Bibliotheken Noordoost Fryslân
Noordoost Fryslân
Inhoudsopgave Samenvatting4 I n lei ding8 1. Aanleiding is bezuiniging�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 8 2. Intentie van de wethouders is een regionale aanpak���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 8 3. Terug naar het verleden of vooruit naar de toekomst �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 8 4. Delen van vestigingen
�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
8
Toekomst visi e9 5. Toekomstvisie ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 9 6. Heeft de bibliotheek nog toekomst ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 9 7. Toekomst vraagt samenwerking en samenhang����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 10 8. Drie lijnen voor de toekomstbestendige bibliotheek ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 10 9. E-books ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 13 10. Informatieovervloed en mediawijsheid ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 15 11. Lees- en taalvaardigheid ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 15 12. Synergie ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 16
Financi ën17 13. Structuur van de volgende hoofdstukken���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 17 14. Meerjarenbeleid en convenant ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 17 15. Regionale bekostiging = organisatiebrede bekostiging ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 17 16. Gelijke behandeling van de burger ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������18 17. Standaard en maatwerk zijn mogelijk ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������18 18. Afstemming van beleid vraagt afstemming van middelen
���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
19
19. Bezuinigingsplannen per gemeente, provincie en rijk��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 19 20. Huidige begroting ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 21
Slu iten van vestigingen
23
21. Beperking van openingsuren levert niets op ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 23 22. Gedwongen ontslag van medewerkers vermijden����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 23 23. Effecten van sluiting op andere vestigingen ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 25 24. Financiële effecten van sluiting op afschrijving en onroerend goed��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 26 25. Effecten van sluiting op leden��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 27
Sprei dingspl an29 26. Algemene overwegingen en uitgangspunten ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 29 27. Beschrijving van de vestigingen �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 31 28. Ledenaantallen en reisafstanden tussen de vestigingen ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 37 29. Scenario’s en stappenplan ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������38 30. Slot������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������43
3
S a m e n vat t in g Taal en informatievaardigheden zijn essentiële
aanpak vanuit de coöperatie gedachte in
Fysieke bibliotheek
Piramide, Kinderjury, Leesvirus en kent feestelijke
voorwaarden om deel te kunnen nemen aan de
Noordoost Fryslân. De gemeente Ferwerderadiel
In de keuze tussen spreiding en kwaliteit van
programma’s als de Nationale Voorleesdagen,
maatschappij.
sluit hier bij aan.
bibliotheken kiest de klant steeds vaker voor een
Tomke en de Kinderboekenweek. De bibliotheek
hogere kwaliteit. Men is bereid daar verder voor
ondersteunt meertalig onderwijs. In de regio
Missie
Door een regionale aanpak, door afstemming
te reizen. Ruim 20 % van de bibliotheekleden uit
Noordoost heeft de bibliotheek eind 2011
De bibliotheek stelt burgers in staat zich te
van beleid en een efficiënte bundeling van alle
Feanwâlden, Hallum en Kollumerzwaag is nu al
steunpunten op 87 locaties ingericht. Waar
ontwikkelen tot geletterde en mediawijze burgers
inkomsten en uitgaven geven de 5 gemeenten
lid in een bibliotheek buiten het eigen dorp. De
bibliotheken worden gesloten zal een alternatief
door lezen, leren en informeren makkelijker,
stichting BNOF de opdracht om iedere inwoner
keuze voor de toekomst is dan dat bibliotheken
voor de jeugd tot en met de basisschool worden
leuker en toegankelijk te maken voor de
tegen dezelfde kosten en voorwaarden dezelfde
in de kernen met een regiofunctie worden
ingericht. Het aantal steunpunten zal eind
samenleving in Noordoost Fryslân.
dienstverlening te bieden. Concreet houdt dat in
verbeterd en bibliotheken in kernen zonder
2014 de 100 naderen. Leidsters en onderwijzers
dat iedere gemeente eenzelfde subsidiebedrag
regiofunctie worden gesloten. Met minder, maar
begeleiden de kinderen. Hiermee spelen we
Visie
per inwoner beschikbaar stelt aan BNOF. BNOF
kwalitatief goede bibliotheken wordt het risico
actief in op leesbevordering en taalontwikkeling.
De bibliotheek is een dynamisch en inspirerend
zet de middelen optimaal in. Ze doet dat op
op ledenverlies als gevolg van de sluiting beperkt.
Belangrijke doelstellingen in gemeentelijk beleid.
kenniscentrum voor persoonlijke ontwikkeling,
basis van een door de gemeenten goedgekeurd
Bovendien neemt de tevredenheid van de
Het Voortgezet Onderwijs krijgt tegen kostprijs
ontspanning en leesplezier, mediawijsheid
beleidsplan en een meerjarenconvenant, zonder
inwoners die al lid zijn toe en da is gunstig voor
alternatieven aangeboden.
en leesbevordering. De bibliotheek is de
rekening te houden met gemeentegrenzen.
ledenbehoud.
betrouwbare en eigentijdse gids/raadgever
Gemeenteraden zullen ondanks de efficiencyslag
Met minder bibliotheken wordt het gebruik
Digitale bibliotheek
voor en in samenwerking met alle burgers
eensgezind een keuze moeten maken tussen
ook bepaald door de mate van mobiliteit van
Bibliotheken spelen snel in op ontwikkelingen.
en organisaties in Noordoost Fryslân. Zij is
kwaliteit, spreiding en geld. Bezuinigen betekent
de inwoners. De jeugd van 0 – 12 jaar is voor
Of het nu om lp’s, cd’s, video, cd-rom, blue-ray,
een belangrijke speler op het gebied van
dat sluiting van vestigingen niet te vermijden
vervoer afhankelijk van hun ouders. Daarom
luisterboeken, daisy-roms, internet, databanken
sociale cohesie. Juist in onze huidige complexe
is. Sluiting van vestigingen zal ook het geval zijn
wordt voor hen de bibliotheek maximaal dichtbij
of e-books gaat: de bibliotheek omarmt iedere
informatiemaatschappij groeit de behoefte aan
als gemeenten ieder voor zich keuzes maken,
aangeboden in peuterspeelzalen en scholen in
kans om waardevolle literatuur en informatie
een onafhankelijk instituut dat mensen helpt bij
maar dan zal het efficiencyvoordeel verloren
het eigen dorp. Het staat kinderen uiteraard
uit het enorme aanbod te selecteren en voor
de selectie van betrouwbare en betekenisvolle
raken. Bovendien zullen gebruikers, in het geval
vrij om ook van openbare bibliotheken gebruik
een breed publiek beschikbaar te stellen.
informatie. De openbare bibliotheek biedt alle
van sluiting van een vestiging, zich verplaatsen,
te maken. Voor leerlingen in het voortgezet
De verwachtingen rond e-books, en de
burgers vrije toegang tot informatie, kennis en
samen met de werkzaamheden en kosten die
onderwijs is er meestal een bibliotheek in de kern
mogelijkheden om hierdoor te bezuinigingen,
cultuur zodat zij zich bewust, kritisch en actief
daar aan verbonden zijn. Het probleem wordt
waar de school wordt bezocht. Tenslotte is er voor
zijn te hooggespannen. Het zal zeker nog 10
kunnen bewegen in de maatschappij.
dan afgewenteld op een andere vestiging of
wie dat nodig heeft een bezorgdienst aan huis.
jaar duren voor het e-book een penetratiegraad
De bibliotheek is meer dan een baken in
buurgemeente.
Educatieve bibliotheek
halen. De gebruikersgroepen van e-books en
toegenomen taalachterstanden en laag
Toekomst
BNOF ontwikkelt in samenwerking met
bibliotheek komen in het geheel niet overeen.
geletterdheid, ontwikkelt de bibliotheek zich
De bibliotheek is veel meer dan de zichtbare
professionele partners een krachtige doorgaande
De gebruikersgroepen van e-books zijn vooral
steeds meer tot het kenniscentrum voor lezen en
fysieke openbare gebouwen. BNOF onderscheidt
leeslijn voor de jeugd van 0 – 18 jaar. In 49
mannen in de leeftijd van 35 -45 jaar, hogere
literatuur.
3 lijnen in de dienstverlening: de fysieke, de
basisscholen in dorpen waar geen openbare
inkomens en hoger opgeleiden. De grote
educatieve en de digitale bibliotheek. In de
bibliotheek is, is nu al een schoolmediatheek
gebruikersgroepen van de bibliotheek zijn
Regionale aanpak en efficiency
toekomst treedt een verschuiving op van het
ingericht. Die schoolbiebs zijn een alternatief voor
geheel anders: jeugd, vrouwen, midden– en
De wens om tot een regionale aanpak te
gebruik van de fysieke bibliotheek naar de
de bibliobus. In 2011 zal in 38 peuterspeelzalen
lagere inkomensgroepen. Landelijk wordt over
komen vloeit voort uit het Sociaal Economisch
educatieve en de digitale bibliotheek. BNOF is al
een kleine uitleencollectie worden geplaatst.
de distributierechten onderhandeld met de
Masterplan ‘Netwerk Noordoost’ van de
op die situatie voorbereid. Op organisatieschaal is
Voor baby’s en hun ouders is Boekstart
uitgeverijen.
gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel,
een team Jeugd en school voor de educatieve lijn
geïntroduceerd. Consultatiebureaus schenken
Dongeradeel, Kollumerland c.a., Tytsjerksteradiel
en een team Marketing en communicatie voor de
met regelmaat aandacht aan taalontwikkeling
Internet is al 20 jaar beschikbaar. Het heeft vooral
en de provincie Fryslân. Het Masterplan bevat een
digitale lijn ingericht. Deze diensten worden nu al
en brengen hierbij de dienstverlening van de
de naslagwerken uit de markt verdrongen. Het
visie op de ontwikkeling van de regio tot 2030.
collectief gedeeld en betaald. De organisatie is er
bibliotheek onder de aandacht. De bibliotheek
boek en andere media en Internet bestaan naast
Het vormt het startpunt voor de gebiedsgerichte
klaar voor.
biedt leesprogramma’s aan als Boekenpret,
elkaar en vullen elkaar aan. De verwachting
de informatiezee. In een tijd van ontlezing,
4
van maximaal 40 % van de bevolking zal
5
voor de toekomst is dat er geen overheersend
modern winkelconcept. De educatieve lijn wordt
de vestigingen), Jeugd en school, Marketing en
medium in de markt zal zijn. De diverse media,
met deze sluitingen en nieuwbouw aanzienlijk
communicatie, Media en collecties, Automatisering
radio en tv, kranten en tijdschriften, zullen naast
versterkt. Collecties, vloeroppervlak en
en administratie. De leiding en coördinatie berust
elkaar blijven bestaan met ieder hun eigen
openingstijden in de bibliotheken in Buitenpost
bij de Overhead met een directeur en een adjunct
specifieke kwaliteiten. Dat betekent wel dat
en Dokkum worden aangepast om de leden uit
directeur met ondersteuning op het gebied van
er met dit brede aanbod sprake is van hogere
de regio op te vangen. Van deze aanpassingen
personeel en secretariaat.
kosten. Ook het gebruik wordt complexer.
profiteren ook de inwoners die al lid zijn in deze
Er wordt van de burger een hogere graad
bibliotheken. In Surhuisterveen vinden geen
De ontwikkeling van de 3 lijnen en de
van ‘mediawijsheid’ gevraagd om actief te
wijzigingen plaats.
doorontwikkeling van de organisatie biedt zowel kansen op besparingen als op versterking van
participeren in de maatschappij.
Resultaat
kwaliteit en maatschappelijke relevantie. Het
Digitale technieken zijn ook essentieel in de
De regio Noordoost Fryslân beschikt ultimo 2016
tempo waarin de lijnen worden ontwikkeld moet
marketing van diensten en producten. Door
over 4 bijdetijdse aansprekende vestigingen.
snel, maar beheerst zijn. Een concrete maatstaf
de enorme keuze in (vrije)tijdsbesteding is
De bibliotheken in Dokkum, Surhuisterveen
is dat ingrijpende veranderingen geen verlies
bibliotheekgebruik niet meer zo vanzelfsprekend
en Buitenpost zijn recent vernieuwd en in
aan bibliotheekgebruik oplevert. Daarom is
als in het verleden het geval was. De bibliotheek
De Westereen vindt nieuwbouw plaats. In de
tussentijdse evaluatie noodzaak. Het tempo en
moet zichtbaar zijn. Regelmatig (goedkoop
overige 80 dorpen zijn er honderd steunpunten
de mate waarin verschuivingen optreden wordt
digitaal) contact met de gebruikers is essentieel
in peuterspeelzalen en basisscholen voor de
bepaald door de gemeenteraden.
in het behoud en de werving van leden.
kinderen en onderwijsteams. De digitale lijn
Marketing is in toenemende mate belangrijk.
(content en communicatie en administratie)
Slot
Bijvoorbeeld in de communicatie rond het
wordt verder ontwikkeld. Landelijke diensten
Het ambitieuze doel van deze Regiovisie is de
sluiten van vestigingen en in het motiveren van
worden geïmplementeerd.
aansluiting tussen bibliotheek en maatschappij
het gebruik van alternatieven.
Met deze maatregelen wordt € 2,27 aan
te herijken, ruimte te maken voor vernieuwing
subsidie per inwoner bespaard. Dat is 10,4 %
en gelijktijdig een forse besparing te realiseren.
Spreidingsplan
van de subsidie en een bedrag van € 212.000.
Het plan biedt gemeenten, BNOF, maar vooral
De bezuinigingen waar de gemeenten en
Hierin zijn de extra kosten van de nieuwbouw
de inwoners van de gemeenten duidelijkheid en
vervolgens BNOF voor staat wordt van bedreiging
in De Westereen al meegenomen. Zonder de
zekerheid over de dienstverlening in de nabije
naar kans omgebogen. Individuele voornemens
nieuwbouw in De Westereen zou de besparing
toekomst en een visie op de verdere toekomst.
van gemeenten om vestigingen te sluiten
zelfs € 300.000 bedragen (14,7 % van de
Zonder visie en vernieuwing is er sprake van een
worden nu door het collectief van gemeenten tot
subsidies).
gestage achteruitgang. De besluitvorming over
een gemeenschappelijk gedragen spreidingsplan
de inhoud van deze notitie is bepalend voor de
gemaakt. Een scenario voor de beleidsperiode
Toetsing aan missie, visie en toekomst
toekomst van het bibliotheekwerk in Noordoost
2012 – 2016 ziet er als onderstaand uit. De
Het is aan de gemeenteraden om de inhoud van
Fryslân. De bezuinigingen en de keuzes die
gemeenteraden zijn echter verantwoordelijk
dit document te beoordelen. In de geschetste
gemaakt worden zijn een versneller in een
voor de daadwerkelijk te maken keuzes.
toekomst zal een substantiële verschuiving
positieve of een negatieve spiraal. De regionale
De vestigingen in Damwâld, Feanwâlden,
plaatsvinden van de fysieke naar de educatieve
aanpak, zoals BNOF die adviseert, biedt een
Hallum, Kollum en Kollumerzwaag worden
bibliotheek. De lijnen fysieke en educatieve
unieke kans om de noodzakelijke bezuinigingen
gesloten. Voor 0 -12 jarigen worden alternatieven
bibliotheek worden krachtig ondersteund door
van een bedreiging om te vormen tot een
gemaakt met kleine uitleencollecties in de
de digitale bibliotheek met digitale diensten en
hefboom waarmee de noodzakelijke vernieuwing
peuterspeelzalen en schoolmediatheken in de
producten en marketing. Hiermee wordt synergie
van het bibliotheekwerk wordt versneld.
basisscholen en desgewenst in het voortgezet
bereikt tussen de fysieke openbare bibliotheek, de
onderwijs. In Kollum wordt een nieuwe brede
educatieve bibliotheek en de digitale bibliotheek.
school (Kindcentrum) gerealiseerd met een
De 3 lijnen versterken elkaar.
De keuze is deep change or slow death.
moderne schoolmediatheek voor 0 – 12 jaar.
6
Het verouderde pand in De Westereen wordt
De 3 lijnen worden vorm en inhoud gegeven
vervangen door nieuwbouw van een openbare
door gespecialiseerde teams op regioniveau.
bibliotheek voor 0 – 99 jaar. Het is een onderdeel
Dat is op de schaal van BNOF. Er zijn teams
van een brede school en heringericht volgens een
rond Informatie en advies (de medewerkers in
7
I n l e i d in g
To e ko m st v isi e
1 1. Aanleiding is bezuiniging
Vanuit het perspectief van BNOF betekent
5 5. Toekomstvisie
Meedoen en meepraten in de maatschappij
De aanleiding tot dit document is de
regionaal: het organiseren van dienstverlening
Bezuinigen betekent aanpassen van je beleid.
betekent taalvaardig en geïnformeerd zijn.
noodzaak tot bezuiniging, doordat het Rijk de
voor de inwoners vanuit 1 ongedeelde organisatie,
Vanuit de noodzaak van de gemeente om
Welke hardware en infrastructuur er ook op
gemeenten fors kort op de bijdragen in het
zonder substructuren per gemeente.
te bezuinigen, vanuit de intentie om door
de markt verschijnt: computers, internet,
samenwerking de schade zoveel mogelijk te
zoekmachines, e-readers en I-pads: het heeft alleen
beperken, maar ook door de bezuinigingen te zien
gebruikswaarde als de gebruiker in staat is de
als een kans en als hefboom voor de bibliotheek
content te vinden en te hanteren.
gemeentefonds. Iedere gemeente maakt vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid plannen rond de bezuinigingen. De plannen van de gemeenten
33. Terug naar het verleden of vooruit
naar de toekomst
lopen uiteen van bezuiniging in percentages tot
In nauw overleg met beleidsambtenaren en
van de toekomst, is het belangrijk om eerst de
Een trend in maatschappij en bibliotheek is de
sluiting van vestigingen en de realisering varieert
portefeuillehouders is sinds 2004 kwaliteit
uitgangspunten in hoofdlijnen vast te stellen en
behoefte aan ondersteuning bij het analyseren
van 2012 tot 2014. Uitvoering van de individuele
gewonnen door, naast de reguliere taken van de
daarna de financiële gevolgen te beoordelen.
en duiden van (digitale) informatieovervloed en
plannen veroorzaakt wildgroei in de organisatie
overhead, ook andere taken te bundelen. BNOF
van het bibliotheekwerk in Noordoost Fryslân.
heeft organisatiebrede / regionale voorzieningen
66 Heeft de bibliotheek nog toekomst
willen enerzijds gemak/goedkoop en een lage prijs
gemaakt rond jeugd en school, marketing
Door digitale ontwikkelingen als internet
(internet, callcenter). Dat gaat meestal gepaard
2. 2 Intentie van de wethouders is een regionale aanpak
en communicatie, media inkoop en catalogi,
en e-books worden vragen gesteld bij de
met inleveren van kwaliteit. Anderzijds wil men
administratie en automatisering. Zelfs het
toegevoegde waarde in de toekomst van de
service/persoonlijk contact met veelal een hoger
Bibliotheken Noordoost Fryslân (BNOF) is het
telefoonverkeer is uit de vestigingen gehaald en
bibliotheek. Vooral in een tijd van bezuiniging
prijskaartje. Snel/goedkoop en een hoge kwaliteit/
resultaat van een fusie tussen 7 gemeentelijke
centraal georganiseerd. Via een verdeelsleutel
is de vraag legitiem of het nog zin heeft te
persoonlijk contact gaan doorgaans niet samen.
bibliotheekstichtingen in 2004. De
op basis van ledenaantallen per gemeente
investeren in de bibliotheek.
