Inhoud Inleiding 11 1 De wetenschap achter de symptomen 17 Striae, slinkende hersenen en een zeer onverwachte geur Heeft het zin om misselijk te zijn? 22 Worden we misselijker van een meisje? 26 Waarom stinkt de aanstaande vader? 27 Liefde in tijden van microbiofobie 30 Ruiken we zwanger? 31 Waardoor verandert ons uiterlijk? 35 Knoeit de foetus met ons brein? 42 Waarom zijn onze dromen zo levendig? 47 Droomt de foetus? 51 2 De biologie van jongen-of-meisje 53 Magere meiden, bazige bitches en een voetbal in de buik Zitten meisjes (of jongens) in de familie? 58 Krijgen magere meiden meer dochters? 63 Top of flop? 66 Krijgen bazige bitches vaker een zoon? 68 De waarheid over voetballen en watermeloenen 72 Waarom zouden meisjes van roze houden? 73 3 Voeding en de foetus 77 Dikke ratten, zalm en soja en waarom de voeding van oma belangrijk is Heeft de voeding van de moeder invloed op de genen van de baby? 80 Het kwalijke bpa 86 Kunnen we te veel voor twee eten? 87 Waarom de voeding van oma (en opa) belangrijk is 93 Krijgen viseters echt slimmere baby’s? 95 Billen en brein 100 Wordt de smaak van onze baby bepaald door wat we nu eten? 102 Is een glaasje echt zo slecht? 106
4 Een pappalogie 111 Mollige echtgenoten, mannenborsten en een theorie over het pappa-gen Waarom wordt manlief misselijk en mollig? 114 Wordt onze partner onbewust beïnvloed door onze geur? 120 Kunnen mannen borstvoeding geven? 123 Vaderlijke gezichten 127 Is er een pappa-gen? 128 Is zwanger zijn een vanzelfsprekende afknapper? 133 Kan seks een miskraam voorkomen? 136 5 Over genen en voorkeuren 139 Moederszoontjes, gulzige foetussen en waarom iedereen vindt dat de baby op de vader lijkt Wat maakt de foetus gulzig? 142 Wie heeft de zeggenschap over de hersenen van de baby? 145 Welke genen erft de baby alleen van zijn moeder? 146 Onze voormoeders opsporen 149 Waarom zijn alle jongens moederszoontjes? 150 Geven mannen de voorkeur aan baby’s die op hen lijken? 153 Lijkt een baby echt meer op zijn vader? 156 Houden grootouders er (onbewust) lievelingetjes op na? 160 6 Prenatale voorspellers 165 (Hersen)gymnastiek en waarom liefhebsters van chocola zoetere baby’s krijgen Wat leert een foetus van luistervinkje spelen? 169 Wat kan Mozart (of andere muziek) werkelijk uitrichten? 174 Is lichaamsbeweging goed voor het verstand van de baby? 177 Vaart een foetus wel bij stress? 182 Het kalmerende effect van de foetus 191 Krijgen liefhebsters van chocola zoetere baby’s? 193 Wordt een drukke foetus een onrustig kind? 198 Wat voorspelt het geboorteseizoen van de baby? 203 Wat kunnen we afleiden uit de vingers van de foetus? 208
7 Wetenschappelijke wetenswaardigheden van de kraamafdeling 213 De erfenis van Eva, tepelkracht en het gouden uur Heeft de pijn bij de bevalling een doel? 219 Duurt de zwangerschap van een white mama langer? 222 De wetenschap achter het hurken 223 Houdt pappa ons op? 226 Kunnen we de bevalling zelf op gang brengen? 227 Waarom begint de bevalling (vaak) ’s nachts? 230 Wat gebeurt er in het gouden uur na de geboorte? 233 Waarom wordt de baby met blauwe ogen geboren? 238 Zijn we vreemden voor onze pasgeborene? 239 Waarom mijn baby lekkerder ruikt 241 Vergeten we de pijn echt? 242 8 Een postpartumologie 247 Moederbrein, humeurmelk en het merkwaardige fenomeen van cellen die de baby achterlaat Hebben moeders een beter stel hersenen? 252 Waarom ik de leukste baby heb 260 Ontstaat het moederinstinct in de vroege kindertijd? 261 Waarom praten we in babytaal? 266 Waarom worden we getroffen door koliek en depressie? 269 Wat leeft er in onze melk (en waarom)? 273 Waarom we links zijn als we wiegen 274 Zijn baby’s die borstvoeding hebben gehad echt slimmer? 280 Gaan je borsten echt hangen als je borstvoeding geeft? 285 Kan melk de stemming beïnvloeden? 286 Is ons zweet opwindend? 290 Wat laten foetussen achter? 291 9 Lessen uit het lab 297 Een overzicht van praktische tips Bibliografie 314 Verantwoording gebruikte vertalingen 342 Woord van dank 343 Register 344
