Beleidsdomein CJSM
Bevordering van proza- (en multimediale) geletterdheid binnen het beleidsveld Cultuur – een overzicht (actie 3.2. in het kader van het Plan Geletterdheid Verhogen)
Februari 2007
INHOUDSOPGAVE
1. Inleiding ..............................................................................................................3 2. Ondersteuning van leesbevordering vanuit het beleid..........................................4
Achtergrond & doelstellingen Projectvoorwaarden
3. Bevordering van culturele (en multimediale) geletterdheid binnen de sector.......6 3.1. VCOB (Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken) .......................................................6 Missie & focus van de organisatie Projecten/activiteiten Budget Aansluiting bij “Plan Geletterdheid Verhogen” 3.2. Stichting Lezen ......................................................................................................................9 Missie & focus van de organisatie Projecten/activiteiten Budget Aansluiting bij “Plan Geletterdheid Verhogen” 3.3. LINC vzw .............................................................................................................................12 Missie & focus van de organisatie Projecten/activiteiten Budget Aansluiting bij “Plan Geletterdheid Verhogen” 3.4. Leesweb ...............................................................................................................................14 Missie & focus van de organisatie Projecten/activiteiten Budget Aansluiting bij “Plan Geletterdheid Verhogen”
1. Inleiding Laaggeletterdheid terugdringen is één van de operationele beleidsdoelstellingen in het kader van levenslang leren. De centrale doelstelling van een strategisch plan geletterdheid bestaat dan ook in het verhogen van het (functioneel) geletterdheidniveau van de Vlaamse bevolking. Geletterdheid mag echter niet gereduceerd worden tot deze louter ‘technische’ component, waaronder men functionele lees-, schrijf- en rekenvaardigheden verstaat. Het is een multidimensioneel en complex begrip dat ook prozageletterdheid omvat: de vereiste kennis en vaardigheden om informatie te begrijpen en te gebruiken uit teksten zoals redactionele artikels, nieuwsberichten, gedichten en fictie. Daarnaast verdient multimediale of digitale geletterdheid eveneens onze aandacht als set van informatieverwerkingsvaardigheden waarover men moet beschikken om maatschappelijk te kunnen functioneren. Binnen de verschillende acties die in het kader van het Plan Geletterdheid Verhogen werden opgezet, wilden we ons vanuit het beleidsdomein CJSM vooral toespitsen op bovengenoemde aspecten van het geletterdheidthema. Mede dankzij structurele en projectmatige ondersteuning van de overheid vallen er op dit vlak binnen de sector reeds verscheidene ‘good practices’ te detecteren. Het afgelopen najaar voerden we hieromtrent met betrokken actoren uit ons beleidsdomein een aantal gesprekken1, die resulteerden in onderhavig rapport. Het moet een overzicht bieden van bestaande samenwerking en lopende initiatieven binnen de (sociaal)culturele sector die gericht zijn op de bevordering van de culturele (en multimediale) geletterdheid, bij het brede publiek of naar specifieke doelgroepen toe.
1 Binnen de overheid spraken we met Dirk Van Ryckeghem uit de IVA Kunsten & Erfgoed – afdeling Letteren. Daarnaast hadden we gesprekken met volgende vertegenwoordigers van de sector: Jan Braeckman en Frederika Van Wing (VCOB), Majo De Saedeleer (Stichting Lezen), Mick Serneels (Linc) en Marie-Jeanne Snoeks (Leesweb).
2. Ondersteuning van leesbevordering vanuit het beleid Naast de structurele ondersteuning van het Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken (cf. infra) en Stichting Lezen (idem), die specifiek gesubsidieerd worden om het – inzonderheid literaire – lezen te bevorderen, worden op basis van het Reglement ‘Leesbevordering’ jaarlijks ook projectsubsidies toegekend. In de begroting van 2007 werd net als vorig jaar hiervoor € 149.000 vrijgemaakt. We schetsen kort de achtergrond en doelstellingen van het reglement, evenals de voorwaarden waaraan de projecten moeten voldoen.
Achtergrond & doelstellingen Lezen is een essentiële vaardigheid om deel te kunnen nemen aan onze democratische samenleving. Het bijbrengen van technische leesvaardigheid is een essentiële opdracht van het onderwijs. Recent onderzoek in opdracht van de Nederlandse Taalunie wijst evenwel uit dat ongeveer 16% van de volwassen Vlaamse bevolking op een erg laag niveau van geletterdheid functioneert. De Vlaamse minister bevoegd voor de Cultuur is ervan overtuigd dat weloverwogen en degelijk uitgebouwde projecten leesbevordering voor jongeren én volwassenen deze negatieve trend kunnen helpen keren. De ambitie bestaat daarom erin een klimaat te creëren: • waarin verhalen en boeken aantrekkelijk worden voorgesteld; • waarin potentiële lezers kennis maken met een gevarieerd boekenaanbod; • waarin communicatie over het gelezene wordt aangemoedigd en • waarin het leesplezier een realiteit wordt. De Vlaamse gemeenschap wil, in lijn met het beleidsplan van de Vlaamse minister bevoegd voor de Cultuur, de middelen van het budget voor leesbevordering 2007 inzetten om projecten te honoreren die tot stand komen in samenwerkingsverbanden en zich richten tot een cultureel divers publiek. Daarbij wil ze in de eerste plaats een stimulans creëren voor: • doelgroepenacties • experimenten • onderzoek.
