Mentale begeleiding Mentale begeleiding bij geblesseerde sporters jg p
Eveline Folkerts Sportpsycholoog VSPN® & Gezondheidszorgpsycholoog (BIG) www evelinefolkerts nl www.evelinefolkerts.nl
Wie ben ik? Wie ben ik? • Sportpsycholoog VSPN® & Gezondheidszorgpsycholoog (BIG) • Sinds 2005 praktijk in Rotterdam Begeleiding van sporters, coaches, teams, dansers • Begeleiding van sporters, coaches, teams, dansers • Tennis, hockey, voetbal, volleybal,schaatsen, wielrennen basketbal baseball zwemmen etc wielrennen, basketbal, baseball, zwemmen, etc. • Ex‐toptennisser • Lid VSPN, NIP, VGCT
Inhoud Wat doet een sportpsycholoog? Preventie sportblessures Wat doet een blessure psychisch met een sporter? Hoe signaleer ik een depressie? Hoe signaleer ik een depressie? Psychologische vaardigheden bij herstel en de rol van de f siotherape t de fysiotherapeut • Wanneer doorverwijzen? • • • • •
Wat doet een sportpsycholoog? Wat doet een sportpsycholoog?
Mentale training Mentale training Mentale training is het systematisch aanleren van psychologische vaardigheden met als doel het verbeteren van sportprestaties. • • • • • • •
Doelen stellen Ontspanning en Activatie Visualiseren (Imagery) Aandachtssturing Gedachten –emotiecontrole Vergroten van het zelfvertrouwen Wedstrijdvoorbereiding
Wanneer naar een sportpsycholoog? Wanneer naar een sportpsycholoog? • • • • • • • • • • • • • • •
Om belangrijke mentale vaardigheden te leren en te verbeteren Als je merkt dat prestaties in trainingen veel beter zijn dan in wedstrijden Als je last hebt van faalangst Als je beter wil leren omgaan met wedstrijdspanning Als je beter wil leren omgaan met wedstrijdspanning Als je je zelfvertrouwen wil verbeteren Als je effectief doelen wil stellen Als je merkt moeite te hebben met afleidingen en tegenslagen Als je problemen hebt met je motivatie Als je beter gebruik wil maken van emoties in jouw sport Als je last hebt van een negatief zelfbeeld Leren omgaan met blessures Leren omgaan met blessures Als er sprake is van overtraining Als het team niet goed functioneert Communicatieproblemen Teambuilding
Preventie sportblessures Preventie sportblessures SSporters die mentaal sterk zijn zullen minder snel blessures t di t l t k ij ll i d l bl krijgen omdat ze over betere coping beschikken: ‐ Zij zijn minder sneller afgeleid en zullen dus minder snel Zij zijn minder sneller afgeleid en zullen dus minder snel foute beslissingen maken of te laat reageren ‐ Ervaren minder voortdurende spanning in de spieren en h bb hebben minder last van coördinatieverlies i d l ö di i li Onderzoek van Davis (1991) toonde al aan dat Onderzoek van Davis (1991) toonde al aan dat progressieve relaxation en imagery training zwemblessures met 52 procent en voetbal blessures met 33 procent met 52 procent en voetbal blessures met 33 procent verminderd
Signalen van stress Signalen van stress G d Gedragsmatig i
Fysiek i k
Psychisch hi h
Slaapproblemen
Ziek voelen/zijn
Negatieve zelfspraak
Gebrek aan focus Gebrek aan focus
Koude/ zweet handen Koude/ zweet handen
Negatieve Negatieve gedachten/beelden
Beter presteren in trainingen dan in wedstrijd trainingen dan in wedstrijd
Hoofdpijn/buikpijn/hartste ken
Concentratieproblemen
verslaving
Toename spierspanning
Onzeker/angstig
Isoleren/afzonderen
Veranderde eetlust
Somber voelen
besluiteloosheid
vermoeidheid
Snel geirriteerd
Psychische belasting en klachten van een sporter tijdens een blessure Betekenis blessure: groot deel van je leven waar B t k i bl td l j l je jezelf mee heb geïdentificeerd valt weg! ‐> zelfwaardering > zelfwaardering ‐> self‐efficacy (competent en effectief) ‐> sociale rol > sociale rol ‐> gevoelens van verlies en rouw ontstaan ‐> fysieke toestand (pijn fysieke beperkingen) ‐> fysieke toestand (pijn, fysieke beperkingen) De manier waarop je reageert op een blessure De manier waarop je reageert op een blessure bepaalt ook hoe snel je herstelt!
