Beweging voor de burger

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Uitgegeven door de vzw Liberaal Vlaams Verbond. Stichting A. Vanderpoorten Redactie Em. Jacqmainlaan 10S 1000 Brussel Hoofdredacteur en verantwoordelijke uitgever Piet Van Brabant. Zeelaan 1248670 Koksijde Administratie Tel. 02/230.37.73 Eburonenstraat 33 1040 Brussel

Liberaal Vlaams Tijdschrift Maandblad - Jaargang 114. nr. 4. april 1992

Beweging voor de burger

_____

Piet van Brabant

'-.:J

In dil nummer: Karel Poma onthult een politiek geheim

• Het Algerijns drama

• Besparen op landsverdediging

• Willy De Clercq over hervorming van de staat

• Stevige ankers in onzekere tijden

• Afscheid van een filmend journalist

0'"

Hardnekkige geruchten over een toenadering tussen de PVV en de VU hebben de jongste weken enige onrust gezaaid, zowel bij de liberalen als bij de Vlaams-nationalisten. De geruchten waren niet uit de lucht gegrepen. Ontmoetingen hebben inderdaad plaats gehad in januari en in maart. Een nieuwe afspraak is gemaakt voor begin mei. De eerste contacten werden gelegd tijdens de weken die de regeringsvorming voorafgingen. De PVV en de VU stelden de krachtlijnen op van een gezamenlijk programma. Dit initiatief verraadde een gelijklopend inzicht bij de PVV en de VU. Sommigen gewaagden al dadelijk van een mogelijke fusie. Dat was een al te voortvarende voorspelling. De berichten wekten enige ongerustheid. Aan de top van de PVV en de VU dacht men immers niet direct aan een samenstelling van de twee partijen. Derhalve gaven de PVV en de VU de goegemeente te verstaan dat zo'n fusie uitgesloten is. Het zou inderdaad nogal naïef zijn te denken dat het volstaat twee partijen - met hun zeer verschillend verleden - zomaar samen te flansen om een nieuwe partij te maken. Guy Verhofstadt en Jaak Gabriëls zijn hiervan ten volle bewust. Beiden hebben uit de verkiezingen van 24 november echter vrij gelijkluidende conclusies getrokken. Wat zij op het oog hadden was niet een samensmelting van PVV en VU, maar een grote vernieuwende formatie, die in het Belgisch politiek landschap een sensationele herverkaveling zou veroorzaken. Wij hebben in «Volksbelang" (januari 1992) al zo'n formatie in het vooruitzicht gesteld. : «De parlementsverkiezingen van 24 november zullen allicht nog bewegingen op gang brengen die men in de traditionele politieke cenakels niet verwacht. Het mag ons niet verbazen dat de beweging gestalte krijgt in de schoot van partijen die niet met handen en voeten aan een zuil gebonden liggen. De vernieuwing zal niet komen van verroeste politieke formaties of door toedoen van politici die aangetast zijn door de oude Belgische kwalen. Alleen een moderne, progressieve en veerkrachtige formatie kan de beweging op gang brengen en een nieuwe stijl inluiden». Ongeveer gelijktijdig publiceerden Luc Huysse en een aantal andere progressistische academiei een rapport - opgesteld in opdracht van SP-voorzitter Frank Vandenbroucke - waarin zij eveneens concludeerden dat Vlaanderen niet zal ontsnappen. aan «een grondige herver-

kaveling van het politiek landschap, aan een hergroepering van de partijen in twee, hoogstens drie formaties». Het Liberaal Vlaams Verbond zal zich slechts verheugen over de geboorte van zo'n formatie als zij liberaaal geïnspireerd is, open en ruimdenkend, pluralistisch, Vlaams en sociaal bewogen. Het LVV heeft steeds zo'n sociaal vooruitstrevend liberalisme gehuldigd. In het verleden heeft het zich afgezet tegen de unitaire PVVPLP, die ten tijde van Omer Vanaudenhove evolueerde in een richting die ons al te «volksvreemd» leek. Veel is in de goede zin veranderd door de oprichting van de autonome Vlaamse PVV,die trouwens uit de kringen van het LVV is gegroeid. Intussen hebben de politieke. zeden tot een verloedering van het beleid gevoerd en de politici hebben hun geloofwaardigheid verloren. Minister van Staat Frans Grootjans heeft dit al enkele jaren geleden ingezien. Maar de tijden waren blijkbaar niet rijp voor de centrumbeweging die hij lanceerde. Zijn intiatief leverde weiItig of niets op. Zou de generatie- Verhofstadt nu deze verruimingsoperatie tot een goed einde kunnen brengen 1 De voorzitter van de PVV laat in ieder geval niets onverlet. Alle PVV-congresleden hebben een brief ontvangen waarin de top van de PVV zijn voornemen te kennen geeft: de vorming van een nieuwe liberale beweging. Hiertoe is Verhofstadt aan een ronde van Vlaanderen begonnen. Zijn benadering is bekend. Voor hem krijgt de burger voorrang op de instellingen, zoals hij dat al eerder in zijn burgermanifest heeft verklaard. Verhofstadt zoekt nu gelijkgezinden in andere partijen, maar ook buiten de bestaande politieke families: universitairen, personen uit sociaal-economische en uit artistieke kringen, onafhankelijken die tot dusver al of niet aanleunden bij de CVP of de VU. In de CVP zwerft nog steeds een groep «onafhankelijken» die nog slechts gedoogd worden door de machtige ACV-vleugel, terwijl de V~ een sterker wordende groep «Vrije Vlaamse Democraten» telt voor wie de VU heeft uitgediend. Velen in en buiten deze partijen voelen zich verdrukt door de traditionele zuilen. (zie vervolg blz. 3)

Cl


Karel Poma onthult een politiek geheim

Hergroepering van politieke partijen: vijfde poging KAREL POMA

Meer dan vier eeuwen geleden, in 1688, werd in Groot-Brittannië, tijdens de «Glorious Revolution», de liberale parlementaire democratie geboren. De pragmatische Britten stelden vast dat, in het kader van de principes van de «Glorious Revolution» - verdraagzaamheid en vrijheid onder alle vormen - twee politieke stromingen om de macht streden. Vanuit deze vaststelling is geleidelijk een kiesstelsel gegroeid, dat voor geheel de angelsaksische wereld model heeft gestaan en nog staat, waardoor een tweepartijen systeem tot stand kwam, dat kunstmatig de parlementaire doorbraak van een derde partij verhindert. (vb. Democraten-Republikeinen in USA, Liberalen en conservatieven in Canada; conservatieven en socialisten in Groot-Brittannië, enz.). Het Europese vaste land is deze weg, bij het invoeren van het parlementarisme, niet gevolgd en heeft de uitbouw van een parlement voorop gezet waarin alle partijen kunnen zetelen, min of meer rekening houdende met hun politieke sterkte. Tot voor enkele jaren heeft dit s).'steem geen politieke moeihjkheden opgeleverd, omdat het aantal .partijen steeds beperkt bleef, m ons land, tot drie. Maar sinds enkele tientallen jaren stelt men in West-Europa een versnippering vast, waardoor het uitoefenen van het beleid steeds moeilijker wordt. De verkiezingen van 1991 hebben in ons land deze algemene trend bevestigd. Het behoeft dan ook geen betoog dat sommige partijen aan een hergroepering van de politieke krachten denken. En dat zulks de P.V.V. is, die in de eerste plaats hieraan denkt, ligt voor de hand. Inderdaad, de versnippering werkt in de hand van twee partijen, de christen-democraten en socialisten, die sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog, trachten op nationaal, provinciaal en gemeentelijk vlak, de macht broederlijk samen uit te oefenen. Doordat de kiezers die beide partijen verloren. niet naar de liberálen gingen. maar naar het 2