Inleiding
12
In de zesde maand van mijn zwangerschap, midden in de lente, droomde ik dat mijn foetus wegliep. Toen ik wakker werd, merkte ik dat ik opgekruld in bed lag als een embryo. De gordijnen wapperden en het maanlicht viel in de kamer. Terwijl de plafondventilator loom ronddraaide, herinnerde ik me dit: mijn afvallige baby, die rozig-wit een teer en oneindig landschap in holt; de onweerstaanbare, kleine ondeugd gooit schaterend en schreeuwend zijn benen in de lucht en ik hobbel er hijgend achteraan. ‘Het lichaam en de identiteit van iedere zwangere vrouw wordt overgenomen door een chtonische kracht waarop zij geen greep heeft,’ schrijft de feministische auteur Camille Paglia. ‘Het zogenaamde wonder van de geboorte is gewoon een kwestie van de natuur die haar zin krijgt.’ Ik vrees dat ze gelijk heeft. Ik heb het gevoel dat mijn bewuste, rationele ik het niet meer voor het zeggen heeft. Ik word beheerst door behoeften en verlangens die niet van mij zijn. En als ik de touwtjes niet in handen heb, wie dan wel? Het antwoord is: de foetus, althans in sommige opzichten, op sommige momenten. De kleintjes manipuleren ons al lang voor hun
Inleiding
geboorte. Dat verklaart enkele eigenaardige verschijnselen tijdens de zwangerschap. Waarom we bijvoorbeeld onze neus ophalen voor lekkernijen waar we dol op waren (vaarwel bittere groenten, salut sardientjes) en de voorkeur geven aan de zoete en simpele gerechten uit onze kindertijd. Sommigen van ons voelen zich opeens vreselijk aangetrokken tot alles wat veilig en vertrouwd is. Waarom zijn we er zo op gebrand de band met onze moeder, broers, zussen en vriendinnen aan te halen? Waar is ons lef gebleven en sinds wanneer staan we minder open en zelfs wantrouwig tegenover vreemde en exotische dingen? Waarom kunnen we het gezicht van anderen opeens beter doorgronden en zien we daar zo vaak angst, bezorgdheid en boosheid op te lezen staan? Achter deze ontwikkelingen zitten hormonen. En wie zit er achter de hormonen? De ongeboren baby en zijn ambassadeur, de placenta. De foetus verandert het gedrag van mamma ten bate van zijn eigen belangen: veiligheid, eten en gezondheid. Ik begon aan de research voor dit boek voordat ik in verwachting raakte, schreef het toen mijn dochtertje in me groeide en voltooide het enkele maanden na haar geboorte. De negen hoofdstukken omspannen ruwweg deze periode. Als wetenschapsauteur en moeder in spe zat ik vol vragen – niet alleen praktische, maar ook ongewone vragen, klassieke en vooruitstrevende vragen – met betrekking tot wetenschappelijke inzichten in de zwangerschap. Waarom zijn mijn dromen zo levendig? Bepaal ik door wat ik nu eet wat mijn baby later lekker vindt? Wordt het verstand van mijn baby door stress scherper of juist trager? Is er een diepere reden voor het feit dat we een meisje en geen jongen hebben verwekt? In de loop van de maanden borrelen er steeds meer vragen bij me op. Ik wil weten of mamnesie, geheugenverlies tijdens de zwangerschap, echt bestaat. Ik onderzoek of er een pappa-gen is en hoe het moederinstinct ontstaat. Ik ga na of er enige waarheid schuilt in het idee dat pasgeborenen op hun vader lijken. Ik vraag me af of mijn echtgenoot de baby de borst zou kunnen geven. En zijn baby’s die borstvoeding hebben gehad trouwens echt intelligenter? Antwoorden
13
hoe meer chocola, hoe zoeter je baby?