Projectvoorwaarden Welke projecten kunnen in aanmerking komen voor subsidiëring in 2007? 1. Projecten die op directe wijze bijdragen tot een beter leesklimaat bij welomschreven doelgroepen. Bij gelijke kwaliteit van de dossiers zal voorrang verleend worden aan projecten voor de prioritaire doelgroepen. Voor 2006 zijn dat: allochtone groepen, kansarmen, gehandicapten, adolescenten en de lerarenopleiding. 2. Projecten met een bovenlokale uitstraling die bij voorkeur totstandkomen in een samenwerkingsverband met partners in bibliotheek, onderwijs, verenigingsleven, samenlevingsopbouw en buitenlandse instituten.
3. Projecten die als experiment worden opgezet en in een eerste fase slechts een plaatselijk bereik beogen. In dat geval moeten in de projectaanvraag ook lijnen of tijdspad worden uitgezet voor een vervolgtraject dat het plaatselijke bereik overstijgt. Een projectaanvraag kan maximaal over 3 jaar gespreid worden. 4. Projecten die ontstaan in het spoor van grote leesbevorderingsprojecten zoals Jeugdboekenweek, Kinder- en Jeugdjury, Voorleesweek, Fahrenheit 451 en dergelijke. Zij kunnen aan deze landelijke projecten een specifieke invulling geven voor nog niet (voldoende) bediende groepen via een weldoordachte en originele methodiek. 5. Onderzoek naar evaluatie van leesbevorderingsprojecten, de omstandigheden die het lezen stimuleren of belemmeren en naar leesgedrag in brede zin. Dergelijk onderzoek moet bovendien de implementatie van de bevindingen in de leesbevorderingspraktijk mogelijk maken.
3. Bevordering van culturele (en multimediale) geletterdheid binnen de sector 3.1. VCOB (Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken) Missie & focus van de organisatie Algemeen: In opdracht van de Vlaamse overheid ondersteunt het VCOB de verdere uitbouw en de werking van een kwaliteitsvol netwerk van openbare bibliotheken in Vlaanderen. Zo wordt tegemoet gekomen aan de vragen en noden van de bevolking inzake gedrukte en elektronische informatie, educatie en recreatie. Het VCOB wil een voortrekkersrol spelen, als facilitator en denktank, bij het ondersteuning bieden aan de openbare bibliotheken. Daarbij wil het VCOB: - kwaliteitsvolle publiekswerking in de openbare bibliotheken stimuleren en ondersteunen, - innoverende projecten initiëren en coördineren, met het oog op verhoogde efficiëntie en effectiviteit binnen de openbare bibliotheken, - door zijn internationale samenwerking de uitstraling van Vlaanderen verzekeren. Specifiek inzake het bevorderen van de algemene leescultuur: Hoe meer mensen meer en beter laten lezen? Aan deze cruciale doelstelling probeert VCOB tegemoet te komen door een werking in de breedte (promotie) en diepte (leesbevordering). Het ruime aanbod en de verschillende diensten van de bibliotheek blijken immers vaak niet goed gekend. Via hun dagdagelijkse werking en concrete promotieacties tonen de bibliotheken dat ze hedendaagse instellingen zijn met een enorme keuze aan materialen en mogelijkheden. Indien men mensen hiermee wil vertrouwd maken en hun leescultuur bevorderen, moet de bibliotheek dan ook gekend en geliefd zijn bij het grote publiek. De middelen die VCOB hiervoor inzet zijn hedendaagse marketing en promotie, gebaseerd op relevante gegevens uit het gebruikersonderzoek en onderzoek naar cultuurparticipatie.
Projecten/activiteiten Het VCOB heeft een gemeenschappelijk marketingplan ontwikkeld en begeleidt de implementatie hiervan door middel van het ontwikkelen van de nodige deskundigheid op dat vlak binnen de sector. Het marketingplan, dat betrekking heeft op pr-acties, bibliotheekpromotie, sponsoring... , houdt rekening met de verschillende doelgroepen. Er worden veel investeringen gedaan naar kinderen en jongeren toe. Bij de volwassenen onderscheidt men: ‘studenten en starters’, ‘opgeleide werkende vrouwen’, ‘midlife’ en ‘oudere heavy users’. Voor elke categorie wordt een profiel opgemaakt, dat vervolgens tot inspiratie moet dienen bij het uitdenken van gerichte acties om de doelgroep in kwestie naar de bibliotheek te halen en aan het lezen te krijgen.
