Bijlage 1 Opties voor gemeentelijke ondersteuning van chronisch zieken en gehandicapten en advies voor keuze uit opties In deze bijlage behandelen we kort vijf opties die de gemeente kan inzetten bij de compensatie van hoge zorgkosten van chronisch zieken en gehandicapten. Deze opt ies worden genoemd in de handreiking gemeentelijk maatwerk voor personen met een chronische ziekte en/of beperking, van het ministerie van VWS en de VNG. Zoals eerder aangegeven kan de compensatie een grondslag hebben in de Wet werk en bijstand (na 1 januari de Participatiewet) of in de Wet maatschappelijke ondersteuning. Bij de Wwb kan een inkomensgrens worden gesteld, bij de Wmo niet. Voordat de opties worden genoemd, eerst een verduidelijking wat meerkosten zijn voor mensen met een chronische ziekte en/of beperking Wat zijn o.a.meerkosten? Dieetkosten Voorgeschreven medicijnen voor eigen rekening Hulpmiddelen Geneeskundige hulp Eigen bijdragen Eigen risico Reiskosten Waskosten, extra stookkosten, kosten slijtage kleding Bezorgkosten boodschappen
De vijf opties 1. Individuele bijzondere bijstand 2. Collectieve zorgverzekering voor minima (CZM) 3. Financiële tegemoetkoming via de Wmo 4. Verlagen eigen bijdragen Wmo of kwijtschelding voor minima 5. Subsidie aan fonds financiële ondersteuning Hieronder worden deze vijf opties verder toegelicht met hun voor- en nadelen. Een combinatie van genoemde opties is ook mogelijk.
Optie 1: Individuele bijzondere bijstand Via de bijzondere bijstand kan een inwoner met een laag inkomen compensatie krijgen voor meerkosten zoals bewassingskosten, kledingkosten wegens snelle slijtage, extra stookkosten en meerkosten van een medisch noodzakelijk dieet. Dit zijn kosten die in beginsel niet verzekerbaar zijn, of vergoed kunnen worden middels een andere regeling. De mogelijkheid van bijstandsverlening staat nu al open middels de individuele bijzondere bijstand. Hier wordt nu nog relatief weinig gebruik van gemaakt . Voordelen
Nadelen
Alleen compensatie voor daadwerkelijk gemaakte meerkosten
Kosten van verstrekkingen zijn moeilijk beheersbaar; de gemeente heeft vooraf weinig zicht op de omvang van de aanvragen Hoge uitvoeringskosten door beoordeling per individuele aanvraag Hoge administratieve lasten voor de burger
Alle typen meerkosten kunnen gecompenseerd worden Gemeente heeft vrijheid bij het bepalen van de draagkrachtregels 1 1.
De draagkracht wordt uitgedrukt in een percentage van het voor de bijzondere bijstand in aanmerking te nemen inkomen en vermogen. Er wordt in dit verband gesproken van draagkrachtpercentage.
1
Optie 2: Collectieve Aanvullende verzekering (CAZ) Inwoners met (te verwachte) hoge zorgkosten kunnen via de CAZ voor deze kosten worden gecompenseerd. Hiertoe kan het huidige pakket (dat al een ruime dekking biedt) worden aangevuld met een dekking van zorgkosten die chronisch zieken en gehandicapten specifiek maken. Ook het eigen risico kan in dit uitgebreide pakket (deels) worden opgenomen evenals eigen bijdragen Wmo. Zo wordt een uitgebreid pakket interessant voor deze doelgroep. De hogere premie voor het uitgebreide pakket die mensen moeten gaan betalen kan (deels) worden gecompenseerd door een hogere bijdrage aan de premie door de gemeente. De gemeente kan dit financieren uit de extra middelen die worden ontvangen van het Rijk (deelfonds sociaal domein). Het voordeel van deze optie is dat de CAZ een bestaand instrument is in het gemeentelijk minimabeleid. De doelgroep kan worden uitgebreid naar een hogere inkomensgrens omdat de wettelijke inkomensgrens van 110% in dit kader komt te vervallen. Daarbij hoeft de gemeente geen criteria op te stellen wie er wel of niet in aanmerking komt, omdat de doelgroep dit zelf doet (zelfinclusie). De doelgroep maakt zelf de afweging of hij een uitgebreid pakket wil dat veel meerkosten dekt voor een concurrerende premie (door de bijdrage van de gemeente). Door deze verzekering te nemen kan de doelgroep toch een deel van het verlies van de Rijksregelingen compenseren. Nadeel van deze optie is dat mensen die tot de betreffende doelgroep behoren het gevoel hebben een gedwongen keuze te moeten maken voor een zorgverzekeraar als men de huidige compensatie van hoge zorgkosten niet wil verliezen. Voor sommigen kan het lastig zijn om een inschatting te maken van de te verwachte zorgkosten voor enig jaar. Voordeel van deze beide opties is dat men zodanig goed is verzekerd dat men geen beroep hoeft te doen op individuele bijzondere bijstand zoals op basis van de huidige CAZ ook het geval is 2 . De zorgverzekeraars CZ en VGZ hebben allebei een uitgebreid pakket voor chronisch zieken ontwikkeld, naast het huidige pakket. Deze kunnen voor 2015 worden aangeboden aan de klant, met daarbij verschillende gemeentelijke bijdragen aan de premie (zie bijlage 2 voor de keuzes daarin en de kostenramingen). Zoals gebruikelijk kunnen zorgverzekeraars pas in november de definitieve premiebedragen presenteren. Voordelen
Nadelen
Gemeente heeft (na aanvaarding van de wetsvoorstel Maatregelen WWB) vrijheid in het bepalen van een inkomensgrens Kosten van de individuele verstrekking, zoals bijdrage in de premie, zijn vooraf bekend.
