Bij ons thuis Kleinschalig wonen binnen zorggroep Maas & Waal Zorggroep Maas & Waal Postbus 98, 6658 ZH Beneden-Leeuwen
[email protected], www.zmw.nl
Zeker en dichtbij Als mensen door psychogeriatrische klachten (geestelijke ouderdomsziekten) of lichamelijke beperkingen niet langer zelfstandig kunnen wonen, is het wel zo plezierig wanneer er dichtbij een beschermde woonomgeving is. Een plek waar men oog heeft voor wat niet meer kan, maar zich vooral richt op wat nog wél mogelijk is. Waar wonen in kleinschalige vorm plaatsvindt en welzijn betekenis krijgt door het onder begeleiding weer kunnen doen van de dagelijkse dingen. Zo thuis mogelijk wonen, noemt zorggroep Maas & Waal dat.
En heeft een client behoefte aan privacy dan kan hij zich gewoon terugtrekken in zijn eigen zit-slaapkamer. Kortom, hier is het leven zo thuis mogelijk. In dit boekje vertellen we u graag meer over kleinschalig wonen. Wat wordt er nu precies onder verstaan? Wat is de visie die ten grondslag ligt aan dit woon-zorgconcept? Wat zijn de voordelen ervan? Hoe ziet de rol van familieleden van de cliënten eruit? En over welke faciliteiten beschikken de cliënten? Op deze en meer vragen gaat dit boekje in, opdat u na het lezen ervan weet wat cliënten en medewerkers bedoelen als ze praten over ‘bij ons thuis’.
Zorggroep Maas & Waal is een zorgaanbieder die sinds jaar en dag sterk lokaal verankerd is in het Land van Maas en Waal. Zij streeft onder het motto ‘Zeker en dichtbij’ naar het aanbieden van een zo compleet mogelijk pakket diensten op het gebied van wonen, welzijn en zorg in de gemeenten West Maas en Waal, Druten en Beuningen. Nieuwbouw en nieuwbouwplannen stellen de Zorggroep in staat om haar visie op zo thuis mogelijk wonen ook door te laten klinken in steen. Kleinschalige woonvormen waar maximaal zes cliënten, onder begeleiding samen een huishouden runnen, zijn daar het resultaat van. Hier wordt de dagelijkse gang van zaken gevormd door gewone activiteiten als boodschappen doen, koken en afwassen.
‘Bij ons thuis’ is de titel van een van de eindpresentaties van verzorgenden in het kader van de bijscholing Kleinschalig wonen.
3
Wat is kleinschalig wonen?
Zo thuis mogelijk
Kleinschalig wonen is een relatief nieuwe woonvorm waarbij een beperkt aantal cliënten (binnen zorggroep Maas & Waal zijn dat er zes) onder begeleiding van een medewerker een huishouden vormen. In een huiselijke en herkenbare omgeving wordt het dagelijkse leven van een thuissituatie zoveel mogelijk benaderd. Dat betekent dat cliënten samen eten en waar mogelijk helpen bij het doen van kleine huishoudelijke werkzaamheden als boodschappen doen, stoffen en afwassen. Ook wordt er in de woning zelf gekookt. Cliënten helpen daarbij door het schillen van de aardappels of het doppen van de boontjes. Men is dus voor de dagelijkse gang van zaken onafhankelijk van de faciliteiten en diensten van de organisatie.
Juist als mensen ouder worden, willen ze het liefst in hun eigen omgeving blijven wonen en hun leven inrichten op de manier die aansluit op de voor hen vertrouwde cultuur. Ook wanneer zelfstandig wonen niet meer mogelijk is en een beschermde woonomgeving noodzakelijk wordt. Binnen zorggroep Maas & Waal heeft dat geleid tot de overtuiging dat verpleeghuiszorg niet geconcentreerd zou moeten worden op een tweetal grootschalige locaties, maar beschikbaar zou moeten zijn in meerdere dorpen. Opdat (potentiële) cliënten binnen hun eigen, vertrouwde omgeving een beroep kunnen doen op de Zorggroep, en niet hoeven te verhuizen naar een andere gemeente.
