseerd. Door veel verschillende klussen, ‘alles aanpakken,’ doen medewerkers voortdurend iets anders en taken zijn niet gespecialiseerd.

Aanpassing van functie aan de belastbaarheid Ouderen worden ingezet in fysiek minder zware arbeid, zoals tuinonderhoud ten opzichte van tuinaanleg. Andere genoemde activiteiten zijn verpakking, sorteren, leidinggeven in de ploeg, lichte productiewerkzaamheden, tractorhandelingen. De oudere ontzien: vrijstelling van overuren en bepaalde werkzaamheden. Een medewerker van een hoveniersbedrijf is arbeidsongeschikt geraakt door knieklachten. De oorzaak lag in het werk. Voor hem is toen een nieuwe onderhoudstak in het bedrijf opgericht. Hij kreeg de tijd om zelf een klantenbestand op te bouwen. Dit heeft goed uitgepakt. Hij is weer volledig aan het werk. Nu wordt hij zelfs erop voorbereid om het bedrijf over een jaar of tien over te nemen.

73


-

Een mechanisch loonwerkgever zet de oudere medewerkers op ‘rustiger’ projecten in, als ze dat zelf fijner vinden. Met rustiger wordt bedoeld projecten die minder onder tijdsdruk staan dan andere projecten.

Wij hebben een ‘klussenbord’ geïntroduceerd. Op dit bord worden ’klussen‘ geplaatst voor medewerkers die op dat moment niet hun eigen werk kunnen doen, maar wel elders ingezet kunnen worden. Dit verhoogt de inzetbaarheid en drukt het ziekteverzuim. -

Een aardbeienteler heeft voor een deel de aardbeien in de vollegrond vervangen door het kweken in een goot. Dit maakt het minder belastend: er hoeft niet meer op de knieeën gezeten te worden. Een hoveniersbedrijf zet zijn oudere werknemers zo veel mogelijk in bij het fijnere particuliere werk waar het aankomt op vakkennis, sociale vaardigheden en waar minder productiedruk is.

Aanschaf en gebruik van hulpmiddelen en machines Algemeen: Het is belangrijk om de apparatuur goed te onderhouden. Het moet naar behoren werken, niet alleen ergonomisch maar ook in verband met veiligheid. goed werkend materiaal/gereedschap Instructies voor het op de juiste manier werken met machines is belangrijk. Zo geeft een bedrijf instructies voor werktuig bosmaaier aan zijn medewerkers. Bij de aanschaf van een nieuwe machine worden de toekomstige gebruikers betrokken. Dit zorgt voor draagvlak. Als de werknemer tevreden is met de keuze voor de nieuwe machine, is hij eerder geneigd deze (op de juiste wijze) te gebruiken. Een werkgever geeft aan dat hulpmiddelen/materialen die nodig zijn om het werk licht uit te voeren, wanneer ze stuk zijn snel worden vervangen zonder het hoe en waarom Wanneer een machine aan vervanging toe is, is het een goed moment om uit te zoeken wat er nieuw is en rekening te houden met ergonomie Er worden talloze machines en hulpmiddelen gebruikt, zoals: Hulpmiddelen bij het tillen heftrucks band om het middel steunt de rug en de buik bij tillen palenlifter Werken met bomen mechanische snoeimachine kluitenwagen om bomen gemakkelijk te verplaatsen Hulpmiddelen bij sorteren/veilingklaar maken palletiseermachine aanleg watergoot voor afvoer van snijafval ergonomische matten of stasteun, bij lopende band/sorteertafel katrolmechanisme waaraan het labelmachientje ophangt voor stapelen en vervoer van pallets: heftruck, elektrische pompwagen, palletwagen opstap voor bij het palletiseren sorteer- en inpakmachines

74


Gebruik van een elektrische handpallettruck voorkomt hoge duwen trekkrachten

Onderhoud centrale smering werkplaats: tillift, bandenhulpmiddel, wielenwisselaar Dierhouderij melkrobot mestrobot Melkdrinkautomaat voor jongvee, totaal drie. Shovel: o in veehouderij met voerschuif o met zaagselstrooier (vanuit voerpad wordt zaagsel in ligboxstal ‘gespoten’) Tractor + band voor het aanschuiven van het voer Tweewielige kruiwagens/voerwagens Kalvertax

Beweegbare (instelbare vloer met instelbereik van totaal 20 cm.) in draaimelkstal -

Mini-shovel met voerschuif. Er kunnen ook o.a. een palletvork of bak aan worden gemonteerd.