Sommige typen kosten kunnen niet worden opgenomen in een aanvullend pakket Beperkte keuzevrijheid voor burgers, zij moeten kiezen voor de verzekeraar(s) waarmee de gemeente een contract heeft
Beperkte uitvoeringskosten voor gemeenten; claimafhandeling door verzekeraar
Het is de vraag of iedereen het lukt om een goede afweging voor de te maken keuze te maken (zelfinclusie)
2.
Ook kan men geen beroep meer doen op de bijzondere bijstand, aangezien wij nu in het beleid hebben opgenomen dat voor de kosten die de CAZ dekt geen bijzondere bijstand wordt verstrekt..
2
Optie 3: Een financiële tegemoetkoming via de Wmo. De Wmo wordt onder meer zodanig gewijzigd (door een nota van wijziging met terugwerkende kracht tot 1-1-2014) dat de gemeente een tegemoetkoming kan geven aan inwoners met hoge zorgkosten. Dit kan een forfaitaire tegemoetkoming zijn, of een feitelijke vergoeding van de kosten. De gemeente kan hierbij inkomensgrenzen en draagkrachtregels stellen. Daarbij moet zij ook criteria opstellen welke kosten voor vergoeding in aanmerking komen. Het voordeel van deze optie is dat binnen de Wmo ook inwoners met hogere inkomens dan in het kader van de individuele bijzondere bijstand (110% van het sociaal minimum) in aanmerking kunnen komen voor een vergoeding. Het nadeel van deze optie is, dat er hoge uitvoeringskosten aan verbonden zijn (verwerken en beoordelen aanvraag; vaststellen vergoeding, uitkeren van vergoeding). Als de gemeente van deze mogelijkheid gebruik wil maken moet in het Wmo beleidsplan en de Wmo verordening worden vastgelegd op welke wijze de gemeente hieraan invulling gaat geven. Als de gemeente overigens besluit geen gebruik van deze mogelijkheid te maken moet dit in het Wmo beleidsplan worden gemotiveerd (onvoldoende financiële middelen zijn geen argument). Voordelen
Nadelen
Gemeenten zijn vrij in het stellen van criteria
Gemeenten moeten vooraf bepalen wie en in welke mate in aanmerking komt voor de financiële tegemoetkoming. Dit kunnen ook criteria zijn ter afbakening van het type meerkosten waarvoor de financiële tegemoetkoming wordt verstrekt. Bij een vergoeding op basis van daadwerkelijk gemaakte kosten: hoge uitvoeringkosten en hoge administratieve lasten voor de burger. N.B. Als wordt gekozen voor een forfaitair bedrag dan zijn de uitvoeringskosten minder hoog (voor de administratieve verwerking maakt dit niet uit).
Grotere doelgroep dan minima kan worden bereikt. De tegemoetkoming kan worden verstrekt aan personen met een inkomen boven de inkomensgrenzen die in de gemeentelijke uitvoeringspraktijk voor de individuele bijzondere bijstand worden gehanteerd. Bij een forfaitaire vergoeding: minder uitvoeringskosten en minder administratieve lasten voor burgers. Op grond van bijzondere bijstand is een forfaitaire vergoeding niet meer mogelijk vanaf 2015.
Optie 4: Verlagen eigen bijdragen Wmo, of kwijtschelding voor minima Gemeenten kunnen voor zowel een algemene voorziening als een individuele voorziening op grond van de Wmo een eigen bijdrage vragen. Tot 2015 krijgt iedereen die een eigen bijdrage voor een individuele voorziening verschuldigd is automatisch een korting van 33 procent op de eigen bijdrage. Deze korting op de bijdrage voor extramurale zorg wordt per 2015 afgeschaft. Gemeenten kunnen op verschillende manieren de eigen bijdragen verlagen: Door niet de maximaal mogelijke eigen bijdrage te vragen, maar een lagere eigen bijdrage waaronder een lagere kostprijs door te geven aan het CAK voor een individuele voorziening / maatwerkvoorziening;
3
De inkomensgrens te verhogen waar beneden klanten de minimale eigen bijdrage WMO betalen. Lagere of geen bijdrage vragen voor algemene voorzieningen; Eigen bijdrage kwijtschelden via het minimabeleid van het CAK voor een nader te bepalen inkomenscategorie. De eigen bijdrage kan worden verlaagd voor iedereen, ongeacht inkomen. Ook kan er gedifferentieerd worden naar inkomen. De uitvoeringskosten liggen dan een stuk lager omdat het CAK dit uitvoert. Voordelen
Nadelen
Geen sprake van definiëring / afbakening meerkosten
Alleen effect voor burgers met een Wmo voorziening waarvoor de gemeente een eigen bijdrage vraagt Geen directe relatie met meerkosten.