I HET VOlKSBELANG

Vlaams Blok, Van Rossem en Ecolo, konden C.V.P. en S.P. zich handhaven. Het oude Romeinse gezegde «Verdeel om te heersen» is nog steeds van toepassing! Alhoewel C.V.P. en S.P. uiteraard betreuren een aantal kiezers verloren te hebben, zijn ze toch verheugd dat die niet de liberale oppositie vervoegd hebben. In feite hebben de kiezers de oppositie machteloos gemaakt door zich te verdelen over P.V.V., Agalev, Volksunie, Vlaams Blok en Van Rossem, of door zich te onthouden. De leiders van de P.V.V. hebben dit dan ook be~epen. Hun streven is erop gericht de oppositiekiezers te hergroeperen rond één enkele grote politieke formatie. Want alleen zulke formatie kan een antwoord geven aan de C.V.P.-S.P. coalitie. Het is natuurlijk een idee dat C.V.P. en S.P. afschrikt. Stel U voor dat er in Vlaanderen een partij zou komen die groter is dan de C.V.P. en die de sinds jaren gemaakte afspraken tussen C.V.P. en S.P., en tussen het ABVV en ACV zou kunnen ongedaan maken. Alles moet, gezien vanuit het C.V.P. en S.P. standpunt gedaan worden om de hergroeperingen te beletten. Maar binnen de oppositie partijen botert het ook niet. Sommige kortzichtige politici verkiezen de versnippering om zogezegd hun eigenheid te kunnen behouden en weigeren elk overleg. In het rijk der blinden is immers de eenogige koning! Dat zulk een houding tot hun eigen machteloosheid leidt willen zij niet inzien. Zij spelen hiermede in de kaart van C.V.P. en S.P. Is een poging tot hergroepering dan een nieuwigheid in onze Belgische politiek? Zeker niet. uistna de Tweede Wereldoorog, in 1945, werd de C.V.P. opgericht, volgens de opvattingen van minister van Staat August De Schrijver, die tijdens de Tweede Wereldoorl~, minister in de Belgische Regenng te Londen was. Hij wenste de godsdienst uit de politiek te bannen, naar Brits model. Maar zijn poging mislukte. want de C.V.P. weid alleen de verzameling van de katholieken van alle strek-

l

kingen. Dat de C.V.P. in de daarop volgendeJ' aren toch een groot succes ken e was te danken aan het feit dat de V.N.V.kiezers van voor de oorlog, in de C.V.P. onderdoken. Een tweede J?oging tot hergroepering werd m 1961 door Omer Vanaudenhove 'doorgevoerd, die de oude liberale partij omvormde tot Partij voor Vrijheid en Vooruit~ang. Hierbij onderstreepte hij ook dat de godsdienst geen rol mocht blijven spelen in de politiek en dat het marxisme een voorbij~estreefde politieke visie was. Zijn poging kende wel een succes - in tegenstelling tot deze van De Schrijver, vermits de liberale partij, die iets meer dan 10% van de kiezers achter zich kreeg, na de omvorming tot P.V.V. bijna de 20% bereikte. Maar bij deze twee pogingen tot hergroepering zou het in ons land niet blijven. Begin van de jaren 70 zou BSP voorman Leo Collard een oproep tot de C.V.P. richten om over te gaan tot een «progressieve frontvormin~». Alhoewel de C.V.P. politici eveneens in die richting werkten, o.a. Wilfried Martens, is het nooit tot een fusie van de twee machtige vakbonden, het ABVV en het ACV gekomen. Maar op ongeveer hetzelfde ogenb~ twintig jaar geleden, werd ook binnen de P.V.V. en de V.U. aan een hergroepering gedacht! Toen had. ergens in een kasteel in Vlaanderen, een bijeenkomst plaats van de top van een kasteel in Vlaanderen, een bijeenkomst plaats van de top van de P.V.V. en de V.U. Elke partij vaardigde een delegatie van vijf personen af. Voor de P.V.V. waren dat W. De Clercq. F. Grootjans, H. Vanderpoorten, L. D'Haeseleer en ondergetekende. Voor de Volksunie bestond de delegatie o.a. uit W. Jorissen, F. Van der Elst en H. Schiltz. Overeengekomen werd dat de gesprekken alleen als positief zouden beschouwd worden, indien de tien personen eensgezind waren. Het opzet was te komen tot een gemeenschappelijk kiesplat form, waardoor P.V.V. en V.u., tijdens de volgende verkiezingen (in 1974) een kartel zouden

vormen. P.V.V. en V.U. zouden dus als afzonderlijke partijen blijven bestaan. Indien de verkiezingsuitslag gunstig was zou achteraf de samensmelting van P.V.V. en V.U. overwogen kunnen worden. Natuurlijk moest dit plan in elke partij aan de leden voorgelegd worden. Waarom vond men in sommige kringen dat dit een logisch voorstel was? De P.V.V., die zich als een afzonderlijke Vlaamse partij ontwikkeld had, gebroken met de unitaire P.L.P.P.V.V., werd door de Volksunie als voldoende Vlaams ervaren om er mede samen te werken. De Volksunie verdedigde bovendien niet het separatisme maar het federalisme. De Volksunie, die zich distantieerde van de C.V.P. en duidelijk een niet-socialistische koers volgde, werd door de P.V.V. als voldoende liberaal ervaren, om er ook samen mee te kunnen werken. Uiteindelijk is er die bewuste dag geen unaniem akkoord uit de bus gekomen, zodat overeengekomen. werd over deze bijeenkomst niet te gewagen. Een geheim dat indertijd door tien personen korrekt is na~ekomen. maar vandaag, twintig laar later, tot de geschiedenis behoort, Waarom het misliep? Slechts één persoon in elke delegatie kon zich niet verzoenen met dit voorstel. En dat het uiteindelijk mis liep had in de eerste plaats te maken met emotionele overw~gen, ver van alle rationele logica. Sinds 1944, het einde van de Tweede Wereldoorlog in België, zijn vier pogingen tot hergroepering ondernomen, waarvan er slechts één doorgevoerd en gelukt is: de operatie Vanauderihove in 1961. Dat vandaag andermaal een poging tot hergroepering plaats vindt is dus zo geen zinloos idee, zoals sommigen willen doen uitschijnen. Maar zulke poging vergt politieke moed. moet getuigen van :p'~sieve opvattingen, waarblj de betrokken politici moeten kunnen afstand nemen van hun persoon- . lijk belang.


