Bijlagen Uitvoeringsprogramma Weardefol Fryslân 2016-2019
Bijlage 1
Beleidskader
Hieronder worden de beleidsdoelen uit het Streekplan Fryslân en de thematische Structuurvisie Grutsk op ’e Romte en de ambities/resultaten uit het Coalitieakkoord samengevat.
1.
Streekplan (later Omgevingsvisie)
Om de kwaliteit fan de romte: een mooi Fryslân. Een Fryslân met ruimtelijke kwaliteit benadrukt het bovenlokale belang bij het instandhouden en verder ontwikkelen van de gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde van de ruimte. Wij streven ernaar om de belangrijke landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten en waarden in onze provincie in stand te houden en waar mogelijk verder te ontwikkelen. Dit ten behoeve van de herkenbaarheid van de ontwikkelingsgeschiedenis, landschap en cultuurhistorie als inspiratiebron voor nieuwe ontwikkelingen, sociaal-economische impulsen, cultuurtoerisme, ruimtelijke kwaliteit en identiteitsgevoel en waar gewenst en noodzakelijk, geheel nieuwe eigentijdse landschappen met kwaliteit gerealiseerd kunnen worden. Met de verplichting van een archeologische paragraaf in ruimtelijke plannen wordt geborgd dat gemeenten in de belangenafweging aandacht schenken aan archeologie. Van gemeenten wordt verwacht dat zij archeologisch beleid met instrumenten ontwikkelen. Voor de vastgestelde archeologische terreinen is de bescherming van de monumentenwet van toepassing waarbij een bijbehorende planologische bescherming wordt opgenomen. Wij stimuleren passend hergebruik van monumenten. Zowel volledige restauratie als het creatief omgaan met bouwkundig historische gegevens leiden veelal tot kwalitatief goede resultaten.
2.
Thematische structuurvisie Grutsk op ‘e Romte
In Grutsk op’e Romte worden landschappelijke en cultuurhistorische structuren van provinciaal belang in samenhang geanalyseerd en gewaardeerd en van een richtinggevend advies voorzien. Het doel hiervan is behoud en verdere ontwikkeling van de ruimtelijke kwaliteit door middel van informeren, adviseren en inspireren. Op deze wijze verwacht de provincie Fryslân de doorwerking van de provinciale belangen in ruimtelijke plannen van gemeenten, rijk en provincie binnen Fryslân te borgen. De landschappelijke en cultuurhistorische structuren van provinciaal belang zijn aangegeven volgens twee schaalniveaus: 1. Er zijn grotere structuren die karakteristiek zijn voor de gehele provincie en niet onder te brengen zijn binnen bepaalde grenzen. 2. Daarnaast zijn er structuren die karakteristiek zijn voor bepaalde delen van Fryslân en pas op een lager schaalniveau benoembaar en herkenbaar zijn. Met betrekking tot archeologie zijn de onzichtbare waarden in de ondergrond binnen de Top 10 van Grutsk opgenomen als provinciaal belang. Als instrument wordt de FAMKE ingezet. Monumenten en specifieke karakteristieke categorieën van bebouwing zijn binnen de Top 10 van Grutsk opgenomen. In de realisatieparagraaf van Grutsk wordt aangegeven hoe Grutsk uitgevoerd zal worden: 1. Zelfbindende werking voor provinciale plannen en projecten 2. Informeren, inspireren en adviseren 3. Samenwerkingsafspraken 4. Sturing en regelgeving 5. Financieel stimuleren.
1
3. Coalitieakkoord en uitvoeringsagenda Hierin zijn de volgende ambities en resultaten opgenomen. Voor een vitaal Frysk eigene Fryslân is de mooiste provincie van het land, dat willen we zo houden. Met veel cultuurhistorie en erfgoed, van oude melkfabrieken tot terpen en beschermde dorpsgezichten. We leggen verbindingen met Kulturele Haadstêd 2018. Restauratie en herbestemming van karakteristieke gebouwen zodat het ook functioneel gebruikt kan worden en toegankelijk blijft voor een breed publiek. Op die manier willen we ook het cultuurtoerisme versterken. Behoud van archeologisch erfgoed zoals terpen en cultuurhistorisch erfgoed zoals beschermde gezichten en dijken. De thematische structuurvisie Grutsk op’e Romte werkt door in ruimtelijke plannen en projecten van gemeenten en van ons zelf. Voor een dynamische omgeving in de mooiste provincie We verrichten de komende jaren aanzienlijke inspanningen om Fryslân nog mooier te maken en de balans tussen economie, landbouw, natuur en landschap te herstellen. Fryslân is de mooiste provincie van Nederland. Dat zijn we omdat we ingrepen in de omgeving niet weren, maar deze zo zorgvuldig mogelijk doen. Voor het behoud en ontwikkeling van landschappelijke waarden werkt de thematische structuurvisie Grutsk op ‘e Romte door in ruimtelijke plannen en projecten van gemeenten en van ons zelf. We realiseren deze resultaten zoveel mogelijk in samenwerking met lokale partners en benutten initiatieven van onderop. Grutsk is ook de basis voor het ondersteunen van lokale initiatieven voor landschapsherstel. Daarnaast zijn er ook verschillende andere ambities en beoogde resultaten die raakvlakken hebben met het taakveld zoals bijvoorbeeld Kulturele Haadstêd, Gastvrij Fryslân, cultuurtoerisme, omgevingsvisie, vrijwilligersacademie, veenweidevisie, een bereikbare omgeving, openbaar vervoer en het duurzaamheidsoffensief.