Met het bovenstaande als uitgaanspunt coördineert en stimuleert VCOB de participatie van de openbare bibliotheken aan landelijke samenwerkingsacties en initiatieven met bibliotheekpromotie en leesbevordering tot doel, zoals: • Bibliotheekweek • Boekbaby’s (i.s.m. Stichting Lezen, cf. infra) • Jeugdboekenweek (i.s.m. Stichting Lezen, cf. infra) • Gedichtendag (i.s.m. Stichting Lezen, cf. infra) • Leesgroepen (o.a. samenwerking met Leesweb, cf. infra) • De Leeszomer van Vlieg Wat? Afgelopen zomer spoorde Vlieg – het “maffe insect” ontwikkeld door CultuurNet Vlaanderen dat kinderen (tot 12 jaar) en hun omgeving de weg naar cultuur in brede zin wijst – kinderen aan om tijdens de vakantie veel naar de bib te komen en veel te lezen. Lezertjes werden beloond met een grappige Vliegmagneet. Het geheel kaderde in de Oranje missie van Vlieg die kinderen en hun gezin de weg wees naar zomerse cultuuractiviteiten. Doelstelling? Met De Leeszomer wil men kinderen van de lagere school actief uitnodigen om ook tijdens de zomer veel naar de bibliotheek te komen. Voor de overtuigde veellezers zal een bibliotheekbezoek vanzelfsprekend zijn, voor veel andere kinderen is dat minder het geval. Als ze in september terug naar school gaan, hebben de jongste kinderen wellicht een leesachterstand in te halen: de leesgewoonte is in de zomervakantie niet overbrugd. Daarom een extra impuls. Doelgroep? lage-schoolkinderen I.s.m.? CultuurNet Vlaanderen Het VCOB inventariseert en documenteert lokale initiatieven op dat vlak en stimuleert de bibliotheken tot acties op het vlak van reader development , leescommunicatie (leeskringen)..etc. Het VCOB inventariseert en documenteert lokale samenwerking tussen bibliotheken en andere maatschappelijke actoren om specifieke doelgroepen te bereiken. Op basis hiervan ontwikkelt het modellen die door lokale bibliotheken gebruikt kunnen worden bij hun doelgroepenwerking. Deze werking kan bestaan uit het opzetten van educatie, het ontwikkelen van doelgroepgerichte diensten, het uitbreiden of aanpassen van de bedieningspunten van de bibliotheek. Toch wil VCOB in de eerste plaats een breed-publieksverhaal brengen. Voor specifieke ondersteuning naar kansengroepen (laaggeschoolden, kansarmen, allochtonen) toe zijn er geen resources ter beschikking. Men is zich wel degelijk bewust van de nood aan visieontwikkeling en het uitwerken van een kader hieromtrent, zeker naar de toekomst toe. Dit vergt echter expertise en vorming, wat momenteel ontbreekt in de bibliotheeksector. Dat geldt eveneens voor het systematisch in kaart brengen van goede praktijken die zich her en der te lande voordoen. Het VCOB initieert en participeert aan projecten met organisaties buiten de eigen sector, nationaal en internationaal. Het VCOB treedt daarbij op als organisatie die zelf projecten realiseert maar ook als vertegenwoordiger van de sector.
Zo heeft het VCOB gesprekken opgestart die moeten leiden tot een alliantie tussen de sector van de openbare bibliotheken en de sector van de onderwijsinstellingen. Dat moet resulteren in een intensieve samenwerking tussen instellingen van beide sectoren op lokaal vlak. Deze strategische alliantie centreert zich rond media-educatie, leesbevordering, gemeenschappelijke projecten, gemeenschappelijke collecties, gemeenschappelijke diensten en voorzieningen. B.v.: • www.schoolenbibliotheek.be Wat? Via een goed ontsloten databank vinden bezoekers praktijkvoorbeelden van samenwerking tussen scholen en bibliotheken. Deze praktijkvoorbeelden geven leerkrachten en bibliotheekmedewerkers inspiratie en motivatie om de handen in elkaar te slaan. Daarnaast is deze site het eerste informatiekanaal over scholen en bibliotheken. Doelstelling? Scholen en bibliotheken informatie en inspiratie geven om samen aan de slag te gaan. Via deze website geraak je wegwijs in de beide sectoren. Hoe je samenwerken structureel kan aanpakken, hoe de openbare bibliotheek kan bijdragen aan de onderwijstaken, wat is de visie van onderwijs op de bibliotheek… Doelgroep? leerkrachten, bibliotheekmedewerkers… I.s.m.? CANON Cultuurcel Ten slotte ondersteunt het VCOB acties om bij vormingsinstellingen en publiek in het algemeen de openbare bibliotheken te promoten als partner bij vorming en levenslang leren. Daarbij moet de specifieke kennis en kunde binnen de openbare bibliotheken rond het zoeken, structureren en aanbieden van informatie een troef zijn binnen de samenwerking. Het VCOB stimuleert deze deskundigheid bij de openbare bibliotheken en organiseert overleg binnen de sector over hoe bibliotheken zich op dit vlak kunnen profileren.
Budget De Vlaamse subsidie-enveloppe (basisbedrag zonder indexering) van het VCOB voor 2006 bedroeg 3.480.420,57 euro.