Het Algerijnse dilemma

In een democratisch land wordt op stilzwijgende wijze van de bevolking verwacht dat deze stemt in overeenstemming met de wensen van de democratische overheid of althans op een wijze die voor de zittende gezagsdragers aanvaardbaar is. Indien de kiezers dit niet doen, dan verliest de overheid haar vertrouwen in de bevolking. In het verleden werd voorzichtigheidshalve het kiesrecht dikwijls beperkt, m.a.w. de bevelkiitgslagen waarvan met enige reden kon worden gevreesd dat zij verkeerd zouden stemmen, werden van het kiesrecht uit~esloten. Als de hele bevolking later «rijp» was voor het gevestigde democratische bestel, werd het kiesrecht voorzichtig en stapsgewijze verruimd. Dit proces duurde in België ongeveer 118 jaar, wat dan toch zeer lang is. In Frankrijk werden weleer de «poujadistische» ~ekozenen (door een veremgd front van democratische volksvertegenwoordigers) van hun mandaat vervallen verklaard. In de Verenigde Staten wordt de toegang tot de stembus voor de lagere standen bemoeilijkt. Het algemeen kiesrecht zo maar invoeren, kan zeer onprettige verrassinçen opleveren. In Algerije werd op de bi] de tweede stembeurt verwachtte ongunstige verkiezingsuitslagen gereageerd door de verkiezingen gewoonweg op te schorten. De democratische overheid zal deze dan later kunnen inrichten, wanneer het kiezerskorps door zijn gezagsgetrouwheid aangetoond zàl hebben opnieuw liet vertrouwen van de regeerders waardig te zijn. Een democratisch staatsbestel kan zich slechts handhaven, indien de bevolking democratische gevoelens koestert en haar keuze vestigt op kandidaten die passen in liet bestaande democratische stelsel. Inmiddels voert de Algerijnse bewindsploeg een beleid van verlicht despotisme. Verlicht despotisme slaat onvermijdelijkerwijze vlug om in despotisme kortweg: wat doen immers met Algerijnse burgers die het aandurven vrije verkiezingen te eisen? Ze opsluiten is de enige oplossing die werd gevonden. In België hebben beroeps democraten enkele jaren geleden een wet doen goedkeuren die ui-

tingen van vreemdelingenafkeer en racisme strafbaar stelt. Indien deze wet werkelijk werd toegepast, dan zou ten' minste een Kwart van onze bevolking in de gevangenis belanden. Wat zijn beroeps democraten ? Het zijn beginselvaste democraten die bereid zijn alle opinies te aanvaarden op voorwaarde dat zij min of meer stroken met hun uiteraard democratische opvattingen. Beperkte afwijkingen kunnen door hen worden gedeeld: beroepsdemocraten zijn immers verdraagzaam.

____________

Prof. Herman VAN IMPE

Volkscommissaris Paula D'Hondt, pardon koninklijk commissaris D'Hondt stelt voor deze wet strenger te maken en de straffen aanzienlijk te verzwaren: mensen die verkeerde denkbeelden aankleven, mogen immers geen gebruik maken van hun grondwettelijk recht van vrije meningsuiting. Wellicht is het aangewezen hen ook het kiesrecht te ontnemen. Zij maken er toch maar een slecht gebruik, ja misbruik van ! Een eenvoudigere oplossing nog ware misschien dat alle

stemmen op verkeerde kandidatenlijsten uitgebracht, door de onderscheiden telbureaus ongeldig zouden worden verklaard. Twee slagzinnen zijn in dit verband geschikt om te worden gehanteerd: «geen vrijheid voor de vijanden van de vrijheid» en «een democratie moet weerbaar zijn». Het democratische dilemma stelt zich dus niet alleen in Algerije maar eveneens in ons land en waarschijnlijk ook elders.

c;;,weging voor de burger _ De burgers beseffen meer en meer dat elke vernieuwing door de zuilen verhinderd wordt. Onze politieke wereld heeft in de loop van de jaren slechte gewoonten gekweekt, die bovendien een bom geld kosten aan de gemeenschap. Het is niet gemakkelijk om daarvan af te. stappen. Want de politici die vergroeid zijn met de zuilen en die van de misgroeüng het meest profiteren, zijn precies degenen die zouden moeten beslissen over de ontzuilin..8' Met de ontzuiling moet men immers op het hoogste vlak beginnen: in het Parlement. Van degenen die dank zij de zuilen zelf in het Parlement zitten (de machtsstructuren, de vakbonden, de Boerenbond ...) kan men niet verwachten dat zij de geldverslindende misbruiken een halt toeroepen. De prioritaire hervorming betreft dus de samenstelling vn het Parlement, in het bijzonder de lijstvorming. Zolang de zuilen zelf de parlementsleden kiezen, zullen zij ook de hele besluitvorming bepalen en het hele maatschappelijk bestel beheersen. Een fundamentele hervorming kan slechts het werk zijn van politici die een beleid voeren waarin niet de zuilen maar de burger voorrang krijgt. We moeten dus vooreerst de twee grote zuilbehoudende politieke partijen verzwakken. Tijdens de jongste vergadering van het Liberaal Vlaams Verbond werd hierop met recht en reden aangedrongen, o.m, door fractieleider André Denys. Hij onderkent, zoals velen, een mentale ontzuiling bij de gewone burger, maar hij stelt vast dat de structuren daar niet op ingespeeld zijn. Ook Denys hield dus een warm pleidooi voor een politieke hergroepering van

V._g van blz. , ]

de beleidspartijen,- die los staan van de belangengroepen. Zo kan een nieuwe politieke beweging ontstaan, de geschraagd is op een coherente ideologie. Een beweging van sociaalliberalen die naar de burgers luisteren en met de burgers praten. Een beweging die de burgen vertegenwoordigt. Guy Verhofstadt weze nochtans op zijn hoede. Ook in de rangen van de PVV lopen er dwarsliggers mee, die op de gelegenheid wachten omhem te doen struikelen. Elke fundamentele hervorming wekt natuurlijk wantrouwen bij degenen die zich veilig voelen in het eigen politiek nest. De hervorming die de burger aan de macht brengt opent de deur voor een stuk rechtstreekse democratie. Zulks wekt weerstand op bij degenen die leven van de onrechtstreekse en zuilgebonden democratie. Wat precies moet worden vernield zijn de zuilbehoudende politieke partijen. De partijen die zich tegen de verzuilde krachten afzetten moeten integendeel versterkt worden. De PVV en de VU hoeven dus geen hara-kiri te plegen om de strijd tegen de verzuiling aan te gaan .. Maar zij kunnen samen een beweging voor de ontvoogding van de burgers op gang brengen, dl: grondslag leggen van een grote opiniebeweging, die Vlaams, liberaal en sociaal is en gesteund wordt door ernstige en geloofwaardige personen, die buiten de traditionele politieke machinerieën staan. Een beweging die burgers verenigt rond een beperkt aantal klare ideeën, die breken met het vastgeroest verleden en de verwerpelijke zeden van betuttelende beroepspolitici. HET VOLKSBELANG / 3

Kan er 20 miljard worden bespaard op Landsverdediging ? Prof. Or. Marc BOSSUYT Ondervoorzitter van het (UIA) LW


