Bijlage A Dataverzameling

Bijlage A – Dataverzameling Jongeren, Media en Cultuur VERSLAG VELDWERK

© Drs. Jacomijne Prins & Prof. dr. Elly A. Konijn Vrije Universiteit Amsterdam Fac. Sociale Wetenschappen Afdeling Communicatiewetenschap Metropolitan Building, Z 522-A De Boelelaan 1081 1081 HV Amsterdam [email protected] Amsterdam, 15 augustus 2008

Jongeren, Media en Cultuur VERSLAG VELDWERK Jacomijne Prins & Elly A. Konijn

Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Onderzoeksvraag en doelgroep 3. Dataverzameling 4. Werkwijze uitvoering werkzaamheden 5. Respons 6. Ter afsluiting Bijlagen: - Bijlage I. Overzicht benaderde scholen - Bijlage II. Overzicht schoollocaties, typen, klassen, en respons - Bijlage III. Introductiebrief - Bijlage IV. Instructie - Bijlage V. Brief aan de ouders

1. INLEIDING In 2008 wordt een nieuw cohort toegevoegd aan het onderzoeksproject Jongeren & Cultuur. Het Sociaal en Cultureel Planbureau participeert, net als in 2001 en 2005, in de dataverzameling van een project over Jongeren & Mediagebruik van de Vrije Universiteit te Amsterdam. Er zijn door medewerkers van de VU tijdens het veldwerk twee vragenlijsten uitgedeeld: één over cultuur en één over mediagebruik. De selectie van steden, scholen, niveaus en leerjaren is een voortzetting van de keuzes die in eerdere rondes zijn gemaakt. In 2008 is de vraagstelling ten opzichte van voorgaande jaren uitgebreid. Er zijn in de vragenlijst expliciet vragen over mediagebruik door jongeren opgenomen, waardoor een vergelijking met hun cultuurparticipatie mogelijk wordt. Door dit jaar een aantal vragen uit voorgaand onderzoek te herhalen, kunnen trends over meerdere jaren zichtbaar worden. Vanwege de ruimere onderzoeksvraag is in 2008 de doelgroep van het onderzoek uitgebreid. Naast de bovenbouw is ook de onderbouw (1e en 2e klassen vmbo, havo en vwo) van de geselecteerde scholen in het onderzoek betrokken. Omdat een aantal scholen enkel op de bovenbouw gericht was, zijn in die gevallen meerdere locaties van een school benaderd. Omdat de dataverzameling plaatsvond in het voorjaar, zijn geen examenklassen bevraagd, waardoor een iets andere verdeling van leerjaren over niveau’s resulteert dan in 2005. Er is dit jaar voor gekozen om de vragenlijsten zoveel mogelijk door de onderzoekers van de VU zelf ter plaatse af te laten nemen om de respons te verbeteren. Tevens werd daarmee de zichtbaarheid van de VU en het SCP vergroot, hetgeen heeft geleid tot grotere betrokkenheid van de geselecteerde scholen en grotere respons.

2. ONDERZOEKSVRAAG EN DOELGROEP Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) voert onderzoek uit naar Jongeren, Cultuur en Media om meer zicht te krijgen op de culturele en digitale leefwereld van tieners, alsook om ontwikkelingen in de tijd zichtbaar te maken. De VU heeft data verzameld onder middelbare scholieren om onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden die betrekking hebben op Cultuur, media en ICT-gebruik onder jongeren en die inzicht verschaffen in hun culturele en virtuele leefwereld. Het betreft het cultuur- en ICT-gebruik van 11-18-jarigen 1 in het voortgezet onderwijs op de verschillende niveaus vmbo, havo, en vwo, vanaf het 1e leerjaar tot aan het examenjaar. Ook hun docenten zijn bij het onderzoek betrokken.

3. DATAVERZAMELING Selectie scholen Het uitgangspunt voor de dataverzameling onder jongeren in het voorjaar van 2008 vormen de 48 scholen die in 2005 benaderd zijn. Van deze 48 scholen viel er al direct een af, omdat de school niet meer bestaat (zie bijlage I, nr. 20). Vier andere scholen zijn door een fusie overgegaan in een andere school of scholengemeenschap met meerdere locaties (zie bijlage I nrs. 14, 17, 31 en 37). Van deze laatste categorie konden soms de locatiegegevens worden achterhaald of is ervoor gekozen een andere schoollocatie van een vergelijkbaar type te benaderen. De dataverzameling heeft in 2008, in vergelijking met voorgaande jaren, te maken gehad met veel non-respons onder de scholen bij aanvang van het onderzoek (zie tabel A.1). De belangrijkste oorzaak hiervoor bleek gelegen te zijn in de lange voorjaarsvakantie en de daaropvolgende examenperiode waarin docenten moeilijk bereikbaar waren en vaak ook niet in staat de afname van de vragenlijsten in het aangepaste programma in te passen. Voor eventueel vervolgonderzoek is het dan ook

aan te bevelen voortaan ruim vóór deze periode te plannen voor afnamen, hetgeen de mogelijkheden wel behoorlijk beperkt. Tabel A.1 Benaderde scholen en non-respons benaderd (op basis van 2005) 2008 48

