Gert Flik, voorzitter van de bibliotheekcommissie van de faculteit NWI
"Bibliotheek hoort integraal onderdeel te zijn van onderwijs en research in de faculteit"
Een plattegrond van de nieuwbouw: links de bibliotheek, rechts het studielandschap Bij aanvaarding van zijn leerstoel Organismale Dierfysiologie op 20 juni 2002 sprak Gert Flik over leven en overleven, aanpassen of verdwijnen. Hij bestudeert vissen en is tot de conclusie gekomen dat vissen, de oudste gewervelde dieren op aarde, ondanks wereldwijde catastrofes al 450 miljoen jaar weten te overleven. Ze hebben zich voortdurend aangepast aan veranderde en veranderende omstandigheden dankzij hun vermogen om een dynamische interactie met hun omgeving aan te gaan. Voor organisaties is dat volgens Prof. Dr. Flik niet anders. Gaat hij dat ook voor de bibliotheek van de Faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica in praktijk brengen, nu hij sinds oktober jl. voorzitter van de facultaire bibliotheekcommissie is geworden? Welke overlevingskansen heeft deze, al verregaand gedigitaliseerde, bibliotheek?
23
Bibliotheek minded Wat beweegt een wetenschapper ertoe om in een bibliotheekcommissie plaats te nemen? Gert Flik is al een aantal jaren actief voor de bibliotheek FNWI. "Ik werd eerst voorzitter van de bibliotheekcommissie Biologie. Als gevolg van de serials crisis bestaat het werk van dergelijke commissies binnen de B-faculteit eigenlijk maar uit een ding: het aantal tijdschriftabonnementen in overeenstemming brengen met een al jaren gelijkblijvend budget. Ik begon energiek met het schrijven van brieven aan het subfaculteitsbestuur, waarin de noodzaak voor meer financiële middelen met kwantitatieve en kwalitatieve argumenten werd onderbouwd. Dit leverde een eenmalige bijdrage van ƒ157.000,-op, waardoor het aantal abonnementen tijdelijk op peil kon blijven. Tijdelijk, want 2002 is afgesloten met een tekort van enkele tienduizenden euro’s op de bibliotheekbegroting van biologie. Het ziet er naar uit dat er dit jaar weer drastisch gesnoeid moet worden in het aantal abonnementen en dat is een slechte zaak." Tijdens zijn sabbatical verlof in 2000 bracht hij veel tijd door in de bibliotheek van de University of Berkeley in de Verenigde Staten. "Ik kwam daar tot de ontdekking dat een zeer uitgebreid boeken- en tijdschriftenbestand in de nabijheid stimulerend werkt voor een wetenschapper. Je loopt zo tegen onverwachte, bruikbare informatie aan waarnaar je in oorsprong niet op zoek bent. Als wetenschapper heb je dat nodig om scherp en nieuwsgierig te blijven naar nieuwe ontdekkingen en ontwikkelingen."
Vasthoudend "Natuurlijk besef ik heel goed dat de universiteitsbibliotheek in Berkeley nooit vergelijkbaar kan worden met de onze. Een goede bibliotheekvoorziening is echter van groot belang, niet in de laatste plaats voor het aantrekken van studenten. Zo scoort de biologieopleiding in Nijmegen slecht in het Elsevier-onderzoek, omdat er kritiek is op de
24
faciliteiten. Daarin speelt de bibliotheek ook een rol. Ze bepaalt mede het gezicht naar buiten toe en kan als ze goed geoutilleerd is een bijdrage leveren aan een positieve profilering van de faculteit bij landelijke evaluaties. De bibliotheek FNWI kent natuurlijk een specifieke problematiek, die ook goed gekenschetst wordt in het onlangs verschenen collectievormingsprofiel. We hebben hier veel last van de serials crisis, waardoor tijdschriftabonnementen jaarlijks tussen de 16 tot 18 % in prijs stijgen. Daar is bijna niet tegenaan te vechten. De faculteit kan dat ook niet in haar eentje oplossen. De problematiek zal door het faculteitsbestuur aanhangig gemaakt moeten worden bij het College van Bestuur van de KUN. Willen we binnen onze faculteit op een aanvaardbare manier onderzoek en onderwijs kunnen bedrijven dan moeten we kunnen beschikken over een uitgebreide en actuele collectie boeken en tijdschriften en elektronische databanken waarin we alle noodzakelijke informatie kunnen terugvinden. Het is belangrijk hiervoor bestuurlijk krachten te mobiliseren en vanuit een pro-actieve, niet-vrijblijvende opstelling te blijven argumenteren over de veranderende bibliotheekfunctie. Als wetenschappers vinden we het volkomen normaal om bij herhaling onderzoeksvoorstellen in te dienen, alvorens we iets bereiken. Ten aanzien van middelen voor de bibliotheek is dit binnen de universiteit niet anders, denk ik. Je moet er dus voor blijven ijveren. Kernwoorden hierbij zijn voor mij: onafhankelijk, neutraal en politiek scherp. De facultaire bibliotheekcommissie moet vooral niet vanuit de verdediging opereren."