Een passende tussenweg voor de burger is de
subsidiehoogte en de doelgroepen op Ameland en
worden deze regionale kosten toegerekend
Schiermonnikoog zijn zo afwijkend dat met deze
aan de vestigingen/gemeenten. Het criterium
In de geschiedenis vanaf 1900 was er voor
De professionele bibliothecaris is
gemeenten aparte afspraken zijn gemaakt.
‘ledental’ is gekozen omdat het financieel het
de openbare bibliotheek vooral sprake van
informatiebemiddelaar. Hij bemiddelt tussen de
BNOF heeft in de afgelopen beleidsperiodes
dichtst bij de financiële werkelijkheid aansloot.
volksontwikkeling. Sinds de jaren 60 is sprake van
vraag van de burger en het virtuele en fysieke
bewezen dat door schaalvergroting en het
Dat is een defensieve keuze gebaseerd op
een wezenlijke rol in het goed functioneren van de
aanbod. De bemiddeling is zowel gericht op de
bundelen van krachten een hoger rendement
het verleden. Een offensieve keuze gericht op
democratie. In het beleidsplan voor de jaren 2009
inhoud als op vaardigheden. Individueel vindt de
valt te behalen. Mede vanwege deze positieve
regionale dienstverlening in de toekomst is een
– 2012 van BNOF staat: “De openbare bibliotheek
bemiddeling plaats in de bibliotheek, telefonisch
ervaring is de intentie van de portefeuillehouders
gemeentelijke subsidie per inwoner. BNOF heeft
biedt alle burgers vrije toegang tot informatie,
of via digitale wegen. Groepsgewijs door het
in de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel,
tijdens inspraakrondes in de gemeentes gepleit
kennis en cultuur zodat zij zich bewust, kritisch
ontwikkelen van de vaardigheden van de bewoner.
Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland
voor afstemming van de bezuinigingen met
en actief kunnen bewegen in de maatschappij.
Voor jeugd met programma’s mediawijsheid in
c.a. te onderzoeken of een regionale aanpak van
de bedoeling desintegratie van deze regionale
De bibliotheek vervult daarmee een unieke rol
het onderwijs, voor ouderen in samenwerking met
de bezuinigingen ook nu voordelen biedt ten
voorzieningen te voorkomen. Als samenwerking
in de samenleving en wil die rol in de toekomst
Seniorweb, voor de tussenliggende leeftijd door
opzichte van een individuele aanpak per gemeente.
in tijden van groei werkt dan zal het zeker ook in
nog verder versterken. Juist in onze huidige
cursussen in de bibliotheken.
Regionale aanpak vanuit het perspectief van
tijden van bezuiniging werken.
complexe informatiemaatschappij groeit immers
gesubsidieerde openbare bibliotheek.
de behoefte aan een onafhankelijk instituut dat
De bibliotheek is meer dan een baken in
Economisch Masterplan ‘Netwerk Noordoost’
44 Delen van vestigingen
mensen helpt bij de selectie van betrouwbare
de informatiezee. In een tijd van ontlezing,
van de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel,
De vraag is nu of het benutten van de
en betekenisvolle informatie. De bibliotheek wil
toegenomen taalachterstanden en
Dongeradeel, Kollumerland, Tytsjerksteradiel en de
schaalgrootte, door het op regionaal niveau
houvast bieden in de overvloed van informatie en
laaggeletterdheid, ontwikkelt de bibliotheek
provincie Fryslân. Het Masterplan bevat een visie
delen van taken, ook geldt voor het delen van
media-uitingen die mensen dagelijks overspoelt”.
zich steeds meer tot het kenniscentrum voor
op de ontwikkeling van de regio tot 2030. Het vormt
vestigingen. Een regionale aanpak maakt
Die doelstelling is nog steeds actueel en staat
lezen en literatuur. Het aantal uitleningen van
het startpunt voor de gebiedsgerichte aanpak
het mogelijk gemeentegrenzen overstijgend
ook in een Unesco manifest over de openbare
informatieve boeken is als gevolg van internet
vanuit de coöperatie gedachte in Noordoost Fryslân.
spreidingsbeleid te maken rond vestigingen. Dat
bibliotheek beschreven. Zowel in de landelijke
afgenomen, maar het aantal uitleningen van
Het plan vormt de opmaat voor nieuwe regionale
zou dan gelden voor zowel sluiting van vestigingen
politiek als ook in het economisch masterplan
romans en literatuur is juist toegenomen. Het
beleidskeuzes en investeringsprojecten in de harde
als voor vervangende nieuwbouw. De vraag is wat
speelt de openbare bibliotheek in de toekomstvisie
enorme succes van acties zoals ‘Nederland Leest’
en zachte infrastructuur van de regio. De gemeente
de effecten zijn op de kosten en de dienstverlening.
een wezenlijke rol in de kenniseconomie.
wijst erop dat de bibliotheek daarmee in een
Ferwerderadiel haakt hier bij aan.
Dit document geeft de antwoorden.
Bijvoorbeeld als partner van het onderwijs.
duidelijke behoefte voorziet.
de gemeenten vloeit ook voort uit het Sociaal
8
een behoefte aan persoonlijk contact. Mensen
9
Met meer dan 25 duizend leden (27 % van de
mate de toekomstmogelijkheden van BNOF.
BNOF onderscheidt in de vormgeving van de
goede openingstijden ook buiten kantooruren en met
bevolking) en 900.000 uitleningen per jaar in de
De plaatselijke bibliotheek concentreert
dienstverlening drie belangrijke product -
gekwalificeerd personeel. De locaties zullen centra
5 gemeenten is de bibliotheek nog altijd de meest
zijn energie steeds meer op de frontoffice.
marktcombinaties, die elk een eigen strategie
zijn waar de natuurlijke loop van het publiek al in zit
succesvolle culturele instelling in Noordoost
Ondersteunende activiteiten worden op een
vragen. Deze pmc’s zijn:
en de afstand geen drempel voor een bezoek vormt.
Fryslân. Circa 90 % van de basisschoolleerlingen
passende schaal georganiseerd. Dat varieert van
1. De fysieke bibliotheek
Een indicator is het daadwerkelijke gebruik zoals dat
maakt gebruik van de bibliotheek. In
de regio Noordoost tot landelijk. Het komt er
2. De educatieve bibliotheek
blijkt uit de administratie.
samenwerking met diverse organisaties slaagt
voor gemeenten en BNOF op aan alles uit de kast
3. De digitale bibliotheek
de bibliotheek er steeds beter in maatwerk per
te halen om tot voor de inwoners waardevolle
doelgroep tot stand te brengen. Ook slaagt de
resultaten te komen tegen de beste kwaliteit/
Een algemene lijn is dat er een verplaatsing van
Bibliotheken, veelal op provinciale of landelijke
bibliotheek er steeds beter in bij te dragen aan
prijs verhouding. Zo kunnen we de toekomst voor
dienstverlening plaats zal vinden van de fysieke
schaal, ontwikkelen In toenemende mate (digitale)
het realiseren van gemeentelijke doelstellingen.
een groot deel zelf bepalen.
naar de educatieve en digitale bibliotheek.
educatieve producten en diensten, die niet in de
De vraag is in welke mate en in welk tempo.
fysieke bibliotheek, maar in de cliëntomgeving
Voor BNOF is een belangrijke indicator dat er
worden aangeboden. BNOF organiseert deze diensten
geen stagnatie ontstaat in de instroom van
op organisatieschaal = regioschaal. De product-
Het accent in de toekomst van de bibliotheek zal liggen op het ondersteunen van gemeentelijke doelstellingen op het terrein van taalvaardigheid,
bibliotheek
mediawijsheid, kenniseconomie en dan in het
De bibliotheek is veel meer dan het fysieke
leden/gebruikers en er geen versnelling in de
marktcombinatie “educatieve bibliotheek” heeft
bijzonder voor jeugd. De diversiteit van de media,
gebouw zoals die door de gebruiker tijdens
uitstroom plaats vindt. Met andere woorden: de
volop groeikansen. De “spin in het web”-functie van
de hardware en de software/content maakt de
de openingsuren wordt ervaren. Buiten de
toegankelijkheid voor de gebruiker staat centraal.
de bibliotheek in het regionale en lokaal netwerk is
taak complexer. Het feit dat de grote diversiteit
openingsuren worden de bibliotheken benut
aan media altijd lange tijd naast elkaar bestaan
voor diverse activiteiten, klassenboeken en
8.1 Fysieke bibliotheek
zorgt ervoor dat het verzorgen van een passend
cursussen. Maar in toenemende mate vindt ook
In de keuze tussen kwaliteit of spreiding kiest
Het onderwijs is en blijft voor de bibliotheek
aanbod zeker niet goedkoper wordt.
buiten de gebouwen bibliotheekwerk plaats. Op
de klant voor een hogere kwaliteit en men is
de belangrijkste doelgroep. Daarom ligt de
dit moment verzorgt BNOF in 49 basisscholen
bereid daar verder voor te reizen. De bibliotheek
prioriteit bij voorschoolse educatie, basis- en
een mediatheek. Er is een uitgebreide website
wil daarbij de bereikbaarheid voor iedereen
voortgezet onderwijs. Voor stimulering van
gebouwd met een realtime catalogus van de
garanderen door rekening te houden met de
taal- en informatievaardigheden van de jeugd
De samenleving verandert in hoog tempo.
collectie, maar ook met toegang tot databanken
mobiliteit van de inwoners. Concreet wil dat
van 0 -18 jaar zoekt de bibliotheek de doelgroep
De bibliotheek bevindt zich middenin die
en een persoonlijke ingang waarop leden
zeggen:
op binnen in doelstelling verwante organisaties
samenleving en moet dus voortdurend mee
media kunnen bestellen en verlengen en hun
1. Minder, maar betere voor iedereen
zoals consultatiebureaus, peuterspeelzalen,
veranderen. Dat doet een enorm beroep op
persoonlijke profielen kunnen maken. Er is
het innovatieve vermogen van bibliotheken.
software beschikbaar voor ondersteuning
Vernieuwen is geen eindig proces. Continue
van WMO, CJG en voor aansluiting op de
de jeugd dagelijks komt: de peuterspeelzaal
de organisatie al stevig ingezet. Uren en middelen
inspelen op maatschappelijke veranderingen
elektronische leeromgeving van scholen. Al
en de scholen. De verwachting is dat In de
die voor deze taak beschikbaar waren in de lokale
vraagt om permanente innovatie.
die ontwikkelingen zijn in de afgelopen jaren
verdere toekomst alle voorzieningen voor
vestigingen zijn uit de vestigingen gehaald en
7 7. Toekomst vraagt samenwerking en
samenhang
10
88 Drie lijnen voor de toekomstbestendige
8.2 Educatieve bibliotheek
hierbij een belangrijke kritische succesfactor.
toegankelijke openbare bibliotheken 2. voorzieningen voor 0 – 18 jaar op de plek waar
kinderdagverblijven, primair onderwijs en voortgezet onderwijs. In de afgelopen jaren is dat proces in
binnen het reguliere budget gerealiseerd. BNOF
0 -12 jaar ondergebracht zijn bij 1 organisatie
gebundeld in één regionaal team Jeugd en school. Dat
Ondanks de schaalvergroting die in de afgelopen
wil voortbouwen op die ontwikkelingen om ook
in 1 gebouw. Dat betekent dat de fysieke
team wordt ondersteund door een team Marketing
jaren is bereikt, is geen enkele bibliotheek in
in de toekomst relevant voor de klant te blijven.
educatieve bibliotheek in de brede school/
en een team Media die eveneens op regioschaal
staat die innovatiekracht stand alone op te
De bezuinigingen vormen hierop een ernstige
Kindcentrum toekomst heeft.
werken. In de begroting worden deze teams
brengen. Naast bundeling van krachten en
bedreiging. Temeer omdat die gelijktijdig van
3. Levering op bestelling aan huis.
een heldere opdracht van de gemeenten en
3 overheden komen: Rijk (integratiesubsidie),
lokaal ondernemerschap is krachtenbundeling
provincie (bezuinigingen op Bibliotheekservice
De bibliotheek is in de toekomst op een beperkter
en de recent goedgekeurde subsidieaanvraag voor
op provinciaal en landelijk niveau dan ook
Fryslân, het facilitair bedrijf en kenniscentrum
aantal hoogwaardige locaties aanwezig met voor
collecties in 30 peuterspeelzalen zijn aansprekende
een vereiste. In een samenhangend netwerk
van de Fryske bibliotheken) en van gemeenten.
iedereen toegankelijke openbare gebouwen. De
voorbeelden. Dongeradeel heeft ervoor gekozen om
worden ideeën, kennis en middelen gebundeld
De omvang is dermate fors dat het een discussie
inzet wordt volledig geconcentreerd op de directe
ook in de 8 peuterspeelzalen in Dokkum collecties te
om tot een maximaal en betaalbaar resultaat
vraagt over de toekomst van de bibliotheek in
dienstverlening (fysieke front office). Backoffice
plaatsen. Eind 2011 biedt BNOF 9 bibliotheken en 87
te komen. Dat alles met het doel de positie van
de samenleving. De ambitie van BNOF is de
taken worden op passende schaal georganiseerd.
steunpunten ten behoeve van de taalontwikkeling
de bibliotheek in de lokale omgeving stevig en
bibliotheek in al zijn verschijningsvormen in te
Er wordt gebruik gemaakt van een landelijk
van 2 -12 jarigen in de 5 gemeenten in Noordoost
duurzaam te verankeren. Het beleid van rijk
zetten bij de ondersteuning van gemeenten,
ondersteunde winkelformule met aantrekkelijke
Fryslân. Deze twee educatieve projecten geven ook
en provincie en de landelijke en provinciale
onderwijs en andere kindgerelateerde
gebouwen, een verleidelijk gepresenteerde
aan dat er nog steeds een grote behoefte is aan
bibliotheekorganisaties bepalen in belangrijke
organisaties en individuele burgers.
collectie met actuele en veel gevraagde titels, met
papieren boeken.
‘Bovenlokale kosten’ genoemd. De ombouw van de bibliobus naar 49 mediatheken in de basisschool
11
Sluiting van vestigingen en het creëren van een
verbeteren en digitale producten te ontwikkelen.
aan de primaire vraag en moet vooral actueel
Schoolbieb.nl en Biebsearch. Sleutelwoorden
alternatief voor 0- 18 jarigen brengt verplaatsing
De VOB zorgt voor de content. De rol van BNOF
zijn en aantrekkelijk worden gepresenteerd. Voor
zijn: lokaal ondernemerschap; aansluiten bij
van bibliotheekwerk naar het onderwijs met zich
is profijt te trekken van de infrastructuur
de minder gevraagde en meer specialistische
lokale en regionale netwerken in combinatie
mee. Dat blijkt voor deze doelgroep goedkoper
en de digitale producten te implementeren
titels worden alle bibliotheken in Nederland
met “succesvolle” producten ontwikkeld in het
en doelgerichter dan het aanbieden van deze
in de dienstverlening en te vermarkten. Het
digitaal met elkaar verbonden in een landelijke
bibliotheeknetwerk.
dienstverlening in algemene vestigingen. Deze
implementeren en aanbieden in de huiskamer
catalogus. In combinatie met een goed
ombouw van openbare bibliotheken naar
is een ontwikkeling op zich. Digitale diensten
distributiesysteem haalt de klant alles (long-
BNOF heeft behoefte aan meer ondersteuning
doelgroepbibliotheken houdt in dat er een
worden ook aangeboden in spoor 1, de fysieke
tail) in huis wat hij wenst. Die strategie sluit
bij het ontwikkelen en implementeren van
verplaatsing van middelen plaats vindt van de
bibliotheek en in spoor 2, de educatieve
aan bij de winkelformules en retailprincipes,
(digitale) bibliotheekproducten en diensten in
fysieke naar de educatieve bibliotheek.
bibliotheek. Daar wordt de digitale bibliotheek
maar het vrij spelen van middelen dient ook
de cliëntomgeving. Dit vraagt specifieke kennis
ingezet als één van de producten.
om ruimte te maken voor deelname aan een
en vaardigheden. Daarom is de samenwerking
landelijke dienstverlening rond e-books. Een win-
met provinciale (Bibliotheekservice Fryslân)
8.3 Digitale bibliotheek Digitale ontwikkelingen zijn moeilijk
De ontwikkeling van digitale media laat zich
win situatie voor de sporen fysieke en digitale
en landelijke organisaties (VOB, SIOB) van
voorspelbaar, vragen veel innovatief vermogen
moeilijk voorspellen. Ervaringen met andere
bibliotheek. Deze ombuiging wordt nu bedreigd
groot belang. De belangrijkste taak van BNOF
en kennen een hoog risico. BNOF kiest ervoor
media als video en cd-rom leren dat andere
door bezuinigingen. Niet deelnemen is echter een
in de levenscyclus van digitale producten is
de digitale ontwikkelingen op landelijk en
opslagtechnieken van informatie het papier niet
nog grotere bedreiging.
a) het faciliteren van landelijke organisaties
provinciaal niveau te organiseren en lokaal in
vervangt. De toch al twintig jaren bestaande
de bibliotheken, aan het onderwijs en in de
en inmiddels ver ontwikkelde mogelijkheden
Een belangrijke toepassing van digitale
in de frontoffice: implementeren, vermarkten,
huiskamer aan te bieden.
van internet en het World Wide Web hebben
technieken is de communicatie met de klant. Die
monitoren en het leveren van informatie voor de
wel de naslagwerken vervangen en ook het
communicatie is essentieel in de ledenbinding
doorontwikkeling.