respons in 2008 25

non-respons geen reactie 9

non-respons geen tijd 8

non-respons anders 8

Om toch op een zo representatief mogelijk aantal scholen te blijven, is de steekproef aangevuld met zeven nieuwe scholen, waarvan slechts na heel veel bellen toestemming werd verkregen. Het aantal deelnemende scholen komt daarmee op 32. Voor een compleet overzicht van benaderde scholen en de reden van het niet willen deelnemen, zie bijlage I. Selectie klassen: schoolniveau en leerjaar Het streven was om op elke school van elk niveau meerdere klassen te ondervragen; minstens drie per school. Een uitzondering vormen categorale scholen (met één schoolniveau zoals hier onderscheiden), waarbij in elk geval meerdere klassen van één niveau zijn ondervraagd. Om het schoolniveau en het leerjaar van de klassen te bepalen is de volgende procedure gevolgd. Omdat het vroegere vbo en mavo zijn opgegaan in het vmbo en omdat veel schoolgemeenschappen in de onderbouw gemengde brugklassen hebben ingesteld, worden in dit onderzoek vier niveaus onderscheiden: • vmbo (vmbo-theoretische leerweg, vmbo-basisberoepsgericht, vmbokaderberoepsgericht, • vmbo-gemengd) • havo/vwo (gemengde klassen in de onderbouw) • havo • vwo (vwo, atheneum en gymnasium) Tijdens de dataverzameling kon niet altijd even duidelijk onderscheid gemaakt worden tussen de theoretische, de basisberoepsgerichte, de kaderberoepsgerichte en de gemengde leerweg, en tussen atheneum, vwo, en gymnasium. Leerlingen van de beroepsgerichte leerwegen binnen het vmbo en verschillende typen vwo-leerlingen zitten vaak door elkaar heen in een en dezelfde klas. In de onderbouw troffen we vaak een gemengde havo/vwo-klas aan. Met betrekking tot het vmbo geldt verder dat op sommige scholen leerlingen uit de gemengde en theoretische leerweg door elkaar zitten of dat het onderscheid tussen beide leerwegen pas gemaakt wordt nadat de leerlingen eindexamen hebben gedaan. Op één school werd een compleet gemengde onderbouw aangeboden, dat betekent dat in de eerste twee klassen van de onderbouw alle niveaus zijn opgenomen. Aan de leerlingen van deze klassen is gevraagd hun niveau op basis van Cito-score of overgangsadvies te geven. In tabel A.2 wordt een overzicht gegeven van het aantal klassen dat per niveau is benaderd. In totaal zijn 196 klassen benaderd. Het vmbo is in het onderzoek oververtegenwoordigd, omdat naar verhouding een groter aantal middelbare schoolleerlingen op het vmbo zit dan op het vwo. 2 De non-respons in het vmbo is met name te wijten aan het verschil in leerlingen dat in de administratie per klas was opgenomen en het aantal leerlingen dat die dag werkelijk bij de les aanwezig was. De VUonderzoekers waren in vele gevallen zelf in de klas aanwezig waren voor de afnamen om de respons te bevorderen. Het verzuim op het vmbo lijkt relatief groot.

Tabel A.2 Niveau en leerjaren van klassen in de dataverzameling niveau leerjaren aantal benaderde klassen vmboa

1, 2, 3

vmbo-t

1, 2, 3

26

26

46

42

1, 2, 3

17

16

1, 2, 3, 4, 5

45

35

196

167

havo/vwob

totaal a b c

48

1, 2, 3, 4

havo vwo

aantal respons

62

Er zijn in het onderzoek geen eindexamenklassen betrokken. Inclusief de gemengde TKB-klassen. Inclusief de gemengde THV-klassen.

In tabel A.3 wordt de verdeling van het aantal klassen per niveau en per regio weergegeven. Er is uitgegaan van het aantal klassen dat ook daadwerkelijk bereikt is. Het aantal klassen dat in de regio’s Noord en Zuid is bereikt is kleiner dan in de overige regio’s. Dit houdt verband met de lagere bevolkingsdichtheid in deze regio’s. 3 Om de respons uit deze regio’s te verhogen zijn scholen toegevoegd uit onder andere de plaatsen Maastricht en Roermond (Zuid) en Emmen en Groningen (Noord). Een uitgebreid overzicht van de verdeling van niveaus per regio is terug te vinden in bijlage II. Tabel A.3 Niveaus per regio vmbo-b

midden

west

oost

noord

zuid

12

9

8

17

2

vmbo-t havo

9

2

3

3

9

11

13

12

2

4

2

1

8

4

2

12

7

10

2

4

havo/vwo vwo

Net als in 2005, is in 2008 een spreiding aangehouden over meerdere middelgrote en grote steden alsook enkele kleinere gemeenten. De scholengemeenschappen in met name de (middelgrote) steden vervullen veelal een regiofunctie en representeren daarmee leerlingen van relatief grote omliggende gebieden (inclusief kleinere gemeenten). Dit doet recht aan de spreiding in tabel A.3. In tabel A.4 is de spreiding van scholen over de geselecteerde steden en gemeenten weergegeven. Het aantal grote steden is voor het onderzoek uitgebreid met scholen in Amsterdam, Maastricht, Groningen en Leiden, waarmee een grotere spreiding is verkregen. Op de meeste geselecteerde scholen wordt op meerdere niveaus lesgegeven. Dit verklaart het verschil tussen het aantal bereikte scholen en de bereikte niveaus. Voor een uitgebreid overzicht van de spreiding per regio en stad, zie bijlage II. Tabel A.4 Aantal scholen en type onderwijs Stad- groot

Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Maastricht, Groningen Stad- middel Haarlem, Alkmaar, Delft, Leiden, Gouda, Amersfoort, Enschede, Nijmegen, Zwolle, Emmen Roermond Kleine gemeente Emmeloord, Weert, Twello

aantal

aantal scholen

vwo

havo

vmbo

5

9

6

4

6

11

20

12

11

17

3

3

1

1

3

4. WERKWIJZE UITVOERING WERKZAAMHEDEN Benadering scholen De 32 scholen in de steekproef zijn in eerste instantie telefonisch benaderd. In een eerste belronde is geïnformeerd welke personen de functies van locatiedirecteur en hoofd van de sectie CKV bekleedden. In een tweede belronde is het hoofd van de sectie CKV op de hoogte gesteld van het voornemen om een vragenlijstonderzoek af te nemen. Omdat het hoofd van de sectie CKV niet altijd beschikbaar was, is in enkele gevallen de coördinator van de sectie Nederlands of ICT benaderd. Indien de contactpersoon akkoord was met deelname aan het onderzoek, zijn de locatiedirectie en de contactpersoon benaderd via een introductiebrief (zie bijlage III). De scholen die ditmaal voor de eerste keer meededen kregen een licht aangepaste versie van de standaardbrief. In de introductiebrief is aangekondigd dat de contactpersoon nogmaals telefonisch benaderd zou worden voor het maken van een afspraak en bespreking van nadere kwesties aangaande de afname. Vanaf 14 april zijn de contactpersonen telefonisch benaderd met als doel een afspraak te maken om de vragenlijsten af te nemen. Bij de telefonische benadering van de scholen bleken verschillende belemmerende factoren op te treden. De dataverzameling is gestart in een periode die dit jaar samenviel met een groot aantal vrije dagen, door de meeste scholen aangegrepen voor een lange voorjaarsvakantie. Na de voorjaarsvakantie vonden op de meeste scholen eindexamens plaats. Door de druk om aan het onderwijsprogramma te voldoen en de extra werkzaamheden en activiteiten die rondom de vakantieperiode, testweken en eindexamens plaatsvonden (excursies, eindexamenstunten, surveillances, enz.) waren docenten in deze periode extra moeilijk te bereiken en hadden zij veelal het gevoel al overvol te zitten en geen ruimte voor een extra belasting als onze vragenlijst. Daarom is het telefonisch benaderen van nieuwe scholen doorgegaan tot in de maand juni. Dankzij de vakantiespreiding konden afnamen nog tot in juli plaatsvinden. De VU-medewerkers hebben de scholen bezocht in de periode april tot en met juni 2008. Zoveel mogelijk is geprobeerd de vragenlijsten onder toezicht van de onderzoekers van de VU ter plaatse in te laten vullen om zo de respons te verbeteren. Door een korte, gestandaardiseerde introductie door een van de onderzoekers werd de betrokkenheid van de docenten en de leerlingen bij het onderzoek vergroot en het belang van deelname en een anonieme beantwoording benadrukt. Verder bleven de onderzoekers tijdens de afname aanwezig om eventuele vragen te beantwoorden en toe te zien op een juiste afname van de vragenlijsten. Op 21 van de 32 scholen zijn de afnamen bijgewoond door een of meerdere onderzoekers van de VU. Het gaat hierbij om 112 klassen. De betreffende klassen konden over het algemeen redelijk makkelijk benaderd worden door een hele dag met een of meerdere docenten mee te lopen. Op de overige scholen zijn de vragenlijsten afgeleverd in TNT-dozen, gesorteerd naar klas (d.w.z., per klas 1 doos) voorzien van retouradres en gratis antwoordnummer van de VU, zodat de scholen ze gemakkelijk zelf terug konden sturen. Een doos bevatte het benodigde aantal vragenlijsten per klas (plus een paar extra lijsten), een pakket brieven bestemd voor de ouders van de leerlingen, een instructie voor de docent alsook een vragenlijst voor de docent. 4 Tabel A.5 Eigen afname scholen