Herkenning Ook binnen de muren van de woning is die eigen, vertrouwde omgeving van groot belang; vooral voor mensen met psychogeriatrische problemen. Herkenning en een gevoel van geborgenheid zorgen voor vastigheid binnen hun steeds kleiner wordende belevingswereld. Daarom kiest de Zorggroep voor kleinschalige woonvormen waar cliënten wonen in een huiselijke omgeving en daarbij op een belevingsgerichte manier worden begeleid. Hun dagritme (opstaan, douchen, eten, slapen) bepaalt de invulling van de dag; precies zoals zij hun leven lang gewend zijn geweest. Ook het helpen bij kleine huishoudelijke taken als boodschappen doen, koken, stoffen en afwassen draagt bij aan een gevoel van herkenning. Het zijn de gewone, dagelijkse dingen – waar de meeste cliënten een leven lang vertrouwd mee zijn geweest – die houvast geven in een steeds ‘warriger’ wordende wereld.
Een vertrouwde sfeer Per woning is een vast team medewerkers actief dat niet in uniform maar in ‘gewone’ kleding onderdeel is van het woon- en leefklimaat van de kleinschalige woonvorm. Zij sluiten zoveel mogelijk aan bij het dagritme en de persoonlijke voorkeuren van de cliënten. Daarmee ontstaat een vertrouwde sfeer waar mensen zich thuis voelen, wat de kwaliteit van leven ten goede komt.
4
Van verpleeghuis naar thuis De nieuwe woonvleugels met kleinschalige woonvormen van zorggroep Maas & Waal zijn een metamorfose van het klassieke verpleeghuis. De schaalgrootte, de ruimte maar vooral de eigen identiteit van de woningen roepen een veilig beeld op. Een beeld dat huiselijke gezelligheid uitstraalt, dat persoonlijkheid ademt, dat is zoals het thuis is. Heel normaal dus eigenlijk. Niet direct een omgeving die je associeert met zorg aan cliënten met psychogeriatrische problemen of lichamelijke beperkingen. En toch vindt die zorgverlening hier heel succesvol plaats.
aanbodgericht. Niet alleen die omgeving maar ook deze werkwijze kwam de laatste jaren meer en meer haaks te staan op de geldende wensen en eisen. Tegenwoordig wil de Zorggroep uitgaan van vraaggericht werken, dus zoals de cliënt het wenst.
Kleinschalig Met de realisatie van de nieuwbouw(plannen) heeft zorggroep Maas & Waal het kleinschalig wonen geïntroduceerd. Een concept waar – de naam zegt het eigenlijk al – het wonen in een kleinschalige samenstelling voorop staat op de voet gevolgd door welzijn, en waar zorg geïntegreerd is in die twee begrippen. Dat betekent dat er met een eigen zitslaapkamer ruimte is voor privacy van de cliënt, dat de gemeenschappelijke ruimtes als woonkamer en keuken toegesneden zijn op een kleine groep (maximaal zes personen) en dat van de cliënten een bijdrage naar kunnen aan het huishouden wordt verlangd. Daarmee wordt zo goed mogelijk de situatie benaderd die cliënten thuis gewend waren.
Medisch model Decennialang riepen verpleeghuizen een compleet ander beeld op. Met hun lange, anonieme gangen, onderbroken door verpleegzalen die gedeeld werden door vier of zes ‘patiënten’, hadden verpleeghuizen meer weg van ziekenhuizen dan van een woonomgeving. In zorgkringen werd dan ook wel gesproken over het medische model. De zorg aan de cliënt stond voorop, er werd uitgegaan van hetgeen de cliënt niet meer kon en werken gebeurde
5
Een eigen woning
Domotica: een veilig gevoel
komt. Deze hulpmiddelen (zoals bewegingsmelders) worden ingesteld conform het persoonlijke profiel van de cliënt. Dit profiel is een geheel van kenmerken dat aangeeft wat een cliënt zelf wel en niet kan, wat zijn gewoontes zijn en wat zijn medische achtergrond is. De in de woning aanwezige medewerker krijgt alleen een melding als een actie van een cliënt (zoals het ’s nachts uit bed gaan) niet past binnen zijn of haar persoonlijke profiel. Tegelijkertijd vergemakkelijkt domotica het ’s nachts uit bed gaan van een cliënt bij wie dat wél in zijn persoonlijke profiel past. Dan springt bijvoorbeeld het licht op weg naar de wc aan, wat een stukje rust en comfort voor de cliënt betekent. Stapt de cliënt na enkele minuten niet in zijn of haar bed dan wordt dat gemeld via een scherm op de telefoon. Dan – dus alleen bij afwijking van het normale gedrag – onderneemt de medewerker actie en gaat zij/hij kijken of er iets met de cliënt aan de hand is.
In iedere zit-slaapkamer binnen een kleinschalige woonvorm is domotica aanwezig. Domotica is een individueel reguleerbare set van elektronische hulpmiddelen die zowel de zelfstandigheid en de veiligheid als ook het comfort van een cliënt ten goede
Wanneer het voor de veiligheid van een cliënt noodzakelijk is om domotica in te stellen, zal dit na bespreking met de cliënt en zijn contactpersoon worden gedaan.