1-

Louter technisch dient de vraag of er 20% (20 miljard) kan worden bespaard op Landsverdediging gesteld te worden aan de begrotingsspecialisten van Landsverdediging, waartoe ondergetekende niet behoort. Voorafgaandelijk dient echter de vraag te worden gesteld of, en zo ja, welke Landsverdediging we nodig hebben. Het spreekt vanzelf dat de ingrijpende wijzigingen die hebben plaatsgevonden in de internationale betrekkingen niet zonder gevolgen kunnen blijven voor Landsverdediging. Vele jaren lang bestond onze Landsverdediging er vooral in een steentje bij te dragen aan een collectief verdedigingsstelsel (de NAVO) tegen net Sovjet blok, waaraan bij een eventuele aanval weerstand moest worden geboden. Een ontradingsstrategie, waarbij vooral Amerikaanse kernwapens een centrale plaats innnamen, was daarvan een voornaam bestanddeel. Vergeleken met de Verenigde Staten was het aandeel van de Westeuropese landen, en van België in net bijzonder, steeds aan de lage kant. Het is duidelijk dat de Vereni~de Staten niet bereid zullen blijven - en dit niet alleen omdat zij (ook) een groot begrotingstekort hebben - een disproportioneel aandeel in de gemeenschappelijke verdediging te dragen. De afwezigheid van een waarachtige Europese defensie is op een schrijnende wi\·ze aan net licht gekomen zowe in de ColfoorIo~ als in een Joegoslavische Crisis. Het opzetten van een Europese strijdmacht, die niet meer voor alles en nog wat van de Amerikanen afhankelijk is, zal een ernstige inspanning vergen. Of een grotere Westeuropese inbreng miljarden besparingen mogelijk zal maken, IS een vraag voor de begrotingsspecialisten van Landsverdedigmg. Vanzelfsprekend moet ook het Bel&ischleger een hele gedaantewlsseling ondergaan, waarbij vooral de Landmacht, die uit Duitsland teruggetrokken wordt, op een andere leest moet worden geschoeid. Of een dergelijke gedaantewisseling in de overgangsperiode miljarden bespanngen mogelijk zal maken, is een vraag voor de begrotingsspecialisten van Landsverdedigmg. Doen alsof wij het nu zonder Landsverdediging kunnen stel-

4 i HET VOLKSBELANG

len, zou van al te veel naïviteit getuigen. Het is zelfs zeer de vraag of de wereld er zoveel veiliger is op geworden. Hij is er in elk geval minder voorspelbaar op geworden. De nieuwe wereldorde blijkt, vol verrassingen te liggen. De toestand in Oost-Europa en de voormalige Sovjet Ume wordt gekenmerkt door etnische conflicten, waarvan Joegoslavië en Nagorno Karabach vermoedelijk alleen maar een voorsmaakje geven, door een economische puinhoop waaruit moeilijk iets goeds kan voorkomen, en door politieke verwarrin~ alom. Ook de ontwikkelingen m de Derde Wereld, vooral in de islamitische landen niet ver van Europa verwijderd, geeft reden tot bezorgdheid. De mogelijkheid (of moeten we reeds spreken van de zekerheid] van nucleaire proliferatie is daarbij zeker niet ae gerin~ste bedreiging voor onze veihgheid en welvaart. Wie gelooft dat onze veiligheid en welvaart zullen kunnen behouden blijven, wanneer de toestand elders uit de hand loopt, riskeert bedrogen uit te komen. Daarom moet veel ernstiger dan voordien gewerkt worden aan de uitbouw van een nieuwe wereldorde, waarbij een militaire component niet uit het oog mag worden verloren. Het is 0emerkelijk dat ons leger, dat tijdens de laatste decennia - met uitzondering van tussenkomsten in Zaïre - nooit operationeel ingezet is geworden, in de laatste twee jaar zendingen heeft vervuld in Rwanda, Zaïre, de Golfoorlog, Irak, Turkije, Joegoslavië en een dringende vraag voor Cambodja li~ te wachten. Het zou (out zijn te vermoeden dat dit nu eenmaal zeer uitzonderlijke situaties waren en dat het niet nodig is om zich daarvoor in de toekomst voor te bereiden. Of deze voorbereidingen miljarden besparin~en mogelijk zullen maken, IS een vraag voor de begrotingsspecialisten van Landsverdediging. De kans is groot dat meer en meer een beroep zal worden gedaan op militaire tussenkomsten onder Europese of VNvla~. Ons land is te zeer afhankelijk van het internationaal verkeer om zijn aandeel in dergelijke operaties te kunnen ontlopen. Ondermeer wegens hun veeltaligheid zijn Belgische manschappen zelfs bijzonder

goed &eplaatst om zich in derge- de Staaf allerlei taken op zich lijke mternationale verbanden . heeft genomen, waarvan velen in te schakelen. De veiligheid beter en goedkoper door de privan de manschappen vereist vate sector kunnen worden vervuld. Dit is uiteraard niet het dat volledige eenheden worden geval voor Landsverdediging. uitgestuurd, zodat beperkingen Het Leger komt nu eenmaal niet hierop om begrotin~soverwegingen uit den boze zijn. Naast in aanmerking voor privatide miljardenbesparingen zal er sering. toch moeten worden voor ge- Het Kan misschien goed in de zorgd dat - in tegenstelling tot markt liggen Landsverdediging nu - vijftig miljoen per maand uit te kiezen als een hoofddoel:" hiervoor niet te veel wordt wit voor besparingen. Of het geacht. ogenblik, waarop hoe dan ook Het heeft uiteraard geen zin zeer grote inspanningen zullen zoals nu - tanks te hebben die moeten worden ondernomen niet mogen rijden, vliegtuigen om het Leger grondig te transdie niet mogen vliegen, sche- formeren, wel het meest gepen die niet mogen varen en schikt is om de bevolking niilgeweren waannede niet mag jardenbesparingen op de worden geschoten, omdat be- begroting van Landsverdedisparingen op Landsverdediging ging voor te spiegelen, kan dit nu eenmaal vereisen. Waar evenwel worden betwijfeld. Het vroeger het Leger vooral moest kan zijn dat velen denken dat er worden opgesteld om een even- nu geen ernstige bedrei~ingen tuele aanval van een potentiële meer zijn voor onze veiligheid. vijand te ontraden, bestaat nu behoefte aan een Leger dat ef- Het is te hopen dat zij gelijk fectief op het terrein met aange- hebben. Een analyse van de repast materiaal en uitrusting (die cente ontwikkeling van de innu ontbreekt) kan optreden. Of ternationale betrekkingen doet nochtans twijfels dit miljarden besparingen mo- daarover rijzen. gelijk zal maken, is een vraag Landsverdediging is een invesvoor de begrotingsspecialisten tering op lange termijn in veiligvan Landsverdediging. Het is duidelijk dat er miljarden heid, éen der meest vitale 01;»moeten worden bespaard. De drachten van een Staat. Het IS Staatsbegroting is echter niet een verzekering die wordt afgeontspoord geraakt omdat ons sloten om mogelijke tegenspoed land te veel aan defensie zou in de toekomst te kunnen overhebben uitgegeven. Het aandeel winnen. Wanneer men niet van defensie in de staatsbegro- meer bereid of in staat is de ting is standvastig gedaald. De verzekeringspolis te betalen is begroting is ontspoord omdat het faillissement nabii,

,

Wie van wanten weet. .. Degenen die van wanten weten deden een gift van ten minste 1.000 tr. aan het L.v.V.

Volg hun voorbeeld Om voort te bestaan heeft het L.V.V. <en het «Volksbelang») uw gift In 1992 dringend nodig.

U ook kunt profiteren van de fiscale voordelen:

Investeer (een beetje) in het L.V.V.

I

Giften ten belope van 1.000 fr. en meer kunnen gestort worden op nr. 551.3351400.22 van het LW, met de uitsluitende vermelding: «Gift 1992». WIJ bezorgen U een fiscaal attest.