Aansluiting bij “Plan Geletterdheid Verhogen” VCOB focust, net als Stichting Lezen en Leesweb, in belangrijke mate op leesbevordering door het coördineren en initiëren van allerlei acties en het sensibiliseren van de bibliotheeksector. Naar de toekomst toe dient echter nagedacht over de mogelijke rol van bibliotheken in de hedendaagse kennismaatschappij en een evolutie richting “Centra voor Nieuwe Geletterdheid” (cf. Linc). Dit heeft echter belangrijke gevolgen voor de opleiding van bibliotheekmedewerkers, die meer als polyvalente vormingsmedewerkers ingezet moeten kunnen worden. Ook voor het werken met kansengroepen is nood aan knowhow en expertise uit andere sectoren, waardoor kansen momenteel – noodgedwongen – onbenut blijven.
3.2. Stichting Lezen Missie & focus van de organisatie Stichting Lezen werkt aan een betere leescultuur in Vlaanderen. Daartoe organiseren zij leesbevorderingcampagnes en projecten voor alle leeftijden en stimuleren zij onderzoek naar lezen en leescultuur. Stichting Lezen werkt op vier domeinen; zij treden op als coördinator van projecten, als kennis- en informatiecentrum, als aanspreekpunt leesbevordering en als internationale partner.
Projecten/activiteiten Stichting Lezen wil jong & oud meer én “beter” laten lezen. Daartoe worden gerichte campagnes en projecten opgezet voor uiteenlopende leeftijden en doelgroepen: van baby tot volwassene, van nieuwsgierige niet-lezer tot doorwinterde veel-lezer. •
Boekbaby’s Wat? Tijdens de pilootfase van het project (2005-2007) laat Boekbaby’s kinderen van 0 tot 3 jaar kennismaken met boeken. Ouders van baby's en peuters krijgen op drie momenten een pakket met boeken, een boekencheque en informatie over lezen en de bibliotheek. Voor wie? Stichting Lezen richt zich in de eerste plaats tot de ouders van baby's en peuters. SL ondersteunt verder bibliotheekmedewerkers om een beleid voor jonge kinderen in de bibliotheek uit te werken. Uitgangspunt/doelstelling? Ouders samen met hun kleine kinderen laten genieten van boeken. Onderzoek heeft immers aangetoond dat kinderen die al vroeg boeken leren kennen taalvaardiger zijn, sneller kunnen lezen, beter rekenen, graag lezen en vaker lid zijn van de bibliotheek. I.s.m.? Vlaams Centrum voor Openbaren Bibliotheken (VCOB), Universiteit Antwerpen, Universiteit Gent, Cheque-List groep & Sodexho en de Vlaamse vereniging van Steden en Gemeenten (VVSG)
•
Voorleesweek Wat? Jaarlijkse grootschalige campagne met allerlei nationale en lokale activiteiten. Voor de Voorleesweek van start gaat, vinden in alle provincies vormingsavonden plaats met tips rond voorlezen én goede boeken. Voorleeskranten en -affiches vinden hun weg naar alle bibliotheken, boekhandels en kinderdagverblijven. In de krant vind je de beste boekentips, handige voorleesweetjes en enthousiaste verhalen van jonge mama’s en papa’s met boekbaby’s. Uitgangspunt/doelstelling? Voorlezen stimuleert de taalontwikkeling, de concentratie, de creativiteit en de sociale vaardigheden bij kinderen. Bovendien is voorlezen de garantie voor een leven lang leesplezier. Daarom begint men bij het begin en focust de Voorleesweek op baby’s en kinderen van 0 tot 6 jaar. Voor wie? Stichting Lezen ondersteunt in de eerste plaats de intermediairen (kleuterleidsters en -leiders, onthaalouders, leerkrachten, bibliothecarissen...). I.s.m.? Boek.be, Canon/Cultuurcel, Kind en Gezin, VCOB en LINC
•
Jeugdboekenweek
Wat? “Het grootste kinderboekenfestival van Vlaanderen.” Jaarlijkse campagne waarbij scholen, bibliotheken, boekhandels en culturele centra gedurende veertien dagen lang de mooiste boeken in de kijker zetten. Jaarlijks heeft Jeugdboekenweek een ander thema. Doelstelling? Zoveel mogelijk kinderen en jongeren in contact brengen met goede boeken. De organisatie van de Jeugdboekenweek doet hiervoor beroep op de hulp van intermediairen en maakt hiervoor geschikte materialen aan. Doelgroep? Stichting Lezen maakt in de eerste plaats de intermediairen (leerkrachten, bibliothecarissen en andere begeleiders van kinderen) warm voor goede boeken. Met de hulp van deze professionelen bereikt de Jeugdboekenweek kinderen en jongeren van 4 tot en met 12 jaar. I.s.m.? de bibliotheken, het onderwijs en het boekenvak •
www.boekenzoeker.org Wat? Boekenzoeker.org is een online zoekmachine voor kinderen van 8 tot 11 jaar. De Boekenzoekervos is het centrale figuurtje op deze site: hij begeleidt de kinderen op hun zoektocht naar een goed boek. Hij wijst de bezoekers de weg naar de basismogelijkheden om de site te gebruiken en naar enkele bijkomende functies op de site. Er bestaat ook een Boekenzoeker voor jongeren van 15 tot 18 jaar. Doelstelling? Boekenzoeker 8-11 helpt kinderen een goede keuze uit het boekenaanbod te maken met als doel het verleiden tot lezen en het laten ontdekken van nieuwe boeken, onbekende soorten boeken en minder voor de hand liggende boeken. Het suggereren van titels gebeurt op basis van de eigenschappen van de gebruiker, die men leert kennen via een intakegesprek en hun leesvoorkeuren. Doelgroep? Kinderen en jongeren van 8 tot 11 jaar en jongeren van 15 tot 18 jaar I.s.m.? Stichting Lezen Nederland, de Nederlandse Taalunie