2
Bijlage 2
Werkwijze
De beleidsdoelen vormen de opgave voor dit uitvoeringsprogramma. Deze doelen willen we bereiken door met name in te zetten op samenwerken, adviseren, informeren, inspireren en stimuleren. Daarnaast zijn er een aantal wettelijke taken en bevoegdheden. Deze werkwijze is gebaseerd op de structuurvisie Grutsk op’e Romte, het Streekplan Fryslân en het Coalitieakkoord. In de realisatieparagraaf van Grutsk worden de volgende instrumenten benoemd. 1. zelfbindende werking voor provinciale plannen en projecten: inclusief beleid Een belangrijk onderdeel van de werkwijze is het zogenaamde “inclusief beleid”. Dit betekent dat de provinciale belangen met betrekking tot landschap, cultuurhistorie, ruimtelijke kwaliteit en stedenbouw integraal mee worden genomen in de opgaven, plannen en projecten van de provincie. Dit vloeit voort uit de zelfbindende werking van Grutsk. Dit vraagt om een kwalitatief goede interne advisering met betrekking tot de doorwerking van Grutsk. 2. informeren, inspireren en adviseren In Fryslân werken we vooral samen met betrekking tot ruimtelijke kwaliteit, erfgoed en landschap. Door informeren, inspireren en adviseren over omgevingskwaliteit en proces, worden de waarden van Grutsk gestimuleerd bij planvorming voor de fysieke ruimte door gemeenten, Wetterskip, adviesbureaus, terreinbeheerders, ontwikkelaars en andere relevante partijen. Ook bij ontwikkelingen van onderop vanuit de Mienskip is dit een belangrijk instrument. 3. samenwerkingsafspraken Door het maken van samenwerkingsafspraken met gemeenten of externe partijen om via deze lijn tot doorwerking van de provinciale doelen te komen. De schaal van het inhoudelijke onderwerp bepaalt wie de regie heeft. 4. sturing en regelgeving Door het gebruik van de Verordening Romte en de wettelijke taken op grond van de Monumentenwet (straks Erfgoedwet), Natuurbeschermingswet en Boswet. Opnemen van Grutsk en de FAMKE als een procesvereiste in de Verordening Ruimte. Verdergaande regelgeving is pas aan de orde wanneer blijkt dat de borging van de provinciale kernkwaliteiten via samenwerking onvoldoende slaagt. De FAMKE blijft vanwege de eigen goede werkende methodiek ongewijzigd in de verordening. Regelgeving Monumentenwet en Natuurbeschermingswet 5. financieel stimuleren Het financieel stimuleren van projecten die een bijdrage leveren aan de provinciale doelen. Randvoorwaarden Voor het kunnen inzetten van deze instrumenten rond de gestelde opgaven, geldt dat er een aantal zaken beschikbaar moet zijn. Dat betreft beleid, een netwerk, kennis en middelen. Middelen Kennis
Nieuwe rol
OPGAVEN
Beleid Netwerk
Wettelijke taken 3
opgaven De opgaven staan centraal. Dit betreft enerzijds de opgaven die rechtstreeks vanuit ruimtelijke kwaliteit, erfgoed, landschap en stedenbouw voortkomen. Anderzijds betreft dit de opgaven vanuit andere beleidsvelden die raakvlakken hebben met opgave voor ruimtelijke kwaliteit, erfgoed, landschap en stedenbouw. In dat laatste geval is er sprake van “inclusief beleid” rond een opgave. Dit levert een andere, vaak verrijkende kijk inbreng op deze, opgave. Belangrijk is dat onze opgave vroegtijdig wordt ingebracht. De provinciale rol is daarbij ontwikkelingsgericht en faciliterend: het ‘wat’ mogelijk maken, door aan de ‘hoe’ vraag invulling te geven. Daarnaast is van belang dat het Coalitieakkoord uitgaat van het geven van ruimte aan initiatieven uit de Mienskip. Dit levert nieuwe opgaven op en vraagt om een andere rol. beleid Dit is nodig om in de uitvoering focus aan te geven. Dit gebeurt door de inzet van Grutsk, Famke