De landelijke stichting “Bibliotheek.nl” is in
aantal uitleningen aan informatieve materialen
en de ledenwerving. Door de enorme keuze in
opdracht van het ministerie verantwoordelijk
teruggedrongen, maar andere informatiedragers
(vrije) tijdsbesteding is bibliotheekbezoek niet
9 9 E-books
voor het ontwikkelen van ‘bibliotheek.nl’. Dat
zijn bepaald niet vervangen. Dat gaat ook op
meer zo vanzelfsprekend als in het verleden het
We gaan ervan uit dat de markt voor e-books
is de landelijke digitale infrastructuur van de
voor digitale tijdschriften en kranten, en ook voor
geval was. De bibliotheek moet zichtbaar zijn.
een groeimarkt is die aan het begin staat van
openbare bibliotheken. De VOB, de landelijke
massamedia als radio en tv. Voor de gebruiker
Regelmatig (digitaal) contact met de leden is
zijn ontwikkeling. De marktontwikkeling van
brancheverenging, is verantwoordelijk voor de
blijft zowel papier als digitale informatie, beeld
essentieel in het behoud van leden en in het
innovaties wordt vaak verkeerd ingeschat.
inkoop van de content. De kosten van de content
en geluid interessant. Dat is geen verdedigende
buiten de deuren van de fysieke bibliotheek
De adoptie verloopt meestal grillig en
worden dus opgebracht door de bibliotheken.
houding. Integendeel: de bibliotheek wil juist
onder de aandacht brengen van diensten en
ongestructureerd en de uitkomsten laten
De ambitie is om de digitale bibliotheek in de
inspelen op alle nieuwe vormen van taal en
producten. De snelle opkomst van de social media
zich moeilijk voorspellen. Na de fase waarin
komende jaren zodanig verder uit te bouwen,
informatie en heeft dat in de geschiedenis ook
betekent in de communicatie dat de bibliotheek
mensen nieuwe technologieën al dan niet
dat een toenemend aantal gebruikers op een
bewezen. Maar dat kost aanvankelijk meer in
deze media inzet in de marketingmix. Nog nooit
oppakken volgt een fase van de instituties,
eigentijdse manier gebruik kan maken van het
plaats van minder geld. Nieuwe opslagmedia
hebben zoveel generaties gelijktijdig naast elkaar
de wetten en de regelgeving. Deze volgt
aanbod aan informatie en diensten. Concreter:
betekent voor de bibliotheek en-en. De diversiteit
geleefd als nu en iedere doelgroep vraagt een
meestal de ontwikkelingen en hier gaan de
het toekomstperspectief is een gezamenlijke
aan klanten brengt mee dat de een papier
eigen benadering. Dat betekent vooral ook voor
veranderingen meestal het traagst. Op dit
professionele digitale bibliotheek. Deels ‘in plaats
wenst en de ander een luisterboek, een derde
de jongere generaties, die met de social media
moment is de landelijke bibliotheekkoepel
van’ en deels ter ondersteuning van de fysieke
een e-book en een vierde wil een documentaire
opgroeien, dat communicatie via deze kanalen
volop in onderhandeling met de uitgevers over
en educatieve bibliotheek. De bibliotheken
op dvd en dan bij voorkeur op blue-ray. En dan
vanzelfsprekend en voor de bibliotheek een
distributierechten. Het gerealiseerde aanbod
dragen op dit moment € 0,22 per inwoner bij
niet gescheiden van elkaar: de klant gebruikt de
must is. Marketing in de zin van presenteren
via bibliotheken is op dit moment nog te
aan de ontwikkeling van de landelijke digitale
media naast en door elkaar. Voor mensen met
van producten en relatiebeheer is onmisbaar
verwaarlozen.
bibliotheek. Diverse databanken, die niet vrij
een leeshandicap kennen we dan nog Grote Letter
in klantbinding en klantwerving. Dat vraagt
op internet raadpleegbaar zijn, zijn al exclusief
Boeken en daisy-roms en voor kinderen Makkelijk
menskracht en geld.
beschikbaar via de openbare bibliotheken.
lezen. Het naast elkaar bestaan van de diverse
De mogelijkheden en de kosten zullen in de
media betekent dus een kostenverhoging in
En dan zijn er ook nog andere, voor het publiek
andere innovaties ligt het voor de hand dat de
toekomst toenemen. Dit digitale spoor vraagt
plaats van een kostenverlaging.
niet als zodanig herkende, sectoren die we
eerste gebruikersgroepen vooral in de hogere
De huidige gebruikers van e-books zijn de early adapters. De grote massa volgt later. Net als bij
ondersteunen met digitale dienstverlening:
statusgroepen zijn te vinden: mannen, jongeren,
digitaliseringslag. De rol van BNOF is niet die van
BNOF wil financiële ruimte vrijmaken door in de
onderwijs, WMO, CJG, zorg. Hierbij maken we
hoger opgeleiden en hogere inkomens. Dat wordt
innovator. Het ministerie van WVC heeft initiatief
fysieke bibliotheek de omvang van de collectie
gebruik van elders in het landelijk netwerk
bevestigd door Nederlands marktonderzoek
genomen om de landelijke infrastructuur te
fysieke boeken te beperken. Deze collectie voldoet
ontwikkelde concepten. Voorbeelden zijn De Gids,
(Intomart GFK Costum Research april 2010).
van BNOF verder te gaan met de al ingezette
12
met klantinformatie en geld en b) uitvoeren
13
Vooral de leeftijdsgroepen 35 – 34 jaar (33 %) en
was dat in die meting slechts 0,6 %. Inmiddels
10 10 Informatieovervloed en mediawijsheid
Bibliotheken zijn specialist op het gebied van
hoger opgeleiden (29%) geven aan het aantrekkelijk
zullen door de introductie van de I-pad de
Internet is een zeer laagdrempelig, democratisch
media en mediagebruik. Hier ligt een kans voor
te vinden een boek als e-book te lezen. Onderzoek
percentages hoger liggen. De verkoop van de
medium. Iedereen kan er de rol van informatie
BNOF om samen met het onderwijs de landelijk
van Intomart van november 2010 toont aan dat
e-reader op basis van e-ink is hierdoor afgenomen.
leverancier aannemen. Dat heeft een voortdurend
ontwikkelde programma’s ter bevordering
de grote groep kopers zich tussen de 35 – 49 jaar
uitdijende overvloed aan informatie tot gevolg.
van mediawijsheid lokaal uit te voeren. Lessen
bevindt. Deze groep geeft aan ook nog papieren
Bibliotheken hebben nieuwe media altijd snel
Hoe meer informatie, hoe meer moeite mensen
mediawijsheid ondersteunt de doelstelling
boeken te blijven kopen. Jongeren ( < 25 jaar)
opgenomen in de collectie. Dat geldt voor lp’s,
hebben de relevante en betrouwbare gegevens
van beide partijen. Een cofinanciering tussen
geven vaker de voorkeur aan een gewoon boek dan
cd’s, video, cd-rom, luisterboeken enzovoort. Ook
eruit te filteren. Bovendien wordt de informatie
bibliotheek en onderwijs ligt dan in de rede.
35-plussers. De gebruikersgroepen van e-books en
internet en door de landelijke koepel aangekochte
veelal gefragmenteerd opgediend, waardoor de
bibliotheek komen in het geheel niet overeen. De
databanken werden al snel na de introductie in de
context, de betekenisgevende samenhang verloren
11 11 Lees- en taalvaardigheid
grootste gebruikersgroepen / doelgroepen van de
bibliotheek aangeboden. In de praktijk blijkt dat
raakt. De informatieovervloed blijkt tot een
Er zitten meer aspecten aan informatieovervloed
bibliotheek zijn juist jongeren tot 18 jaar, vrouwen
media elkaar zelden vervangen en lange tijd naast
afname van parate kennis te leiden. Maar wie de
en mediawijsheid. De overheid stelt dat iedere
en midden en lagere opleidingen en inkomens. Die
elkaar blijven bestaan. Technologieën verdringen
feiten niet kent, ontwikkelt ook geen inzicht. Zoals
burger over voldoende kennis, vaardigheden en
verschillen zijn ook in het aanbod van E-books terug
elkaar wel. Zo heeft de dvd de video en de cd-
managementgoeroe Tom Peters ooit opmerkte:
onderscheidingsvermogen moet beschikken om
te vinden.
rom vervangen en deze zal op zijn beurt worden
‘a flood of information can be the enemy of
zich bewust, kritisch en actief te kunnen bewegen
vervangen door de blue-ray. Een analoog medium
intelligence.’
in onze huidige complexe en veranderlijke
De ontwikkeltijd van marktintroductie naar
als informatiedrager, zoals papier, is door de jaren
De meeste gebruikers, vooral de jongere, zitten
informatiemaatschappij. Kunnen lezen en
volgroeid is gemiddeld 10 jaar (TNO rapport 29
heen altijd naast deze digitale informatiedragers
daar niet mee. Voor hen staat niet het verwerven
schrijven is een essentiële voorwaarde voor
april 2010). De verwachting van TNO is dat een
blijven bestaan.
van kennis en inzicht voorop, maar het zo snel
zelfredzaamheid. Daarom horen leesbevordering
mogelijk kunnen vinden van een antwoord.
en bestrijding van laaggeletterdheid óók onder
penetratiegraad van e-books wordt bereikt van maximaal 40 %. Een randvoorwaarde is dat er
Gezien het feit dat de gebruikersgroepen (en
De rekenmachine gaat boven hoofdrekenen,
mediawijsheid. Voor de drie overheden zijn dit
voldoende Nederlandstalige e-books beschikbaar
daarmee ook het aanbod) van e-book gebruikers
de spellingscontrole boven grammatica, het
zeer belangrijke speerpunten van beleid. Er zijn1,5
komen. Het kleine taalgebied heeft zijn
en leden van de bibliotheek niet overeen komen
navigatiesysteem boven topografische kennis.
miljoen functioneel analfabeten in ons land. BNOF
beperkingen. In april 2010 was de penetratiegraad
en de verwachte penetratiegraad van maximaal
Google voorziet in snelle antwoorden en is dan
is initiatiefnemer in een herstart van netwerken
van e-readers in Nederland 3%. Voor het Noorden
40 % over 10 jaar is het niet verantwoord om
ook uitgegroeid tot publiekslieveling nummer één.
rond laaggeletterdheid in Dantumadiel en
bibliotheekdienstverlening voor de eerstkomende
Parate kennis is niet meer nodig.
Kollumerland.
medium. Afbouw van de papieren collecties zal
Ook al wordt er volop gegoogld, de vaardigheid
Daarnaast verschijnen er steeds meer
een even snelle afbouw van het aantal gebruikers
om de weg te vinden in de digitale wereld is bij de
verontrustende berichten over het lees- en
betekenen. Wel bieden e-books kansen om
meeste gebruikers matig ontwikkeld. Uit onderzoek
taalniveau van scholieren. Uit onderzoek in 2010
nieuwe gebruikersgroepen te interesseren voor de
onder jongeren blijkt dat zij - in tegenstelling
bleek dat 57% van de mbo-leerlingen niet in
bibliotheek en het imago als bijdetijdse voorziening
tot het algemeen geldende beeld - helemaal niet
staat is een eenvoudig tekstje te begrijpen. Het
te versterken. Inspelen op dit nieuwe medium
zulke goede internetgebruikers zijn. Zij blijken
grootste deel van de docenten is dan ook van
is dan ook een absolute must, maar het digitale
bijvoorbeeld nauwelijks in staat om uit een
mening dat de taalvaardigheid van hun leerlingen
medium e-book kan de eerste 10 jaren geen analoge
overvloed aan treffers de waardevolle informatie te
onvoldoende is om te kunnen functioneren in de
vestiging met papier (en alle andere media en
selecteren. Ook zijn ze geneigd te geloven dat alles
maatschappij en in een toekomstig beroep.
doelgroepen) vervangen.
wat op internet staat waar is. Daarbij komt dat het
In de eerste plaats is dit een probleem voor
vaak onduidelijk is waar informatie ophoudt en
het onderwijs, maar bibliotheken kunnen zich
reclame begint. Informatie vermengd met reclame
eveneens een belangrijke rol toe-eigenen.
is profijtelijke handel en dus biedt ook Google
Sinds jaar en dag bieden wij al programma’s
gesponsorde links aan. Weinig gebruikers weten dit.
voor leesbevordering aan. Die worden continu
Mediawijsheid, het vermogen om kritisch en
gemoderniseerd. Nieuw in de afgelopen
verantwoord om te gaan met internet en met
beleidsperiode was een ambitieus plan
media-uitingen in het algemeen, is vooral bij
om de bibliobusvoorziening in de dorpen
kinderen en jongeren onvoldoende ontwikkeld.
zonder vaste bibliotheek om te bouwen naar
Het onderwijs heeft hierin een belangrijke taak,
schoolmediatheken die permanent beschikbaar
maar blijkt niet altijd bij machte een adequate
zijn in de school. Dat is gerealiseerd. De hardware
oplossing te bieden.
voor lessen mediawijsheid en leesbevordering
beleidsperiode 2012 – 2015 te baseren op dit nieuwe
14
15
F in a n c i ë n liggen nu binnen de muren van de school. Het
BNOF wil daarbij focussen op een beperkt aantal
13 Structuur van de volgende hoofdstukken 13
voor 2 beleidsperiodes van 4 jaar, op zijn plaats.
gebruik van de schoolbieb is niet vanzelfsprekend
kansrijke integrale producten. Met integraal
In een paar inleidende paragrafen wordt
Dat kan prima met een meerjarenconvenant.
en vraagt gemotiveerde schoolteams,
wordt bedoeld dat er een samenhangend pakket
ingegaan op meerjarenbeleid, bekostiging
Hierin worden afspraken over missie, visie,
ontwikkeling van kennis en vaardigheden en
ontwikkeld wordt voor alle fasen van een product:
en schaalgrootte, gelijke behandeling van
beleid, huisvesting, spreiding, dienstverlening,
samenwerking. In 2011 voert BNOF in 5 scholen
productontwikkeling, implementatie, exploitatie
de burger, standaard en maatwerk, kosten
subsidiesystematiek, indexering, planning en
een project uit met subsidie van de landelijke
(beheer), monitoren en doorontwikkelen.
van openingsuren, gevolgen van gedwongen
controlcyclus tussen de 5 gemeenten en BNOF
stichting Kunst van Lezen om het gebruik van
Synergie houdt ook in dat bij het aanbod van
ontslag van medewerkers, afstemming van
vastgelegd. Na een eerste beleidsperiode 2012
de schoolbibliotheek verder te ontwikkelen.
bibliotheekinhoudelijke producten de aansluiting
beleid en middelen, de huidige stand van zaken
– 2015 vindt een evaluatie en herijking plaats
Onderdeel is het opleiden van ‘leescoördinatoren’
wordt gemaakt op de ondersteunende processen
rond de gemeentelijke bezuinigingsplannen
en wordt een beleidsplan voor de periode 2016 –
binnen de schoolteams en het vormen van
zoals HRM (o.a. scholing), organisatie (bijv.
en de huidige begroting. Op basis van de
2019 ontwikkeld. Gemeenten, BNOF, maar in de
netwerken.
herinrichting processen), ICT, marketing en PR.
begroting 2010 is een berekening gemaakt
eerste plaats de inwoners hebben belang bij een
Eenheid in beleid, synergie in de organisatie,
van de subsidieverdeling als gemeenten
toekomstgerichte ontwikkeling en continuïteit
12 12 Synergie
bundeling van mensen en middelen zijn dan
alle baten en lasten, inclusief huisvesting,
in beleid, dienstverlening en financiering.
BNOF adviseert de gemeenten BNOF op te
belangrijke voorwaarden voor een bibliotheek
verdelen volgens het objectieve criterium
Een meerjarenconvenant biedt alle partijen
dragen zich te richten op de drie sporen fysieke,
die actief meegroeit in maatschappelijke
“subsidiebedrag per inwoner”. Dit plan sluit
zekerheden.
educatieve en de digitale bibliotheek. De inzet
ontwikkelingen en zijn weg weet te vinden in de
perfect aan op de toekomstvisie in het sociaal-
van de gezamenlijke middelen zal gericht zijn op
complexe informatiemaatschappij.
economisch masterplan en de eerste prioriteit:
het ontwikkelen, implementeren en exploiteren
het accommodatiebeleid. Vervolgens is in beeld
15 15 Regionale bekostiging =
organisatiebrede bekostiging
van producten en diensten die passen in deze
In een tijd van ontlezing, toegenomen
gebracht wat de financiële effecten zijn van
Het hoofddoel van BNOF is met de beschikbare
drie sporen. Een regionale aanpak maakt
taalachterstanden en laaggeletterdheid is er
sluiting van een vestiging op afschrijvingen en
middelen een maximum aan dienstverlening
implementatie van landelijke en provinciale
volop perspectief voor de toekomst van de
verkoop, inkomsten van leden en de effecten van
te realiseren voor de inwoners van Noordoost
dienstverlening een stuk eenvoudiger dan een
bibliotheek als onafhankelijk instituut dat alle
verplaatsing van gebruikers op bibliotheken in de
Fryslân, ongeacht de gemeente of woonplaats.
aanpak per gemeente. Ook het uitvoeren van het
burgers vrije toegang tot informatie, kennis en
omgeving. Tot slot is een scenario beschreven over
In plaats van iedere gemeente voor zich, pleit de
eigen beleid van de organisatie is beter mogelijk
cultuur biedt zodat zij zich bewust, kritisch en
de ontwikkeling van een gecontroleerde afbouw
bibliotheek dan ook voor een regionale aanpak.
door bundeling van mensen en middelen.
actief kunnen bewegen in de maatschappij.
van de fysieke bibliotheek met alternatieven voor
We zijn er van overtuigd dat we de schade
de jeugd van 0 – 18. Daarbij speelt vervangende
van bezuinigingen voor de burger kunnen
nieuwbouw in de brede school in De Westereen
beperken door goed overleg en het benutten
een essentiële rol. Per situatie zijn de kosten
van de schaalgrootte. Maar dat vraagt de
uitgedrukt in een bedrag per inwoner. Met een
bereidheid van wethouders en gemeenteraden
vermenigvuldiging van het subsidiebedrag per
om over de eigen gemeentegrenzen heen te
inwoner met het inwoneraantal zijn de effecten
kiezen voor een regionale aanpak. Daarbij moet
op de subsidie per gemeente eenvoudig te
niet gedacht worden in een verdeling van de
berekenen. Het ideale scenario is dat de afbouw
bibliotheekgebouwen, maar in het bieden van de
en het bieden van alternatieven zodanig wordt
hoogst haalbare dienstverlening aan de inwoners.
gekozen dat er geen ledenverlies optreedt. Een regionale aanpak biedt ook meer
16
14 14 Meerjarenbeleid en convenant
mogelijkheden om te kiezen voor het versterken
Een meerjarenbeleid dat door de deelnemende
of beperken van organisatiebrede, regionale
gemeenten en BNOF in een convenant wordt
taken. Sinds de fusie in 2004 is 38 % van het
onderschreven maakt een planmatige, voor alle
werk en financiën regionaal georganiseerd. De
partijen beheersbare en controleerbare oplossing
regionale kosten, in de begroting door BNOF
mogelijk. Als gemeenten besluiten niet alleen
‘Bovenlokale kosten’ genoemd, zijn kosten die
taken, maar ook vestigingen te delen, dan lijken
altijd al gemaakt werden in iedere vestiging.
afspraken voor een langere periode, bijvoorbeeld
Een groot deel van de werkzaamheden die
17
personeel, maar ook richting de inwoners is dat
de vestigingen gehaald en gebundeld in
demotiverend en slecht voor het betrouwbare
organisatiebrede teams. De mensen en middelen
imago van de bibliotheek als werkgever en
Het bibliotheekwerk in het werkgebied van BNOF
dat aanpassingen in voorwaarden en verhoging
zijn mee verhuisd. Dat proces is in 2008 versneld
dienstverlener. Een regionale aanpak maakt
wordt aan de bewoners aangeboden zonder
van contributies en indexering van de bijdrage
toen binnen 1 jaar in alle vestigingen in de regio
het een stuk gemakkelijker om te investeren of
rekening te houden met gemeentegrenzen.
per inwoner voor alle inwoners en gemeenten
zelfbediening voor klanten is ingevoerd. De
te besparen op bovenlokale, organisatiebrede
Contributiehoogte en leenvoorwaarden zijn in
identiek is en blijft.
personeelsbezetting tijdens openingsuren is
diensten en de kosten te delen.
alle gemeenten identiek en inwoners mogen van
toen in de vestigingen van 2 naar 1 medewerker
afstemming van middelen
alle voorzieningen en alle vestigingen gebruik
uit subsidies. Die balans moet dan ook voor de toekomst gegarandeerd zijn. Dat wil zeggen
19 19 Bezuinigingsplannen
teruggebracht. Hiermee vielen uren vrij, vielen
16 16 Gelijke behandeling van de burger
maken. De ledenpas mag zelfs overal in de
de bestaande vestigingsteams uit elkaar en is
Een regionale aanpak maakt regionale teams
provincie, inclusief Tresoar, gebruikt worden,
een nieuwe organisatiestructuur opgebouwd.
met een hogere kwaliteit mogelijk. Het maakt
maar dan tegen de (leen)voorwaarden van de
Achtkarspelen
De vrijgespeelde uren zijn gebundeld in
ook uniforme leenvoorwaarden en contributies
bezochte bibliotheek. De hoogte van de subsidie
Voor 2014 is een bezuiniging op de subsidie
gespecialiseerde teams: informatie en advies ( dat
mogelijk. Verhoging van de contributie in de ene
varieert echter per gemeente. Afstemming
voor de bibliotheek ingeboekt van 10 procent.
zijn de medewerkers die de bibliotheken tijdens
gemeente zal dan niet leiden tot een vlucht over de
van beleid en het opvangen van bezuinigen op
In Elkenien dwaande; programmabegroting
de openingsuren bemensen), jeugd en school,
gemeentegrens. Maar bijvoorbeeld ook verschillen
regioschaal vraagt afstemming van middelen.