32

32

door VU ter plaatse afgenomen 21

klassen

196

167

112

totaal

respons

Werkwijze tijdens de afname Voordat de vragenlijsten van de VU en het SCP werden afgenomen, werd door een van de medewerkers van de VU of door de desbetreffende docent een korte instructie

over hoe de vragenlijst in te vullen doorgenomen (zie bijlage IV). Om overleg en rumoer tussen de leerlingen te voorkomen en te bevorderen dat deze werkelijk individueel zouden worden ingevuld, werden deze verzocht hun tafels in examenopstelling te zetten. Na een korte instructie over de aard van het onderzoek en de werkwijze tijdens de afname van de vragenlijsten werden de vragenlijsten willekeurig om en om uitgedeeld. De leerlingen waren van tevoren niet op de hoogte welke vragenlijst zij zouden invullen (die van de VU of het SCP). Vragenlijsten mochten niet geruild worden. Zodra de vragenlijsten werden uitgedeeld, mocht er niet meer gepraat worden en slechts een vinger opgestoken indien een leerling iets wilde vragen. Brief ouders Bij dit onderzoek is ervoor gekozen om de ouders middels een brief na afloop van het onderzoek te informeren (zie bijlage V). De brieven zijn aan de leerlingen uitgedeeld bij het inleveren van hun ingevulde vragenlijst. Naast informatie over het onderzoek zelf, worden de ouders in de brief in de gelegenheid gesteld om de vragenlijst van hun zoon/ dochter uit het onderzoek terug te trekken. Om de anonimiteit van de leerlingen te garanderen zijn hun vragenlijsten oplopend genummerd en is de leerlingen gevraagd het nummer van hun vragenlijst op te nemen in een daarvoor bestemd strookje onderaan de brief. In totaal zijn er drie verzoeken om verwijdering van de vragenlijst binnen gekomen. In alle drie de gevallen betreft de teruggetrokken vragenlijst er een van de VU over jongeren en mediagebruik. Docentenvragenlijsten Op verzoek van het SCP is op het laatste moment in elk doosje met vragenlijsten een vragenlijst voor de docenten toegevoegd. Veel docenten hebben echter verzuimd deze in te vullen of terug te sturen. De reden daarvoor is niet altijd duidelijk. Wel is duidelijk dat in veel gevallen één enkele docent de vragenlijsten in alle geselecteerde klassen heeft afgenomen of de afname heeft verzorgd: in die gevallen is er slechts één vragenlijst van de betreffende docent terug gekomen. Waar de VU-medewerkers zelf, ter plaatse aanwezig waren, werden de docenten voor de klassen verzocht de vragenlijst voor zichzelf in te vullen. Meestal werd geantwoord dat zij dat op een later, rustiger moment zouden doen. Dat is kennelijk niet vaak gebeurd. Bovendien kwam het voor dat er ándere, niet-ICT-docenten voor de klassen stonden waar op dat moment een vragenlijst werd afgenomen. Dan riep de nadruk op ICT in de vragenlijst voor de docenten vragen op. Het was voor hen niet duidelijk waarom juist zij en niet de ICT-collega de vragenlijst moesten invullen. De vragenlijst werd vervolgens niet ingevuld of voorgelegd aan de ICT-coördinator (die er dan al een had). In totaal zijn er 67 vragenlijsten van de docenten ingevuld retour gekomen. Ook uit deze lijsten blijkt dat veel docenten moeite hadden met het invullen ervan. Overzicht bijlagen met betrekking tot de afnamen: - Bijlage III. Introductiebrief - Bijlage IV. Instructie - Bijlage V. Brief aan de ouders 5. RESPONS Van de 196 klassen in de dataverzameling is er van 167 klassen (85%) respons ontvangen. Dit percentage ligt ruim boven het percentage van 2005 (79,5%). Van veertien klassen zijn nog geen doosjes binnen, maar is ook nog geen non-respons gegeven (d.d. 11 aug. 2008). Bij elf klassen is er sprake van non-respons. In alle gevallen van non-respons wordt als belangrijkste reden aangegeven dat er wegens de eindexamenperiode te grote drukte op school heerste, en dat er daarmee

samenhangend roosterwijzigingen plaatsvonden of anderszins lesuren bleken uit te vallen, of te rommelig waren om vragenlijsten af te nemen. Vier doosjes met ingevulde vragenlijsten zijn in de post verloren geraakt. Tabel A.6 Respons over klassen totaal aantal klassen Respons

167

Nog geen respons

14

Non-respons

15

totaal

196

Hieronder is de respons over de leerlingen per klasniveau opgenomen. Zoals reeds aangegeven, zijn er meer klassen op het vmbo-niveau benaderd dan op de overige niveaus om een meer representatieve afspiegeling van de middelbare scholier in het onderzoek te verkrijgen. Bovendien verwachtten we zo een hogere respons van allochtone leerlingen, die immers oververtegenwoordigd zijn op het vmbo. In de respons valt op dat binnen de vmbo-groep de derde klas het best vertegenwoordigd is. Dat is te verklaren door het feit dat de derde klassen binnen het vmbo de enige groepen zijn waar CKV gegeven wordt. Dat maakte dat wij in het contact met de scholen bij afwezigheid van een ICT-coördinator naar de docenten van deze groep verwezen werden en niet naar die van de andere groepen, met een relatief hoge respons in vmbo-3 tot gevolg. Tabel A.7 Respons over leerlingen per niveau 2e klas 1e klas