,

Vrije TrIbuIl


Staatshervorming nieuwe stij_1_ Wij leven in dit land - ten noorden en ten zuiden van de taalgrens - als het ware in twee vreemde werelden. Er loopt als een onzichtbare muur doorheen huidig Belgenland, een muur die inzake informatie haast even potdicht is als destijds de echte muur tussen Oost- en West-Europa. Een dergelijk politiek klimaat aan beide zijden van de taalgrens hypothekeert dan ook in belangrijke mate de toekomstige dialoog van gemeenschap tot gemeenschap, waardoor de ' noodzakelijke afronding van de staatshervorming op de helling dreigt te komen. Toen de -vorige regering in mei 1988 met haar ambitieus communautair programma startte, werd herhaaldelijk gezegd dat de derde fase het onmisbare sluitstuk van de staatshervorming zou vormen. Martens VUl nam zich dan ook voor daarvan meteen na de eerste en de tweede fase - ernstig werk te maken. inmiddels vloeide er veel water door Schelde en Maas, zodat in het herfstij van het unitaire België onze instellingen nog steeds in hun voegen blijven kraken. De onvoltooide en onvolmaakte staatshervormingen van 1980 en 1988 hebben weliswaar de unitaire, Napoleontisch-gecentraliseerde staat doorbroken, maar aan de andere kant geen nieuw, evenwichtig en vlot functionerend federaal bestel tot stand gebracht. De staatshervorming is halverwege blijven steken tussen de unitaire en de federale staat, met alle nadelige gevolgen van dien. De Belgische staatsstructuur dreigt dus te evolueren naar een constitutioneel curiosum, dat in buitenlandse case-studies een ere-plaats zal krijgen wegens zijn complexiteit, doch dat qua praktische doeltreffendheid en handelbaarheld hoogst bedenkelijk is. Een toonbeeld van hoe het bvb. echt niet moest, werd o.a. in 1988 geleverd door het vergrendelen van alles wat in de toekomst ongetwijfeld nog voor evolutie vatbaar is. Toen de Belgische staatshervorming de weg van het federalisme opging, werden er in de periode 1988-89, inderdaad nieuwe grendels ingebouwd. Zo werden met een bijzondere gekwalificeerde meerderheid vergrendeld: - het financieringssysteem voor de

gemeenschappen en de gewesten - de organisatie van het Arbitragehof en een gedeelte van zijn bevoegdheid . .;... de gemeenschapsbevoegdheden van de taalgroepen van de Brusselse Hoofdstedelijke Raad en Colleges. Kunnen we in ons land nog naar een goede federale staatsstructuur evolueren? Federalisme is het streven naar een staatsstructuur, .waarin de componenten (gemeenschappen, gewesten, Länder, kantons of provincies) met behoud van hun eigenheid, één politieke eenheid vormen, zodat op het vlak van het internationaal publiek recht één Staat wordt erkend. De meeste federale staatsordeningen stoelen dan ook op de volgende vier basisprincipes: a) het boven elkaar bestaan van twee juridisch gescheiden ordeningen de federale macht en de deelstaten waarbij elke ordening een eigen wetgevende en uitvoerende macht heeft ; in vele gevallen zelfs een eigen rechterlijke macht; b) de componenten als deelstaat altijd deelnemen aan de herziening van de federale grondwet, die de bevoegdheidsverdeling tussen federatie en deelstaten vastlegt; c) de deelstaten participeren op wetgevend vlak in de federale besluitvorming en dit via een Senaat. of Statenkamer, waarvan de instemming voor ~le of bepaalde fundamentele wetten bij de Grondwet vereist is ; d] een Grondwettelijk Hof dat toeziet op de grondwettigheid van federale wetten en wetten van de deelstaten en uitspraak doet over de bevoegdheidsconflicten tussen federale staat en deelstaten. De huidige staatshervorming voldoet allesbehalve aan die basisprincipes. Ze aan deze laatste aanpassen, zal beslist geen eenvoudige taak zijn. Mochten de bewindvoerders in 1970 - toen onze lange en nog steeds niet voltooide hervormingscyclus begon - gestart zijn met definitief en duidelijk de bevoegdheden van het nationaal gezag vast te leggen, dan zou er van meet af aan een transparante federale structuur geschapen zijn. Nu is het gevaar zeker niet denkbeeldig dat men steeds verder van een evenwichtig federaal bestel wegglijdt en dat men in een zó ingewikkelde

Willy DE CLERCQ

Minister van Staat Europarlementslid

staatsstructuur terechtkomt, dat er zich steeds méér conflictsituaties voordoen. Buitenlandse betrekkingen is daarvan vandaag een schoolvoorbeeld. Leert de praktijk dat in alle federale staten de hefbomen van het buitenlands beleid bij de nationale overheid berusten - al handelt deze laatste in nauw overleg met de deelstaten in alle materies die tot hun bevoegdheid behoren - dan is dit bij ons niet het geval. In ons land wil men op dat vlak andere pistes bewandelen, met als direct resultaat een onontwarbaar kluwen zowel wat betreft de bevoegdheidsverdeling tussen de onderscheiden bestuursniveau's, als de representatie op internationale flora. De talloze Belgenmoppen dienaangaand spreken voor zichzelf. • Het was voor de moderne Belgische constitutionele bouwheer tekenend. dat hij eerst het gebouw oprichtte en zich daarna bezon over de fundamenten. Bovendien verloor hij uit het oog dat het systeem niet kan werken zonder de zo noodzakelijke federale loyauteit of «Bundestreue». Evenzeer is duidelijk dat er van «Bundestreue» geen sprake kan zijn, zo lang er geen echt federaal bestel verwezenlijkt is. Zonder uitvoering van de derde fase is de in 1970 ingezette staatsherverming, dan ook een maat voor niets met de gekende gevolgen van dien. De staatshervormingen van 1980 en 1988 waren zeker ook niet het resultaat van wetenschappelijk voorbereide staatsrechtsconferenties, colloquia of andere studiebijeenkomsten, maar wel van punctuele en gedetailleerde afspraken in de regeerakkoorden naar aanleiding van een regeringsvorming. Een dergelijke aanpak heeft niet alleen de grondwettelijke normen gedetailleerder gemaakt dus minder eenvoudig - maar ook dè interne cohesie van het systeem ondergraven. Het gevolg is zichtbaar : onze huidige staatsinrichting functioneert slecht. Deze jarenlange scheefgroei kan dan ook niet in één pennetrek ongedaan gemaakt worden. Men draait trouwens de publieke opinie een rad voor de ogen wanneer men haar wil doen geloven dat (zie vervolg op blz. 7)

HET VOLKSBELANG I 5

Onzekere tijden


Stevige ankers gewenst Noem het de ironie van het lot, wijt het aan de imponderabilia die geruisloos en ongrijpbaar de gescbiedenis van de mensheid beïnvloeden, schrijf het op rekening van staatslieden die, volgens de nu gan~bare modeuitdrukking, «de signalen van de tijd» niet begrijpen, hoe dan ook, het feestgedruis over het einde van de koude oorlog en de ineenstorting van het communisme is alweer verstomd. De harde controverse tussen de communistische ideologie van het Oosten en de democratie van het Westen werd vervangen door een grote onzekerheid, een uitbarsting van allerlei opgekropte gevoelens in beide voormalige vijandige kampen. Van twee duidelijk afgebakende elkaar beloerende bondgenootschappen, elk aangevoerd door een wereldmacht, zijn we terechtgekomen in een chaotisch landschap van ontelbare al dan niet bloedig uitgevochten conflicten. Chaos