2011 – 2014 staat: “Door de bezuiniging ruim
marketing en communicatie, administratie
in de kwaliteit in de collecties van individuele
Eenheid in financiering is een basisvoorwaarde.
van tevoren aan te kondigen kan de komende
en automatisering. In Dokkum is een centrale
vestigingen of andere kwaliteitsverschillen in de
Een subsidiebedrag per inwoner is de meest
periode worden gebruikt om met de instellingen
telefoon voor alle vestigingen ingericht. De alleen
dienstverlening worden voorkomen, dan wel op
objectieve vorm en bovendien gemakkelijk
te overleggen op welke wijze hier invulling aan
werkende medewerkers in de vestingen worden
een goede manier op elkaar afgestemd. Gemeenten
te hanteren. Een bedrag per inwoner biedt
kan worden gegeven, en welke maatschappelijke
dan niet gestoord in hun kontakten met de
bieden hun inwoners door regionale afstemming
maximale mogelijkheden voor afstemming van
doelen met de nieuwe bedragen kunnen worden
bezoekers. Tweede voordeel is dat de inwoner alle
binnen BNOF meer dan de afzonderlijke delen.
beleid en het delen van alle gebouwen en alle
gerealiseerd”. Impliciet staat in de tekst vermeld
dagen van 09.00 – 17.00 zijn vragen kan stellen
De gemeenten bieden iedere burger via BNOF in
lusten en lasten. In een meerjarenconvenant
dat niet de indexering van de bibliotheek
ongeacht van welke bibliotheek hij gebruik maakt.
principe in de gehele regio dezelfde dienstverlening
worden heldere afspraken over de hoogte van de
wordt gehanteerd, maar de indexering van
Met de regionalisering bereiken we dat we
tegen dezelfde voorwaarden en kosten.
subsidie en de indexering vastgelegd.
de gemeente. Een en ander is vanaf 2010 in de
gespecialiseerde mensen op werkzaamheden
18
18 Afstemming van beleid vraagt 18
iedere vestiging voor zich uitvoerde zijn uit
per gemeente, provincie en rijk
De bekostiging van BNOF bestaat dan uit
gemeentelijke productbegroting ingeboekt en
kunnen inzetten en dat we zowel in de frontoffice
17 17 Standaard en maatwerk zijn mogelijk
twee bronnen: 1) gemeenten financieren de
wordt per 2012 geëffectueerd.
als in de ondersteuning een hogere kwaliteit
De gemeente is opdrachtgever, maar de opdracht
beschikbaarheid van bibliotheken ten behoeve
De bedragen die op dit moment zijn ingeboekt in
bereiken tegen lagere kosten. De fusie tot
van de gemeenten is bijna overal dezelfde. In
van alle burgers en 2) individuele burgers leveren
de gemeentelijke productbegroting zijn:
een regionale organisatie in 2004 heeft de
2004 en in 2008 is een beleidsplan geschreven
een bijdrage voor het daadwerkelijke persoonlijke
2012: € 586.077
voorwaarden geschapen. De invoer van de
voor het bibliotheekwerk in Noordoost Fryslân.
gebruik. Voor beide bronnen gelden uniforme
2013: € 562.730
zelfbediening in 2008 heeft een versnelling
In de versie van 2004 was aanvankelijk sprake
tarieven en voorwaarden. Voor de gebruiker,
2014: € 513.171
gebracht in de regionalisatie en de bezuinigingen
van een algemeen deel en een paragraaf per
het individuele deel, bestaan de voorwaarden
In 2014 is dat € 571.171 – 10 % is € 58.000. Dat
in 2012 zijn een kans om de organisatie nog een
gemeente. Die paragrafen zijn later vervallen
uit de contributie en de gebruiksvoorwaarden =
is excl. de korting op de integratie-uitkering
stap vooruit te helpen.
en sindsdien is er sprake van 1 door alle
geboden dienstverlening. Voor de gemeenten, het
die in 2013 van € 32.140 naar € 13.785 gaat. (
gemeenten gedeeld beleidsplan, maar nog wel
collectieve deel, zijn dat de subsidiehoogte per
-€ 19.140). Totaal een subsidieverlaging van €
De regionale kosten worden in de huidige
met ieder zijn eigen wijze van financiering.
inwoner en de voorwaarden die de gemeenten
78.000. Waarschijnlijk verslechterd de subsidie
financiële opzet, net als bij Overhead
Maatwerk blijft altijd mogelijk door middel
stellen aan de dienstverlening = beleidsplan
nog meer, doordat de gemeentelijke indexering
(directie, personeelszaken, secretariaat,
van separate opdrachten, bijvoorbeeld rond
= gewenste dienstverlening. Op deze wijze
lager zal zijn dan de werkelijke stijging van
ondernemingsraad), via een verdeelsleutel op
leesbevorderingprojecten als Boekenpret of
bieden gemeenten een basisvoorziening aan
personeelskosten en overige kosten.
basis van ledenaantallen toegerekend aan de
Piramide, maar ook rond Historische Informatie
alle bewoners in Noordoost Fryslân op dezelfde
vestigingen en op die manier ten laste gebracht
Punten in Hallum en Achtkarspelen of beleid rond
voorwaarden ongeacht gemeente of woonplaats.
Dantumadiel
van de subsidie van de gemeenten. Ingrepen per
toeristen op de eilanden of andere zaken waarbij
Als gemeenten het eens zijn over de
Uit de programmabegroting: “Voor de lange
gemeente in de bovenlokale organisatiekosten
de bibliotheek de doelstellingen van de gemeente
uitgangspunten van beleid en subsidiering is het
termijn zal het concept van de gewenste
brengt onbalans in de teams en verlaagt het
kan ondersteunen. Ook schaalvergroting is
voor BNOF mogelijk om beleid, dienstverlening,
bibliothecaire dienstverlening worden
rendement. Vooral als gemeenten onafhankelijk
mogelijk door opdrachten neer te leggen bij het
middelen en financiering in balans te brengen.
heroverwogen. Op zo kort mogelijke termijn
van elkaar verschillende ingrepen in verschillende
provinciale netwerk, bij Bibliotheekservice Fryslân
Daarbij streven we ook een balans na tussen
sluiten bibliotheek in Feanwâlden in combinatie
jaren wensen, zal er gedurende die jaren
of de landelijke organisaties. BNOF kiest de schaal
individuele bijdragen (geld en reistijd) van
met onderbrengen mediatheek bij de twee
veel onrust in de organisatie zijn. Richting
die past bij de vraag.
leden en instellingen en collectieve bijdragen
basisscholen. Overweging: Feanwâlden is om
19
verschillende redenen de meest voor de hand
Provincie
20 20 Huidige begroting
liggende vestiging om te sluiten. Voor realiseren
De provincie heeft aangeven dat ze in
Om inzicht te bieden in de berekeningen vindt u onderstaand de huidige begroting 2010 en een
van mediatheek in de twee basisscholen bedragen
de jaren 2012, 2013 en 2014 ieder jaar
berekening van de subsidie op basis van inwoneraantallen per gemeente.
de eenmalige kosten € 102.820. Mediatheken in de
€ 200.000 zal korten op de subsidiering van
school is een plus voor de basisschol. Er zal nog een
Bibliotheekservice Fryslân. Voor 2012 leidt
nadere analyse en discussie plaatsvinden met de
dit tot een lastenverzwaring voor BNOF
bibliotheekdienst ter verder uitwerking van opties
van € 20.000. Dat wordt gedekt door een
voor bezuinigingen”.
contributieverhoging van € 2,50. De contributie
2013: € 85.000
bedraagt dan in 2012 € 37,50. Voor 2013 en 2014
2014: € 116.550
zou daar theoretisch nog eens € 60.000 voor
De door BNOF berekende structurele besparing
BNOF bij kunnen komen.
zal circa € 49.000 zijn. De eenmalige kosten zijn fors lager door hergebruik van de collectie en
Rijk
andere materialen van de buiten gebruik gestelde
Aan de batenkant is er sprake van het
bibliotheek.
wegvallen van de integratie-uitkering. Deze regeling van het Rijk om de fusies van
Begroting Begroting 20102010
Achtkarspelen AchtkarspelenDantumadiel Dantumadiel Dongeradeel DongeradeelFerwerderadiel Ferwerderadiel Kollumerland Kollumerland
BNOFBNOF
BATEN BATEN Gemeentelijke Gemeentelijke subsidie subsidie Integratie Integratie uitkering uitkering bibliotheken bibliotheken Totaal Totaal subsidie subsidie
551.770 551.770
400.690 400.690
533.410 533.410
164760 164760
277310 277310
1.927.940 1.927.940
32.140 32.140
22.220 22.220
28.390 28.390
10160 10160
15000 15000
107.910 107.910
583.910 583.910
422.910 422.910
561.800 561.800
174.920 174.920
292.310 292.310
2.035.850 2.035.850
Subsidie Subsidie per inwoner per inwoner
20,7820,78
21,9021,90
23,1223,12
19,7419,74
22,5822,58
21,7721,77
Bijdrage Bijdrage FrieseFriese literatuur literatuur
1.2001.200
1.7001.700
11001100
500 500
11001100
5.6005.600
Opbrengsten Opbrengsten
85.840 85.840
63.950 63.950
113590 113590
15120 15120
42050 42050
320.550 320.550
Specifieke Specifieke dienstverlening dienstverlening
10.400 10.400
300 300
69690 69690
260 260
2.2202.220
13.830 13.830
92209220
110 110
Diverse Diverse batenbaten Projecten Projecten
0
60
80.710 80.710
13901390
60
26.770 26.770
0
0
0
0
0
Kollumerland
bibliotheken te faciliteren gaat per 2013
Programmabegroting: “Sluiting bibliotheek in
van € 1,14 per inwoner voor gemeenten met
Kollumerzwaag in 2012. Hierdoor bezuiniging van
minder dan 30.000 inwoners naar € 13.785
€ 80.000 in 2012”. De door BNOF berekende
voor iedere gemeente in Nederland. Dat
Bestuur Bestuur en organisatie en organisatie
15001500
1.1001.100
20002000
500 500
10101010
6.1106.110
besparing zal circa € 61.000 zijn.
betekent voor de 5 gemeenten in noordoost een
Bijdrage Bijdrage overhead/bovenlok overhead/bovenlok
257560 257560
222.810 222.810
304560 304560
71540 71540
124680 124680
981.150 981.150
Huisvesting Huisvesting
129570 129570
74610 74610
182280 182280
31570 31570
69490 69490
487.520 487.520
4,61 4,61
3,86 3,86
7,50 7,50
3,56 3,56
5,37 5,37
5,21 5,21
133630 133630
31230 31230
56020 56020
439.390 439.390
subsidievermindering van € 38.985. Dongeradeel heeft in de uitwerking van de Perspectiefnota 2009 “Kiezen voor een koers” eind 2009 besloten de voorgenomen bezuiniging op het bibliotheekwerk niet uit te voeren. Een kerntakendiscussie is inmiddels opnieuw gestart. Ferwerderadiel heeft geen bezuinigingen aangekondigd.
Totaal Totaal
683.591 683.591
502.712 502.712
755.423 755.423
190.930 190.930
336.933 336.933
2.469.502 2.469.502
LASTEN LASTEN
Huisvesting Huisvesting per inwoner per inwoner Personeel Personeel
129530 129530
88.980 88.980
Administratie Administratie
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Transport Transport
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Automatisering Automatisering Collectie Collectie & media & media Specifieke Specifieke kosten kosten Diverse Diverse kosten kosten Projecten Projecten
34590 34590
15.270 15.270
22480 22480
11460 11460
12030 12030
95.830 95.830
142560 142560
99.580 99.580
132140 132140
41170 41170
69870 69870
485.320 485.320
0
0
0
0
13201320 0
0
0
0
750 750
340 340
830 830
0
0
0
0
440 440
0
30003000
0
750 750
810 810
3.7403.740
0
0
3.0003.000
333.915 333.915
2.502.815 2.502.815
3.0173.017
-33.313 -33.313
0 Totaal Totaal
696.635 696.635
502.694 502.694
778.678 778.678
190.914 190.914
Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat
-13.044 -13.044
18
18
-23.254 -23.254
16
0 Begrote Begrote onttrekkingen onttrekkingen aan reserves aan reserves
13060 13060
Begrote Begrote toevoegingen toevoegingen aan reserves aan reserves Resultaat Resultaat 20102010
0
0
0
0
23270 23270
0
0
0
0
0
0
0
0
16
0 0
36.330 36.330 30003000 0
0
0
3.0003.000
0
0
0
Onderstaand is op basis van de begroting 2010 een overzicht gemaakt van de subsidie per inwoner. Dat is de systematiek die gehanteerd wordt als alle baten en lasten worden verdeeld over de gemeenten.
Subsidie Subsidie in Regiovisie in Regiovisie BNOF BNOF Aantal Aantal inwoners inwoners per 1-1-2010 per 1-1-2010 Subsidie Subsidie in Begroting in Begroting 2010 2010 Integratie Integratie uitkering uitkering bibliotheken bibliotheken Totaal subsidie Totaal subsidie 2010 2010 Subsidie Subsidie per inwoner per inwoner Subsidie Subsidie op basis opvan basis gemiddelde van gemiddelde van € 21,77 van € 21,77 Effect correctie Effect correctie subsidie subsidie naar gemiddelde naar gemiddelde
20
Achtkarspelen Achtkarspelen Dantumadiel DantumadielDongeradeel Dongeradeel Ferwerderadiel Ferwerderadiel Kollumerland Kollumerland 28.10328.103
19.31319.313
24.30424.304
8.862 8.862
551.770 551.770
400.690 400.690
533.410 533.410
164.760 164.760
32.14032.140
22.22022.220
28.39028.390
10.16010.160
583.910 583.910
422.910 422.910
561.800 561.800
174.920 174.920
20,78 20,78
21,90 21,90
23,12 23,12
19,74 19,74
611.732 611.732
420.396 420.396
529.038 529.038
192.904 192.904
2.514 2.514
32.76232.762
27.82227.822-
17.98417.984-
12.94512.945
BNOF BNOF 93.52793.527
277.310 277.310 1.927.940 1.927.940 15.00015.000
107.910 107.910
292.310 292.310 2.035.850 2.035.850 22,58 22,58
21,77 21,77
281.780 281.780 2.035.850 2.035.850 10.53010.530
-
-
21
S l u i t e n va n v e st i g in g e n Het is logisch dat de gemeenten die nu het hoogste
toe doordat het € 2,03 lagere subsidiebedrag
21 Beperking van openingsuren levert niets op 21
subsidiebedrag per inwoner betalen voordeel
per inwoner naar € 21,77 gaat. Hetzelfde geldt
De bezetting in de vestigingen is na de invoer
hebben van het delen van alle baten en lasten op
voor Achtkarspelen waar de bijdrage met € 1,01
van zelfbediening terug gebracht naar een
Personeelslasten maken 45 % uit van de
basis van inwonertal en omgekeerd. Dongeradeel
omhooggaat. Vanwege het grote aantal inwoners
1-mansbezetting. In Surhuisterveen, Dokkum en
begroting. Het ligt dan ook voor de hand dat
gaat van de huidige bijdrage per inwoner van €
is het nadeel in eerste instantie voor deze
een aantal dagdelen in Buitenpost is, vanwege
met bezuinigingen ook gekeken wordt naar
23,12 naar het gemiddelde van € 21,77. Mede door
gemeente het grootst: € 27.800. Hoe het in tweede
werkbelasting en loopafstanden, sprake van
de personele inzet. Sluiting van een vestiging
het grote aandeel inwoners is het voordeel voor
instantie voor alle gemeenten uitvalt, hangt af van
een tweemansbezetting. Een gemiddeld
bijvoorbeeld zal gepaard gaan met het afvloeien
deze gemeente het grootst € 32.762. Kollumerland
de bezuiniging die gerealiseerd wordt. Wel geldt
personeelsuur kost € 1.200 op jaarbasis. Een
van de personeelsuren die ingezet worden
betaalt nu € 22,58 per inwoner en heeft door de
dezelfde regel: De bezuiniging wordt verdeeld op
gewenste bezuiniging van bijvoorbeeld € 24.000
voor de openingsuren. Regionale kosten van
middeling naar € 21,77 een voordeel van € 10.530.
basis van inwonertal. Een besparing van € 93.527
komt dan overeen met 20 openingsuren. Alle
bijvoorbeeld het team Jeugd en school en
Voor Ferwerderadiel geldt het omgekeerde. De
gedeeld door 93.527 inwoners levert een besparing
overige kosten blijven bestaan, waardoor het
het team Media zullen, na sluiting van een
kosten nemen in eerste instantie met € 18.000
van € 1,00 per inwoner op.
rendement laag wordt.
vestiging, toenemen omdat alternatieve
Onderstaand een overzicht van de huidige
structurele dienstverlening in scholen
openingsuren. De uren buiten kantoor zijn
wordt opgebouwd. Regionale kosten van
de uren na 17.00 uur en op zaterdag. De
aansturing van de vestiging, automatisering
openingsuren zijn in 2005 met 25 % uitgebreid,
en administratie nemen af. Om berekeningen
maar in vergelijking met winkels is zelfs Dokkum
niet te complex te maken is aangenomen dat
met 45 uren niet overdadig. Daarom kiest
de personeelsuren tijdens de openingsuren
BNOF voor het sluiten van vestigingen boven
vervallen en dat meer- en minderuren van
het snijden in openingsuren. Dan worden ook
overhead en regioteams als gevolg van sluiting
lasten van huisvesting, collecties enz. vermeden
van een vestiging en het beheren van de alternatieven tegen elkaar wegvallen.