3e klas

vmbo-leerlingen

156

151

290

havo-leerlingen

62

104

66

havo/vwo-leerlingen

87

29

28

vwo-leerlingen

33

72

53

7

4

niveau onbekend totaal

4e klas

5e klas

6e klas

onbekend 7

258

1

130

111

totaal 604 491 144

9

408 11 1658

Bij het havo en het vwo valt op dat de 4-havo en 4 en 5-vwo klassen hoog scoren in de respons. Net als voor vmbo-3 geldt hier dat voor deze klassen CKV is opgenomen in het onderwijspakket en wij daardoor naar hen zijn doorverwezen. In bijna alle gevallen was het lastig om de onderbouw te benaderen via de CKV-coördinator en daarom is in veel gevallen beroep gedaan op een collega van de sectie ICT of Nederlands. In totaal zijn er van de SCP-vragenlijsten elf vragenlijsten ingevuld waarvan het niveau van de respondent onbekend was. Van zeven vragenlijsten is het leerjaar van de respondent onbekend. Voor beide onderzoeken, voor de VU en het SCP, zijn ongeveer hetzelfde aantal vragenlijsten afgenomen (tabel A.8). Het verschil betreft één vwo-klas (29 leerlingen) die als allerlaatste is afgenomen en waarvoor op dat moment geen SCP-vragenlijsten meer beschikbaar waren.

Tabel A.8 Aantal ingevulde vragenlijsten per soort totaal klassen

totaal leerlingen

SCP-JMC

167

1658

VU-MG

168

1686

totaal

3343

In tabel A.9 wordt onderscheid gemaakt naar sekse en naar leeftijd. Er hebben over het algemeen meer meisjes dan jongens aan het onderzoek meegedaan. De meisjes zijn gemiddeld genomen iets jonger dan de jongens. Tabel A.9 Aantal ingevulde vragenlijsten soort, sekse en leeftijd JMC

gemiddelde leeftijd

standaarddeviatie

jongen

763

14,8

1,5

meisje

846

14,6

1,5

sekse onbekend totaal

49 1658

6. TER AFSLUITING Afsluitend kunnen we stellen dat we dit jaar een hoge respons (85%) hebben kunnen bereiken. Deze hoge respons is met name te danken aan de aanwezigheid van de onderzoekers van de VU bij het afnemen van het onderzoek. Door de vragenlijsten persoonlijk op de scholen af te leveren, werd de kans dat dozen ‘verloren raakte’ tijdens het verzenden verkleind en werd de betrokkenheid van de scholen bij het onderzoek vergroot. In een aantal gevallen werd er zeer enthousiast op de aanwezigheid van de onderzoekers gereageerd. Bij de dataverzameling is gestreefd naar een zo representatief mogelijke afspiegeling van de middelbare scholen in Nederland, waarbij bovendien gelet is op spreiding in niveau (vmbo, havo, vwo), klassen (1 t/m 5, examenklassen uitgezonderd) en leeftijd (11 - 18jr). De vragenlijst heeft een omvangrijk databestand opgeleverd met 1658 cases en 407 variabelen. Alle data zijn ingevoerd in SPSS/PC, versie 15. Elke variabele is voorzien van een toelichtend label. De analyses worden uitgevoerd door het SCP.

Bijlagen Bijlage I - Overzicht benaderde scholen aantal 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Nieuw 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 Nieuw nieuw 29 30 31 32 33 34 35 Nieuw Nieuw 36 37 38 39 Nieuw Nieuw 40 41 42 43 44 45 46 47 48

stad Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Delft Delft Delft Gouda Gouda Gouda Gouda Leiden Nijmegen Nijmegen Nijmegen Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Amersfoort Amersfoort Amersfoort Weert Weert Weert Weert Roermond Maastricht Enschede Enschede Twello Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Amsterdam Amsterdam Haarlem Haarlem Haarlem Haarlem Groningen Emmen Emmeloord Emmeloord Emmeloord Steenwijk Zwolle Zwolle Zwolle Zwolle Goes

respons J J J N J N J J J J N N J J J J J J J J N N N J J N N N J J J J N J N N N J J J N J N N J J N N J N N N N J N

Reden (ingevuld indien geen medewerking

Geen reactie. Per mail en telefoon benaderd Geen reactie. Per mail en telefoon benaderd

Er is geen ruimte voor onderzoek binnen de lesuren Nieuwe docent, nog onbekend met onderzoek en nieuwe collega's

OPGEHEVEN Wil niet meedoen. Geen reactie van collega’s Geen reactie. Per mail en telefoon benaderd

Er is geen ruimte voor onderzoek binnen de lesuren Er is geen ruimte voor onderzoek binnen de lesuren Geen reactie. Per mail en telefoon benaderd

Wegens lesuitval geen ruimte binnen de lesuren Er is geen ruimte voor onderzoek binnen de lesuren Contactpersoon na herhaaldelijk proberen onduidelijk Wegens overrepresentatie van havo4 afgezegd

Contactpersoon is langdurig ziek. Geen reactie van vervanger Geen reactie. Per mail en telefoon benaderd Geen reactie. Per mail en telefoon benaderd

Geen reactie. Per mail en telefoon benaderd Geen reactie. Per mail en telefoon benaderd Afgezegd wegens lesuitval en gebrek aan animo onder collega’s i.v.m. overrepresentatie vwo5 afgezegd Afgezegd wegens persoonlijke omstandigheden Er is geen ruimte voor onderzoek binnen de lesuren Geen reactie. Per mail en telefoon benaderd