Onzekerheid is troef. Met als gevolg: bloedvergieten in het Oosten, soms onthutsende verkiezingsuitslagen in het Westen. Heel Europa en de landen van de voormalige Sovjetunie zijn door deze koorts aangegrepen. Maar ook in de Verenigde Staten blijkt uit de campagne van de voorverkiezingen dat de burgers het politieke 1iedrijf met een ofwel argwanend ofwel onverschillig oog volgden. Nu het dreigend gevaar van een agressief collectivisme is verdwenen lijken ook een aantal vanzelfsprekende waarden in het Westen te worden betwist. Overal wint het gevoelen veld, dat de traditionele partijen en organisaties de ware verhoudingen en denkstromïngen niet meer dekken en dat zij geen doeltreffende oplossingen meer te bieden hebben voor de nijpende politieke en maatschappelijke problemen. Vreemdelingen, andere culturen, veiligheid, werkloosheid, de houdbaarheid van de sociale voorzieningen, dat en nog veel meer staat ter discussie. Maar uiteindelijk krijgt het allemaal zijn neerslag in economisch, financieel en budgettair touwtrekken. Wat dat betreft kunnen we gewagen van een historische constante. Het was geldgebrek

6 I HET VOLKSBELANG

dat destijds de Middeleeuwse feodale heersers dwong om te lenen bij de kooplui en bankiers van de zich ontwikkelende steden, onze voorouders haatten de «tiende penning» al evenzeer als Alva's «Bloedraad», de Amerikaanse Revolutie brak uit over een taks (de Boston tea party) en de Franse Revolutie kreeg haar aanzet omdat Lodewijk XVI op de bodem van de lege staatskas graaide wat hem verplichtte de Staten Generaal, die sinds onheuglijke tijden niet meer hadden vergaderd, samen te roepen. Wie de 'politieke debatten en de verkiezmgscampa~es in ei~en land maar ook m Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië en de Verenigde Staten heeft gevolgd heeft kunnen vaststellen, dat belastingen en staatsuitgaven in het brandpunt van de discussies stonden en staan. In de Oosteuropese landen en in de republieken van het als los zand aaneenhangen de Gemenebest van Onafhankelijke Republieken wordt ook de prille democratie aan een zware economische - allicht te zware? - test onderworpen. We zweven tussen hoop en vrees. Het Westen helpt, maar niet genoeg, zo wordt beweerd. Anderen zeggen, dat het Westen zich wel arm kan helpen, maar dat de doorslag nog altijd zal moeten gegeven worden door de Russen, Oekraïners, Balten, enz. zelf. We raakten los uit de verstarrende greep van de koude oorlog maar de bevrijdende stroom maakte meteen een lawine los van nieuwe problemen en gevaren. Nieuwe twijfels ook. Want nu we op de drempel staan van de verwezenlijking van een van de grote doeleinden van het Europese ideaal en de Gemeenschap van de 12 de binnengrenzen Zal open gooien, nu wordt er alom geaarzeld. Niet alleen meer de Britten, niet de Denen, de Ieren en Grieken, warempel ook de .Duitsers beginnen te steigeren. De last van de opslorping van de voormalige DDR doet zelfs de sterke Duitse economische schouders pijn. Nu ook de Monetaire Unie in zicht komt vragen meer en meer Duitsers zich af waarom ze hun soliede Mark zouden offeren aan een in hun ogen dubieuze Ecu. Dat gaat, zoals overal gepaard met een opleving van liet nationalisme en uiterst rechts.

handelt, 'be contacten bleven niet beperkt tot bezoeken van en Oosteuropese Kan men nog spreken van een Russische bui, of is het al storm? In ieder staatshoofden of regeringsleigeval hebben we behoefte aan ders aan het NAVO-hoofdlCwartier te Evere. Die bezoeken van enkele stevige veranderingen, wil het democratische vaartuig «voormalige vijanden» uit het nu opgeheven Warschaupakt niet op' drift slaan. Verankerinhebben alweer hun spectaculaigen ZIjn er zowel op binnenre nieuwswaarde verloren. Het landse, Europese als mondiale gaat nu veel verder. Onlangs schaal nodig opdat de democratie kan stand houden. Er is verwelkomden de NAVO-bondnood aan een nieuw Euro:pees genoten te Brussel de vertegenelan. Op continentaal vlak IS er woordigers van 10 ex-sovjetreeen verankering die we liefst publieken die waren ingegaan niet verwaarlozen: de NAVO, op de uitnodiging om lid te de Noordatlantische Verdrag- worden van de Noordatlantisorganisatie. De NAVO, die ons sche Samenwerkingsraad, een zonder veel kleerscheuren door nieuw orgaan dat een veiligkan worden de koude oorlog heeft geloodst. heidsorganisme met vertakkingen zowel in Het heeft geld en moeite gekost. Amerika, Europa als in het AziMaar het bondgenootschap heeft zijn dienst gedaan, dank atische deel van de voormalige Sovjetunie. In totaal hadden 16 zij de standvastige samenwerlanden-leden van de NA VO en king van de bondgenoten. Thans zijn de taken en midde- 19 andere onafhankelijke lanlen aan een herdenking toe. Het den afvaardigingen gestuurd is nu mogelijk om aan een ver- om overleç te plegen over de gaande ontwapening te werken, omschakeling van de wapeninin de eerste plaats inzake de dustrie, over nieuwe vormen nucleaire wapens. En aan nieu- van controle op de bewapening we vredestaken. Ook wat de en over de planning van de zogenaamde conventionele wa- defensiebehoeften in een demopens betreft kan de bezuini- cratisch landsbestuur. De wesgingsbijl er fors worden in ge- terse vertegenwoordigers hebhun ervaring ter zet. Dat hoeft echter niet te ben beschikking gesteld, zoals ze betekenen, dat de eenzijdige ontwapenaars, die door de ge- reeds de helpende hand bieden beurtenissen in het ongefijk bij het ontmantelen van het werden gesteld - al blijven zij Russische atoomarsenaal. Deze intercontinentale samenhet omgekeerde volhouden werking wordt niet beschouwd nu hun slag thuis kunnen als een concurrentie, maar als halen. De democratische landen moe- een versterking van de Confeten een beperkt maar geloof- rentie voor Veiligheid en Sawaardig militair potentieel be- menwerking in Europa (CVSE), een groep van 48 landen (alle houden om zich tegen radicalen en integristen van allerlei slag te Europese landen plus de Verbeschermen. Zwakheid moe- enigde Staten en Canada). digt extremisten aan, omdat die NAVO secretaris-generaal Mandaarin de bevestiging zien van fred Wörner zei trouwens dat hun credo, dat de westerse de- de alliantie eventueel bereid zal mocratie zo «dekadent» is, dat zijn troepen uit te sturen met ze zelfs de wil mist om zich te . vredesopdrachten, als de CVSE verdedigen. Het was een argu- daar mocht om verzoeken. ment dat de Nazi's en hun meelopers tijdens de dramati- Geen veiIigheids-vacuÜDl sche da8en van de Franse ineenstorting in mei-juni 1940, Bovendien heeft Wörner meer maar al te graag hanteerden. speciaal de Oosteuropese lanHun erfgenamen gebruiken nog den Polen, Hongarije en Tsjechoslovakije de verzekering gesteeds dezelfde woordenschat. geven, dat de NAVO niet Zal Samenwerking met Oost-Eu- toestaan dat er in dat gebied een «veiligheids-vacuÜIn» zou ontropa staan. Deze landen zijn welkom de Samenwerkingsraad, De NAVO heeft bovendien be- in wezen, dat ze - weze na enige, maar met het oog op Russische begrijpelijke aarzeling - de no- gevoeligheden kunnen zij den van het moment wel dege- voorlopig althans - geen vollijk begrijpt en er passend naar waardig lid worden van de Stand houden