Huisvestingslasten Huisvestingslasten Huisvestingslasten
Achtkarspelen Achtkarspelen Achtkarspelen Dantumadiel Dantumadiel Dantumadiel Dongeradeel Dongeradeel Dongeradeel Ferwerderadiel Ferwerderadiel Ferwerderadiel Kollumerland Kollumerland Kollumerland BNOFBNOF BNOF
Huisvesting per inwoner ongedeeld Huisvesting Huisvesting per inwoner per inwoner ongedeeld ongedeeld Huisvesting Huisvesting Huisvesting per inwoner per inwoner per gedeeld inwoner gedeeldgedeeld Verschil Verschil perVerschil inwoner per inwoner per inwoner
4,61 4,61 5,21 5,21 0,60 0,60
4,61 5,21 0,60
3,86 3,86 5,21 5,21 1,35 1,35
3,86 7,50 7,50 7,50 5,21 5,21 5,21 5,21 1,35 -2,29-2,29 -2,29
3,56 3,56 5,21 5,21 1,65 1,65
3,56 5,37 5,37 5,37 5,21 5,21 5,21 5,21 1,65 -0,16-0,16 -0,16
5,21 5,21 5,21 5,21 0,00 0,00
5,21 5,21 0,00
Huisvestingslasten zijn 24 % van de subsidie.
effecten van sluiting op de subsidiebedragen
en ontstaat er ruimte om openingsuren te
Verschillen in de subsidie per inwoner worden
per inwoner uitgewerkt en daar worden ook de
verplaatsen naar andere vestigingen.
dan ook voor een belangrijk deel veroorzaakt
effecten op collecties, personeel enz. inzichtelijk
door de huisvestingslasten. Die zijn in de
gemaakt
recent grondig verbouwde bibliotheek met veel
22 2 Gedwongen ontslag van
medewerkers vermijden
Van de vaste medewerkers is 75 % ouder Buiten Buiten Buiten Procent Procent Procent Openingstijden Openingstijden Openingstijden Totaal Totaal Totaal kantoor buiten kantoor kantoor buiten buiten jan jan2011 2011 jan 2011 BNOF BNOFBNOF
dan 45 jaar. Jonger dan 25 jaar is slechts 1 medewerker. De gemiddelde leeftijd is 55
vierkante meters vloeroppervlak in Dokkum
Het bijzondere in dit plan is dat de financiële
een stuk hoger dan het kleinere en grotendeels
doelstellingen en de ideële doelstellingen elkaar
afgeschreven gebouw in Hallum. In de tabel
niet uitsluiten, mits over gemeentegrenzen
is af te lezen dat het gemiddelde van de
heen wordt gedacht. Inwoners doen dat ook.
huisvestingslasten € 5,21 bedraagt en dat deze
Bijvoorbeeld 21% van de bibliotheekleden van
last in Dongeradeel het hoogst is met € 7,50 per
Ferwerderadiel maakt geen gebruik van Hallum,
inwoners en in Ferwerderadiel het laagst met
maar kiest voor een bibliotheek in een andere
€ 3,56 per inwoner. Bedrijfseconomisch gezien
gemeente. Kiezen voor bundeling van alle baten
verbetert het rendement van gebouwen als de
en lasten verhoogt het rendement en de kwaliteit
ene vestiging sluit en de andere intensiever wordt
van de dienstverlening. Echter als er bezuinigd
benut. Voorwaarde is wel dat het aantal vierkante
moet worden, zullen er toch keuzes gemaakt
meters voldoende is. De huisvestingslasten van
moeten worden. De gemeenteraden bepalen
bijvoorbeeld Damwâld vervallen als de inwoners
de grens tussen prijs en kwaliteit. De grens kan
mobiliteitsplan (van werk naar werk), of een
gebruik gaan maken van Dokkum.
liggen na sluiting van vestigingen, maar ook na
vaststellingsovereenkomst waarin conform goed
In het hoofdstuk “Spreidingsplan” worden
nieuwbouw van vestigingen.
werkgeverschap een beëindigingvergoeding
Buitenpost Buitenpost Buitenpost Damwâld Damwâld Damwâld De DeWestereen Westereen De Westereen Dokkum Dokkum Dokkum Feanwalden Feanwalden Feanwalden Hallum Hallum Hallum Kollum Kollum Kollum Kollumerzwaag Kollumerzwaag Kollumerzwaag Surhuisterveen Surhuisterveen Surhuisterveen Totaal Totaal Totaal
28,0 28,0 28,0 29,5 29,5 29,5 18,5 18,5 18,5 45,0 45,0 45,0 19,0 19,0 19,0 16,5 16,5 16,5 24,0 24,0 24,0 12,0 12,0 12,0 27,0 27,0 27,0
8,5 8,5 8,5 8,5 8,5 8,5 7,5 7,5 7,5 11,5 11,5 11,5 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5 7,5 8,0 8,0 8,0 4,5 4,5 4,5 10,0 10,0 10,0
30% 30% 29% 29% 41% 41% 26% 26% 39% 39% 45% 45% 33% 33% 38% 38% 37% 37%
30% 29% 41% 26% 39% 45% 33% 38% 37%
219,5 219,5219,5 73,5 73,5 73,5 33% 33% 33%
jaar. Het personeelsbeleid is er op gericht een evenwichtiger verdeling over de leeftijden te bereiken. Vandaar ook dat BNOF investeert in de opleiding van jonge mensen. Afvloeien via natuurlijk verloop heeft als voordeel dat de personeelsopbouw volgens plan verloopt, maar ook dat er geen sprake is van een ontslagvergoeding. Een wachtgeldregeling kent de bibliotheeksector niet meer. Met ingang van 1 november 2010 geldt een nieuwe Regeling Sociaal Plan. Boventallige medewerkers hebben de keuze uit een op maat te maken
wordt afgesproken. Bij de keuze voor het mobiliteitsplan betaalt de werkgever nog 6 maanden het salaris door (naast het bepaalde
22
23
persoonlijke mobiliteitsbudget), daarna stopt
openingsuren in de vestigingen. Er is geen
23 23 Effecten van sluiting op andere vestigingen
de verplaatste leden raken teleurgesteld en
de verplichting voor de werkgever het salaris
rekening gehouden met vervroegde uittreding
Het sluiten van een vestiging is geen statische
ontevreden, maar ook de bestaande leden worden
door te betalen. In de periode daarna is de
of prepensionering. Totaal gaat het tot en met
operatie: gebruikers van de bibliotheek gaan
gedupeerd. Er ontstaat een neerwaartse spiraal
werknemer voor zijn inkomen aangewezen
februari 2016 om een natuurlijk verloop van
op zoek naar alternatieven. Het alternatief kan
in het gebruik en ledenaantal totdat de balans
op zijn WW-rechten (maximaal 38 maanden),
182,25 uren. Het totaal aan openingsuren van
zijn dat gebruikers besluiten geen gebruik meer
tussen vraag / aanbod en klanttevredenheid
waarbij het dienstverband feitelijk doorloopt voor
alle vestigingen bedraagt 219,5 uur. Hiervan
te maken van een bibliotheek, maar boeken te
zich heeft hersteld. Die neerwaartse spiraal
de periode die werkgever en werknemer hebben
kent Dokkum met 45 uren, Surhuisterveen 27
kopen of onderling te ruilen. Het streven van de
wordt voorkomen en mogelijk zelfs omgeboden
afgesproken in het mobiliteitsplan. Ook in die
en Buitenpost voor een aantal dagdelen een
bibliotheek is bibliotheekgebruikers te behouden
in een opwaartse spiraal als er compenserende
periode kan de werknemer gebruik blijven maken
tweemansbezetting en de andere vestigingen
door het bieden van een goed alternatief. Voor
maatregelen worden genomen.
van alle faciliteiten die hij in overleg gekozen
een 1 mansbezetting. Zelfs bij rigoureuze sluiting
de jeugd tot en met de basisschool is gekozen
heeft om elders werk te krijgen. De weg naar de
van vestigingen ontstaat voldoende ruimte voor
voor een alternatief in samenwerking met
Een voorbeeld: Sluiting van Buitenpost
kantonrechter is niet afgesloten. Hoe dan ook kost
natuurlijk verloop, mits er voldoende spreiding in
peuterspeelzalen en basisscholen. De ervaring is
betekent dat 1240 leden van 18 jaar en ouder
gedwongen ontslag geld. Daarom is het minder
de jaren van sluiting plaatsvindt.
dat schoolmediatheken 10 – 20 % meer uitlenen
zich verplaatsen. 10 % van de leden zal stoppen
dan op de bibliobus het geval was. De effecten
en 90 % zal kiezen voor Kollum. Dat betekent
interessant of deze kosten ten laste van de
24
bibliotheek of ten laste van de gemeente komen.
Sluiting van vestigingen, ook al gaat het via
zijn het grootst als een gemotiveerd schoolteam
dat 55.000 uitleningen zich verplaatsen. Wat
In beide gevallen zal het leiden tot een afname
natuurlijk verloop, betekent dat werkroosters
zijn schouders onder taal- en leesbevordering zet.
zijn de consequenties? Kollum heeft nu een
van dienstverlening. Daarom is het slimmer om
en werkplekken/ bibliotheken bij iedere sluiting
Ouders hebben daarnaast altijd de mogelijkheid
collectieomvang van 10.700 banden voor
de arbeidprestatie te behouden als de kosten toch
moeten worden herzien. Het schept duidelijkheid
samen met hun schoolgaande kinderen een
volwassenen en Buitenpost 11.700. Samen hebben
gemaakt worden.
als sluitingen worden vastgelegd voor een eerste
bibliotheek te bezoeken. Het doel ledenbehoud
de bibliotheken 22.400 banden. De uitleningen
beleidsperiode van 4 jaar (2012 – 2015) met
door tevreden klanten streven we ook na voor
van Kollum en Buitenpost, verlies aan leden
Afvloeien via natuurlijk verloop vraagt tijd.
tussentijdse evaluaties van iedere stap. Na een
volwassenen. De kans op tevreden klanten is
en uitleningen meegerekend, zijn opgeteld en
Onderstaand een overzicht van het natuurlijk
evaluatie van de effecten en het opnemen van
groter als een beter alternatief binnen een
vervolgens is de collectieomvang herberekend.
verloop in de komende jaren. In 1 situatie gaat het
de stand van zaken van dat moment zal een plan
redelijke reisafstand wordt geboden.
De uitkomst is dat Kollum een collectieomvang
om een medewerker van 34,25 uren in het team
voor 2016 – 2019 worden gemaakt. Dat betekent
Sluiting van vestigingen heeft verplaatsing
van 19.520 banden zou moeten hebben om aan
Jeugd en school en in 1 situatie gaat het om een
dat er de eerste 4 jaren voor het team Informatie
van volwassen gebruikers tot gevolg. Dat heeft
de vraag te kunnen voldoen. Dat is in totaal
medewerker in het Team Services van 14 uren.
en advies sprake is van een voortdurende
effecten op de bibliotheken in de omgeving.
2.400 banden minder dan Buitenpost en Kollum
Die uren worden vervangen. Als dat mogelijk is
reorganisatie. Daarom is een planning van
Daarbij wordt de keuze van de inwoner niet
afzonderlijk. In de exploitatie bespaart dat €
kan die vervanging intern plaatsvinden waardoor
volgorde van sluiting en personeelsverloop van
gehinderd door gemeentegrenzen. Een gemeente
4.200. Wil Kollum zijn huidige en toekomstige
ruimte ontstaat. In de anders situaties gaat
groot belang.
kan door sluiting van een vestiging een
leden dezelfde dienstverlening bieden dan is een
het om medewerkers Informatie en Advies.
Onderstaand schema brengt het natuurlijk
buurgemeente met een probleem opzadelen.
structurele uitbreiding met 8.820 banden en
Dat zijn de uren van medewerkers tijdens de
verloop door pensionering in beeld.
Dat is de bezuiniging per gemeente. Gemeenten
€ 15.000 nodig. De vraag is wie de meerkosten
kunnen voorafgaand aan de besluitvorming ook
betaald. In de Regiovisie is dat geen discussie: de
gezamenlijk de consequenties voor de burgers in
besparing op de collectie worden gedeeld door
beeld brengen en een oplossing zoeken hoe en
alle gemeenten op basis van inwoneraantal en
welke dienstverlening wordt geboden. Dat is de
hetzelfde geldt voor de kosten die van Buitenpost
Regiovisie.
naar Kollum zijn verplaatst.
Sluiting van een vestiging en verplaatsing van
De stroom nieuwe leden heeft ook consequenties
leden heeft effect op het aantal bezoekers in
voor de personeelsbezetting. In het voorbeeld
omliggende bibliotheken. Het heeft effecten op
spreken we van een verdubbeling van het aantal
het aantal uitleningen, maar ook op gebruik
volwassen leden in Kollum. Een voor de hand
van voorzieningen als internet en tijdschriften.
liggende oplossing is de personeelsbezetting
Het positieve is dat het rendement aanzienlijk
te verdubbelen van 1 naar 2 medewerkers. Een
verbetert. Het negatieve is dat zonder
alternatief is het aantal openingsuren aan te
compenserende maatregelen de keuze uit het
passen en een 1 mansbezetting aan te houden. De
aanbod verslechtert, de werkbelasting van
kosten zijn dezelfde, maar de inwoners hebben
medewerkers groter wordt en de service achter
een groter belang bij ruimere openingstijden
uit gaat. Zonder compenserende maatregelen
als de service dezelfde is. Vooral de leden uit
wordt de spoeling van alles dunner. Niet alleen
Buitenpost die een verdere reis moeten maken
25
zullen niet voor een dichte deur moeten komen.
samenwerking de gemeente Achtkarspelen niet
Van de 8 vestigingen zijn de gebouwen in
het overzicht in paragraaf 29 zijn deze plannen
Door de samenvoeging ontstaat, net als bij
alleen de eigen burgers, maar ook de burgers in
Buitenpost, Damwâld, Feanwâlden en De
financieel wel in beeld gebracht, zodat ze bij
de collectie, wel een beter rendement. Een
de buurgemeente met een probleem opzadelt.
Westereen in eigendom van BNOF. De bibliotheek
de afwegingen meegenomen kunnen worden.
verdubbeling van de bezetting/ openingsuren is
Gemeentegrenzen overstijgend beleid en
in Hallum is juridisch eigendom van de gemeente
Daarbij is ervan uitgegaan dat de investeringen
niet nodig. Met een goed berekende floortraffic
financiering voorkomt dergelijke problemen.
Ferwerderadiel en economisch eigendom van
voor rekening van de betreffende gemeente zijn.
BNOF. De bibliotheekruimte in Surhuisterveen,
De exploitatie wordt door de gemeenten gedeeld
24 24 Financiële effecten van sluiting op
Kollum en Kollumerzwaag worden gehuurd. De
per inwoner en vormt dan een onderdeel van dit
afschrijving en onroerend goed
opbrengst uit verkoop kan worden aangewend
regioplan. De meerkosten in de exploitatie van
per dagdeel en een daarop afgestemde personeelsbezetting is een besparing op personeelskosten realistisch. Een derde element is het benodigde
Sluiting van een vestiging brengt een restant
om het restant afschrijvingen te dekken. De
nieuwbouw in de brede school / Kindcentrum zijn
vloeroppervlak. Een verdubbeling van
aan afschrijvingen met zich mee. Sluiting van
huidige situatie op de vastgoedmarkt als
ontleend aan de rapporten die BCN Drachten in
het volwassen publiek betekent meer
een vestiging kan ook nut hebben om geld in de
gevolg van de kredietcrisis is ongunstig. Ook
opdracht van de gemeenten heeft gemaakt.
uitleningen, grote collectie, meer kasten, meer
exploitatie vrij te maken voor verbetering van de
is niet bekend of er belangstelling is voor deze
circulatieruimte. Kortom meer vloeroppervlak.
kwaliteit van andere vestigingen. Verkoop van
bedrijfspanden. Daarom is er in onderstaand
25 25 Effecten van sluiting op leden
In de huidige situatie heeft Buitenpost 450
panden in eigendom levert eveneens middelen
overzicht voorzichtigheidshalve van uitgegaan
Doelstelling is het voorkomen van ledenverlies.
vierkante meter publieksruimte. De gemeente
op. In Dantumadiel zou sluiting en verkoop van
dat de opbrengst uit verkoop van een vestiging
Voor de jeugd tot 12 jaar wordt een alternatief in
Kollumerland is voornemens twee basisscholen
de huidige vestiging in Feanwâlden en/of De
hooguit de WOZ- waarde zal gaan bedragen.
eigen dorp geboden. Leerlingen in het voortgezet
en de bibliotheek onder te brengen in een nieuw
Westereen en/of Damwâld geld vrij maken voor
Sluiting per 2012 of 2013 levert voor de panden in
onderwijs maken gebruik van de bibliotheek in
te bouwen brede school in Kollum. Voor de
zowel de investering als de exploitatie van de
eigendom het volgende staatje op:
de locatie waar de school is. Waar een school voor
bibliotheek staat 546 vierkante meter ingepland.
gewenste nieuwbouw van een bibliotheek in
VO is, is ook een bibliotheek. Een uitzondering
Opvang van de 1240 – 10 % volwassenen in
de brede school in De Westereen. Sluiting van
Buitenpost betekent dat circa 30 % meer
Kollumerzwaag zou structureel geld vrij maken
vloeroppervlak nodig is. Dat brengt uiteraard een
voor de exploitatie van een bibliotheek in het
hogere investering en een hogere exploitatielast
Kindcentrum of voor verbouw en herinrichting van
met zich mee.
het bibliotheekdeel in De Colle. Onderstaand zijn de afschrijvingen voor de
Buitenpost Buitenpost Buitenpost Buitenpost Damwâld Damwâld Damwâld Damwâld
De Westereen De Westereen De Westereen De Westereen Feanwâlden Feanwâlden Feanwâlden Feanwâlden
voor VO in Ferwert is. Voortgezet onderwijs is 477.000 477.000 477.000 1.160.300 1.160.300 1.160.300 477.000 1.160.300 er niet in Feanwâlden en in De Westereen. Als 581.000 745.000 581.000 581.000 581.000 745.000 745.000 745.000 een bibliotheek wordt gesloten in een dorp 238.000 238.000 238.000 238.000 425.000 425.000 425.000 425.000 waar ook voortgezet onderwijs is dan zal er op 194.000 300.000 300.000 194.000 194.000 194.000 300.000 300.000 kostendekkende basis ook een alternatief voor
Het voorbeeld illustreert dat compensatie nodig
beleidsperiode 2012 – 2016 in beeld gebracht.
is om te voorkomen dat de dienstverlening voor
Uitgangspunt is dat een vestiging sluit per 1
zowel de gebruikers van de gesloten vestiging als
januari in het betreffende boekjaar. Restant
De conclusie is dat wanneer tot sluiting en
de gebruikers van bibliotheken in de omgeving
afschrijvingen zijn gebaseerd op activa uit
verkoop van een of meerdere vestigingen in
Voor 18 jaar en ouder geldt dat sluiting van
verslechterd. Dat geldt binnen een gemeente
begroting 2011. Er is nog geen rekening gehouden
eigendom wordt overgegaan er winst uit verkoop
vestigingen verplaatsing van leden tot gevolg
en ook gemeentegrenzen overschrijdend.
met een niet begrote investering in Buitenpost van
ontstaat. Per 2012 is dat voor de vestiging in
zal hebben. Verstoring van de markt heeft
Het voorbeeld onderstreept dat zonder
€ 65.000. Dokkum is buiten beschouwing gelaten.
Buitenpost
altijd nadelige effecten op klanten. Dat werkt
€ 210.000 (+ € 65.000), voor Damwâld € 250.000
exponentieel. Hoe groter de verstoring, hoe
voor De Westereen en voor Feanwâlden € 190.000.
groter procentueel het verlies aan leden zal zijn.
Uit deze verkoopwinst kunnen eenmalige
Dat exponentiële geldt ook voor de tijd die nodig
exploitatielasten worden betaald, bijvoorbeeld
is voor stabilisatie van het ledental. Een grote
voor ontmanteling van het afgestoten gebouw.
verstoring heeft langdurige negatieve effecten.