Geleide arm voor melkklauw waardoor de melkklauw niet meer hoeft te worden getild Hydraulische bekapbox Kalverbox op wielen (gemakkelijk te verplaatsen) Gemakkelijk te verplaatsen hek op wielen

75


-

Draaimelkstal Steekkar Plastic ontsmettingsbakken met minder waterinhoud (minder tillen) Automatische selectie van koeien die bekapt moeten worden. Hierdoor hoeven ze niet meer uit de koppel gehaald te worden (fysiek zwaar en gevaarlijk werk)

Hoveniers hoogwerkers elektrische snoeischaren, hydraulische snoeischaren, accugedreven snoeischaar accu heggenschaar (ca. 2 kg. lichter dan motorheggenschaar) automatische bosmaaier oprijplaten om de kruiwagen makkelijker op de kar te kiepen i.p.v. hem op te tillen kunststof rijplaten (lichter dan alumium en gemakkelijker lopen en rijden) Zelf uitgevonden hulpmiddelen: tegelklem die werkt met hefmechanisme (in smallere tuinen te gebruiken) en bordesje op signaalwagen om op te staan bij het maaien rondom paaltjes. verlenging van de zaag d.m.v. lange aluminium stang Bandentang Minikraantje Katrolhaspel, elephant trunk vacuüm tegeltiller/vacuümlifter, vacuümheffer bij straatwerk Zelfkiepende aanhangwagen Tilhulpmiddelen: kraan, shovel, klem en vacuümzuiger Gebruik van kraan en/of shovel bij het beplanten (ter voorkoming van graven en spitten, tillen van bomen, etc) Stokheggenschaar Balance craftseat, kniebeschermers Tegeldonkey (tilhulp voor het leggen van zeer grote tegels) hydraulische stenenknipper (verlichting schouder- en rugbelasting) easyclean hogedrukreiniger (Geen weerstand van spuitlans en minder trillingsbelasting op handen) motorkruiwagen minigraver minishovel strakvlak om afreien van het zandbed te vergemakkelijken motorisch aangedreven graszodensnijder (veel minder fysieke belasting van met name de rug) aluminium rolsteiger bij het knippen van hoge hagen slijpschijf met waternevel (tegen stof bij het slijpen van steen en beton)

Dankzij de speciaal voor het bedrijf gemaakte pontonnetjes, hoeven de medewerkers niet meer voortdurend in het water te staan bij het plaatsen van beschoeiingen. Het indraaien van de bouten gaat zittend op de knieën. Op deze foto brengen ze zand aan langs de kant. Het zand is met de graafmachine (foto rechts) op de ponton gelegd.

Mechanisch loonwerk

76


-

rioolspuit met hydraulische slanghaspel

Fruitteelt pluktrein verhoogde kisten op de pluktrein (minder bukken bij afleggen) verhoogde plukwagen (niet op ladders werken) oogstmachine voor bessen (mogelijk wanneer bessen zijn bestemd voor jam of drank) aardbeienfiets Een fruitteler laat zijn plukkers kleine plukbakjes legen in een kist, die weer met een fietsaanhangwagentje wordt meegevoerd. Zo hoeven ze niet te sjouwen met zware emmers of bakken. Glastuinbouw snoeischaren in verrijdbaar frame Plantenteelt heftruck met specifieke werkbak om hoge planten goed te kunnen bereiken. gemakkelijk verrijdbare (veiling- en water)karren in de kas en voorbereidingsruimte donkeys om de denen te trekken spuitrobot