Nieuwe kansen De digitalisering biedt allerlei mogelijkheden om de dienstverlening van de bibliotheek verder te verbeteren en uit te breiden. Steeds meer tijdschriften komen elektronisch beschikbaar. Medewerkers kunnen informatie full text vanaf hun werkplek raadplegen. Veelal hebben ze niet eens meer in de gaten dat ze gebruik maken van de bibliotheek, die de zaken voor ze organiseert en nieuwe mogelijkheden blijft signaleren en faciliteren. Vaak onderschatten we, vanuit de faculteit, wat daar allemaal voor moet gebeuren. Dat mag vanuit de bibliotheek wel eens duidelijker worden gemaakt. Ook hier lopen we tegen de hoge kosten aan die elektronische informatie met zich mee brengt." Op het terrein van de faculteit NWI is het momenteel een drukte van belang. Bulldozers en vrachtwagens rijden af en aan in verband met de nieuwbouw. Ondanks de beperktere ruimte die de bibliotheek krijgt toebedeeld biedt ook dit, volgens Gert Flik, nieuwe kansen. "We moeten creatief met die nieuwe ruimte omgaan. De centrale universiteitsbibliotheek neemt de archieffunctie voor boeken en tijdschriften, die minder gebruikt worden, over van de faculteit, zonder dat hier voor FNWI extra kosten aan verbonden zijn. Binnen de faculteit moeten we voor onderwijs en onderzoek de beschikking houden over een actuele collectie, die steeds meer elektronisch gaat worden. De bibliotheek krijgt in de nieuwbouw een aantrekkelijkere, centrale locatie, naast het studielandschap, waardoor bij een juiste
aanpak ook meer studenten gebruik zullen gaan maken van de voorzieningen. De bibliotheek moet nu en in de toekomst duidelijk blijven maken welke informatie zij in welke vorm biedt. Het is zaak daar bij studenten zo vroeg mogelijk mee te beginnen."
Collectievormingsprofiel Het collectievormingsprofiel komt, gezien de herijking van de bibliotheekvoorziening in verband met de nieuwbouw en de reorganisatie binnen de faculteit, op het juiste moment. Els Peters, beleidsmedewerkster collectiemanagement bij de universiteitsbibliotheek, heeft een degelijk, objectief en helder rapport neergelegd, dat bevestigt en vastlegt wat de medewerkers die voor onderwijs en onderzoek gebruik maken van de bibliotheek eigenlijk al lang wisten. De collectie boeken en tijdschriften scoort op vele vakgebieden onder de maat. Soms is de kwaliteit kantje boord. Het is belangrijk dat er vanuit de leerstoelgroepen zo breed op de enquête, die ten grondslag ligt aan het rapport, gereageerd is. Dat maakt het niet eenvoudig om de conclusies zo maar weg te schuiven: de noodsignalen komen direct uit het gebruikersveld. De mensen die beslissen over de financiële middelen die beschikbaar gesteld worden voor de bibliotheek zijn meestal niet degenen die gebruik maken van de faciliteiten. Ze zien daardoor onvoldoende de noodzaak in van investeringen. Dat is anders als je als wetenschapper of onderwijskundige constant tegen het ontbreken van onmisbare informatie aanloopt. De bibliotheek hoort in mijn visie een integraal onderdeel te zijn van onderwijs en research binnen deze faculteit. Aan de hand van het rapport kunnen we bestuurlijk wat mobiliseren. Het biedt handvaten om vanuit de bibliotheekcommissie een dialoog met het faculteitsbestuur aan te gaan. Het faculteitsbestuur kan met behulp van de inhoud van het rapport de specifieke problematiek aankaarten bij het College van Bestuur en eventueel NWO.
Het collectievormingsprofiel van de faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica is in PDF-vorm beschikbaar via de website van de bibliotheken van de KUN: www.kun.nl/ubn/, daarna kiezen voor Vestigingen – B-faculteit – Collectievorming
Ambitie Door een dynamische interactie met studenten en medewerkers binnen de faculteit aan te gaan moeten we bereiken dat ze het nut van de bibliotheekvoorziening nog meer gaan inzien. Als dat het geval is, komen de middelen en faciliteiten waarschijnlijk vanzelf beschikbaar. Dat is een continu proces dat vasthoudendheid en doorzettingsvermogen vereist. De facultaire bibliotheekcommissie binnen FNWI is een enthousiaste club mensen. Ik heb er dan ook alle vertrouwen in dat we samen wat gaan bereiken."
