INHOUDSOPGAVE Verantwoording en dank
11
1. Inleiding 1.1. Een verhaal over euthanasie 1.2. Euthanasie en hulp bij zelfdoding 1.3. Proeve van interpretatie: Kurt Vonneguts ‘Fortitude’ 1.4. Vier dimensies van euthanasie en hulp bij zelfdoding a. De biomedische dimensie b. De ethische dimensie c. De (inter)persoonlijke dimensie d. De maatschappelijke dimensie 1.5. Het probleem van interpretatie: onderzoeksopzet Narratologie Intertekstualiteit Receptiestudie 1.6. (Kern)corpus 1. Eddy Terstall (regie), SIMON, speelfilm, Nederland, 2004 2. Anna Quindlen, One True Thing, roman, Verenigde Staten, 1994 3. Bert Keizer, Het refrein is Hein. Dagen uit een verpleeghuis, roman, Nederland, 1994 4. Clint Eastwood (regie), MILLION DOLLAR BABY, speelfilm, Verenigde Staten, 2004
15 15 20 30 35 36 38 42 44 49 56 57 60 63 65 66 67 68
INTERPRETATIE
2. Euthanasie in Nederland en het “Nederlandse” van euthanasie – SIMON 2.1. Inleiding 2.2. “Nederlandse” toestanden en 9/11 Religie Homohuwelijk Cannabis (als medicijn) 2.3. Autonomie of barmhartigheid? Autonomie Barmhartigheid 2.4. Sterven en naasten 2.5. Besluit
73 73 81 82 84 85 89 90 92 96 102
6 | Einde verhaal – Wouter Schrover 3. Ongekend lijden – One True Thing 3.1. Inleiding 3.2. Het verlangen naar versneld sterven Pijn en andere fysieke symptomen Sociale problemen Psychologische problemen Existentieel lijden 3.3. Een dubbele lezing 3.4. Besluit
105 105 106 110 111 114 116 118 129
4. De beker ledigen – Het refrein is Hein 4.1. Inleiding 4.2. Het verzoek Wijzen op ambivalentie Problematiseren Verhelderen Manipuleren en creëren? 4.3. Het lijden De beoordeling van de ondraaglijkheid van het lijden Kritiek op de medische cultuur Cure versus care Medicalisering 4.4. De arts 4.5. Besluit
133 133 139 140 142 143 144 146 147 150 152 154 156 161
5. Een verhaal van vergelijkingen – MILLION DOLLAR BABY 5.1. Inleiding 5.2. Een eerder “ik” versus de anderen Intermezzo: levensbeëindiging en laten sterven Wensbeeld Kritiek van de representatie: disability studies 5.3. MILLION DOLLAR BABY vergeleken met drie andere speelfilms WHOSE LIFE IS IT ANYWAY? MAR ADENTRO ICH KLAGE AN 5.4. Mens en dier 5.5. Besluit
163 163 166 168 170 171 174 175 177 180 183 189
Inhoudsopgave | 7 SYNTHESE
6. Narratieve fictie in discussie 6.1. Inleiding 6.2. Terug- en vooruitblik: onderwerpen en discussies 6.3. De oorzaken van het verlangen naar een bespoediging van de dood 6.4. Levensbeëindiging als kwestie van autonomie en/of barmhartigheid 6.5. De problemen en perspectieven bij het bepalen van het lijden van de patiënt 6.6. De problemen en perspectieven bij het bepalen van de autonomie van een verzoek Vrijwilligheid Weloverwogenheid Wilsbekwaamheid 6.7. De houding ten opzichte van het lijden van een patiënt 6.8. De maakbaarheid van het sterven 6.9. De mogelijkheid van misbruik: het hellende vlak 6.10. Levensbeëindiging versus laten sterven 6.11. Besluit Epistemologische functie Ethische functie Politieke functie Nederland en de Verenigde Staten 7. Besluit 7.1. Inleiding 7.2. Receptiestudie 7.3. Evaluatie 7.4. Narratieve fictie 7.5. Engagement 7.6. Slot: muur of deur?
195 195 198 202 208 216 222 223 225 227 229 234 240 248 253 254 255 259 261 269 269 269 271 274 279 285
Bibliografie
287
Summary – The End of the Story. Euthanasia and Assisted Suicide in Contemporary Narrative Fiction
321
Samenvatting – Einde verhaal. Euthanasie en hulp bij zelfdoding in hedendaagse narratieve fictie
325
8 | Einde verhaal – Wouter Schrover BIJLAGEN
Bijlage A – Werkwijze receptiestudie
333
Bijlage B – Overzicht van de receptie 1. Inleiding 2. SIMON: ‘Hollandse film vol hete hangijzers’ Biomedische dimensie Ethische dimensie (Inter)persoonlijke dimensie Maatschappelijke dimensie Intertekstuele ruimte 3. One True Thing: ‘moving representation of a mother’s death from cancer’ Biomedische dimensie Ethische dimensie (Inter)persoonlijke dimensie Maatschappelijke dimensie Intertekstuele ruimte 4. Het refrein is Hein: ‘There is enough that is troubling in Keizer’s book’ Biomedische dimensie Ethische dimensie (Inter)persoonlijke dimensie Maatschappelijke dimensie Intertekstuele ruimte 5. MILLION DOLLAR BABY: ‘wonder about the message being delivered’ Biomedische dimensie Ethische dimensie (Inter)persoonlijke dimensie Maatschappelijke dimensie Intertekstuele ruimte
337 337 339 339 339 340 340 341 342 342 343 343 344 344 345 346 347 349 350 352 352 354 356 360 361 363
Bijlage C – Narratief-fictionele werken over euthanasie en/of hulp bij zelfdoding (1960-2013) in de westerse wereld
365
Bijlage D – Toelichting bij bijlagen E, F, G en H
383
Bijlage E – Overzicht receptiedocumenten SIMON (Terstall, 2004)
385
Bijlage F – Overzicht receptiedocumenten One True Thing (Quindlen, 1994)
389
Inhoudsopgave | 9 Bijlage G – Overzicht receptiedocumenten Het refrein is Hein (Keizer, 1994)
393
Bijlage H – Overzicht receptiedocumenten MILLION DOLLAR BABY (Eastwood, 2004)
403
Bijlage I – De stervensrol in SIMON A. Praktische taken B. Relationele taken C. Persoonlijke taken
419 419 419 420
Bijlage J – Overzicht van en toelichting op casussen bij hoofdstuk vijf
423
Bijlage K – Schematisch overzicht van narratief-fictionele werken over euthanasie en/of hulp bij zelfdoding (1960-2013) in de westerse wereld
427