•
Fahrenheit451 Wat? Wat is er nodig opdat jongeren naar boeken zouden grijpen? Fahrenheit451 kiest voor een lage instap en vertrekt resoluut vanuit de interessesfeer van de jongeren zelf. Via het internet en door persoonlijke gesprekken met auteurs en Bekende Lezers loodsen we de jongeren naar boeken met een thema dat hen aanspreekt. Een basishandleiding met lesen bibsuggesties die elk schooljaar updates krijgt, een elektronische nieuwsbrief en studiedagen vormen leerkrachten en bibliotheekmedewerkers. Voor de jongeren is er de Boekenzoeker, een zoekmachine voor boeken op internet, en De Laser Online, een weblog met boekentips, nieuwtjes, spelletjes, interviews en columns. Doelstelling? Veel leesbevorderingsprojecten vertrekken van auteurs of van boeken. Fahrenheit451 stelt de lezer centraal. De inspiratie hiervoor komt van Reader Development, een leesbevorderingsaanpak die ontstaan is in Engelse bibliotheken. Op die manier wil Fahrenheit 451 de status van het lezen verhogen, lezers inzicht geven in hun lezerspersoonlijkheid, lezers helpen bij de keuze van boeken en ze risico's laten nemen en de communicatie over boeken vergemakkelijken en aanmoedigen. Daarvoor vertrekt Fahrenheit451 van de beleving, de 'mood' of de interesse van de lezer zelf en probeert hem of en haar warm te maken voor boeken. Ook de ervaringen van andere lezers zoals bekende personen, leerkrachten, vrienden en familie helpen daarbij. Doelgroep? 15-plussers uit het TSO en BSO
•
Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen Wat? De Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen (KJV) brengt kinderen in contact met recente jeugdliteratuur die in het Nederlands is verschenen. 10 boeken worden besproken in leesgroepen, ingedeeld volgens leeftijd. Na afloop van een leesjaar bekroont elke leeftijdsgroep zijn favoriete boek. Doelstelling? De KJV doet aan leesbevordering én leesverdieping. Vanuit de filosofie dat boeken lezen en boeken beoordelen met punten niet voldoende zijn, beschouwt de KJV het als haar handelsmerk dat over de boeken uitgebreid gepraat wordt in leesgroepen. Daardoor kunnen kinderen hun literaire smaak ontwikkelen en toetsen aan die van andere lezers. Doelgroep? Kinderen en jongeren tussen 5 en 16 jaar, overtuigde lezers I.s.m.?
•
“Iedereen Leest” Wat? Iedereen Leest is een website met leestips van en voor lezers. Stichting Lezen wil met deze site mensen laten vertellen over hun favoriete boeken. Het enthousiaste verhaal van een vriend, een collega... kan vaak beter overtuigen dan een boekrecensie of de bestsellerlijst. Het hele jaar door worden lezers en in het bijzonder lezende treinreizigers verrast met leestips in Metro en op Radio 1. Speciale boekenacties voor de lancering, op Valentijn, voor de Boekenbeurs zetten het project Iedereen Leest in de kijker. Doelstelling? Via de website www.iedereenleest.be wil Stichting Lezen enerzijds mensen een plaats geven om over boeken te praten. Het debat over boeken gebeurt vaak nog via de traditionele media: recensies, literaire bijlages, gespecialiseerde tijdschriften... Via nieuwe media is het publiek meer en meer in staat deel te nemen aan het publieke/culturele debat. Anderzijds zorgt de verzameling aan leesgetuigenissen voor een rijke bron aan inspiratie. Stichting Lezen wordt vaak geconfronteerd met de verzuchting dat mensen geen idee hebben van wat ze moeten lezen. De persoonlijke aanbeveling over een boek door een collega, een leeftijdsgenoot, een streekgenoot, iemand met gedeelde interesses... wordt via het internet ruimer verspreid. Doelgroep? Een multimedia leesbevorderingsproject voor iedereen! I.s.m.? Metro & Radio 1
•
Auteurslezingen Wat? Scholen, bibliotheken of socio-culturele verenigingen kunnen een auteur of een illustrator uitnodigen voor een lezing. Dergelijke auteurslezingen brengen auteurs, illustratoren, lezers en boeken op een bijzondere manier dichter bij elkaar. Stichting Lezen ondersteunt de organisatie van literaire auteurslezingen zowel inhoudelijk als financieel. Doelstelling: Stichting Lezen wil een leesbevorderend systeem van doelgroepgerichte literaire auteurslezingen uitbouwen. Het uitgangspunt is de ervaring dat lezingen de interesse in boeken en lezen aanwakkeren. Voor een auteur werkt de dialoog met zijn of haar lezers al even inspirerend. Daarom wil Stichting Lezen de drempel om een auteurslezing te organiseren verlagen door onder bepaalde voorwaarden een steun van 100 euro per lezing aan te bieden en inhoudelijke ondersteuning te bieden met een website.
