BESTUUR Voorzitter
Chris Moorman Koninginneweg 89 3331 CD Zwijndrecht
[email protected] 078-6191749
Secretaris/ Ledenadministratie
Gerko Lieftink Zevenwouden 192 3524 CX Utrecht
[email protected] 030-2881494 06-12642659 0344-577932
Penningmeester
Rob Radzanowski Akkersestraat 1, 4061 BG Ophemert
[email protected]
Jan Witkam Fred Pronk Klarin GF Vink
0344-577932
0111-414610 010-4193458 06 14608419
[email protected] [email protected]
COMMISSIES Beurzen Braderieën Cursussen Excursies Jeugd Micromount
Aad Kuik Bernard Hollestein vacant Albert v Schaick Dirk Slijkhuis
078-6156615 0180-422488
[email protected] [email protected]
078-6177043 078-6162705
[email protected] [email protected]
DIENSTEN Bibliotheek Catering services Internet Ledenbijeenkomst Materiaalbeheer Publiciteit Redactie Maandblad
Renée Stok-Land Aad Kuik Fred Pronk Gerko Lieftink Chris Antheunisse Dick Apon Leo Hemmes
078-6157997 078-6156615 010-4193458 030-2881494 010-4865613 078-6174225 010-2025454
1
[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]
VERENIGING VAN VERZAMELAARS EN VERWERKERS VAN MINERALEN EN FOSSIELEN GEODE BIJEENKOMSTEN GEODE De bijeenkomsten van Geode worden gehouden op elke 3e woensdag van de maand (m.u.v. de maanden juli en augustus): in december de 2e woensdag van de maand, in het Develsteincollege, Develsingel 5, Zwijndrecht. Aanvang 20.00 uur. BIJEENKOMSTEN JEUGD De bijeenkomsten van de jeugd worden gehouden op elke 3e zaterdagmorgen van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en augustus) in ’t Weetpunt Zwijndrecht, Develpad 169, 3335 AR Zwijndrecht. Voor de juiste datum, zie het hoofdstuk VOOR DE JEUGD in het Geodeblad. Aanvang 09.30 uur. IEDERE WEEK SLIJPEN EN EDELSMEDEN IN HET GEODROOM Even week edelsmeden. Oneven week siersteen slijpen. Plaats: Basisschool “Blijvliet” Hillevliet 96 Rotterdam(zuid). Info: Bernhard Hollestein tel. 0180 – 41123 of na 18.00 h tel. 0180 – 422488. BIJEENKOMSTEN MICROMOUNT De bijeenkomsten Micromount worden gehouden op elke 2e woensdag van de maand (m.u.v. de maanden juni, juli en augustus), in december de 3e woensdag van de maand, in het ’t Weetpunt Zwijndrecht, Develpad 169, 3335 AR Zwijndrecht. Aanvang 19.30 u. KOSTEN LIDMAATSCHAP Volwassen leden Lid+huisgenoot lid Volledig gezin Jeugd tot 18 jaar Eenmalig inschrijfgeld
(BEDRAGEN PER KALENDERJAAR) Euro 20.00 Euro 28.50 Euro 30.00 Euro 14.00 Euro 2.25 p.p.
Het Geode-boekjaar loopt van 1 januari t/m 31 december. Oprichtingsdatum Geode: 14 februari 1974. Gironummer: 3238146, t.n.v. Geode Zwijndrecht GEODE NU OOK OP INTERNET: www.geodezwijndrecht.nl
[email protected] 2
34e JAARGANG NR 3
MAART 2009
WOENSDAG 18 MAART 2009 De aankomende avond hebben we weer onze jaarlijkse jaarvergadering. Dit jaar hebben we voor het eerst weer gefunctioneerd met een compleet dagelijks bestuur. Het is een hele toer om dat de laatste jaren goed compleet te krijgen en te houden. Het vrijwilligerswerk als bestuurstaak is geen gewilde taak. Bij alle verenigingen is deze trend zichtbaar. Toch ben ik er wel blij mee dat we, sinds mijn aantreden als voorzitter, steeds degelijke krachten hebben kunnen vinden, ook al kun je het nooit iedereen naar zijn zin maken. Ik roep iedereen op die maar enigszins zin heeft om iets te doen voor de vereniging, binnen werkgroepen en bestuur, zich aan te melden. Het meedraaien levert vaak genoeg inzicht op om er achter te komen wat leuk is om te doen. Meld je aan als bestuurslid voor een functie of doe mee in een werkgroep. Chris Moorman Voorzitter
De agenda voor de jaarvergadering in maart is als volgt: 1. Opening. 2. Ingekomen stukken. 3. Mededelingen, 4. Jaarstukken, commissies, vragen en opmerkingen. 5. Financieel verslag, vragen en opmerkingen. 6. Bestuursverkiezingen. 7. Wijzigingstoestemming statuten, voorbereiding. 8. Rondvraag. 9. Sluiting 10. Pauze. Na de pauze: veiling Juchem mineralen Duitsland. Wij ontvangen u met een kopje koffie of thee met cake.