Geen aanvullende uitvoeringskosten voor gemeenten; uitvoering ligt bij het CAK Geen aanvullende administratieve lasten voor burgers.
Een lagere compensatie voor burgers met een lagere eigen bijdrage dan voor burgers met een hogere eigen bijdrage.
Optie 5: Subsidie aan fonds financiële ondersteuning De gemeente kan subsidie geven aan een fonds waarvan het beheer door een particuliere stichting wordt uitgevoerd. De gemeente kan daarbij de criteria bepalen aan wie en voor welke kosten financiële ondersteuning wordt geboden. Het voordeel is dat de uitvoeringskosten niet bij de gemeent e liggen. Er moeten wel duidelijke afspraken worden gemaakt met de stichting en er moet gemeentelijk toezicht zijn op het resultaat . Voordelen
Nadelen
Beperkte uitvoeringskosten voor gemeenten De verstrekking wordt bepaald aan de hand van vooraf bepaalde criteria
Er zijn aanvullende criteria nodig voor type meerkosten Gemeente heeft weinig invloed op het bereik van de ondersteuning Risico op overlap met bijzondere bijstand of andere inkomensondersteunende regelingen
5. Advies Uit het eerder gepresenteerde financiële plaatje (zie voorstel en bijlage 2) ) kan geconcludeerd worden dat de gemeente geen compensatie kan bieden aan iedereen die nu nog compensatie ontvangt via de Wtcg en CER met enkel en alleen het budget dat daar nu ter beschikking voor komt. Gezien de beperkte financiële middelen die de gemeente ontvangt ligt het voor de hand om de doelgroep te beperken tot diegenen die de ondersteuning het hardst nodig hebben. Aangezien de meerkosten voor chronisch zieken en gehandicapten een behoorlijk financiële impact hebben op het huishouden kan dit in eerste instantie door het stellen van een inkomensgrens. Op de tweede plaats dient het beleid met name die mensen te bereiken die daadwerkelijk aantoonbare meerkosten hebben vanwege een chronische ziekte en/of handicap. Dit kunnen we bereiken door de doelgroep zich zelf te laten selecteren, door deel te nemen aan een uitgebreide aanvullende verzekering voor chronsich zieken. Deze uitgebreide aanvullende verzekering vergoed onder andere de eigen bijdrage van Wmo-voorzieningen, maar ook bijvoorbeeld medicijnkosten of reiskosten naar het ziekenhuis. Daarnaast vergoedt het een deel van het eigen risico.
4
Aanvullend stellen we voor om de individuele bijzondere bijstand (1) open te houden voor meerkosten die niet worden vergoed vanuit de aanvullende verzekering of vanuit een andere regeling, zoals daar zijn: bewassingskosten, energiekosten, kosten slijtage kleding, dieetkosten. De andere ‘WMo-optie’ (optie 3), waarbij feitelijke kosten worden vergoed of forfaitair een vergoeding wordt verstrekt , is qua uitvoering erg intensief. De gemeente moet criteria opstellen wie hiervoor in aanmerking komt en welke kosten voor vergoeding in aanmerking komen. Met andere woorden: wie heeft recht en wie heeft geen recht? Wij adviseren daarom niet te kiezen voor optie 3. Bij optie 4 leggen we in het voorstel de keuze voor om de afspraak die de gemeente Groesbeek heeft met het CAK (kwijtschelding eigen bijdrage Wmo voor minima tot 110% bijstandsnorm), in de nieuwe gemeente voort te zetten. Het voordeel hiervan is dat er geen uitvoeringskosten zijn, en minima die een Wmo-voorziening hebben 100% worden bereikt. Dit komt ten goede aan chronisch zieken en gehandicapten, omdat zij veel gebruik maken van Wmo- voorzieningen. De laatste optie (5) is op korte termijn niet aan de orde, gezien de organisatorische stappen die moeten worden genomen voor het oprichten van een fonds en de afspraken die met dit fonds moeten worden gemaakt . Het is ook de vraag of een dergelijk fonds nodig is. Mogelijk is dit een optie voor de toekomst, als blijkt dat schrijnende situaties niet kunnen worden opgevangen binnen de collectieve aanvullende verzekering en de individuele bijzondere bijstand.
5