heb ik gezocht in honderden collegiaal getoetste onderzoeken, en bij de wetenschappers die ze hebben uitgevoerd. Evolutionaire psychologie, biologie, sociale wetenschap, neurologie, reproductieve genetica, endocrinologie – al deze takken van wetenschap houden zich bezig met de zwangerschap, en ik put er royaal uit. De wetenschappelijke feiten werden merkwaardiger naarmate ik ronder werd. Ik ontdekte redenen waarom de lichaamsgeur van onze partner ons kan tegenstaan en waarom we toch met hem naar bed moeten gaan. Aanstaande vaders blijken vaak molliger te worden en zelfs over te geven, een gevolg van hormonen. Wat veroorzaakt die hormonale vloedgolven? Naar alle waarschijnlijkheid doen wij dat: door ons gedrag, en zelfs door onze lichaamsgeur, die chemische signaalstoffen in zich draagt die we alleen produceren als we zwanger zijn. Een zwangere vrouw heeft meer macht dan ze beseft. Onze voorouders geloofden dat alles wat we denken, eten en anderszins ervaren tijdens de zwangerschap van invloed is op de baby in de baarmoe14
der – en er zijn steeds meer bewijzen dat dat waar is. Pasgeborenen zijn geen onbeschreven blad. Daarom vinden wetenschappers het de moeite waard om te onderzoeken of de prenatale chocoladeconsumptie van de moeder leidt tot een zoeter kind; waarom kinderen worden geboren met een voorkeur voor de dingen waar hun moeder van houdt en voor haar taal; en hoe de aanstaande moeder die haar prestatiedrang behoudt, het verstand van haar ongeboren baby zou kunnen scherpen. De heerschappij van de moeder over haar foetus begint mogelijk op het moment van de conceptie en misschien zelfs al eerder, zoals ik in de pagina’s hierna aan de orde stel. Waarom zouden bazige bitches anders meer zonen krijgen? En magere meiden meer dochters? Dit boek duikt in de fascinerende nieuwe wereld van de epigenetica, de invloed van de omgeving op het gedrag van genen. Recente studies op het terrein van deze jonge tak van wetenschap laten zien dat het gedrag van de genen van een ongeboren baby verandert door de bloedsuiker- en hormoonspiegel, de hoeveelheid stress en blootstelling aan toxische stoffen en zelfs door bepaalde ervaringen, zonder dat de onderliggende volgorde van de genen verandert. De epigenetica
Inleiding
verklaart waarom baby’s van schranzende moeders, die zich in een met vet en suiker doordesemde baarmoeder hebben ontwikkeld, op latere leeftijd hongeriger en zwaarder zijn en sneller uit hun evenwicht raken. Deze nieuwe wetenschap geeft ons inzicht in de vraag waarom het dom is een foetus te verzwakken, waarom roken en hongeren verwoestingen aanrichten en waarom ons moederinstinct deels afhangt van hoe wij zelf als baby zijn behandeld. Een epigenetisch effect kan zelfs generaties later nog doorwerken. Als je bijvoorbeeld tijdens je zwangerschap een vetrijk voedingspatroon had, kunnen je kinderen en kleinkinderen een aanleg voor diabetes erven. Wat je moeder at toen jij nog slechts een embryo was, kan ook op jouw baby van invloed zijn. We zijn allemaal vreselijk benieuwd wat voor kind onze baby zal zijn, en veel van de vragen in dit boek gaan over prenatale predictie. Als een foetus veel schopt, wordt hij dan na zijn geboorte een actief, druk mens? Als je muziek draait of verhaaltjes voorleest aan je buik, laat dat dan een indruk na? Er kunnen voorspellingen over de toekomst worden gedaan aan de hand van een analyse van de vingers van de baby tijdens een echo, het seizoen waarin ze wordt geboren en haar hartslagpatronen. Door de ogen van Darwin naar de zwangerschap kijken is bijzonder interessant – en zelfs nuttig. Ik heb leerzame en tot nadenken stemmende theorieën gevonden over de vraag waarom we last hebben van ochtendmisselijkheid, waarom we niet voor twee moeten eten en waarom moeders bolle billen goed zijn voor het IQ van haar kind. Er zijn evolutionaire redenen voor het feit dat weeën ’s nachts vaak sterker worden, dat de pijn van een bevalling zowel heftig als snel vergeten is, dat we het ‘gouden uur’, de eerste zestig minuten na de geboorte, met beide handen moeten aangrijpen, dat moedermelk humeurmelk is, en wat we kunnen verwachten van ons nieuwe moederbrein. (In hoofdstuk 9 staan praktische tips.) Dit is geen boek met uitgebreide medische adviezen zoals In verwachting: wat kun je verwachten? Die boeken zijn al geschreven en ze zijn goed. Er is geen reden om het nog een keer te doen. Andere
15
hoe meer chocola, hoe zoeter je baby?