3
De beurs komt er weer aan ! Iedereen die weer mee wil helpen met de beursopbouw kan op vrijdagmiddag na 15.00 terecht voor de opbouw van de beurs. Het opbouwen van de stands gebeurt pas nadat alle tafels klaar staan. Vergeet niet zoveel mogelijk Folders en Posters op zichtbare plekken aan te brengen.
VOOR DE JEUGD De 28 18 16
data voor maart april mei
de jeugdbijeenkomsten van 2009 zijn: 2009 4e zaterdag van de maand 2009 3e zaterdag van de maand 2009 3e zaterdag van de maand
BIJEENKOMST MICROMOUNT Op woensdag 11 maart houden wij weer onze micromountavond. Deze keer willen we ons bezighouden met de vraagtekens uit onze verzameling. De bedoeling is dat de verzamelaars met vraagtekens uit een bepaald gebied, vindplaats of kennis hiervan, worden samengebracht met de specifieke verzamelaars van zo’n gebied, groeve c.q, vindplaats of diegene die zich in bepaalde vindplaatsen hebben verdiept. Daartoe vraagt Ko Jansen ons middels een klein artikeltje aan te geven, wat we specifiek verzamelen, qua mineralen of van welke vindplaats, of waar we ons specifiek in verdiept hebben. Tot woensdag 11 maart. Afbellen kan bij Dirk Slijkhuis tel. 078-6162705.
4
GEVRAAGD Vrijwilligers voor het opbouwen en afbreken van onze beurs! We starten op vrijdagmiddag 20 maart a.s. om 15.00 uur in de aula van het Develsteincollege. We hopen dan om ongeveer 19.00 uur klaar te zijn. Voor een natje en een droogje wordt gezorgd. Zaterdagmiddag 21 maart vanaf 17.00 uur afbreken. Degenen die helpen bij het afbreken van de beurs kunnen een gratis toegangsbewijs tot de beurs tegemoet zien. Dit toegangsbewijs is bij Con van As verkrijgbaar. Helpt u weer een handje? Graag tot ziens en alvast bedankt!
INLEVEREN KOPIJ De kopij voor het aprilnummer 2009 dient uiterlijk donderdag 19 maart 2009 bij het redactieadres te zijn ingeleverd.
CURSUS SLIJPEN en/of DETERMINEREN
VINDPLAATSEN KARTOTHEEK H. Noot Tel: 010 – 4518462 Na 18.00 uur
O.H. Bruins Vlaamsestraat 221 3332 ES Zwijndrecht Tel: 078 - 6123764
[email protected]
5
6
OPAAL DE STEEN DER TRANEN Het is een feit dat de opaal zeer sterk onderhevig is aan de toestand van de drager. Opaal bezit veel water, maar de mogelijkheid bestaat dat hij bij koorts van de drager water verliest. Als dit gebeurt zal de opaal dof en vaal worden. Door deze eigenschap wordt de opaal soms ook wel de “STEEN DER TRANEN” genoemd. Het watergehalte van de opaal is van aanzienlijke invloed op het kleurenspel. Het watergehalte kan soms oplopen tot 34%, al bestaan ook watervrije opalen. Het kleurenspel berust op de breking van de lichtstralen op de zeer fijn verdeelde insluitsels of op microscopisch kleine, met water gevulde holten, maar ook wel op de kogelvormige groepjes siliciumoxide. Deze optische eigenschap kan nog versterkt worden door de juiste wijze van breking. Opaal bestaat voornamelijk uit silicium, vandaar dat hij goed kan helpen bij problemen met de thymus, ofwel de luchtwegen en longproblemen. Hij activeert zuren en enzymen in de maag, waardoor de spijsvertering en de stofwisseling verbeteren. Ook is opaal hierdoor van goede invloed op het cholesterolgehalte en de hoge bloeddruk. Opaal is een krachtige edelsteen. Hij kan zowel de positieve als negatieve energieën van de drager opnemen en vervolgens versterkt retourneren. Vandaar dat hij ook wel “GEEST VAN DE WAARHEID” wordt genoemd. Opaal verscherpt het normale bewustzijn en versterkt de verbintenis tussen lichaam en ziel. G. A. Ruig.
7
8
Toegang:
volwassen kind. tot 18 jaar 65+
€ 2,50 € 1,50 € 1,50
Informatie: 078 - 6156615 Internet: www.geodezwijndrecht.nl
9
MARDI’s Mineralen & Sieraden Grote sortering mineralen en fossielen uit de gehele wereld Exclusieve sieraden van edel- en natuurstenen uit eigen atelier Carvings, geschenkartikelen, bollen, eieren, lampen en kaarsenhouders Esoterische artikelen, massagesticks, piramides, obelisken, gezondheidsstenen en -hangers Koopjescorner met leuke mineralen Alles vervaardigd van mineralen en gesteenten.