en dit uitvoeringsprogramma en handreikingen. netwerk Voor doorwerking, het bereiken van resultaten en samenwerking is een goed netwerk essentieel. De provinciale rol in dit netwerk kan verschillend zijn: partner, adviseur, begeleider, bemiddelaar, toetser, financier. In een samenwerkingsverband kan de provincie veel betekenen en bereiken. kennis Basiskennis is een vereiste voor goed adviseren, informeren, inspireren. Ook om externe expertise te kunnen beoordelen. Belangrijs is een gedeelde visie/norm. Grutsk speelt hierin een centrale rol. Expertise, en contraexpertise. De provincie investeert veel in integraliteit. Wij zijn dienend, hoe kunnen wij helpen om andere doelen te realiseren. Investeren in bewustwording door het vertellen van de waarden. middelen Landschappelijke en cultuurhistorische projecten hebben niet altijd voldoende eigen verdiencapaciteit. Door een financiële bijdrage kan een tekort worden weggewerkt of kan dit juist het begin van aanvullende financiering vormen. In veel gevallen kan een multiplier worden bereikt. Bovendien kan door een investering vooraf, kosten later (bv. proceskosten bij bezwaar en beroep of archeologische onderzoekskosten) worden bespaard. wettelijke taken Dit zorgt er voor dat de provinciale belangen een positie krijgen. Dit kan vervolgens de aanleiding vormen voor samenwerking of advies. Het is belangrijk de rol in het proces, goed en vroegtijdig in te richten. Dit kan later de procedure vergemakkelijken bij planologische obstakels of bezwaar- en beroepsprocedures. In het volgende schema is het wat, hoe en met wie in hoofdlijnen weergegeven.
4
Schema 1
WAT
RUIMTELIJKE KWALITEIT, ERFGOED & LANDSCHAP
Ruimtelijke kwaliteit
Erfgoed
Landschap
Integreren van landschappelijke en cultuurhistorische waarden in plannen van Provincie en gemeenten.
Integreren van cultuurhistorische en archeologische waarden in plannen van Provincie en gemeenten.
Integreren van landschappelijke waarden in plannen van Provincie en gemeenten.
Ontwikkelen adviezen, handreikingen en bouwstenen om inhoud te geven aan ruimtelijke kwaliteit en processen te ondersteunen.
Bescherming van waarden, financieel ondersteunen, stimuleren, voorlichting, onderzoek en kennis delen.
Kennis delen via o.a. CHK, landschapstypenkaart.
Ondersteunen en stimuleren landschapsversterking- en ontwikkeling en vergroten van draagvlak.
Streekplan Fryslân/Omgevingsvisie Grutsk op ‘e Romte “versterken van it Frysk eigene”
Landschaps-en erfgoedprojecten via streekagenda’s
Behoud en ontwikkeling erfgoed en landschap via provinciale boekjaarinstellingen Advisering monumentenwet
HOE
Terpenproject Versterking en ontwikkeling van het Friese landschap
Gastvrij Fryslân, versterken recreatie & toerisme Herstructurering dorpen &steden
Ruimtelijk inpassen duurzame energie
MET WIE
Ruimte, Landelijk gebied, OV, Infrastructuur, gebiedsontwikkeling en Natuur, Friese Meren, KH2018, Beheer, Water, enz.
Werken aan een duurzame economie in harmonie met natuur en omgeving
Aanpassen/inpassen provinciale wegen Uitbreiden /complementeren routenetwerk
Publieksbereik/ publieksparticipatie archeologisch erfgoed
Provincie intern
Beleving Friese erfgoed en landschap > KH2018 cultuurtoerisme
Gemeenten
Archeologisch depot Demografische ontwikkelingen Toegankelijk maken cultureel erfgoed: fysiek en digitaal
Wetterskip Fryslân
FAMKE
Instellingen/ organisaties/ overige overheden/ particulieren LBF, Fryske Gea, FMF, Doarpswurk, NHL, Steunpunt Monumentenzorg, Fryske Akademy, RUG, NRF, Monumentenhuis, DBF, Noordelijke provincies, IPO, Rijk, eigenaren monumenten 5