Psychological distress checklist (Taylor & Taylor) 1
10
Blessure niet accepteren Blessure niet accepteren Ontkennen van de ernst of bestaan van de blessure Depressief Angst Boosheid Geen verantwoordelijkheid nemen voor rehabilitatie proces Verminderde inzet bij rehabilitatie proces Afspraken niet nakomen Te veel te hard te snel willen gaan in rehabilitatie Te veel, te hard, te snel willen gaan in rehabilitatie Geen goede samenwerking
11
Onderhandelen over behandeling en de tijd uit competitie
12
N Negatieve uitspraken over blessure en rehabilitatieproces i i k bl h bili i
13
Slechte focus en intensiteit in fysieke training sessies
14
Onverklaarbare pijnklachten
15
Interfererende gedragingen buiten de rehabilitatie sessies (bijv. geblesseerde lichaamsdeel overbelasten) stemmingswisselingen
2 3 4 5 6 7 8 9
16
Psychische belasting en klachten van een sporter tijdens een blessure 5 fasen van rouw volgens Kubler‐Ross: 1. Ontkenning 2. Protest (boosheid) 3. Onderhandelen en vechten 4 Depressie 4. 5. Aanvaarding
Depressieve klachten en symptomen Depressieve klachten en symptomen Stel de volgende specifieke vragen: Stel de volgende specifieke vragen ‐ Op een schaal van 0‐10 hoe gelukkig heeft u zich in de afgelopen 2 weken gevoeld? ‐ Kunt u nog ergens van genieten? Kunt u nog ergens van genieten? ‐ Slaapt u slecht of juist erg veel? Zo ja, is dat (bijna) dagelijks? ‐ Voelt u zich lusteloos of vermoeid? Zo ja, voelt u zich elke dag zo? ‐ Heeft u moeite zich te concentreren? f h ? ‐ Kunt u moeilijk beslissingen nemen? ‐ Voelt u zich waardeloos of schuldig? ‐ Is er sprake van duidelijk gewichtsverlies of gewichtstoename? ‐ Bent u rustelozer in uw doen en laten of juist trager dan voorheen? Merken anderen dat ook op? ‐ Heeft u gedachten aan de dood of denkt u wel eens aan suïcide? ‐ Check dag/nachtritme / g/ ‐ Check alcohol/drugs/eten om niet te voelen
Psychologische vaardigheden bij herstel SSneller herstel door: ll h t l d • Psycho‐educatie over oorzaak blessure, inhoud en duur behandeling • Accepteren dat je blessure hebt • Positieve coping: hard werken, luisteren naar adviezen, Positieve coping: hard werken, luisteren naar adviezen, positieve zelfspraak, grenzen accepteren • Nieuwe doelen stellen gericht op herstel i.p.v. prestatie • Visualisatie van positieve uitkomst, voorbereiden training • Sociale steun S i l • Positieve zelfspaak
Wat kan de fysiotherapeut doen? Wat kan de fysiotherapeut doen? Positief communiceren P iti f i Psycho‐educatie geven Hoop geven Hoop geven Self‐efficacy aanmoedigen Omzetten negatieve gedachten (CGT) Omzetten negatieve gedachten (CGT) Team & coach betrekken bij herstel (work out p g programma doen in gymzaal i.p.v. thuis) gy p ) • Realistische doelen stellen en duidelijke instructies geven • Visualiseren als voorbereiding op de training • Werken aan positieve zelfspraak • • • • • •
Nieuwe doelen stellen If you don’t know where you are going, how can you expect to get there
• R Resultaatdoelen versus proces/taakgerichte doelen lt td l /t k i ht d l • Korte termijn, middellange termijn en lange termijn • Sportdoelen en levensdoelen Sportdoelen en levensdoelen SMART Specifiek Meetbaar Aantrekkelijk Realistisch Tijd b d Tijdsgebonden En ALTIJD POSITIEF GEFORMULEERD!!!
Tips bij doelen stellen Tips bij doelen stellen • St Stel taakgerichte doelen i.p.v. resultaatdoelen l t k i ht d l i lt td l • Stel specifieke, haalbare doelen die goed meetbaar zijn en zorg voor duidelijke en regelmatige feedback en zorg voor duidelijke en regelmatige feedback. • Bespreek met je cliënten zij willen bereiken en wat je verwacht van hun mindset/attitude • Succes is niet hetzelfde als winnen en verliezen is niet hetzelfde als falen! • Stel na afloop 3 vragen: 1) Noem een specifiek positief punt 2) N 2) Noem een punt dat je wil verbeteren d j il b 3) Wat gaf je plezier of voldoening?
Aandachtscirkels van Eberspächer Aandachtscirkels van Eberspächer
Verbeelding What you see is what you get
Verbeelding (visualisatie) is de voorstelling van b ldi ( i li i ) i d lli de werkelijkheid in je hoofd. Visualisatie kan j j bestaan uit beelden, geluid, gevoel, geur en smaak Met verbeeldingsoefeningen oefen je smaak. Met verbeeldingsoefeningen oefen je een taak (sportbeweging) zonder dat je de beweging daadwerkelijk uitvoert, met de bedoeling de beweging zo goed mogelijk uit te bedoeling de beweging zo goed mogelijk uit te voeren.