Om kleinschalig wonen ook echt te ervaren als het zo thuis mogelijk wonen, met alle privacy die daarbij hoort, dient de woning over soortgelijke faciliteiten als thuis te beschikken. Dat begint al met de voordeur. Iedere woning binnen het kleinschalig wonen beschikt over een eigen voordeur waar bezoekers dienen te bellen om binnengelaten te worden. In de woning bevindt zich voor iedere cliënt een eigen zitslaapkamer die door zorggroep Maas & Waal gestoffeerd wordt en voorzien van een bed en een kast. Iedere woning beschikt over een ruime woonkamer met een zitje, een eettafel en een keuken waar de medewerker samen met cliënten dagelijks het eten klaarmaakt. Ook bevinden zich hier de wasmachine en droger voor het doen van de was.
Familie en vrijwilligers
Uit & thuis
De betrokkenheid en inzet van familieleden binnen het kleinschalig wonen is van bijzonder groot belang. De aanwezigheid van familieleden draagt voor cliënten bij aan het ervaren van een vertrouwde omgeving. Net als vroeger samen een kopje koffie drinken om de dingen van de dag door te nemen of een wandelingetje maken in de buurt. Daarnaast is er ook een meer praktische reden: familieleden kunnen cliënten helpen bij allerhande activiteiten. Of het nu gaat om het doen van de was, het bezoeken van een kerkdienst of de begeleiding van een uitstapje. Zorggroep Maas & Waal verkeert in de gelukkige omstandigheid dat zij ook een beroep kan doen op een groot aantal vrijwilligers. Ruim 450 vrouwen en mannen zijn binnen de Zorggroep actief in de ondersteuning op allerlei gebieden met uitzondering van de zorg. Voor cliënten draagt dat bij aan een gevoel van welzijn en gezelligheid.
De kleinschalige woonvormen van zorggroep Maas & Waal zijn gelegen op loopafstand van de dorpskern. Daarmee komen alledaagse activiteiten als een boodschapje doen, het naar de kerk gaan of een familiebezoek binnen het bereik van de meeste cliënten. Nog dichter bij huis kunnen cliënten en hun contactpersonen gebruikmaken van de collectieve faciliteiten van de Zorggroep. In de directe omgeving van kleinschalige woonvormen zijn er mogelijkheden om een restaurant te bezoeken. In sommige locaties betreft dit een restaurant van zorggroep Maas & Waal zelf dat zowel cliënten van de Zorggroep als mensen van buitenaf verwelkomt. Ook zijn er ruimtes waar activiteiten in het kader van recreatieve ontspanning worden georganiseerd.
Net als vroeger samen een kopje koffie drinken om de dingen van de dag door te nemen 6
7
Werken in een kleinschalige woonvorm Met de omslag van het medische model naar kleinschalig wonen, verandert meer dan alleen de leefomgeving van cliënten. Ook de rol en verantwoordelijkheden van medewerkers worden anders ingevuld. Niet langer richt de medewerker zich hoofdzakelijk op taken die met de verzorging van cliënten samenhangen. Wonen en welzijn is waar het accent van de werkzaamheden op komt te liggen. Daarom gaat de medewerker uit van de individuele beleving van cliënten, van hun persoonlijke voorkeur en leefstijl, en wordt de dagindeling daarop aangepast. Het op vaste tijden uitvoeren van dezelfde taken behoort daarmee tot het verleden. Net als het dragen van een uniform. Aangezien de medewerker ook deel uitmaakt van het huishouden, is zij/hij niet herkenbaar aan een witte broek en tuniek. Gewone kleding past beter bij een zo thuis mogelijke benadering.
vraagt om een zelfstandige houding van haar/hem en het kunnen omgaan met verantwoordelijkheden. Medewerkers die komen te werken binnen de kleinschalige woonvormen krijgen dan ook bijscholing over onderwerpen als zelfstandig werken in een klein team, de verantwoordelijkheden van vraaggericht werken en het zelfstandig beheren van het gemeenschappelijke huishoudbudget voor de kleinschalige woonvorm.