NAVO 'zelve, waaro? ze niettevan partnerschap en consensus. min blijven aandringen. Wel Door de nieuwe democratieën kregen zij de waarborg van de er in op te nemen zou ze een NAVO dat zij niet aan hun lot machtig bolwerk worden tegen worden overgelaten en dat zij de krachten van bijgeloof en geen intimidatie hoeven te vrevooroordeel die de bedreiging zen, van waar ook. van de toekomst uitmaken.» Hoe deze veiligheids- en saOver de ware bedreiging van menwerkingsstructuren, die fundamentalisten en integristen duidelijk de oude w,enzen van van velerlei allooi kan men van de NAVO overschrijden, verder mening verschillen. Maar dat moeten uitgebouwd worden is de democratie zich zowel naar nog niet helemaal duidelijk. binnen als naar buiten moet Een bijdrage tot de discussie verdedigen staat buiten kijf. Dat werd o.a. geleverd door Werner geldt in nog groter mate voor de WeidenfeICl, coördinator voor nieuwe democratieën in OostDuits-Amerikaanse samenweren Midden-Europa. Wanneer king o~ het Duitse ministerie dan bovendien die landen al van BUItenlandse Zaken. In een hun hoop stellen zowel op de nota ten behoeve van een interEuropese Gemeenschap als op Colin Powell en Shaposknikov groeten elkaar op de militaire Navo-top te nationale bijeenkomst van rege- Brussel. de NAVO om een collectief veirin~sleiders in Bonn schreef ligheidssysteem op te bouwen, Weldenfeld o.a.: zou het dwaas zijn een reeds «Europa maakt een fase van bestaande organisatie met de uiterste onbestendigheid door. Europa, en de NAVO is daarvan ligheid en Samenwerking in Eu- ervaring en middelen als de Bijgevol~ blijft het verschaffen de sterke arm. De NAVO is ropa is geen instelling in die NAVO buiten spel te laten. Tevan veiligheid een gegeven dat insgelijks de enige structurele zin). En welke ook de hegemo- meer omdat dlt kan gepaard in het centrum van de bekom- schakel tussen de Verenigde nistische fantasieën van zekere gaan met een gecontroleerde mernissen staat.» Weidenfeld Staten en de Westeuropese lan- Pentagon-ambtenaren wezen, beperking van de bewapening. ziet twee «fundamentele keuze- den. (De Conferentie voor Vei- de NAva functioneert op basis R.S. mogelijkheden»: «Ofwel blijft de NAVO het westers instrument van een collective defensie, in welk geval de Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa ringssysteem voorbereid en beslist één globale, nieuwe hervorming alle (CVSE) moet worden uitgewerd geen toonbeeld voor een democommunautaire problemen definitief I: bouwd tot een doeltreffend syscratisch bestel, dan was het resultaat en voorgoed zal oplossen. :I teem van collectieve veili~heid . het nog minder. Wil men enig succes op het vlak van Ofwel is het de NAVO die uitDe haast en spoed waarmee de comde verdere staatshervorming boeken, groeit tot een Atlantisch/panmunautaire dialoog, - onder druk dan dienen de aanpak en de werkmeEuropees systeem van. collectieve veiligheid, in welk. geval van de geëiste overheveling van het thode gewijzigd te worden. De herde functie van collectieve verkijk- en luistergeld - opnieuw zou vorming moet losgekoppeld worden ••••• dediging van West-Europa een moeten gevoerd worden, legt andervan de regeringsvorming, en zij dient taak wordt voor de Europese maal een hypotheek op onze toekomeerst het voorwerp te zijn van een Gemeensch~E....-en de Westeurostige instellingen. wetenschappelijke voorbereiding, pese Unie (WEU).» Als de eerste fase van de nieuwwaarbij o.m., naar Nederlands vooraangekondigde communautaire diabeeld, de universiteiten een grote Bolwerk loog, vóór het zomerreces moet gereinbreng kunnen doen, teneinde voor aliseerd worden, zal er wellicht de gestelde problemen mogelijke opFrederick Bonnart, hoofdredacandermaal, naar beproefd Belgisch teur van het NAVO-tijdschrift lossingen aan te brengen, vooraleer voor militaire kwesties, schreef recept, een compromis uit de bus het «pakket» op de politieke discusin de International Herald Trikomen, datd alhoewel het de kool en sietafel - in Parlement en Regering bune o.a.: «Tsjechoslovaki]e, de geit zal sparen, onze instellingen - terecht komt. Hongarije en Polen staan dicht alleen nog een stuk ingewikkelder zal Ons land kan zich immers geen bij een associatie met de Euromaken dan zij nu al zijn. slecht wetten - zoals bvb. de finanpese Gemeenschap. Wanneer Men kan er echter niet aan ontsnapcieringswet van 16/1/1989 meer zij volwaardiBe leden worden pen: er dient een nieuw politiek permitteren. Dat het anders kan werd zou het moeilijk zijn om hen het samenlevingsmodel uitgebouwd te. o.a. in de vroegere Bondsrepubliek lidmaatscha]? van de NAVO te worden, dat zowel door Vlamingen, overduidelijk bewezen. Het Finanweigeren. Die ontwikkeling zou trapsgewijze kunnen vorderen Walen en Brusselaars positief wordt zausgleich-systeem van de Bondsrenaarmate de republieken zich ervaren, publiek Duitsland heeft na 5 jaar stabiliseren en hun politieke Dat impliceert een nieuwe aanpak. studiewerk en politieke onderhandesystemen democratiseren. Aanpak die niet in een oogwenk kan lingen een uitmuntende financieWanneer hun strijdkrachten uitgevoerd worden. Eerst dient er 'ringsregeling opgeleverd, die dan een onderdeel worden van de een inventaris opgesteld te worden ook als een voorbeeld geldt voor een gemeenschappelijke verdedivan de huidige tekortkomingen in doordacht solidariteitssysteem. ging, zal het mogelijk zijn ze te ons federaal unionistisch systeem. Alhoewel het Duitse systeem in Belverminderen en bijgevolg ook Eenmaal dit gerealiseerd met het oog gië door bepaalde professoren grondie van de huidige leden. op het wegwerken van deze tekortkodig bestudeerd en geanalyseerd «Het alternatief is een overschakeling naar een nationale landsmingen, kan men onze staat verder werd, hebben de politici van dit stuverdediging, constante wedergaan hervormen. Verderbouwen aan diewerk klaarblijkelijk geen gebruik zijdse achterdocht en geheime een huis zonder fundamenten kan gemaakt. Daarenboven hebben ze de UItbreiding van de wapenarseimmers alleen maar falikant aflopen, moeilijkheden onderschat, door op nalen .• tenminste voor het huis zelf en die enkele weken en week-ends een eDe kern van de hedendaagse bewoners ervan, die snakken naar werk van jaren te willen voltooien. vrije wereld wordt gevorind een veilig dak en onderkomen. Was de manier waarop het financiedoor de Verenigde Staten en

.-

•

.••

••••

.• ••

=-

HET VOLKSBELANG

I 7


Cap-eFear: Scorsese's nieuwe uitstap- naar de Kaap- van de Angst

, )