Gebruikersonderzoek Begin 2002 is onder wetenschappelijk medewerkers en studenten van de KUN een enquête gehouden over de universitaire bibliotheekvoorziening. Het rapport van dit onderzoek is beschikbaar in PDF-formaat (http://www.kun.nl/ubn/Algemeenextern/onderzoek2002.pdf). Het bevat een veelheid aan gegevens over gebruik en waardering van bibliotheekdiensten, collectie, informatiebronnen en zoeksystemen. Waar mogelijk is een vergelijking gemaakt met een soortgelijk onderzoek uit 1998. De meeste gegevens zijn ook uitgesplitst naar facul-
teit. In de bibliotheken van de KUN wordt het rapport momenteel besproken met het doel er aanwijzingen uit te halen voor toekomstig beleid. Enkele punten voor verbetering zijn: • • • •
uitbreiding van instructie collectie gedrukte boeken collectie elektronische tijdschriften informatieverschaffing over de bibliotheek
25
Janny van Keeken, Hoofd Bibliotheek Managementwetenschappen
‘Wij zijn vooral een studentenbibliotheek’ ‘Wij willen onze gebruikers graag meer bieden. Bijvoorbeeld een aantal stilteruimtes en een plek voor laptopwerkers’, zegt Janny van Keeken. Sinds juni 2001 is zij Hoofd Bibliotheek Managementwetenschappen. Samen met haar team, ‘een bijzondere groep leuke mensen die me goed steunde om in m’n nieuwe baan thuis te raken’, is ze goed op de hoogte van de wensen van de bibliotheekgebruikers. In 2003 wil de bibliotheek die wensen vertalen in tastbare vernieuwingen in haar dienstverlening. De service is inmiddels al uitgebreid. Janny: ‘Met het elektronische literatuurbestand ABI-Inform leveren we vanaf 1 januari 2003 fulltext artikelen op het terrein van Bedrijfswetenschappen’.
banen aan de Wageningse Universiteit. Daar werkte ik eerst als documentalist bij Huishoud-wetenschappen en later als Hoofd Bibliotheek Huishoudwetenschappen en Natuurbeheer’. Na twintig jaar Wageningen – en het dagelijkse heen-en-weer reizen vanuit Nijmegen - wilde Van Keeken graag een nieuwe uitdaging. ‘Toen de kans bij Managementwetenschappen zich voordeed heb ik die gelijk gegrepen. Ik voel me hier helemaal op mijn plaats’.
Werken aan betere voorzieningen
De faculteit Managementwetenschappen, ook wel "Nijmegen School of Management" genoemd, omvat zeven studierichtingen en drie onderzoeksscholen. Deze zijn alle in de bibliotheek vertegenwoordigd en kennen hun eigen collectievorming. Een hele klus, beaamt Janny, en eentje met een extra dimensie. ‘Vaak wordt een bibliotheek vooral door medewerkers gebruikt. Bij ons is dat anders. Wij zijn vooral een studentenbibliotheek en dat is bijzonder’. Dat gegeven is voor haar een van de charmes van de bibliotheek. ‘Ik werk graag met studenten. Dat heb ik meegenomen uit mijn vorige
26
De bibliotheekmedewerkers weten welke wensen er onder gebruikers leven. Door hun eigen contacten en ook via de bibliotheekcommissie. Verder biedt de Gebruikersenquête Universitaire Bibliotheekvoorziening (november 2002) nog steeds veel concrete aangrijpingspunten. De knelpunten bij Managementwetenschappen zijn helder. Janny van Keeken: ‘Onze publieksruimte wordt zeer intensief gebruikt, maar biedt te weinig ruimte voor publieksstations, uitleen- en infobalie en kopieervoorziening. We kunnen nu vijf publieksstations, die we wel hebben, niet plaatsen. Met name studenten hebben behoefte aan stilteruimtes, aan een plek om op hun laptop te werken en er is behoefte aan goede kopieerfaciliteiten. Dat kunnen we ze nu onvoldoende bieden’. In 2002 werkte Janny mee aan een verbouwingsplan dat tot doel had de transformatie van de binnentuin tot bibliotheekruimte. ‘Dat zou prachtig zijn, dan kunnen we een optimale dienstverlening bieden en zijn we klaar voor de toekomst’. Het faculteitsbestuur had de verbouwingsplannen voor onbepaalde tijd opgeschort maar onlangs kwam het goede nieuws: de overkapping van de binnentuin kan in gang gezet worden! ‘Het faculteitsbestuur heeft groen licht gegeven en daar zijn we heel blij mee. De behoefte aan goede werkplekken blijft onveranderd groot. Veel studenten blijven op de campus om te werken en studeren. We kunnen niet anders dan proberen hen in 2003 betere bibliotheekvoorzieningen te bieden. Dat is in het belang van studenten, medewerkers en andere gebruikers en tegelijk ook in het belang van de bibliotheek’.