Bijlage II- Overzicht schoollocaties, typen, klassen, en respons regio 1 Midden 2 Midden Midden Midden 3 Midden Midden Midden Midden 4 Midden Midden Midden Midden Midden Midden Midden 28 Midden Midden 29 Midden 5 Noord Noord 6 Noord 7 Noord Noord 8 Noord 9 Noord Noord 10 Noord 11 Oost Oost 12 Oost Oost Oost 13 Oost Oost Oost 14 Oost Oost Oost 15 Oost 16 Oost Oost Oost 17 West 18 West West West 19 West West 20 West 21 West 22 West West 23 West West 24 West 25 West West 26 West 27 Zuid 30 Zuid Zuid

stad Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Amersfoort Amersfoort Amersfoort Amersfoort Amersfoort Amersfoort Amersfoort Amersfoort Amersfoort Amersfoort Amersfoort Gouda Gouda Gouda Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Groningen Emmeloord Emmeloord Emmen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Nijmegen Enschede Enschede Enschede Twello Zwolle Zwolle Zwolle Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Delft Delft Delft Leiden Leiden Amsterdam Amsterdam Amsterdam Haarlem Delft Weert Weert

stadsniveau Grote stad Grote stad Grote stad Grote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Grote stad Kleine gemeente Kleine gemeente Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Kleine gemeente Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Grote stad Grote stad Grote stad Grote stad Grote stad Grote stad Grote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Grote stad Grote stad Grote stad Middelgrote stad Middelgrote stad Kleine gemeente Kleine gemeente

schooltype VWO VMBO-T HAVO VWO VMBO-T HAVO VWO VMBO-T VMBO-T HAVO HAVO/VWO VWO HAVO VWO VMBO-B VMBO-B VWO VMBO-B HAVO VWO VMBO-B VMBO-B VWO VMBO-B VMBO-T HAVO VMBO-B VWO HAVO HAVO VWO VMBO-B HAVO/VWO HAVO/VWO VWO VMBO-T HAVO HAVO-VWO VMBO-B VMBO-T HAVO VWO VMBO-B VWO HAVO/VWO HAVO HAVO VWO HAVO VMBO-B HAVO VWO HAVO VWO VMBO-B HAVO VWO VMBO-T VMBO-T VMBO-T HAVO

klassen 2,4 3 4 4,5 3,3,3 4,4,4,4 4,4,5 1,2,2,2 1 1,2,2,2 1,2 2,2 4,4,4,4 4,4,5,5 1,1,1,1,2,2,3,3,3,3 2,2,2,2 4,4,5,5 3,3,3,3 4,4 4 3,3,3,3,3,3 1,2 1,1,2,3 1,1,1,2,2,2,3,3,3 1,3,3 2 1,3,3, 1,1,2,3 1,2,3 4,4 4 2,2,2,2,3,3,3,3 1,1,2,2 3,3 3,5,5 1,2 1,2,2,2,4 1,1 1,1,1,1,1,1,1 2 2,4 1,6 1,2 3 1 4,4 4,4,4 5 1,2,3,4 1,1,2,2,3,3 4,4,4,4 2,4,4,5,5 3 1,2,3 2 3 3 3,3 3,3,3,3 3 4,4,4,4

aantal 2 1 1 2 3 4 3 4 1 4 3 3 4 4 10 4 4 4 1 2 6 2 4 9 3 1 3 4 3 2 1 8 4 2 3 2 5 2 7 1 2 2 2 1 1 2 3 1 4 6 4 5 1 3 1 1 1 2 4 1 4

ontvangen 0 1 1 2 3 2 3 4 1 4 2 2 4 4 10 0 0 4 1 2 6 2 3 9 3 1 0 4 3 2 1 8 4 2 3 2 5 2 0 1 2 2 2 1 1 2 3 1 4 6 2 1 1 3 1 1 1 2 4 1 4