Wat hierna overblijft, kan worden gebruikt
Uiteraard geldt de wet der grote getallen.
om alternatieven in het onderwijs of andere
Sluiten van een grote vestiging heeft een groter
alternatieven (versterking andere vestigingen of
ledenverlies tot gevolg dan sluiting van een
functies of nieuwbouw) mee te bekostigen.
kleine vestiging. Het risico op ledenverlies zal
kleiner zijn als een dorp geen regiofunctie heeft
en een beperkt winkelassortiment (Feanwâlden,
In de meerjarenbegrotingen van de gemeenten
Kollumerzwaag en Hallum). Inwoners zijn
Dantumadiel en Kollumerland is rekening
dan gewend naar andere dorpen te reizen.
gehouden met sluiting van Feanwâlden en
Gemeenschappelijk hebben deze dorpen dat 20 %
Kollumerzwaag, maar nog niet met nieuwbouw
van de bibliotheekleden geen gebruik maakt van
van brede scholen in De Westereen en Kollum. In
de bibliotheek in eigen dorp, maar heeft gekozen
restant
restant
restant
restant
restant
afschrijving afschrijving afschrijving afschrijving afschrijving 2012
2013
2014
2015
2016
Surhuisterveen
29.700
19.800
9.900
0
0
Buitenpost
65.155
35.665
10.170
0
0
0
0
0
0
0
12.310
10.260
8.210
6.160
4.110
12.310
10.260
8.210
6.160
4.110
Hallum
18.740
15.620
12.500
9.380
6.260
Kollum
10.530
7.020
3.510
0
0
Kollumerzwaag
13.920
7.780
3.510
0
0
Damwâld
De Westereen Feanwâlden
26
in de huidige situatie vormt Ferwerderadiel WOZwaarde WOZwaarde WOZwaarde WOZwaarde verzekerde verzekerde verzekerde verzekerde waarde waarde waarde waardewaar de bibliotheek in Hallum en een school
deze school worden aangeboden.
27
S p r e i d in g s p l a n voor een grotere bibliotheek verderop. Sluiting
leden zal afhaken. Circa 10 % van de € 15.790
26 26 Algemene overwegingen en uitgangspunten
goedgekeurde subsidieaanvraag voor het
van bijv. Surhuisterveen houdt een zeer groot
inkomsten uit leden naar De Westereen zal
Een spreidingsplan heeft als doel de prijs/
inrichten van kleine uitleencollecties. Voor
risico in op ledenverlies.
gaan, mits daar een goed alternatief door
kwaliteitverhouding (rendement) van
basisscholen is het rekenmodel van de inrichting
nieuwbouw is. De andere 70 % van de leden en
fysieke bibliotheken te onderzoeken. In de
van de schoolmediatheken uit 2009 gehanteerd.
Ledenverlies wordt zoveel mogelijk beperkt
inkomsten zal naar Burgum en Leeuwarden
huidige context gaat het concreet om op een
De exploitatie is met 5 % geïndexeerd. Voor de
door binnen een redelijke reisafstand elders een
gaan. Dit deel van de contributie-inkomsten
verantwoorde wijze te bezuinigen door het
uitvoeringskosten in de exploitatie door overhead
kwalitatief betere dienstverlening te bieden.
verdwijnt dan over de gemeentegrens, dus
sluiten van vestigingen met zo weinig mogelijk
en de regionale teams is aangenomen dat de
Dat betekent dat de collectie op peil moet zijn.
ook uit de begroting van BNOF. Als er geen
ledenverlies. Idealiter gaat sluiting van een
kosten van deze alternatieven en de besparingen
Met een groter aantal gebruikers, als gevolg van
nieuwbouw in De Westereen plaats zal vinden
vestiging gepaard met realistische alternatieven
op de regionale en overheadkosten van de
verplaatsing van leden, zal het budget voor media
zal 100 % van de contributie over de regiogrens
voor de gebruikers van die bibliotheek. Dat
gesloten bibliotheken tegen elkaar wegvallen.
aangepast moeten worden. Ook aanpassing van
verdwijnen. Sluiting van Kollumerzwaag zal
realisme moet blijken uit het feit dat er geen
de openingsuren zal leden stimuleren het verlies
betekenen dat na een dip in het eerste jaar
ledenverlies optreedt.
van de eigen bibliotheek te accepteren. Recente
80% van de betalende leden naar De Westereen
ervaringen bij het opheffen van de bibliobus en
verhuist en 20 % naar Kollum en Buitenpost.
In dit hoofdstuk wordt iedere vestiging met
de fysieke bibliotheek naar de educatieve
eerder bij sluiting van de bibliotheek in Harkema
Sluiting van Damwâld zal betekenen dat 70 %
zijn kenmerken en alternatieven beschreven.
bibliotheek. Binnen deze educatieve bibliotheek
leert dat veel leden de uitgebreide keuze en
van de leden van 18 jaar en ouder en contributie
Gemeenteraden hebben aangegeven dat bij
zal ook de digitale component worden versterkt.
mogelijkheden van een alternatieve bibliotheek
zich in het eerste jaar verplaatst naar
sluiting van een vestiging, net als bij de ombouw
Voor basisscholen zal schoolbieb.nl worden
positief waarderen en lid blijven. Ervaring van
Dongeradeel. In de volgende twee jaren zal het
van bibliobussen, een alternatief moet worden
aangeboden. Dat is een website waar per niveau
sluiting van de bibliotheek in Harkema per
verlies teruglopen tot 10%. Door een volledige
geboden aan niet mobiele inwoners. Onder
en per vak door specialisten geselecteerde
januari 2007 leert dat aanvankelijk 30 % van de
regionale opzet van het bibliotheekwerk
niet mobiele inwoners worden twee groepen
digitale informatie en oefenstof wordt
leden afhaakt en dat het 3 jaar duurt voordat de
worden de effecten van verplaatsing van leden
verstaan: 1) de kinderen tot en met de basisschool
aangeboden. Het alternatief voor peuterspeelzaal
verstoring is verwerkt.
en inkomsten maximaal beperkt tenzij leden
die voor veilig vervoer afhankelijk zijn van de
en basisscholen wordt bekostigd vanuit subsidie.
over de regiogrens verdwijnt.
ouders en 2) aan huis gebonden ouderen die
Dat betekent ook dat de bijdrage die de scholen in
Leden van 18 jaar en ouder is ook de groep die
Het prijskaartje van leden- en inkomstenverlies
voor hun dagelijkse behoeften afhankelijk zijn
Dantumadiel en Dongeradeel nu nog betalen.
contributie betaald, dus zullen de inkomsten
is pas in te vullen als bekend is welke
van derden. Per vestiging worden alternatieven
Aan het Voortgezet zal Biebsearch worden
uit leden zich ook verplaatsen. Sluiting van
bibliotheken gesloten worden en welke
voor 0 -18 jaar gezocht in de samenwerking met
aangeboden. Biebsearch maakt een koppeling
Feanwâlden zal betekenen dat 10 % van de
bibliotheek het alternatief is.
partners. In geen van de gevallen is onderzoek
tussen de elektronische leeromgeving (ELO) van
gedaan naar de haalbaarheid. Sluiting van
de school met de bestanden en catalogi van
een vestiging en het creëren van diensten
de bibliotheek. De gecombineerde bestanden
in samenwerking met peuterspeelzalen,
worden in 1 keer doorzocht en de resultaten
basisscholen betekent een besparing van
worden in 1 keer getoond. Een abonnement
middelen, omdat er van wordt uitgegaan dat
op de bibliotheek, bestellen van media en
zonder kosten gebruik wordt gemaakt van de
afleveren op de schoollocatie hoort erbij. De
huisvesting van de partner en in belangrijke
kosten bedragen € 20,00 per leerling. Biebsearch
mate ook van personeel van de partner. Dat in
is geënt op leerdoelen. Ook wordt een fysieke
ruil voor het kosteloos aanbieden van collecties
collectie met voor de doelgroep geselecteerde
en ondersteunende dienstverlening. Voor
media aangeboden. Deze collectie heeft, behalve
het Voortgezet Onderwijs worden er tegen
onderwijsdoelen, vooral ook als doelstelling lezen
vergoeding van kosten alternatieven geboden.
leuk te maken. De kosten van deze collectie zijn
Het is daarom niet vanzelfsprekend dat de poging
gebaseerd op het rekenmodel dat voor de opzet
tot samenwerking slaagt.
van de schoolmediatheken in de basisscholen
Sluiting en alternatieven in het onderwijs betekent een verplaatsing van middelen van
is gehanteerd. De dienstverlening aan het
28
Voor de kosten is voor peuterspeelzalen
Voortgezet onderwijs vindt zonder subsidie
het rekenmodel gehanteerd van de recent
kostendekkend plaats. De keuze is aan de scholen.
29
De investeringen in de alternatieven worden
een vestiging gemakkelijker te accepteren en de
voor een belangrijk deel gedekt door hergebruik
reistijd en reiskosten voor lief te nemen.
27 27 Beschrijving van de vestigingen
in de groep 18 jaar en ouder. In het geval van verplaatsing naar Drachten verdwijnen de
Achtkarspelen
inkomsten ook naar de bibliotheek Drachten.
uit de buiten gebruik gestelde bibliotheek.
Sluiting en verkoop van een vestiging in
Achtkarspelen kent bibliotheken in
Geschat is dat er 30 % ledenverlies van 18 jaar en
Surhuisterveen en Buitenpost.
ouder zal optreden en dat de resterende leden
van kasten, boeken, computers en dergelijke De ombouw vraagt wel een grote inzet van
eigendom (Feanwâlden, De Westereen, Damwâld,
personeelsuren. Exacte berekeningen van de
Buitenpost, Hallum) maakt, na afboeking
investeringen worden uitgevoerd als de koers die
van resterende afschrijving, geld vrij voor
Surhuisterveen bedient de inwoners ten
Drachten. Na enkele jaren zal het ledenverlies zich
gemeenteraden willen duidelijk is. Sluiting van
investeringen in nieuwbouw. Sluiting maakt
zuiden van het Prinses Margrietkanaal. De
herstellen naar 20 %. Het verlies aan inkomsten
bibliotheken betekent een desinvestering van
ook ruimte vrij in de exploitatie. De ruimte kan
bibliotheek is gevestigd in multifunctioneel
van leden door verlies en aan Drachten zal voor
middelen, maar ook opbrengst uit verkoop van
benut worden voor bezuinigingen, maar ook
centrum It Vleckehûs. Twee jaar geleden is er
BNOF op basis van 20 % € 43.000 zijn.
panden in eigendom. Deze financiële aspecten
voor het realiseren van alternatieven voor 0 -12
stevig geïnvesteerd in een herinrichting met
worden in een apart hoofdstukje toegelicht.
jaar of voor verbeteren van inrichting, collecties
als doelstelling betere voorzieningen te bieden
Onderwijsvoorzieningen: • Peuterspeelzaal De Krobbehiem telt
zich zullen verdelen in 20% Buitenpost en 80%
en openingsuren in de resterende vestigingen.
aan de basisschool en peuterspeelzaal ‘in
Sluiting van een vestiging en verplaatsen van
Op die vestigingen komt immers een grotere
huis’ en aan de twee andere basisscholen in
dienstverlening naar de educatieve en digitale
druk van vooral 18 jaar en ouder. Het maakt ook
Surhuisterveen. De 3 basisscholen hebben ook
• OBS It Skriuwboerd telt 161 leerlingen.
lijn past goed in het geschetste beleidskader.
ruimte voor meerkosten in de exploitatie van
financieel bijgedragen aan de herinrichting. Qua
• BBS De Hoekstien telt 150 leerlingen.
Voor 0 – 18 jaar worden goede en misschien
nieuwbouw. Dat zijn keuzes die gemaakt moeten
prestaties is het de tweede bibliotheek in het
• BBS De Bernebrêge telt 201 leerlingen.
zelfs betere alternatieven geboden. Essentieel
worden. In het volgende hoofdstuk wordt iedere
werkgebied met 3.000 leden. Bij sluiting van de
• Lauwerscollege – Singelland telt 181 leerlingen.
lijkt dan de vraag in welke mate sluiting ten
vestiging afzonderlijk beschreven.
bibliotheek zijn de bibliotheken van Buitenpost
Sluiting betekent dat er mogelijkheden ontstaan
en Drachten een alternatief. De afstanden zijn 11
voor de door obs It Skriuwboerd gewenste
koste gaat van de groep 18 jaar en ouder.
6 groepen en 83 peuters.
Voorlopig kan nog onvoldoende gerekend
Onderstaand zijn de inwoneraantallen per
en 15 kilometer. Financieel betekent sluiting dat
uitbreiding, maar ook dat er een gat in de
worden op digitale alternatieven als internet en
1 januari 2011 weergegeven. Door de meer/
de inkomsten van leden zich zullen verplaatsten.
exploitatie van It Vleckehûs zal ontstaan. De
e-books. Daarom zal een naburige bibliotheek
minderkosten per inwoner met het aantal
Vanwege het grote eigen winkelbestand zal er
huidige huur is € 49.000 en de servicekosten
het alternatief moeten zijn. Ledenverlies zal
inwoners te vermenigvuldigen valt uit te rekenen
een aparte reis voor bibliotheekbezoek nodig
bedragen € 4.300.
een onvermijdelijk gevolg zijn van sluiting.
wat de consequenties zijn voor de subsidie
zijn. Gezien de reisafstand naar Buitenpost of
In geval van sluiting per 1-1-2012 zal er voor een
Ledenverlies wordt beperkt als een beter
van iedere gemeente. Met de beschrijving van
Drachten zal er sprake zijn van fors ledenverlies
bedrag van € 47.820 afgeschreven moeten worden.
alternatief in de nabijheid wordt geboden.
iedere vestiging is ook een beeld te vormen
Een modern ingerichte bibliotheek volgens
van de gevolgen voor de dienstverlening.
winkelformules, met actuele collecties, ruime
Gemeenteraden zullen de afweging tussen prijs,
openingstijden en gekwalificeerd personeel zal
dienstverlening en het risico op ledenverlies
volwassenen moeten stimuleren sluiting van
moeten maken.
SCHIERMONNIKOOG Schiermonnikoog
Hollum
AMELAND
Nes
Achtkarspelen Achtkarspelen Achtkarspelen Dantumadiel Dantumadiel Dantumadiel Dongeradeel Dongeradeel Dongeradeel Ferwerderadiel Ferwerderadiel Ferwerderadiel Kollumerland Kollumerland KollumerlandBNOFBNOFBNOF Aantal Aantal inwoners Aantal inwoners per inwoners 1-1-2010 per 1-1-2010 per 1-1-2010
28.103 28.103 28.103 19.313 19.313 19.313 24.304 24.304 24.304
8.862 8.8628.862 12.945 12.945 12.945 93.527 93.527 93.527 Wierum Ternaard
Nes
Holwerd Hantumerhoek
Paesens-Moddergat
Oosternijkerk Niawier
Lioessens Anjum
Metslawier Ferwert
Brantgum
Blije
Marrum
Hallum Burdaard
DONGERADEEL
Bornwird Dokkum
FERWERDERADIEL
Ee
Rinsumageast
Damwâld DANTUMADIEL
Kollumerpomp Driezum
Schoolmediatheek
Feanwâlden
KOLLUMERLAND C.A.Munnekezijl
Triemen Wâlterswâld Oudwoude
Broeksterwâld De Westereen
Bibliotheek
Engwierum
Reitsum
Kollum
Burum
Kollumerzwaag
Twijzelerheide Twijzel
Buitenpost Gerkesklooster
ACHTKARSPELEN
Augustinusga
Kootstertille Surhuizum Drogeham Harkema Surhuisterveen Boelenslaan
30
31
Buitenpost is 2 jaar geleden volledig gestript en
Kollumerl an d
tussen Kollum en Buitenpost is 5 kilometer.
in De Westereen en in Kollum. Bij realisatie
heringericht. Het pand is gelegen aan het eind van
Kollumerland kent twee bibliotheken.
Beide dorpen hebben een regiofunctie en
hebben de inwoners van Kollumerzwaag en
de winkelstraat. Het is de derde bibliotheek in het
aantrekkingskracht op winkelend publiek. Beiden
omgeving keuze uit 3 moderne bibliotheken
werkgebied. De afstand naar Kollum is 5 kilometer.
In Kollum is de bibliotheek gehuisvest
hebben voortgezet onderwijs. Voor inwoners
binnen een straal van 6 kilometer.
Beide dorpen hebben een regiofunctie, waardoor de
in dorpscentrum De Colle. De locatie is
van Kollumerzwaag is de afstand tot Kollum of
stap voor inwoners om voor bibliotheekbezoek een
uitstekend gesitueerd aan een plein met
Buitenpost dezelfde.
Onderwijsvoorzieningen:
aparte reis te maken groot is. Sluiting van een van
ruime parkeergelegenheid en in de buurt
Besluitvorming in de gemeenteraad van
Peuterspeelzaal It Wrottershonk 3 groepen van 16
de bibliotheken zal mogelijk ook verlies aan omzet
van zorgcentrum, basisscholen en voortgezet
Kollumerland rond het Kindcentrum is van
leerlingen.
voor de middenstand in 1 van de dorpen betekenen.
onderwijs. Het pand is uitgewoond en
wezenlijk belang in het spreidingsplan. Hetzelfde
De Stapstien 321 leerlingen.
Behalve Kollum zou de bibliotheek in Grootegast een
voldoet niet meer aan de eisen. Sinds 2003
geldt voor besluitvorming in Dantumadiel rond
In geval van sluiting per 1-1-2012 zal er een bedrag
alternatief kunnen zijn. Die keuze is minder voor de
zijn er diverse onderzoeken gedaan naar het
het realiseren van een openbare bibliotheek in de
van € 1.700 afgeschreven moeten worden.
hand liggend omdat de afstand 15 kilometer is. In
creëren van een brede school. Momenteel
brede school in De Westereen.
dat geval verdwijnen inkomsten van leden. Dan is de
is een afgerond en breed gedragen plan in
goed toegeruste bibliotheek in Surhuisterveen met
bespreking bij het college voor nieuwbouw
Onderwijsvoorzieningen:
Burum
Op de Hoogte
11 kilometer een logischer keuze. Een nadeel van de
van dit “Kindcentrum”. Hierin worden 2
• Peuterspeelzaal Kwibus 4 groepen
Kollumerpomp
De Wegwijzer
bibliotheek is de beperkte parkeerruimte. Sluiting zou
basisscholen, een openbare bibliotheek,
Munnekezijl
‘t Oegh
gevolgen kunnen hebben voor de onderhuurders op de
peuterspeelzaal, kinderopvang en
• Prof. Casimir 155 leerlingen.
Triemen
De Bining
verdieping. Onder andere het management van Roobol.
jeugdgezondheid gehuisvest. Besluitvorming
• Prins Bernhardschool 168 leerlingen.
Oudwoude
Van Heemstraschool
Oudwoude
De Tarissing
van 16 leerlingen.
vindt dit jaar plaats. De keuze is essentieel
• Kon. Julianaschool 203 leerlingen.
Onderwijsvoorzieningen:
voor de toekomt van het bibliotheekwerk
• Piter Jelles 68 leerlingen.
• Peuterspeelzaal De Krobbekûle telt
in deze gemeente. Realisatie van het
• Lauwerscollege 257 leerlingen.
Kindcentrum betekent een versterking van de
Sluiting, maar ook verplaatsing naar het
Dantumadi el
• OBS De Mienskip telt 127 leerlingen.
educatieve lijn. De educatieve bibliotheek in
Kindcentrum betekent een gat in de exploitatie van
Dantumadiel telt 3 bibliotheken in de drie
• BBS De Fontein telt 108 leerlingen.
het Kindcentrum is op ochtenden beschikbaar
Dorpscentrum De Colle van de huur van € 16.800
hoeken van de gemeente. Een centraal in de
• BBS De Lichtbron telt 360 leerlingen.
voor de bewoners van het Kindcentrum:
en energielasten van € 5.500. Vanuit de visie van de
gemeente liggende bibliotheeklocatie is er niet.