Studenten moeten je gezicht kennen Voor 2003 heeft de Bibliotheek Managementwetenschappen nog een belangrijk thema hoog op de agenda geplaatst: een goede inbedding van de bibliotheekinstructie of informatievaardigheden in het curriculum. Tot nu toe gaven vooral docenten die instructie, als onderdeel van het vak Communicatieve Vaardigheden. Bij wijze van proef gaf de bibliotheek in 2002 zelf bibliotheekinstructie aan nieuw binnenstromende studenten. Bibliotheekmedewerkers informeerden over hun dienstverlening en over het proces van zoeken en verwerken van informatie. Janny: ‘Persoonlijk contact is heel belangrijk. Wij kunnen uit de eerste hand informatie bieden, vragen beantwoorden en direct laten zien waar alles te vinden is. Studenten moeten je gezicht kennen. Wij willen toegankelijk zijn en studenten in staat stellen het maximale uit de bibliotheek te halen’. Het doel dat Janny van Keeken en haar medewer-
kers nastreven is helder: een nieuwe aanpak om bibliotheekinstructies te geven. Janny: ‘Wij willen zelf graag de bibliotheekinstructie blijven geven en rondleidingen verzorgen. Verder wil ik ook een cursus verzorgen in een digitale leeromgeving en werken met het zogenaamde BlackBoardprogramma. Daarbij zullen HBO-instromers speciale aandacht moeten krijgen. Zij vallen nu tussen wal en schip’. Voor de klantgerichte dienstverlening die Van Keeken voorstaat, is een adequate informatievoorziening essentieel. De bibliotheek stuurt digibrieven naar medewerkers en maakt gebruik van de UB-site en de webpagina’s van de faculteit. Daarnaast hecht Janny van Keeken zeer aan een goede communicatie met het faculteitsbestuur. ‘We werken voor de faculteit en krijgen een literatuurbudget. Ons beleid moet daarom dan ook goed aansluiten bij wat de faculteit voor ogen staat. Ik wil graag weten welke zaken er spelen op faculteitsniveau, want dat kan van direct belang zijn voor de bibliotheek’.
Nieuws over zoeksystemen Onderstaande zoeksystemen zijn nieuw of op een betere manier bereikbaar. U treft ze aan in het "overzicht van zoeksystemen" in de website van de bibliotheken van de KUN (www.kun.nl/ubn/). Gebruik is beperkt tot het IP-domein van de KUN (campus; andere plaatsen als gebruik wordt gemaakt van Inbelservice of Interkabel van het UCI of SSHN@KUN).
Krantenbank
ABI/Inform Global
De bibliotheek heeft een abonnement genomen op de Krantenbank. Hierin kunt u zoeken naar en vindt u de volledige tekst van artikelen uit de volgende vijf landelijke dagbladen: Algemeen Dagblad, NRC Handelsblad, Parool, Trouw en Volkskrant. De Krantenbank wordt dagelijks bijgewerkt: u treft artikelen aan tot en met de dag van gisteren. Het beginjaar ligt in het begin of midden van de jaren negentig van de vorige eeuw. URL: http://picarta.pica.nl/DB=2.45/
Ook nieuw is het abonnement op ABI/Inform Global. Dit informatiebestand is gericht op de gebieden bedrijfseconomie en management. Het bevat de volledige tekst van de artikelen uit ca. 600 tijdschriften en verwijzingen en abstracts naar artikelen uit nog eens ca. 1.300 tijdschriften. URL: http://www.il.proquest.com/pqdauto
SRM (Social Research Methodology) Tot ongeveer een half jaar geleden werd het zoeksysteem SRM aangeboden op publieksstations in de bibliotheken van de KUN. Ook mensen die op hun eigen PC een verbinding hadden met het Pegasusnetwerk, konden er bij. Het bestand is nu opnieuw beschikbaar gekomen, en wel op WWW. Het bevat verwijzingen naar publicaties op het gebied van de methodologie van de sociale en gedragswetenschappen. Het loopt vanaf 1970. URL: http://www.niwi.knaw.nl/srmonline/login.htm
Cochrane Library De Cochrane Library is beschikbaar gekomen op WWW. Daardoor is de bereikbaarheid van dit bestand verbeterd. Tot nu toe was het beschikbaar op publieksstations in de bibliotheken en op PC’s waarop een verbinding met het Pegasus-netwerk geïnstalleerd was. De Cochrane Library bevat de volledige tekst van overzichtsartikelen waarin door middel van systematisch literatuuronderzoek de effectiviteit van medische handelingen wordt geëvalueerd. Naast deze systematische overzichtsartikelen zijn ook nog andere documenten op het gebied van Evidence Based Medicine opgenomen. http://www.update-software.com/clibng/cliblogon.htm
27