boeken over zwangerschap besteden veel aandacht aan het hoe, maar dit boek concentreert zich op het waarom en gaat in op vragen die onze artsen niet ter sprake zullen brengen. Ik schrijf voor de nieuwsgierige, bezielde, onbevooroordeelde, informatiebeluste moeder in spe (en ook voor de aanstaande vader) die beter wil begrijpen wat er met haar gebeurt. Ik presenteer de onderwerpen als vraag en antwoord, zodat mensen met weinig tijd gemakkelijk kunnen grasduinen. Laat je leiden door je nieuwsgierigheid en blader naar de onderwerpen die je interesseren. Ik heb geprobeerd een overvloed aan informatie in zo’n formaat te proppen dat je alles in willekeurige volgorde in kleine doses tot je kunt nemen. Ik schrijf met slapeloze nachten en wachtkamers in gedachten. Uiteindelijk komen we niet alleen meer te weten over wat er tijdens de zwangerschap met ons eigen lichaam en ons eigen brein gebeurt, maar ook iets over biologie en de menselijke aard. We hebben het allemaal te danken aan wetenschappers die in ontelbare baarmoeders 16
hebben getuurd, schopjes en hartslagen hebben geteld, koptelefoons hebben uitgerekt om ze op gigantische buiken te zetten en mannen en vrouwen hebben gevolgd vanaf de tijd dat ze een embryo waren. Ze hebben zich door bergen gegevens heen gewerkt en zich een voorstelling gemaakt van wat er gebeurde op de savannes waar onze voorouders zijn ontstaan. Gedreven door nieuwsgierigheid en verbazing hebben deze wetenschappers de hormonen van aanstaande ouders, de genen van placenta’s, de foetusvriendelijke eigenschappen van sperma, de smaken in vruchtwater, de geestregulerende eigenschappen in tranen en de humeurmelk van lachende mamma’s geanalyseerd. Ze hebben vrouwen die onlangs moeder zijn geworden, gevraagd hun neus in vuile luiers te steken en zweetpads in hun bh te stoppen. Ze zijn zelfs de kraamafdeling op gegaan om uit te zoeken of chocolaverslaafden werkelijk zoetere baby’s hebben. En dat allemaal in de geest van dat ene krachtige woord dat bij ouders en kinderen over de hele wereld weerklinkt: waarom?
Fabels en zwangerschap lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wetenschapsauteur Jena Pincott neemt hier echter geen genoegen mee en gaat tijdens haar zwangerschap op onderzoek uit. Hoe meer chocola, hoe zoeter je baby? is een spitsvondig boek voor de nieuwsgierige, onbevooroordeelde, informatiebeluste ouder in spe die benieuwd is naar hoe het wonder werkelijk werkt.
Ontdek: • hoe de baby rommelt met het lichaam van zijn moeder en haar vergeetachtig, maar ook zorgzamer maakt. • wat de zin en onzin is van Mozart luisteren tijdens de zwangerschap. • waarom ook aanstaande vaders lichamelijke veranderingen ondergaan. • dat bepaalde soorten stress tijdens de zwangerschap de baby juist slimmer maakt. • hoe eetgedrag tijdens de zwangerschap niet alleen de genen van het kind, maar ook die van toekomstige kleinkinderen beïnvloedt. • waarom vrouwen die veel chocola eten meer kans hebben op een rustige baby.
‘ Pincott schrijft bruisend en geestig, en brengt zo wetenschap tot leven.’ PUBLISHERS WEEKLY ‘ Een gevat geschreven, compact handboek met alle nieuwste inzichten over zwangerschap.’ NEWSWEEK
De wonderlijke wetenschap van zwangerschap