Een heftruck met uitzetvork voorkomt bukken. Algemeen/overig frontlader op de trekker uitzetvorken op heftruck motorgrondboor (minder rugbelastend dan handmatige grondboor) Aanschaf van een tractor (AEDI TC07) met aan de voorzijde door middel van snelkoppeling te monteren aanbouwwerktuigen (klepelmaaier, cyclomaaier, frees). Dit voorkomt nekbelasting ten gevolge van achterom kijken. elektrisch hydraulische lorries

77


Een ‘naaistraat’ zorgt voor minder tilmomenten van de volle aardappelzak (25 kg). Aan het begin van de lopende band wordt de zak gevuld met aardappels (foto 1). Daarna wordt hij dichtgenaaid (foto 2) en verder getransporteerd. 1.2 gezonde leefstijl stimuleren Werknemer bewustmaken van eigen verantwoordelijkheid voor zijn gezondheid woon-werkverkeer met de fiets stimuleren, bijvoorbeeld door een fietsvergoeding te verstrekken Korting op de ziektekostenpremie voor werkgevers die in hun beleid gezondheid een nadrukkelijke plaats geven ‘Om fit te blijven, gaan we nu met de fiets naar het perceel toe. Voorheen gingen we met de auto.’ 2.

Vitaliteitscheck met plan van aanpak Bijdrage in de kosten voor sporten en fitness door werkgever Werknemer wordt mede-eigenaar van problemen zoals vitaliteit. bedrijfsvoorlichting over gezonde leefstijl voor werknemer en partner. Zorg voor vitale medewerkers begint al bij aanvang van het werkzame leven (of eigenlijk al ervoor). Het bevorderen van de gezondheid moet dus niet worden beperkt tot de oudere werknemers. Voor aanvang van het werk lichamelijke oefeningen doen als een ‘ warming-up’

Ontwikkeling werknemers zonder diploma kunnen met hun ervaring een EVC halen (Erkennen van Verworven Competenties) www.kenniscentrumevc.nl cursus veiligheid op het werk. Ongevallen leiden nogal eens tot gezondheidsproblemen en dan wordt langer doorwerken al moeilijk

Er zijn werkzaamheden die maar korte tijd per jaar voorkomen. Ieder jaar wordt voorafgaand aan dit werk doorgesproken met de medewerkers wat de veiligheids- en gezondheidsrisico’s zijn en hoe ze hier rekening mee kunnen houden. -

periodiek training organiseren voor de werknemers over allerlei onderwerpen. Dit kan op het bedrijf zelf gebeuren in rustige perioden. medewerkers hebben een GPS-cursus gevolgd, zodat ze breder inzetbaar werden Medewerkers in de boomverzorging krijgen de kans door te groeien naar een functie die minder fysiek belastend is (boominspectie e.d.) Bij een zorgboerderij worden regelmatig cursussen gevolgd over het omgaan met doelgroep De zorgboeren hebben regelmatig contact met de GGZ over het omgaan met hun cliënten, waarbij zij terecht kunnen met vragen en voor feedback.

78


-

-

-

Een loonwerkbedrijf voert twee keer per jaar een gesprek met iedere medewerker. De medewerker wordt hierin bewust gemaakt van zijn eigen functioneren. Het is bijvoorbeeld belangrijk om met alle nieuwe machines te kunnen werken om niet achterop te raken en zo waarde voor het bedrijf te verliezen. Een loonwerkbedrijf stimuleert computergebruik door het laagdrempelig aanbieden van computervaardigheden in een periode van slecht weer. In de kantine is een computer met internet geplaatst, waar werknemers (verplicht) zelf de werkopdrachten uit halen. Een loonwerkbedrijf laat indien nodig laten de leverancier van een nieuwe machine nog een keer terugkomen voor instructie.