31 32

Zuid Zuid Zuid Zuid

Weert Roermond Maastricht Maastricht

Kleine gemeente Middelgrote stad Grote stad Grote stad

VWO VMBO-T VWO HAVO/VWO

5 1,1,2,3 2,4,4,5 1,2

1 4 4 2 196

1 4 4 2 167

Bijlage III- Introductiebrief Postadres: Vrije Universiteit, Afdeling Communicatiewetenschap, Metropolitan, De Boelelaan 1081-c, 1081 HV Amsterdam Naam school xxx t.a.v. docent xxx Laan/veld/weg xxx XXX RS ABABAB Betreft: VU/SCP-Onderzoek jongeren en mediagebruik Geachte heer/ mevrouw …, Onlangs hebben wij u benaderd met het verzoek deel te nemen aan een vragenlijstonderzoek van de Vrije Universiteit te Amsterdam. Bij deze zou ik u en uw collega’s graag hartelijk willen danken voor de bereidheid aan dit onderzoek mee te werken. Naar aanleiding van ons telefonisch contact, stuur ik u hierbij aanvullende informatie over de aard van het onderzoek en de gevraagde medewerking. Onderzoek Op dit moment zijn wij, medewerkers Communicatiewetenschap Vrije Universiteit te Amsterdam in samenwerking met het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), bezig met een grootschalig onderzoek naar mediagebruik en cultuur onder jongeren. Het geplande vragenlijstonderzoek richt zich op het gebruik van media onder jongeren in het algemeen en in het bijzonder op de vraag welke media een rol spelen bij de maatschappelijke en culturele oordeelsvorming van jongeren. Procedure De vragenlijst die wij de leerlingen zullen voorleggen bestaat grotendeels uit vragen over het individuele gebruik van verschillende soorten media, en over kenmerken en ideeën van de leerlingen zelf. Alle verkregen gegevens blijven anoniem en worden vertrouwelijk behandeld. Wij zouden ook graag u als docent een vragenlijstje over media en onderwijs willen voorleggen. De vragenlijsten worden klassikaal ingevuld tijdens een gedeelte van het lesuur. Bij voorkeur benaderen wij meerdere klassen uit verschillende leerjaren en niveaus. Praktisch We zouden dit onderzoek graag in de periode half april – half juni 2008 uitvoeren. Graag zouden we met u willen afstemmen op welke dagen en uren gelegenheid gecreëerd kan worden om het vragenlijstonderzoek af te nemen. Wij geven er de voorkeur aan om zelf de vragenlijsten tijdens de lesuren af te komen nemen en de ingevulde lijsten direct weer mee terug te nemen. Echter, mocht dit onhaalbaar blijken, dan is er de mogelijkheid dat de docent zelf zorg draagt voor de afnamen en de ingevulde lijsten per post retour zend (met voorbewerkte Postdozen). Daarvoor zullen wij u nogmaals per e-mail of telefonisch benaderen. Wij zijn ons ervan bewust dat we met dit verzoek een behoorlijk beroep doen op uw medewerking en zijn u hier nogmaals zeer dankbaar voor. Uw medewerking is van groot belang om een representatief beeld te verkrijgen over jongeren, media en cultuur. Vanzelfsprekend krijgt uw school een rapport met de resultaten van dit onderzoek. Met vriendelijke groet, Dr. Elly A. Konijn Universitair Hoofddocent VU Email: [email protected] Drs. Jacomijne Prins Onderzoeksassistent VU Email: [email protected] Communicatiewetenschap FSW, VU De Boelelaan 1081 1081 HV Amsterdam Tel: 020 - 59 86831 (alleen op donderdag en vrijdag)

Bijlage IV- Instructie AFNAME VRAGENLIJST Hartelijk dank voor medewerking aan het onderzoek. Wij waarderen het zeer dat u uw lesuur heeft willen afstaan om onze vragenlijst af te nemen. WAT U VOORAF AAN DE KLAS KUNT VERTELLEN: Het is geen proefwerk, maar wel net zo serieus In de vragenlijst staan algemene vragen, maar ook persoonlijke vragen. Hierom is het zeer belangrijk dat de leerlingen niet met elkaar overleggen tijdens de afname. Het is aan te raden om: de leerlingen in examen/proefwerk opstelling neer te zetten duidelijk te maken dat tijdens het invullen van de vragenlijsten niet gesproken mag worden de leerlingen de vragenlijst op tafel te laten houden tot deze wordt opgehaald de leerlingen blijven zitten tot iedereen de vragenlijst heeft afgerond rond te lopen in de klas om te voorkomen dat leerlingen bij elkaar op de vragenlijsten kijken of overleggen. Voor welke instanties? Via de vragenlijsten wordt informatie verzameld voor het onderzoek Jongeren en Cultuur en Jongeren en Mediagebruik. Dit is een onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau en de Vrije Universiteit Amsterdam. Waar gaat het over? Het onderzoek Jongeren en Cultuur gaat over de culturele belangstelling van jongeren. Het SCP inventariseert hoe de huidige generatie omgaat met cultuur. Het onderzoek Jongeren en Mediagebruik gaat over het mediagebruik van de huidige generatie en de onderlinge verschillen. Twee vragenlijsten door elkaar Er zijn twee soorten vragenlijsten die door elkaar heen liggen: een over cultuur en een over mediagebruik. De vragenlijsten worden gewoon uitgedeeld, de leerlingen mogen niet zelf kiezen welke van de twee ze invullen. WAT U NIET HOEFT TE VERTELLEN MAAR WEL HANDIG IS OM TE WETEN: Hoe wordt de vertrouwelijkheid gewaarborgd? Er wordt op deze vragenlijsten nergens om persoonsgegevens gevraagd. Verder hebben alleen de onderzoekers toegang tot de informatie uit de vragenlijsten, verder niemand. Ook een vertrouwelijke omgang in de klas Het is belangrijk dat de leerlingen weten dat hun antwoorden niet gezien worden door mensen die hen kennen. Wij vragen u dan ook alle vragenlijsten na afloop van de les in de doos/envelop te doen en deze ter plekke weer dicht te maken. De leerlingen mogen ook absoluut niet op elkaars vragenlijsten kijken. Niet af Het kan gebeuren dat sommige leerlingen de vragenlijst niet af krijgen. Wilt u deze vragenlijsten dan gewoon mee terug sturen? Hetzelfde geldt voor lege vragenlijsten die ‘over’ zijn. Niet verplicht Het is voor individuele personen niet verplicht informatie te verstrekken voor onderzoek. Als een leerling principiële bezwaren heeft tegen een vraag in de vragenlijst (of de vragenlijst als geheel), kan hij of zij de vraag overslaan (of iets voor zichzelf gaan doen). BRIEVEN Het is bij dit type vragenlijstonderzoek gebruikelijk dat de ouders hiervan op de hoogte gesteld worden. Wij doen dit middels een brief die wordt aangeleverd bij de vragenlijsten. Ouders krijgen in de brief informatie over het onderzoek en wij bieden hen, indien het afnemen van de vragenlijst bezwaren oproept, de mogelijkheid om de vragenlijst van hun zoon of dochter uit het onderzoek terug te trekken. De gang van zaken bij het uitdelen van de brieven is als volgt: Als een leerling klaar is met het invullen van de vragenlijst levert hij/zij deze niet in, maar houdt deze op zijn/ haar tafel totdat iedereen klaar is met het invullen van de vragenlijst. Als iedereen klaar is wordt de brief voor de ouders aangekondigd: leerlingen worden gevraagd het nummer (1/30) dat voor op hun vragenlijst is opgenomen, rechts onderin de brief op te nemen. Op deze manier kunnen wij de vragenlijst van een leerling terugvinden terwijl de anonimiteit wordt gewaarborgd.