Doelgroep? Kinderen, jongeren en volwassenen; incidentele, aarzelende en overtuigde lezers. •
Gedichtendag Wat? Gedichtendag is hét poëziefeest van Nederland en Vlaanderen. Ieder jaar op de laatste donderdag van januari, staat de poëzie een dag lang in het zonnetje. Poetry International legt met de Gedichtendagbundel, de lessuggesties en de Gedichtendagprijzen de basis voor Gedichtendag. Stichting Lezen coördineert Gedichtendag in Vlaanderen. Een belangrijk onderdeel van Gedichtendag zijn elk jaar de ruim tweehonderd activiteiten die door heel Nederland en Vlaanderen worden georganiseerd door scholen, bibliotheken, culturele instellingen en particulieren. Doelgroep? Alle poëzieliefhebbers in Vlaanderen.
Budget Het totale werkingsbudget voor 2006 bedroeg € 1.800.000, waarvan € 1.092.000 structurele subsidies van de Vlaamse overheid (nominale betoelaging).
Aansluiting bij “Plan Geletterdheid Verhogen” Eerder dan op functionele geletterdheid, richt Stichting Lezen zich op proza- of culturele geletterdheid. Wel gelooft de organisatie sterk in de kracht van het plezier dat men beleeft aan lezen, wat onrechtstreeks – vanuit motivationeel oogpunt – kan bijdragen tot het verhogen van de primaire leesvaardigheden.
3.3. LINC vzw Missie & focus van de organisatie LINC vzw is een beweging binnen het sociaal-cultureel vormingswerk voor volwassenen, die ijvert voor een meer inclusieve kennismaatschappij. Met het oog daarop wil LINC: - enerzijds via concrete projectwerking, dicht bij de leefwereld van de mensen, de emancipatie tot meer vaardige, mondige en kritische participanten aan het sociaalculturele leven bevorderen en aldus het debat over drempels rond informatie- en communicatierechten aangaan en voeden - anderzijds de burgers, maatschappelijke actoren en overheden bewegen tot actieve participatie aan en vormgeving van deze kennismaatschappij.
Projecten/activiteiten In het LINC-beleidsplan 2005-2010 worden enkele prioritaire acties naar voor geschoven: •
Voorlezen/Voorleespunten
Wat? Op de website www.linc-vzw.be worden voorleestips, praktijkvoorbeelden en recensies ter beschikking gesteld en kunnen ook geanimeerde lezingen aangevraagd worden. Daarnaast wil men in heel Vlaanderen Voorleespunten oprichten en/of ondersteunen. Het zijn plekken waar een groep vrijwilligers zich engageert om regelmatig aan kinderen voor te lezen. Op vraag van geïnteresseerde organisaties wordt zo’n Voorleespunt opgestart. Samen met hen wordt onderzocht hoe ze plaatselijk vrijwillige voorlezers kunnen recruteren en inschakelen, voor welke doelgroep voorgelezen zal worden, welke de noden van voorlezers zijn en hoe we hierop kunnen inspelen en hoe het initiatief plaatselijk ingeburgerd geraakt. Doelstelling? LINC wil ervoor ijveren dat er zoveel mogelijk voorgelezen wordt in Vlaanderen: thuis, in de kinderopvang, op school, … overal. Hiertoe wil men voorlezers allerhande ook een handje toesteken. Doelgroep? Momenteel ligt de focus voornamelijk op kinderen; in een latere fase zullen wellicht ook bejaarden, blinden en mensen met een handicap aan bod komen. I.s.m.? •
Centra Nieuwe Geletterdheid Wat? Samen met basisvoorzieningen zoals de openbare bibliotheek en het vormings- en welzijnswerk, bouwt LINC Centra Nieuwe Geletterdheid (CNG) uit. In een CNG kan iedereen gebruik maken van de nodige elektronische apparatuur. Bovendien leer je er de vaardigheden die nodig zijn om actief aan de digitale kennismaatschappij deel te nemen. Doelstelling? Op korte of middellange termijn fungeert het CNG als publieke toegang tot het elektronische kennisveld. Zolang niet iedereen behoorlijk is uitgerust met de nodige apparatuur is zo’n publieke toegang noodzakelijk om het brede publiek en zwakke gebruikers deel te laten hebben aan de kennismaatschappij. Het CNG staat in voor de promotie van de basisvaardigheden die noodzakelijk zijn om deel te nemen aan de kennismaatschappij. Het CNG bevordert de ontwikkeling van methodieken om zwakke gebruikers te bereiken. Op lange termijn zal, aangezien processen van kennisoverdracht in toenemende mate het resultaat zullen zijn van een samenspel tussen het elektronische en fysieke veld, het CNG voor de burger het aanspreek- en knooppunt zijn van waaruit o.a. het lokale veld wordt bewegwijzerd en aan individuele trajectbegeleiding wordt gedaan. Doelgroep? In de opstartfase begeleidt LINC zowel de veldwerkers, de lokale assistent als de vrijwilligers. Na de lancering kunnen de lokale assistent en vrijwilligers steeds bij ons terecht. In haar Centra Nieuwe Geletterdheid (CNG) kan iedereen, ook de sociaal zwakkere, terecht voor de nodige apparatuur en opleiding. I.s.m.? bibliotheken, het vormings- en welzijnswerk