• Lauwerscollege – Singelland telt 1253 leerlingen.
kinderen van 0 – 12 jaar en hun begeleiders
bibliotheek, de educatieve lijn, heeft huisvesting in
Beoordeling van de spreiding van bibliotheken
• AOC Buitenpost telt 395 leerlingen.
en voor de derde, niet aan het Kindcentrum
het Kindcentrum een duidelijke meerwaarde ten
in regionaal verband verandert het beeld van
In geval van sluiting per 1-1-2012 zal er € 266.00
deelnemende basisschool. Dat is de Prins
opzichte van huisvesting in De Colle.
de bereikbaarheid voor de inwoners van de
afgeschreven moeten worden. De restant waarde na
Bernhardschool. Het Kindcentrum biedt ook
In geval van sluiting per 1-1-2012 zal er voor een
gemeente Dantumadiel.
verkoop en afschrijving zal circa € 210.000 bedragen.
mogelijkheden de bibliotheek in te zetten
klein bedrag van € 3.700 afgeschreven moeten
voor buitenschoolse opvang. De keuze voor
worden.
5 groepen en 62 peuters.
32
Schoolmediatheken in Kollumerland
Schoolmediatheken in Achtkarspelen
openingsuren voor de iedereen van 0 – 99 vrij
Augustinusga
De Saad
De Westereen heeft een bibliotheek in een uitgewoond en afgeschreven pand aan de
toegankelijke openbare bibliotheekfunctie
Kollumerzwaag is de kleinste van de 9
rand van het winkelcentrum. Er zijn plannen
Augustinusga Maskelyn
is dan op middagen, avonden en zaterdag.
vestigingen. De bibliotheek is gehuisvest in een
voor nieuwbouw van een brede school
Boelenslaan
De Stile
Als besloten wordt de bibliotheek in
huurpand. Het huurcontract van 10 jaar loopt in
met 2 basisscholen, bibliotheek, jeugd en
Boelenslaan
Jan van Zuilen
Kollumerzwaag te sluiten dan is een goed
juli 2012 af. Een eventuele opzegging van de huur
jongerenwerk, peuterzaal en kinderopvang. De
Drogeham
De Tarissing
uitgeruste openbare bibliotheek met
dient voor juli 2011 te gebeuren. Kollumerzwaag
brede school zal komen te liggen aan de oostzijde
Gerkesklooster
De Claerkamp
gunstige openingstijden als alternatief van
heeft geen regiofunctie. De Westereen ligt op
van het winkelcentrum aan de rondweg. Dat
Harkema
De Wynroas
groot belang. Dat kan Kollum zijn,maar ook
4 kilometer afstand, Buitenpost op 5 en Kollum
is aan de kant van Kollumerzwaag. Dit jaar zal
Harkema
It Holdersnest
Buitenpost.
op 6 kilometer. Er is 1 grote basisschool, De
de gemeenteraad besluiten nemen over de
Kootstertille
De Balkwar
Ook kan gekozen worden de nieuwbouw te
Stapstien met 321 leerlingen. De school wordt
realisatie. Net als de besluitvorming in Kollum
Kootstertille Merlettens
beperken tot een schoolmediatheek 0 – 12
momenteel verbouwd. De schoolleiding houdt
rond het Kindcentrum is deze besluitvorming van
Kootstertille
Oranje Nassau
jarigen. Dat sluit beter aan bij de doelstelling
in de bouw rekening met de inrichting van een
wezenlijk belang in het spreidingsplan.
Surhuizum
Joh. Loovengaschool
van de brede school en het betekent een
schoolmediatheek en met de komst van een
De Westereen vervult een regiofunctie voor de
Twijzel
Lytse Wiman
grote besparing in de investering en in de
peuterspeelzaal. Daarmee wordt in feite een
omliggende dorpen. In De Westereen komen
Twijzel
De Oanrin
exploitatie van vierkante meters, collectie
brede school onder 1 dak gerealiseerd.
918 (67 %) van de 1364 leden uit het eigen dorp
Twijzelerheide
De Reinbôge
en personeel. Buitenpost is dan een logisch
De gemeenteraden van Dantumadiel en
en 446 (32 %) vanbuiten het eigen dorp.
Twijzelerheide
It Twaspan
alternatief voor 13 jaar en ouder. De afstand
Kollumerland zijn van plan nieuwbouw te plegen
13 van deze leden komen uit de eigen gemeente,
33
waarvan 6 uit De Falom en 433 van buiten de
Cv-ketel en de vloerbedekking worden vervangen.
dvd’s, tijdschriften enz. en in openingstijden is
Onderwijsvoorzieningen:
gemeente. Dat betekent dat 31,7 % van de leden
Aanpak van de binnenzijde zou gepaard moeten
de verhouding 29,5: 45 openingsuren. Sluiting
• Peuterspeelzaal Bijekoer 3 groepen
in De Westereen van buiten de gemeente komt.
gaan met een herinrichting volgens nieuwe
van de bibliotheek in Damwâld betekent dat
Het gaat om 281 uit Twijzelerheide, 111 leden
inzichten en het bijtrekken van het voormalige
er voor 600 volwassenen uit Damwoude een
uit Zwagerbosch, 23 leden uit Kollumerzwaag
kantoor en keuken bij de publieksdiensten.
goed alternatief redelijk dichtbij is. 70 inwoners
en 18 leden uit andere dorpen. In die zin is De
Van de 3 bibliotheken in Dantumadiel heeft
hebben al gekozen voor een lidmaatschap in
• Dr. J. Botkeschool 146 leerlingen.
Westereen een illustratie van het regiobeleid dat
Feanwâlden de minste aantrekkingskracht op
Dokkum.
• De Bron 145 leerlingen.
BNOF zou willen voeren.
de inwoners uit het eigen dorp. 99 inwoners
Damwâld heeft een belangrijke functie voor de
• De Fontein 192 leerlingen.
De nieuwe bibliotheek in de brede school is
van 18 jaar en ouder kiezen voor een andere
omliggende dorpen. 324 inwoners van 18 jaar en
• ZMLK De Wingerd ruim 200 leerlingen
uitstekend bereikbaar via de nieuw aan te
bibliotheek. Dat is 20 % van de leden van 18 jaar
ouder uit de omliggende dorpen maakt gebruik
• Chr. Mavo De Saad 177 leerlingen.
leggen rondweg voor mensen uit de regio, in
en ouder uit het postcodegebied Feanwâlden.
van de bibliotheek in Damwâld. Het grootste
In geval van sluiting per 1-1-2012 zal er voor een
het bijzonder voor de inwoners van 18 jaar en
Voor Damwâld en De Westereen is dit percentage
aantal leden van 18 jaar en ouder uit een ander
bedrag van € 335.000 afgeschreven moeten
ouder uit Kollumerzwaag. In de visie van de
met 9,7 % en 9,4% de helft lager. Van deze 99
dorp uit komt uit Broeksterwâld met 101 leden.
worden. De restant waarde na verkoop en
bibliotheek betekent dit een perfecte invulling
leden kiezen 57 inwoners/ bibliotheekleden
In Rinsumageast, Wâlterswâld en Driezum
afschrijving zal circa € 246.000 bedragen
van de 3 hoofdlijnen van beleid. De meerprijs in
voor Leeuwarden centrale, 17 inwoners voor
tellen we 74, 75 en 56 leden. Feanwâlden en De
huisvestingslasten tussen het oude afgeschreven
Burgum, 8 voor Damwâld, 5 voor Dokkum
Westereen trekken slechts 4 en 6 leden van 18
Onderstaand een schema waarin de
pand en nieuwbouw is circa € 46.000. Dat
en 12 voor andere bibliotheken. Sluiting van
jaar en ouder. Voor deze 324 leden geldt dat ze
reisafstanden tussen de dorpen in Dantumadiel
is een bedrag van € 0,49 per inwoner in het
Feanwâlden zou betekenen dat de huidige circa
ook in de huidige situatie moeten reizen voor
naar de bibliotheken van Damwoude, Dokkum,
werkgebied van BNOF.
400 bibliotheekleden van 18 jaar en ouder zullen
een bibliotheekbezoek. Sluiting van Damwâld en
Feanwâlden en De Westereen zijn af te lezen.
kiezen voor Leeuwarden centrale en Burgum.
een bezoek aan Dokkum betekent dat de afstand,
Onderwijsvoorzieningen:
Dat betekent ook dat na sluiting niet alleen de
dus de geleverde prestatie, toe zal nemen. Daar
Schoolmediatheken in Dantumadiel
• Peuterspeelzaal Peuterhonk 5 groepen
huisvestingskosten lager worden, maar ook dat
zal dan een betere dienstverlening tegenover
Broeksterwoude
van 16 leerlingen.
van 16 peuters. • Peuterspeelzaal Kabouters 1 groep van 16 peuters.
De Wel
de inkomsten van deze leden zullen verdwijnen.
moeten staan om mensen te motiveren die
Driesum OBS Driesum
• De Westreen171 leerlingen.
Een klein deel van de leden zal voor de regio
extra kilometers te reizen. Dat is het geval. Voor
Rinsumageest
De Tarissing
• De Boustien 257 leerlingen.
behouden blijven en kiezen voor Damwâld of
de inwoners van Sybrandaburen (bibliotheek
Wouterswoude
CNS
Sluiting van de bibliotheek betekent dat de
Dokkum. Nieuwbouw in De Westereen zal de
Dokkum) en Readtsjerk (bibliotheek Gytsjerk) zal
Wouterswoude
De Wynroas
inwoners ouder dan 12 jaar gebruik zullen
aantrekkingskracht voor deze locatie verhogen.
er niets veranderen omdat er geen inwoners lid
maken van de bibliotheek in Kollumerzwaag,
De reisafstand naar De Westereen en Damwâld is
zijn in een bibliotheek in Dantumadiel.
Kollum, Buitenpost of Damwoude, mits deze
7 kilometer.
bibliotheken blijven bestaan. In geval van sluiting per 1-1-2012 zal er voor
Onderwijsvoorzieningen
een bedrag van € 51.000 afgeschreven moeten
• Peuterspeelzaal Jodocus 4 groepen
worden.
van 16 leerlingen.
De restant waarde na verkoop en afschrijving zal
• Dr. Theun de Vriesskoalle 127 leerlingen.
circa € 190.000 bedragen
• De Frissel 233 leerlingen. In geval van sluiting per 1-1-2012 zal er een bedrag
Feanwâlden is na Kollumerzwaag de
van € 1.900 afgeschreven moeten worden. De
kleinste vestiging. Feanwâlden heeft geen
restant waarde na verkoop en afschrijving zal
regiofunctie en wordt gekenmerkt door een
circa € 190.000 bedragen.
groot aantal forenzen. Dat geldt ook voor
34
het bibliotheekgebruik Aan het 25 jaar oude
Damwâld zit samen met het gemeentehuis
gebouw zijn in 2010 het bitumendak en de
onder 1 dak. Het gebouw is in goede staat.
luifel vervangen, het buitenschilderwerk is
De bibliotheek is de vierde in omvang in het
uitgevoerd en de buitenmuren zijn gereinigd. De
werkgebied van BNOF. Het ligt op vrij korte
buitenzijde is hiermee op het gewenste niveau.
afstand van Dokkum. De reisafstand van
De investeringen worden bij een eventuele
bibliotheek tot bibliotheek is 6 kilometer. De
sluiting terugverdiend door een hogere
dienstverlening in Dokkum is ongeveer het
verkoopwaarde. Aan de binnenzijde moeten de
dubbele in vloeroppervlak, collectie boeken,
35
Dongeradeel
Ferwerderadi el
28 28 Ledenaantallen en reisafstanden tussen de vestigingen
Dongeradeel kent met Dokkum 1 grote
Ferwerderadiel kent 1 vestiging in Hallum.
Onderstaand een overzicht van de ledenaantallen per 31 december 2010, exclusief de instellingen die lid
vestiging aan de noordoostkant van de
Hallum kent geen regiofunctie. De afstand tot de
zijn. Het geeft een indruk van de verschillen tussen de vestigingen, de verhoudingen tussen vestigingen en
stad. De bibliotheek grenst aan een groot
dichtstbijzijnde bibliotheek van BNOF is Dokkum
schoolmediatheken en tussen jeugd en volwassenen.
plein. De vestiging is daarmee uitstekend
met 19 kilometer. De afstand tussen de bibliotheken
bereikbaar voor de 50% van de inwoners
in Hallum en Stiens is 7,5 kilometer. Uit de
die ten noorden van Dokkum woont. De
ledenadministratie blijkt dat 2.289 inwoners van
bibliotheek is 4 jaar geleden gestript en
Ferwerderadiel lid zijn van een openbare bibliotheek.
heringericht. De bibliotheek woont samen
Hiervan zijn 1.102 lid in Hallum en 700 op de
met het Streekarchief, Seniorweb en speel-
basisscholen. 21,3 % (487 leden) is lid in een bibliotheek
o-theek onder 1 dak. De collectie en andere
buiten de eigen gemeente.
voorzieningen zijn uitstekend. Het gebouw is
Hallum haalt 1.041 (93 %) van de 1.102 leden uit Hallum,
ruim en de capaciteit is voldoende om meer
Ferwert en Marrum. Inwoners van Blija, Burdaard
leden op te kunnen vangen. Overname van
en de Flieterpen kiezen voor Dokkum. Dat zijn totaal
de leden van 18 jaar en ouder uit Damwâld is
257 leden en dat is 11 % van alle Ferwerderadielse
met enkele aanpassingen in openingsuren
bibliotheekleden. Ten westen van Hallum kiest men
en collectie eenvoudig te realiseren. Veel
voor Stiens (74 leden) en Leeuwarden (107 leden).
inwoners uit Ferwerderadiel ten oosten van
Voor 2011 staat een investering gepland van circa
Hallum zijn al lid in Dokkum.
€ 80.000 voor vervanging van de houten bekleding
De gegevens voor Dokkum zijn niet
aan de buitengevels en de aluminium kozijnen en
uitgewerkt. We gaan er vanuit dat Dokkum
beglazing door kunststof en glas met een hogere
de laatste bibliotheek zal zijn die de deuren
isolatiewaarde. Het gebouw is juridisch eigendom
zal sluiten.
van de gemeente en in economisch eigendom van de bibliotheek. Investeringen zullen bij een eventuele verkoop terugverdiend worden en ten goede komen aan de gemeente. Voor 2015 staat de binnenzijde, met
Bornwird Bernewird
inrichting volgens een landelijk retailconcept, op de
Brantgum
Ids Wiersmaskoalle
planning voor circa € 55.000. De investeringskosten
Ee
De Gearing
van totaal € 135.000 om de bibliotheek er weer tiptop
Engwierum
De Springplanke
uit te laten zien zijn voor de gemeente Ferwerderadiel.
Hantumhuizen
De Fjouwerhoeke
Holwerd
Ploos van Amstelschool
Onderwijsvoorzieningen.
Holwerd
De Tsjelke
• Peuterspeelzaal Yn é Jister 3 groepen
Lioessens
De Griffel
Metslawier
De Rank
• CBS It Fundamint 180 leerlingen.
Niawier
De Boarne
• OBS Op e Dobbe 110 leerlingen.
Oosternijkerk
Foeke Sjoerdskoalle
• Dockingacollege in Ferwert 230 leerlingen.
Paesens
t Kompas
In geval van sluiting per 1-1-2012 zal er voor een bedrag
Ternaard
It Harspit
van € 5.331 afgeschreven moeten worden.
Wierum
Skoalle mei de Bibel
In percentage van het totaal
18 j.e.o.
Totaal
0 - 18 jaar
18 j.e.o.
Totaal
Buitenpost
1.160
1.242
2.402
4,7%
5,0%
9,7%
Surhuisterveen
1.572
1.343
2.915
6,4%
5,4%
11,8%
Schoolmediatheken
2.031
5
2.036
8,2%
0,0%
8,2%
Achtkarspelen
4.763
2.590
7.353
19,3%
10,5%
29,8%
Kollum
954
903
1.857
3,9%
3,7%
7,5%
Kollumerzwaag
510
294
804
2,1%
1,2%
3,3%
Schoolmediatheken
407
0
407
1,6%
0,0%
1,6%
Kollumerland
1.871
1.197
3.068
7,6%
4,8%
12,4%
Dokkum
2.924
3.291
6.215
11,8%
13,3%
25,2%
Schoolmediatheken
1.120
1
1.121
4,5%
0,0%
4,5%
Dongeradeel
4.044
3.292
7.336
16,4%
13,3%
29,7%
643
470
1.113
2,6%
1,9%
4,5%
Hallum Schoolmediatheken Ferwerderadiel
Damwâld
Feanwâlden De Westereen Schoolmediatheken Dantumadiel Totaal vestigingen Totaal schoolmediatheken Totaal
715
1
716
2,9%
0,0%
2,9%
1.358
471
1.829
5,5%
1,9%
7,4%
1.287
943
2.230
5,2%
3,8%
9,0%
538
411
949
2,2%
1,7%
3,8%
827
553
1.380
3,3%
2,2%
5,6%
558
0
558
2,3%
0,0%
2,3%
3.210
1.907
5.117
13,0%
7,7%
20,7%
10.415
9.450
19.865
42,2%
38,3%
80,4%
4.831
7
4.838
19,6%
0,0%
19,6%
15.246
9.457
24.703
61,7%
38,3%
100,0%
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de reisafstanden tussen de vestigingen.
Blija
De Ikker
Blija
De Opbouw
Burdaard
De Welle
Ferwert
Op Streek
Ferwert
Op ‘e Trije
Marrum
Aasterage
Reitsum
De Flierterpen
Damwâld Korenbloem 13 De Westereen Gruttostraat 3
Hallum
Kollum
Kollumerzwaag
Surhuisterveen
Buitenpost Kerkstraat 51
Feanwâlden
Reisafstanden tussen de vestigingen volgens de ANWB routeplanner
Dokkum
van 16 peuters.
Schoolmediatheken
36
0 - 18 jaar
De Westereen
De Eker
In absolute aantallen
Damwâld
Anjum
31
Buitenpost
Schoolmediatheken
Ledenaantallen per december 2010
14
9
15
13
32
5
5
11
14
7
6
7
18
13
9
22
13
5
25
13
4
15
12
19
13
11
25
21
13
8
19
30
27
30
6
15
9
7
Dokkum Brokmui 62
15
6
13
Feanwâlden De Wilgen 2
13
7
5
12
Hallum Singel 3
32
18
25
19
21
5
13
13
13
13
30
Kollum Kerkstraat 4 Kollumerzwaag Tsjerkestrjitte 48 Surhuisterveen B.J. Schurerweg 14
5
9
4
11
8
27
6
11
22
15
25
19
30
15
14 14
37
29 Scenario’s en stappenplan 29
De bibliotheek van Dokkum is met geringe
In deze paragraaf zijn de financiële effecten
van Dantumadiel verwerkt. De partners in dit
Om de keuzes richting te geven is in voorgaande
aanpassingen direct beschikbaar voor de
in 3 tabellen samengevat. De ene biedt inzicht
plan, de andere 4 gemeenten, moeten echter
hoofdstukken een lange termijn visie ontwikkeld.
volwassen leden van Damwâld en Hallum.
in de besparingen per vestiging. De tweede
in het kader van dit plan wel duidelijkheid
Beslissingen die nu genomen worden horen
Surhuisterveen blijft beschikbaar voor
in de besparing per individuele gemeente en
krijgen in zowel de realisatie als de financiële
in die visie te passen. Het lange termijn beeld
de inwoners ten zuiden van het Prinses
verdeeld op basis van inwonertal. De derde biedt
consequenties. Die duidelijkheid geldt ook
houdt een verschuiving in van de fysieke
Margrietkanaal.
inzicht in de besparingen in de tijd. Alle drie zijn
voor de bibliotheekgebruikers in de regio en
naar de educatieve en digitale bibliotheek.