Medische en paramedische ondersteuning In een omgeving waar de nadruk ligt op wonen en welzijn, ligt het voor de hand dat medici en paramedici een ondersteunende functie vervullen. Thuis is dat immers niet anders. Artsen, fysio- en ergotherapeuten, logopedisten en andere specialisten op het gebied van (para)medische problemen komen langs wanneer zich een medisch georiënteerde vraag aandient. Zo is het ook binnen een kleinschalige woonvorm. Kennis en expertise op het gebied van complexe zorgvragen bij ouderen zijn binnen de organisatie van zorggroep Maas & Waal aanwezig, en zullen waar nodig worden ingeschakeld. Het wegvallen van het structureel visite lopen door verpleeghuisartsen en therapeuten zoals dat binnen de klassieke verpleeghuis situatie bestond, zorgt voor ruimte en aandacht voor (para)medische problematiek die ook daadwerkelijk aandacht behoeft.
Bijscholing Vanuit het idee dat een vertrouwd gezicht bijdraagt aan een gevoel van geborgenheid, streeft zorggroep Maas & Waal per kleinschalige woonvorm naar een vast team van medewerkers. Binnen de woning is altijd één professionele kracht aanwezig, die per dag drie uur ondersteuning krijgt van een zogenoemde medewerker Wonen. Daarmee is er meer ruimte voor de individuele begeleiding van cliënten dan in de klassieke verpleegsituatie. Ook betekent het dat de medewerker een groot deel van de dag alleen binnen de woning werkzaam is. Dat
De voordelen van kleinschalig wonen Het wonen in een kleinschalige woonvorm kent allerlei voordelen. Vele daarvan zijn in de voorgaande hoofdstukken al naar voren gekomen, zoals het vertrouwde gevoel dat van kleinschalig wonen uitgaat en de herkenning die de huiselijke activiteiten bij cliënten oproepen. De menselijke maat die is teruggebracht in deze woonvorm is een ander belangrijk voordeel. Een huishouden dat bestaat uit zes personen biedt voldoende aanknopingspunten voor een zo normaal mogelijk, gezinsvergelijkend leven.
gemeenschappelijke woonkeuken, ook een positieve invloed hebben. Cliënten zijn vitaler en eten beter. Het draaien van gehaktballetjes of de geur van bloemkool leidt tot zin in eten.
Afwisseling Voor medewerkers biedt de kleinschalige woonomgeving de ruimte om cliënten persoonlijker te benaderen. Daardoor is er meer ruimte om in te gaan op individuele wensen en voorkeuren. Omdat je als medewerker het grootste deel van de dag alleen werkzaam bent, vergt het werken binnen deze woonvorm wel een zelfstandige aanpak en spreekt het ook de eigen verantwoordelijkheid aan. Voor wie dat zoekt, is werken in een kleinschalige woonvorm een uitdagende baan waar de afwisseling opvallend veel overeenkomsten vertoont met het dagelijkse leven thuis.
Zin in eten Vanzelfsprekend draagt de nieuwe, moderne huisvesting ook bij aan de positieve waardering. De eigen zitslaapkamer biedt cliënten de mogelijkheid om privacy op te zoeken wanneer zij daar behoefte aan hebben. Daar staat tegenover dat het meedoen met de dagelijks terugkerende activiteiten als koken en afwassen in de
Het draaien van gehaktballetjes of de geur van bloemkool verleidt tot eten 8
9
Meer informatie? Wilt u meer weten over kleinschalig wonen binnen zorggroep Maas & Waal of bent u geïnteresseerd in de andere dienstverlening zoals Zorg thuis of Wonen in een zorgappartement? Dan kunt u contact opnemen met de zorgbemiddelaars van de Zorggroep. Zij zijn te bereiken via de recepties van onderstaande locaties.
Zorgcentrum Huize Henricus Nieuw Hollenhof 50 6659 CR Wamel Telefoon (0487) 50 13 41
Zorgcentrum Overmars Leegstraat 4a 6645 BC Winssen Telefoon (0487) 52 95 55
Verpleeghuis St. Elisabeth Beatrixstraat 20 6658 EK Beneden-Leeuwen Telefoon (0487) 59 96 00
Verpleeghuis Waelwick Schoolpad 1 6644 CP Ewijk Telefoon (0487) 50 96 66
Zorgcentrum De Hey-Acker Rozenstraat 37 6658 WT Beneden-Leeuwen Telefoon (0487) 59 18 94
Zorgcentrum Alde Steeg Bongerdstraat 1 6641 BG Beuningen Telefoon (024) 348 83 99
Zorgcentrum De Kasteelhof Kasteelhof 50 6651 VB Druten Telefoon (0487) 58 14 59
Verpleegunit De Hulsen Nieuwe Dukenburgseweg 15 6534 AD Nijmegen Telefoon (024) 890 84 44
10