Aanpassing van de functie: op zoek gaan naar een andere functie binnen het bedrijf wanneer medewerker aangeeft dat het te zwaar wordt, omscholing hiervoor faciliteren Naar aanleiding van een onderzoek van TNO en VHG komt de oudere werknemer in aanmerking voor mentorschap waarbij hij een jongere medewerker wijk- en vakkennis bijbrengt en de jongere medewerker tegelijkertijd de oudere medewerker lichamelijk ondersteunt. Dit gebeurt ook bij onder andere een loonwerkbedrijf: de oudere werknemers coachen de jongere collega’s. Een formele aanstelling als ‘ praktijkbegeleider’ is niet altijd mogelijk of nuttig. Dit kan ook een drempel zijn voor de oudere medewerker om zijn kennis op anderen over te dragen. In een informele rol gaat dit soms gemakkelijker. Werknemers geleidelijk met administratief werk/binnenwerk kennis laten maken naarmate ze ouder worden Een vestigingsleider heeft leiding over een tweede tak van het bedrijf erbij gekregen. Dit op eigen verzoek vanwege onderbelasting. 3.

Betrokkenheid

Betrek werknemers bij de aanschaf van machines. Dit maakt dat de machines zijn afgestemd op hun eigen wensen en ze er liever mee werken. -

Regelmogelijkheden vergroten het werkplezier. Genoemde voorbeelden zijn zelf een werkplanning maken en de administratie thuis uitvoeren. Een werkgever uit de akkerbouw- en vollegrondsteelt heeft een kantine gebouwd met een biljartzaaltje met als doel dat de werknemers er in hun vrije tijd kunnen ontspannen. Er wordt goed gebruik van gemaakt.

Een fruitteler heeft aandacht voor zijn personeel. Dit laat hij merken door aandacht te besteden aan kleine dingen als goede koffie met koekjes en aan het einde van het seizoen een bijeenkomst met een presentje. Dit wordt gewaardeerd door de seizoenswerkers, die vaak het volgend jaar weer terugkomen. -

-

-

4.

Een andere fruitteler voert een exitgesprek met de Poolse medewerkers die weer weggaan. Dit gebruikt hij om verbeterpunten voor zichzelf mee te nemen. Hij merkt dat de werknemers het op prijs stellen dat hun mening gewaardeerd wordt. Een ondernemer van een vlasbedrijf geeft aan dat blijvende waardering (‘af en toe een schouderklopje’) voor de medewerkers en hun werk erg belangrijk is voor een goede werksfeer. Een witlofteler richt het werk in rond de groep werknemers, in dit geval moeders met kinderen. Bijvoorbeeld op woensdagmiddag en in schoolvakanties vrij. Gevolg is grotere betrokkenheid en betere sfeer. Werknemers zijn dan gemotiveerder en kunnen zo ook langer doorwerken.

Combinatie van meerdere aspecten -

Ons bedrijf organiseert bijeenkomsten met de 60-plussers. In kleine groepjes wordt gesproken over de mogelijkheid van langer doorwerken. Als er medewerkers geïnteresseerd zijn dan volgt een individueel gesprek over de mogelijkheden en de wensen van de medewerker.

79


Een veeverbeteringsbedrijf merkte dat het werk voor inseminatoren te belastend werd. Er zijn toen verschillende organisatorische maatregelen genomen om dit weg te nemen. Afspraken worden nu meer gedoseerd gepland (niet te veel achter elkaar). Deze afspraken kunnen zij sinds kort zelf (thuis) inplannen, via een digitaal systeem. Zij hebben dus meer grip op hun werktijden. Daarnaast vindt een verbreding van taken plaats: de inseminatoren gaan voortaan ook embryo’s inzetten (minder belastend) en komt er meer nadruk op digitalisering en koerierswerk. -

Elke oudere werknemer werkt samen met twee jongere collega’s. De jongeren nemen het zware werk en de oudere deelt kennis en ervaring.

80


Bijlagen. Werken aan morgen in de agrarische en groene sector. Leren van koplopers over langer doorwerken

Recommend Documents