•
Vlaams Steunpunt Nieuwe Geletterdheid Wat? Een netwerk van maatschappelijke organisaties dat zich inzet om de digitale kloof te overbruggen en tot e-inclusie te komen. Het VSNG wil de knowhow van dit netwerk ter beschikking stellen van de overheid om gezamenlijk een beleid uit te stippelen. Doelstelling? Vlaamse en Brusselse Nederlandstalige ICT-projecten overkoepelen en ondersteunen. Informatie- en ervaringsuitwisseling tussen projecten e-inclusie en nieuwe geletterdheid te organiseren, gezamenlijk acties opzetten en gedetecteerde noden signaleren aan de overheden. I.s.m.? ESNET, een project van de federale overheid; partners uit de opleidings- en tewerkstellingssector (vormingscentra, …), de welzijnssector (buurthuizen, centra voor
mindervaliden, …), het bibliotheekwezen, het jeugdwerk (vrijetijdsinitiatieven, …), de ICT-sector (Open Source softwareontwikkelaars, …)... •
Campagne Burgerinformatie Wat? De campagne Burgerinformatie nodigt burgers uit om kritisch om te gaan met informatie. LINC zal een digitaal klankbord bieden om het gesprek tussen de burger en de overheid aan te wakkeren. Gespreksonderwerp: de toegankelijkheid en vindbaarheid van gedrukte en digitale overheidsinformatie op gemeentelijk, provinciaal, Vlaams en Federaal niveau. De reacties worden gebundeld op de website www.watzoekje.be. De vindbaarheid, duidelijkheid en bruikbaarheid van overheidsinformatie en –sites wordt getest; Linc speelt op zijn beurt de resultaten door aan de bevoegde instanties. Doelstelling? Ijveren voor overheidsinformatie die eenvoudig op te sporen en voor iedereen verstaanbaar is. LINC wil de dialoog tussen burger en overheid verlevendigen en kracht bijzetten. Doelgroep? Alle Vlamingen: individuen, maar ook organisaties uit diverse sectoren zullen uitgenodigd worden om hun achterban, gebruikers of deelnemers op te roepen om als activist op onze website actief te worden.alle Vlamingen
Budget Linc vzw krijgt voor haar werking als sociaal-culturele beweging jaarlijks 75.000 euro subsidie van de Vlaamse overheid.
Aansluiting bij “Plan Geletterdheid Verhogen” Met de opmars van de informatiemaatschappij neemt het belang van geletterdheid alsmaar toe als een middel voor het individu om zich in de samenleving staande te houden. Een nieuw tijdperk is aangebroken en de gevolgen van de digitale omwenteling mogen niet worden onderschat. Vergeleken bij het industriële tijdperk toen kunnen lezen en schrijven nog volstond om deel te hebben aan het maatschappelijk en economisch proces, worden nu veel hogere intellectuele eisen aan de burgers gesteld. Evoluties zoals e-government bv. zijn belangrijke verschuivingen waar iedereen mee te maken heeft. Het middenveld heeft dan ook als primaire taak om binnen deze nieuwe kennisomgeving de toegang tot de kennismaatschappij voor iedereen te garanderen en de nieuwe geletterdheid te promoten. Onder het motto ‘Thuis in de kennismaatschappij’ probeert Linc mensen te verleiden tot een veelzijdig mediagebruik. Niet zomaar, maar met de nodige kritische ingesteldheid. Oude en nieuwe media vormen daarbij de belangrijkste instrumenten.
3.4. Leesweb Missie & focus van de organisatie Leesweb heeft tot doel de liefde voor lezen en de kennis van literatuur op een veelzijdige manier te verspreiden, zeg maar: het leesklimaat en de leescultuur te bevorderen. Leesweb gelooft er
immers in dat lezen en boeken een verrijking vormen voor de ontplooiing van elke mens, en dat ze bijdragen aan een maatschappij waarin ieder individu zich goed voelt.