TERUGSTUREN Voor het opsturen van de vragenlijsten hebben wij voorbewerkte postdozen bij u achtergelaten. Op deze postdoos is het adres en het antwoordnummer al opgenomen. U hoeft deze dozen niet meer te frankeren. Mocht u nadere vragen hebben over het onderzoek of over de afname-instructie, of mochten zich tijdens het invullen van de vragenlijst problemen voordoen, laat u ons dat dan graag weten. U kunt ons bereiken via de e-mail: [email protected].

Bijlage V- Brief aan ouders Postadres: Vrije Universiteit, Afdeling Communicatiewetenschap, Metropolitan, De Boelelaan 1081-c, 1081 HV Amsterdam Betreft: VU/ SCP-Onderzoek Jongeren en Mediagebruik Geachte ouder/ verzorger, Op dit moment zijn wij, medewerkers Communicatiewetenschap Vrije Universiteit te Amsterdam, in samenwerking met het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), actief bezig met een grootschalig onderzoek naar mediagebruik onder jongeren. Het geplande vragenlijstonderzoek richt zich op het gebruik van media onder jongeren in het algemeen en in het bijzonder op de vraag welke media een rol spelen bij het zoeken naar informatie over maatschappelijke en culturele kwesties. In mei/ juni wordt klassikaal, onder schooltijd een vragenlijst voorgelegd aan uw zoon/dochter. We maken het de leerlingen zo makkelijk mogelijk, en zorgen ervoor dat het niet te lang zal duren. Al met al is uw zoon/dochter ca. 30-40 minuten bezig met het invullen van de vragenlijst. Alle antwoorden zullen anoniem verwerkt worden, dat wil zeggen dat niemand te weten komt welke antwoorden uw kind heeft gegeven. Uw kind wordt altijd de mogelijkheid geboden om géén antwoord in te vullen, indien hij/zij dit niet wil. Vragen van de leerlingen over de vragenlijst worden uiteraard beantwoord. Mocht u nog vragen hebben, dan kunt u contact opnemen met ondergetekende. Mocht u niet instemmen met de deelname van uw zoon/dochter aan dit vragenlijstonderzoek, verzoeken wij u dit door te geven via onderstaand e-mail-adres. Vermeld u alstublieft de naam van de school van uw zoon/dochter, de klas waar hij/ zij inzit en het nummer van de vragenlijst dat uw zoon/ dochter heeft opgegeven. Met vriendelijke groet, Dr. Elly Konijn Drs. Jacomijne Prins Communicatiewetenschap VU E-mail gelieve te richten aan: [email protected] Bij GEEN toestemming kunt u hieronder uw gegevens invullen en de brief retourneren aan de leerkracht: Naam school: ……………………………………… Klas:…………….. Nummer op vragenlijst:…………….

Noten 1

In het oorspronkelijke onderzoeksvoorstel is de doelgroep 13-18 benoemd. Om 13-jarigen bij het onderzoek te kunnen betrekken is ook de onderbouw van de middelbare scholen benaderd (d.w.z. toegevoegd t.o.v. 2005). De jongste deelnemer aan het onderzoek bleek daarbij 11 jaar te zijn. In het databestand kan naar wens geselecteerd worden op leeftijd - elke leeftijdsgroep is in voldoende mate vertegenwoordigd voor vergelijkende analyses. 2 http://nl.wikipedia.org/wiki/Voorbereidend_Middelbaar_Beroepsonderwijs (d.d. 15 aug. 2008). Ook hier geldt dat naar behoefte kan worden geselecteerd in het databestand. Elk schooltype is in voldoende mate vertegenwoordigd voor vergelijkende analyses. 3 Zie overzichten van het Ruimtelijk Planbureau op www.ruimtelijkplanbureau.nl 4 De docentenvragenlijst is op verzoek van het SCP toegevoegd kort nadat de eerste klassen reeds afgenomen waren.