38
bedoeld om inzicht te bieden in de financiële
de partners in het brede schoolproject in
Externe, vaak nu nog onbekende factoren,
Binnen dit scenario zijn varianten denkbaar.
consequenties van de mogelijkheden. De
De Westereen.
spelen daarin een rol. De ontwikkelingen van
Uiteraard is denkbaar dat bibliotheken niet
verantwoordelijkheid voor de keuzes is echter aan
de digitale bibliotheek en de invloed die dat
gesloten worden. Dat zal de besparing beperken.
de gemeenteraden.
heeft op de fysieke bibliotheek en het tempo
De moeilijkste keuze is die tussen sluiting van
waarin zich dat voltrekt is niet te voorspellen.
Kollum en Buitenpost. BNOF adviseert uitbreiding
Stap 1
Idealiter vind sluiting van de bibliotheek
Een beeld van de toekomst zou kunnen zijn dat
van de huidige, recent volledig gerenoveerde en
Besluit nieuwbouw Kindcentrum in Kollum
Kollumerzwaag aansluitend op de realisatie
er in 2030 nog 2 openbare bibliotheken in de
heringerichte bibliotheek in Buitenpost, sluiting
Besluitvorming rond nieuwbouw van het
van de nieuwbouw in De Westereen en de
regio zijn: Dokkum en Buitenpost. Dat beeld is
van het volledig verouderde pand in Kollum,
Kindcentrum in Kollum vindt eind 2011 plaats.
aanpassingen in Buitenpost per januari 2014
echter niet met onderzoeken of ervaringen te
nieuwbouw van een Kindcentrum met een
De realisatie van de bouw is januari 2014.
plaats. Dan is er een goed alternatief. De wens
onderbouwen. Wel is een bepaalde logica in de
schoolmediatheek voor 0 – 12 jaar en plaatsing
De bibliotheek in Kollum zal per die datum
van gemeenten is het voordeel uit bezuiniging
ontwikkelingen aan te geven en is een beeld
van een schoolmediatheek in de derde school.
sluiten en de bibliotheek in Buitenpost zal dan
snel te realiseren. Met het perspectief voor de
van de eerstkomende 4 tot 8 jaren te schetsen.
De huisvestingslasten zijn, net als in alle anders
aangepast zijn voor opvang van de leden van 13
bibliotheekgebruikers van Kollumerzwaag dat
Die beleidsperiode kenmerkt zich door een
schoolbiebs, voor rekening van de scholen.
jaar en ouder. Eventueel kan dit proces vervroegd
nieuwbouw De Westereen en aanpassing in
verschuiving van de fysieke naar de educatieve
Ten opzichte van sluiting van Buitenpost is de
worden. In dat geval zullen de aanpassingen in
Buitenpost doorgang vindt is eerdere sluiting
en digitale bibliotheek: bibliotheken sluiten
exploitatie € 40.000 voordeliger. Bovendien
Buitenpost eerder worden uitgevoerd en worden
reëel. Aanpassingen in Buitenpost kunnen
en schoolmediatheken ontstaan. Het kenmerk
wordt de investering in het Kindcentrum
er eerst collecties in de peuterspeelzaal en in de
eerder gerealiseerd worden. Ook ten behoeve
van het financieel beleid is het streven naar
met € 300.000 beperkt. Inhoudelijk wordt de
3 basisscholen in Kollum geplaatst. Later worden
van een eerders sluiting van Kollum. Het einde
een optimale prijs / kwaliteitverhouding in de
bibliotheek in Buitenpost verbeterd qua collectie
die overgebracht naar het Kindcentrum.
van de huurperiode van het huidige pand in
fysieke bibliotheek. Dat betekent minder, maar
en openingstijden. Hiervan profiteren zowel de
kwalitatief goede regionale bibliotheken, het
inwoners van Buitenpost als de bibliotheekleden
Stap 2
niet verlengd hoeven te worden. Sluiting per
beperken van leden- en inkomstenverlies en het
van 13 jaar en ouder uit Kollum, mits men bereid
Besluit nieuwbouw De Westereen
maart 2012 geeft een kwartaal voor ontmanteling
behalen van een bezuiniging die aansluit bij de
is om 5 kilometer te reizen. Die afstand geldt
Besluitvorming rond nieuwbouw van brede
van de bibliotheek. De besluitvorming moet
opdracht van de gemeenteraden.
ook voor de inwoners van Kollumerzwaag en
school in De Westereen vindt eveneens eind
echter wel voor januari 2012 rond zijn, zodat de
omgeving. Zij hebben dan de keuze uit nieuwe
2011 plaats. De investeringen zijn voor rekening
inwoners / leden tijdig geïnformeerd kunnen
Voor de periode 2012 – 2015 ziet een scenario
bibliotheken in De Westereen of Buitenpost.
van de gemeente Dantumadeel. BNOF is
worden. Basisschool De Stapstien is klaar voor
er als volgt uit. De fysieke bibliotheken van
Ook de schoolmediatheek in het Kindcentrum
bereid de investering van het bibliotheekdeel
opname van een schoolbieb voor 0- 12 jarigen.
Damwâld, Feanwâlden, Hallum, Kollum en
komt volledig tot zijn recht. Deze is altijd
zelf te dekken door verkoop van de panden
Het ledenverlies zal in het eerste jaar 10 %
Kollumerzwaag worden gesloten. Alternatieven
beschikbaar voor en volledig afgestemd op
in De Westereen, Feanwâlden en Damwâld.
bedragen en na 3 jaren zijn hersteld.
worden geboden binnen de educatieve lijn
de kinderen en de opvoeders. Er komen geen
Voor De Westereen geldt dat de opvang van
in de peuterspeelzalen en basisscholen. Er
‘buitenstaanders’ over de vloer. Voorkomen
de verplaatsing van leden van Kollumerzwaag
Stap 4 en 5
wordt vervangende nieuwbouw gepleegd in
wordt dat de verkeersintensiteit in de omgeving
en Feanwâlden meegenomen moet worden.
Aanpassingen in Dokkum en sluiting van Damwâld
De Westereen in een brede schoolconcept.
toeneemt door regelmatig bezoek van de 1240
De ledenaantallen en dus de aanpassingen
De bibliotheek in Damwâld sluit per januari 2013.
De nieuwbouw is een combinatie van fysieke
leden van Buitenpost en de 900 leden van 18
in De Westereen zijn kleiner dan voor de
De bibliotheek van Dokkum vormt, met geringe
en educatieve bibliotheek en om die reden
jaar en ouder uit Kollum zelf. Het bouwvolume
opvang van leden uit Kollum en Buitenpost,
aanpassingen een kwalitatief prima alternatief.
toekomstbestendig. In het Kindcentrum
wordt in plaats van vergroot met 160 vierkante
maar wel essentieel voor de dienstverlening
De openingsuren in Dokkum worden met 10 uren
in Kollum wordt een compacte moderne
meter voor opvang van de leden uit Buitenpost,
en dus voor ledenbinding. De kosten, dus ook
uitgebreid in een 1 mansbezetting en de collectie
schoolmediatheek ingericht. De bibliotheken
verkleind met 250 vierkante meter. Dat oppervlak
deze meerkosten in de exploitatie van het
wordt aangepast om de vraag van de ruim 1000
in Buitenpost en De Westereen worden
past beter bij de schaal van het gebouw en biedt
bibliotheekdeel worden over de inwoners van
leden van 13 jaar en ouder op te vangen. Het
toegerust op de opvang van de volwassen leden
een oplossing voor het ruimteprobleem in het
de regio verdeeld. De realisatie van de bouw is
ledenverlies van 13 jaar en ouder in Damwâld
van Feanwâlden, Kollum en Kollumerzwaag.
bestemmingsplan.
januari 2014. Bij het schrijven van dit stuk was de
wordt op 30 % geschat in het eerste jaar. Na 3
nieuwbouw nog niet In de gemeentebegroting
jaren zal het verlies nog 10 % bedragen.
Stap 3 Sluiting van Kollumerzwaag
Kollumerzwaag is juli 2012. Het contract zou dan
39
Stap 6
kan de huidige, verouderde bibliotheek worden
openingstijden worden met 5 uren uitgebreid
De sluiting van vestigingen en ter compensatie
Verwerking van de integratie-uitkering
gesloten en verkocht. De nieuwe bibliotheek is
naar 33 openingsuren: van maandag tot en met
uitbreiding van openingsuren heeft effect op de
Aan de batenkant is er sprake van het wegvallen
van 8.00 uur tot 14.00 uur beschikbaar voor de
vrijdag van 14.00 – 20.00 en zaterdag van 10.00
formatie omvang. Per saldo neemt de formatie
van de integratie-uitkering. Deze regeling van het
bewoners van de brede school. De openingsuren
-13.00 uur. De medewerker is een half uur voor
per 1-1-2015 met 94,5 uren af. Het streven is om dit
Rijk om de fusies van bibliotheken te faciliteren
voor algemeen publiek zijn van maandag tot en
en na openingstijden aanwezig. Dat betekent
via natuurlijk verloop op te vangen. Via natuurlijk
gaat per 2013 van € 1,14 per inwoner voor
met vrijdag van 14.00 – 20.00 en zaterdag van
39 arbeidsuren, waarvan 1/3 deel dubbel bezet is
verloop is op die datum 67,25 bereikt. Een verschil
gemeenten met minder dan 30.000 inwoners
10.00 -13.00. Dat is een uitbreiding met 14,5 uren.
totaal 52 uren.
van 27,25 uren geeft in 2014 een eenmalig tekort
naar € 13.785 voor iedere gemeente in Nederland.
Van 18,5 naar 33 uren per week. De verwachting
Dat betekent voor de 5 gemeenten in noordoost
is dat er in de categorie leden van 18 jaar en
Stap 11
1-1-2016 het verschil is verdwenen.
een subsidievermindering van € 38.985. BNOF
ouder een ledenwinst zal optreden van 10 %.
Sluiting van de bibliotheek in Kollum
Ook de effecten van sluiting en nieuwbouw
vangt dit binnen de begroting op.
Dat komt zowel door de aantrekkelijkheid als
De afbouw van Kollum vraagt 3 maanden.
op het aantal leden is berekend. De effecten
door het feit dat ouders van kinderen telkens
De bibliotheek sluit per januari 2014. De
zijn tweeledig. Voor de jeugd tot en met de
Stap 7
met de bibliotheek in aanraking komen. Ook
jeugdcollecties worden overgebracht naar de
basisschool zal het aantal leden toenemen
Sluiting van Hallum
zullen meer inwoners van Feanwâlden voor De
scholen. De collectie van Buitenpost wordt op
doordat iedereen ingeschreven staat. De ervaring
De bibliotheek in Hallum sluit met ingang van
Westereen kiezen en daarmee zal de vlucht over
peil gebracht door inbreng vanuit de collectie van
van de ombouw van bibliobus naar schoolbiebs
januari 2014. In de praktijk is dat met ingang
de regiogrens beperkt worden. Dat brengt extra
Kollum. De overplaatsingen van de boeken en
leert dat het gebruik (aantal utleningen) door
van het schooljaar 2013, zodat een periode
inkomsten met zich mee.
aanpassingen in de catalogi brengen veel werk
deze leeftijdsgroep met 10 – 20 % toeneemt. Die
met zich mee.
positieve cijfers zijn niet vermeld. Het effect op
beschikbaar is voor de ombouw van de collecties naar scholen en de ontmanteling van de
Stap 9
bibliotheek. Alternatieven voor 13 jaar en ouder
Sluiting bibliotheek Feanwâlden
Na iedere stap vindt een evaluatie plaats.
na sluiting van 1295 leden. Er treedt een winst
zijn de bibliotheken van Stiens en Dokkum. De
Na realisering van nieuwbouw in De Westereen
Evaluatie van de gehele beleidsperiode 2012 –
op door nieuwbouw en aanpassingen van 145. In
noodzakelijke investeringen van € 135.000 in
is er een prima alternatief voor de leden van
2015 en de effecten van sluiting en nieuwbouw
eerste instantie betekent dat een verlies van 1150
buiten- en binnenkant van het gebouw blijft
Feanwâlden. Het risico op ledenverlies en
van vestigingen op dienstverlening, leden en
leden. Na 3 jaren heeft zich dat hersteld tot een
achterwege. De winst uit verkoop is voor de
uitstroom naar buiten de regio is dan beperkt.
inkomsten vindt medio 2015 plaats. De actuele
ledenverlies van 920 leden van 13 jaar en ouder.
gemeente Ferwerderadiel. Het contributieverlies
Geschat is dat in eerste instantie 20 % van de
stand van zaken rond de drie sporen: de fysieke,
Als het ledenverlies van Hallum aan Stiens niet als
voor BNOF wordt op 80 -100% geschat doordat
leden van 18 jaar en ouder afhaakt en dat van
de, educatieve en digitale bibliotheek wordt
zodanig wordt geteld dan is het verlies na 3 jaren
de leden van Hallum zich laten overschrijven
de resterende leden 80 % kiest voor Leeuwarden
eveneens geanalyseerd. De resultaten worden
circa 450 leden.
naar Stiens en Leeuwarden. Dat is buiten het
en Burgum en 20 % voor De Westereen. Met
vertaald naar een beleidsplan voor de periode
Niet bekend is wat de aanzienlijke verbeteringen
werkgebeid van BNOF. In werkelijkheid zal het
dat perspectief voor de bewoners wordt de
2016 – 2019.
van de fysieke bibliotheek betekenen voor
ledenverlies in het eerste jaar 30 % zijn en na 3
dienstverlening per 1-1-2014 in Feanwâlden
jaren wordt het geschat op 10 %. Aanpassingen
beëindigd. Het gebouw wordt per april 2014
Het saldo van het spreidingsplan voor de kwaliteit
actualiteit en keuze in de collecties en passende
van openingsuren en collectie in Dokkum zijn, na
overgedragen aan een koper. Dat geeft een
van de dienstverlening is dat er 4 bibliotheken
openingsuren de onderwerpen zijn die bovenaan
de aanpassingen ten behoeve van Damwâld, niet
kwartaal tijd om alternatieven in te richten
zijn in plaats van 9. Deze 4 bibliotheken staan
staan in de wensenlijst van de bibliotheekleden in
noodzakelijk voor opvang van de inwoners van
in de peuterspeelzaal en de basisscholen
in kernen met een regiofunctie en kennen
klanttevredenheidonderzoeken. De effecten van
Ferwerderadiel die voor de verbeterde bibliotheek
met gebruikmaking van de collecties van de
qua onderlinge reisafstanden een goede
de verbeteringen in Buitenpost, De Westereen
Dokkum kiezen.
vestigingen. Met ingang van april 2014 is de
verdeling over de regio. Alle 4 gebouwen zijn
en Dokkum zullen dus zonder meer een positief
Het fysieke deel van het Documentaasjesintrum
bibliotheek ontmanteld en zijn de alternatieven
recent heringericht (Buitenpost, Dokkum,
effect hebben op ledenbehoud.
Ferwerderadiel zal worden verplaatst of
voor de jeugd tot 18 jaar startklaar.
Surhuisterveen) of geheel nieuw gebouwd (De
13 jaar en ouder is een verlies in het eerste jaar
het behoud aan leden. Wel bekend is dat de
Westereen). Alle panden zijn in prima staat,
beëindigd. Het digitale archief wordt in
40
van € 32.700. In 2015 vervallen 28,5 uren, zodat per
samenwerking tussen het bestuur van het
Stap 10
met een moderne inrichting, prima collecties en
Documentaasjesintrum het Streekarchivariaat
Aanpassingen in Buitenpost
openingstijden en gekwalificeerd personeel.
Noordoost Fryslân en BNOF voortgezet.
De bibliotheek is per april 2014 klaar voor de opvang van de leden van 13 jaar en ouder uit
In onderstaand schema is af te lezen welke
Stap 8
Kollum. De collectie wordt uitgebreid voor
financiële effecten per jaar optreden en op
Opening en aanpassingen in De Westereen
de opvang van 900 leden uit Kollum. Het
welke besparing op de subsidie per inwoner de
Na in gebruik name van de nieuwe brede school
vloeroppervlak wordt daartoe met 230 vierkante
gezamenlijke gemeenten mogen rekenen als dit
in De Westereen met ingang van januari 2014
meter uitgebreid tot 710 vierkante meter. De
plan wordt uitgevoerd.
41
30 30 Slot
Bij de start van de organisatie BNOF in 2004 is
komen dan voor rekening van bibliotheken en
in eerste instantie het beleid van de gemeenten
bibliotheekleden in de omgeving en dat is veelal
afgestemd. In latere jaren is een aanzet tot een
in de buurgemeente. Dat is de korte termijn
meerjarenconvenant gemaakt. Dat concept
visie gebaseerd op eigenbelang met vooral een
meerjarenconvenant zou nu een niveau hoger
financiële doelstelling. Gemeenteraden kunnen
getild worden door ook tot een uniforme
ook kiezen voor een lange termijn visie met een
hoogte van de subsidie en subsidiesystematiek,
toekomstbestendige bibliotheekdienstverlening
inclusief indexering, te komen. Dat maakt het
aan de burger in de regio voor ogen. Dat vraagt
voor gemeenten mogelijk BNOF de opdracht
een gemeentegrenzen overstijgende, regionale
te geven om, zonder rekening te houden
aanpak. Het vraagt beoordelen in termen
met gemeentegrenzen, het bibliotheekwerk
van dienstverlening aan de burger via de
optimaal te organiseren. Spreiding (sluiting)
educatieve,digitale en fysieke bibliotheek. Het
van vestigingen is dan geen op zichzelf
hebben van een gebouw al of niet in de eigen
staande losse maatregel van een gemeente,
gemeente is dan een onderdeel van het geheel. Die
maar een geïntegreerd onderdeel van een
aanpak sluit ook aan bij het Sociaal-economisch
gemeenschappelijk beleid gebaseerd op een
masterplan Noordoost Fryslân en de agenda
toekomstvisie voor het bibliotheekwerk in de
Netwerk Noordoost. Het masterplan biedt ook
regio Noordoost Fryslân.
prima kansen voor gemeenten om BNOF in te zetten op de terreinen onderwijs en toerisme.
Met deze notitie is in te schatten hoe realistisch afstemming van beleid is en dientengevolge
De besluitvorming over de inhoud van deze
het belang om tot een uniforme wijze van
notitie is bepalend voor de toekomst van het
subsidiering en tot bezuinigingen te komen.
bibliotheekwerk in Noordoost Fryslân. De regionale
Iedere gemeente kan de keuze maken die
aanpak, zoals BNOF die adviseert biedt, een unieke
financieel het voordeligst lijkt. Als geen
kans om de noodzakelijke bezuinigingen van
rekening wordt gehouden met het feit dan
een bedreiging om te vormen tot een hefboom
bibliotheekleden, na sluiting van een vestiging,
waarmee de eveneens noodzakelijke vernieuwing
zich verplaatsen kan niet deelnemen in de
van het bibliotheekwerk wordt versneld. De keuze
regiovisie gunstig uitpakken. De gevolgen
is deep change or slow death. Jouke Bethlehem September 2011
42
43
44
Achtkarspelen • Ameland • Dantumadiel • Dongeradeel • Ferwerderadiel • Kollumerland C.A • Schiermonnikoog • ontdekdebieb.nl