Verbeelding Opdracht 1: Denk NIET aan een banaan
Verbeeldingskracht
Verbeeldingskracht is sterker dan wilskracht!
Oefening Verbeelding Oefening Verbeelding Vrijwilliger?
Healing Imagery • • • •
Na ontspanning, op een rustige plek Gebruik zoveel mogelijk zintuigen Gebruik zoveel mogelijk zintuigen Zie wat je wilt zien (controle) Intern/extern perspectief
Gedachtecontrole & Zelfspraak Gedachtecontrole & Zelfspraak ‘Whether you think you can, or think you can’t, you are right’ Er is een directe relatie tussen zelfvertrouwen en succes. De zelfspraak en verbeelding van een sporter met zelfvertrouwen zijn consistent positief en enthousiast. Sporters kunnen leren om met gebruik van zelfspraak het vertrouwen op te bouwen en het leren en uitvoeren van b bewegingen i te vergemakkelijken. kk lijk Positieve zelfspraak en visualisatie van positieve uitkomst van revalidatie zorgt voor sneller herstel!
Zelfspraak 1 Zelfspraak 1 ‘Whether you think you can, or think you can’t, you are right’
1) ZZelfspraak om irrationele gedachten te lf k i ti l d ht t veranderen ‐Rampdenken; Rampdenken; Ik zal nooit meer in staat zijn om te spelen Ik zal nooit meer in staat zijn om te spelen Ik zal nooit meer mijn oude niveau halen ‐Negatief denken; Omdat ik nu geblesseerd ben, zal de coach mij niet meer willen ‐Generaliseren; Nu ik een schouderblessure heb zal ook wel mijn conditie achteruit gaan ‐Onredelijke Onredelijke eisen; Ik moet direct herstellen anders is het verschrikkelijk eisen; Ik moet direct herstellen anders is het verschrikkelijk ‐Selectief waarnemen; Ik heb ook altijd pech ‐Lage frustratie tolerantie: Ik kan dit niet volhouden, Ik kan hier niet tegen ‐Emotioneel Emotioneel redeneren: Ik heb het gevoel dat dit nooit gaat lukken, dus lukt redeneren: Ik heb het gevoel dat dit nooit gaat lukken, dus lukt het niet ‐Personalisatie: Mijn coach zal wel vinden dat ik niet hard genoeg mijn best doe
Zelfspraak 2 Zelfspraak 2 2) Zelfspraak in combinatie met verbeelding Kan goed gebruikt worden voor het aanleren en verfijnen van technieken in een sport. Vb: Zorg dat je je arm strekt en dan vol doorhalen
Zelfspraak 3 Zelfspraak 3 3) Zelfspraak om de aandachtsgerichtheid te verbeteren ‘Ik weet dat mijn ouders op de tribune zitten, maar ik let op mijn tegenstander en de bal
Zelfvertrouwen 3 voorwaarden om zelfvertrouwen te versterken: 1) Begrijpen van de relatie tussen jouw gedachten, gevoelens en de uitvoering d h l d i i (gedrag) 2) Eerlijk en zelf‐bewust zijn 3) Jouw prestaties uitleggen op een J t ti itl optimistische manier
Gedachtecontrole Gebeurtenis: Op weg naar consult bij de fysiotherapeut G b t i O lt bij d f i th t Gedachte: Zal ik ooit nog wel herstellen? Ik kom nooit meer terug op mijn oude niveau Ik heb ook altijd pech. Dit is de zoveelste blessure al Het heeft ook allemaal geen zin meer. Ik ben niet goed genoeg Gevoel: Angst, onzeker, verdriet, frustratie Gevoel: Angst, onzeker, verdriet, frustratie Gedrag: terugtrekken, stoppen met work out schema, alcohol gaan gebruiken Nieuwe gedachte: Ik heb controle over mijn herstel als ik maar hard werk Nieuwe gedachte: Ik heb controle over mijn herstel als ik maar hard werk Ik kan beter worden na mijn blessure Nieuw gevoel: Rust, zelfvertrouwen Nieuw gedrag: Hard werken aan herstel, luisteren naar de fysio en rehabilitatie programma volgen
Wanneer doorverwijzen? Wanneer doorverwijzen? • Bij angst ‐ en depressieve klachten, PTSS gp klachten, verslavingsproblematiek, eetproblematiek • Bij terugkerende problematiek Bij terugkerende problematiek • Bij vastlopende destructieve gedragingen • Als je je niet competent genoeg voelt om de sporter alleen te begeleiden sporter alleen te begeleiden ‐> multidisciplinair werken
Vragen? Praktijk voor Sportpsychologie Eveline Folkerts k k h l l lk Borchsatelaan 116 3055 ZM Rotterdam 3055 ZM Rotterdam T: 06‐43902951 E:
[email protected] www.evelinefolkerts.nl