Richard Brooks, afscheid van een fiJmend journalist De vaderlandse filmkritiek put zich uit in superlatieven om Martin Scorsese's laatste produktie «Cape Fear» juichend in te halen als dé psycho-thriller van het jaar. In Amerika, waar deze prent inmiddels zo'n dikke 75 miljoen dollar inbeurde aan de kassa, zijn de meningen echter verdeeld. Alleen de onvoorwaardelijke Scorsesefans spreken weer over een (nieuw) meesterwerk maar er zijn ook verscheidene critici die er rond voor uitkomen, dat de eerste versie van dit ijzingwekkend verhaal stukken beter was. Wij zijn geneigd ons bij deze laatsten aan te sluiten. «Cape Fear» is nl. de remake van de gelijknamige, intussen klassiek geworden film, die J.L. Thompson in 1962 maakte met Robert Mitchum als Max Cady en Gregory Peck en Polly Bergen als de echtelingen Bowden, rollen, die nu gespeeld worden door Robert de Niro, Nick Nolte en [essica Lange, met de debutante Juliette Lewis als hun niet zo onschuldig dochtertje. Het vergde heel wat overredingskracht, vooral van de Niro, om Scorsese over te halen zich aan deze remake te wagen. Hij was zich waarschijnlijk bewust van het dreigende (vergelijkings-lgevaar maar toen bet script bi]na geheel herschreven werd en er ook nog een nieuwe dimensie werd aan gegeven, stemde hij eindelijk toe. Zo leverde hij eens te meer een werkstuk af dat bol staat van de virtuose hoogstandjes en kinetische close-ups en hij was zelfs zó attent om aan de twee hoofdvertolkers van V1'!>88er een korte cameo-verschijning te geven, die ironiserend afstand neemt van hun origineel emplooi! Met deze nieuwe uitstap naar de Kaap van de Angst heeft Marty, wat ons betreft, in de eerste plaats weer eens willen bewijzen dat hij als het hem zint óók een vlotte «commerciële» film kan maken, die de box-office doet rinkelen, net zoals dat het geval was met «The Colour of Money» en heel wat minder met échte meesterwerken als «Mean Streets», «The RaJtin~

Femand PAPON

Bull» en «King of Comeay»~ die ondanks al hun kwaliteiten flopten aan de kassa. Die zin om te behagen aan het grote publiek komt zonder enige schroom tot uiting in de overtrokken, haast groteske finale tijdens een ronduit grand guignoleske eindafrekening, die men veeleer zou verwachten van een Brian de Palma of een Freddie Francis dan van een cineast, die terecht tot de grootsten van de USA wordt gerekend. Zoals men weet, gaat het over de lang beraamde wraak van Cady, een verkrachter en psychopatische geweldenaar, die door een «vergetelheid» van zijn advocaat (Bowden) veertien jaar cel kreeg en bij zijn vrijlating . sleefits één drijfveer heeft: het die bastaard en zijn familie eens goed betaald te zetten. En dan begint de terreur, die langzamerhand groeit naar een nachtmerrie-achtïge climax. Want de ongeletterde Cady heeft in de nor niet stil~ezeten. Na een alfabetisenngscursus heeft hi] zowaar rechten Bestudeerd, zodat hij zijn gehate verdediger nu met gelijke juridische munt kan bestrijden. Tevens is hij erg bijbelvast geworden en heeft hij op zijn ganse lijf veelzeggende bijbelspreuken laten tatoeëren, waar de Engel der Wrake nog een .I.esje kan van nemen. We krijgen het tijdens een verplichtestriptease bij de lokale politie zeer uitvoerig te bewonderen, behalve dan de intieme plaats waar het allemaal begon. We kunnen dus niet zien of Max op zijn lid de toepasselijke spreuk «Bron van alle Kwaad» liet prikken ... Die preutse vergetelheid ontkracht ook de nieuwe benadering van Scorsese. Daar waar Jack Lee Thompson destijds alles gewild symbolisch zwart/wit hield, met een uitgesproken schurk tegenover een integere advocaat, geeft hij Cady nu vaak sympathieke trekjes, méér no~, legt hij hem een «bewiJsvoering» in de mond die kijkers welke niet nadenken wellicht verleidt tot de bedenking dat die ziekelijke geweldenaar niet helemaal ongelijk heeft in ziin

De wisselvalligheden van een remake: Gregory Peck, voorheen belaagd hoofdrolspeler, l!.0ogt nu de lelijk toeqetakelde Max Cady (Robert de Niro) uit de handen van de Justitie te houden!

weérzinwekkende wraakactie tegenover een advocaat, die zelf een verre van voorbeeldige levenswandel heeft en wiens gezin achter een front van upper middle classgeborgenheid zeker geen toonbeeld is van familiale solidariteit. Hun tiener-dochter, die de speelbal is van de ouderlijke twisten en bovendien worstelt met een ontluikende sexualiteit, is vanzelfsprekend de gedroomde prooi van Cady, die haar labiele sentimenten bespeelt als een geile cellist. Het duimzuig-nummertje in een verlaten auditorium na een veelbetekenende cursus over het oeuvre van He~ Miller is in dat opzicht bijzonder revelerend en zal ongetwijfeld een kabinetstukje blijven én een verplichte anthologiepagina voor toekomstige filmstudenten. Het dient erkend dat de jonge Juliette Lewis daarin een schitterende acteer-prestatie aflevert, die haar Oscar-nominatie voor een bijrol meer dan wettigt. De vertolking staat over het al~emeen overigens op een bijzonder hoog niveau met een steengoede Nolte als Bowden, de advocaat die tilt slaat, en Jessica Lange als zijn echtgenote die reeds vroeg al haar illusies kwijt was. De Niro als Max Cady voert een huiveringwekkende show oe als de gevaarlijke gek, die zijn inzichten aanvankelijk goed. weet te verbergen achter een grijnzende smoel en de walmen van een stinkende sigaar. Maar hij is er zeker niet in geslaagd de interpretatie van Robert Mitchum te doen vergeten, die als Cady een van zijn beste rollen speelde, geheel in de lijn van zijn even onheilspellend personage in «Night of the Hunter» , het magistraal regiedebuut van Charles Laughton, waarbij «Cape Fear» het met lengten moet afleggen.

De naam Laughton brengt ons een andere haast vergeten Hollywood-grootheid in de herinnering, Richard Brooks, die half maart op 79jarige leeftijd overleed in Beverly Hills. We hebben voor Brooks altijd een boontje gehad, waarschijnlijk omdat hij eerst bedrijvig was als journalist en radio-commentator . Pas in 1941 verliet hij Philadelphia om zijn weg te maken in Hollywood, waar hij in de jaren vijftig en zestig in groot aanzien stond. Bij zijn aankomst aan de Westkust schreef Brooks een groot aantal scenario's voor doorsneefilms, de gewone gang van zaken dus. Pas in 1945 vestigde hij de algemene aandacht met zijn eerste roman, «The Brick Foxhole», met een voor die tijd erg çewaagd thema, nl. de discnminatie van de homoseksuelen. Hoe gevoelig dat toen lag, blijkt wel uit het feit dat bij de verfilming ervan in 1947 door Edward Dmytryk onder de titel «Crossfire» de homofielen «afgezwakt» werden tot joden! Brooks zelf maakte als cineast naam met «Deadline U.S.A.», gesitueerd in de zo~enaamde «hardboiled» Journalistiek, die hij zéér goed kende, en met Humphrey Bogart in een van zijn glansrolIen. Daarop volgden het legendarische «Blackboard Jungle» met Glenn Ford, «Cat on a hot tin Roof» en «Sweet Bird of Youth» , beide naar Tennessee Williams, «Elmer Gantry» van S. Lewis en niet te vergeten «In Cold Blood» van Truman Capote. Brooks verwierf niet minder dan drie Oscars maar na «Bite the Bullets kwam hij nOR eenmaal in de belangstelling, nl. met «Looking for Mr. Goodbar» , het debuut van Richard Gere. Hij was gehuwd met de Engelse actrice Jean Simmons.

Beweging voor de burger

Recommend Documents