Projecten/activiteiten Leesweb wil zijn missie realiseren door kleinschalige en directe initiatieven te ontplooien, zoveel mogelijk in contact met andere actoren. Leesweb werkt bewust interdisciplinair, zodat lezers ook in contact komen met andere media en andere kunsttakken. Daarbij worden verschillende doelgroepen aangesproken: - Echte lezers worden via aansprekende cursussen, via leesgroepen en andere activiteiten geprikkeld om te blijven lezen en steeds nieuwe facetten van het geschreven woord te ontdekken. - Je kan niet vroeg genoeg beginnen met leesbevordering. Daarom besteedt Leesweb uitgebreid aandacht aan kleuters, kinderen en jongeren. Voor hen worden uitdagende activiteiten uitgedacht. - In onze maatschappij zijn mensen op verschillende niveaus bekend met lezen en boeken. Niet voor iedereen is het vanzelfsprekend om een boek te lezen of je weg te vinden naar de bibliotheek. Deze kansengroepen wil Leesweb in contact brengen met boeken, zodat hun leesniveau verhoogt en hun leesplezier vergroot. Het aanbod: • Publicaties - kritische keuzelijsten met een selectie van kwalitatief hoogstaande boeken rond één bepaald thema en/of voor een bepaalde doelgroep (i.s.m. Stichting Lezen) - 4 publicaties voor moeilijke lezers - lesmappen voor kleuter-, lager- en secundair onderwijs om in de klas te werken rond een bepaald thema, vertrekkend vanuit een boek - werkmappen voor wie een leesgroepbijeenkomst voorbereidt en/of in een klas de lectuur en interpretatie van een boek wil verdiepen; ook leerlingen en studenten die een werkstuk over een boek of auteur maken, vinden in deze werkmappen veel informatie. - poëziebrochures die leerkrachten (zowel in het lager als secundair onderwijs) moeten stimuleren en helpen om hun leerlingen poëzie te laten ontdekken en ook zelf te schrijven. (i.s.m. Jeugd&Poëzie) •
Vorming - vormingscursussen - themacursussen - workshops - leesgroepen (i.s.m. VCOB) - vorming op maat
•
De Boekenkaravaan Wat? Vrijwilligers gaan minstens vijf weken lang éénmaal per week een uurtje voorlezen in een gezin waar nog niet de gewoonte bestaat om regelmatig voor te lezen. De Boekenkaravaan leest voor in Antwerpen-Dam, Stuivenberg, Seefhoek, Borgerhout, Het
Kiel, Hoboken en Linkeroever en Merksem. In 2006 breidde de Boekenkaravaan uit en werd voor de eerste keer ook voorgelezen in een kinderdagverblijf. Elke voorlezer krijgt een korte voorbereiding, een syllabus met meer uitleg, een introductie in geschikte voorleesboeken en wordt door medewerkers van Leesweb opgevolgd. Doelstelling? Alle kinderen worden thuis niet of nauwelijks voorgelezen. Dankzij De Boekenkaravaan komen zij in contact met een rijke taal. Hopelijk zien de ouders dat hun kind geniet van voorlezen en proberen de ouders het nadien zelf eens, in de taal van hun keuze. Doelgroep? De Boekenkaravaan is er voor autochtone en allochtone gezinnen waar geen voorleestraditie bestaat. Zonder stigmatiserend te willen zijn, kunnen we stellen dat de deelnemende gezinnen overwegend behoren tot sociaal-economische en/of cultureel kansarme families. Voor de allochtone families komt daar de taalproblematiek bij. De ouders spreken vaak niet goed Nederlands, de kinderen leren Nederlands op school maar zijn veelal taalarm. I.s.m.? Via 6 basisscholen en 2 opleidingsprojecten voor ouders wordt de Boekenkaravaan naar de gezinnen toe gepromoot. Deelname aan de Boekenkaravaan is een vrijwillige keuze: de gezinnen beslissen of ze op de uitnodiging ingaan of niet. Hogeschool Antwerpen en Karel de Grote Hogeschool geven hun studenten de opdracht om te gaan voorlezen bij de Boekenkaravaan om hen zo in contact te brengen met de leefwereld van toekomstige leerlingen, cliënten, doelgroepen... Bibliotheek Permeke en Antwerpse wijkbibliotheken zorgen voor een platform om potentiële voorleesvrijwilligers te bereiken. Daarnaast zorgen de bibliotheken voor boeken en ontvangen ze Boekenkaravaankinderen (met hun ouders). Ten slotte wordt ook de welzijnssector betrokken: Riso, PAM (Project Alfabetisering Migrantenvrouwen), Opbouwwerk, Kind&Gezin en kinderdagverblijven.
Budget Tot 2004 werd Leesweb structureel gesubsidieerd binnen het Dienstendecreet. Sinds het nieuwe decreet op het sociaal-cultureel volwassenenwerk wordt de vzw vanuit de Vlaamse Overheid enkel nog ondersteund op projectmatige basis binnen het reglement Leesbevordering. (2006: € 15.000 voor Boekenkaravaan) Ook vanuit het Sociaal Impulsfonds worden subsidies verleend (2006: € 20.000; 2007: 10.000).
Aansluiting bij “Plan Geletterdheid Verhogen” Net als Stichting Lezen richt ook Leesweb zich op leesbevordering. Het gaat hier dus eerder om het verhogen van de culturele geletterdheid. Voornamelijk waar het kansengroepen betreft, kan leesbevordering echter als een belangrijke hefboom dienen voor een verhoging van de functionele geletterdheid. Door hen in contact brengen met boeken, stijgt immers hun leesniveau en vergroot hun leesplezier.