U bent van harte welkom in onze winkel in de Julianastraat 100 in Alphen aan den Rijn (t.o. de Rabobank en ANWB). Wij zijn geopend dinsdag t/m vrijdag van 09.30-17.30 uur en op zaterdag van 09.30 tot 17.00 uur. Telefoon 06-14884985 / 06-14598199, fax: 0172-432289, e-mail:
[email protected]
10
BEURSNIEUWS Zondag 15 maart 2009: 34ste Nautilusbeurs, van 10 – 18 uur, K.A. Voskenslaan 60, Gent. MINERANT 2009 9 en 10 mei 2009 10-18u 34ste Internationele Mineralen- en Fossielenbeurs Antwerp Expo, Jan Van Rijswijcklaan 191, Antwerpen Info bezoekers en standhouders : Secretariaat MKA, P. Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem, Tel +/32/(0)/3 440 89 87 (19-21u)
[email protected] http://www.minerant.org/MKA/minerantnl.html
VAN DE LEESTAFEL Grondboor en Hamer, december 2008. De vondst van ijzeroer bij de aanleg aan de HSL bij Hazerswoude. De voormalige zandgroeve Kwintelooijen in de Utrechtse Heuvelrug. De Leuvenumse beek. Fossiele sponzen. De Dinkel bij Lutterzand. Mineralienwelt, januari/februari 2009. Mineralientage in M nchen. De praktijk van de digitale mineralenfotografie. De geschiedenis van de firma Krantz, een begrip in de mineralenwereld. Nieuwe vondsten uit de Eifel, deel 1: Bekende vindplaatsen en soms minder bekende mineralen. Paragenese uit Erongo in Namibië, waaronder fraaie fosfaatmineralen, maar ook fraai gevormde kwartsgroepen. De Jeffrey Mine in Asbestos, Canada. Dit keer springen een aantal prehnietkristallen er uit. 11
Fossilien, januari/februari 2009. De Cycliden, een raadselachtige groep. De geschiedenis van de landplanten, de eerste grote bossen. Een verzamelaarsparadijs: de groeve van Mistelgau, vele mooie ammonieten zijn daar al gevonden. Fossielen uit de Vartal. En tenslotte weer eens een bericht over de beroemde Hunsrückschiefer. Mineralogical Record, november/december 2008. Dit laatste nummer van 2008 is geheel gewijd aan Mexico. Er is een bijlage bij die gaat over de Miguel Romero Collection van Mexicaanse mineralen. Uiteraard met grote foto’s. Geonieuws, december 2008. Oryctics: een vreemd woord dat gaat over de geschiedenis van alles wat in onze aardkorst gedolven wordt. Hebt u belangstelling voor de geschiedenis van de mineralogie dan moet u eens kijken op: www.mineralogy.be/oryctics.html. Belgische fluorescerende mineralen. Stelleriet, mineraal van de maand.
12
MINERALEN EN HUN NAMEN (Slot) In mineraalnamen zien we vaak voorvoegsels als iso-, tetra-, hexa-, ortho-, klino-, die meestal slaan op het kristalsysteem waarin het betreffende mineraal kristalliseert: iso- voor het kubische (isometrische)-, tetra- voor het tetragonale-, hexa- voor het hexagonale-, ortho- voor het (ortho)rhombische-, klino- voor het monokliene en tri- voor het trikliene stelsel. Maar tri en tetra in tridymiet en tetradymiet slaan weer op de drie- en vierlingen die deze mineralen vormen. Ortho- en klino- komen we ook tegen in mineraalnamen die recht, dan wel scheef splijten (Grieks: klasein), zoals in orthoklaas, klinoklaas. Plagio- in plagioklaas betekent trouwens ook scheef. Vele mineralen behoren tot de phyllosilicaten of bladsilicaten, vanwege hun plaatvormige, als bladen gestapelde structuur. Phyllo- vinden we dan ook vaak als bestanddeel van een naam. We hebben al gezien dat meta- kan worden gebruikt bij het onderscheid van dimorfe mineralen. Het voorvoegsel para- wordt hiertoe ook aangewend. Echt belangrijke polymorfen hebben een eigen naam: diamant/grafiet, calciet/aragoniet, rutiel/anataas/brookiet, kyaniet/sillimaniet/andalusiet. Behalve de reeds genoemde voorvoegsels komen we in mineraalnamen nog vaak tegen: chryso- = goudgeel, bijvoorbeeld in chrysoberyl, hemi- = half, bijvoorbeeld in hemimorfiet, a-, an- = zonder, niet, bijvoorbeeld in anorthiet epi- = naast, bijvoorbeeld in epistilbiet, crypto- = verborgen, bijvoorbeeld in cryptomelaan, eu- = echt, goed, bijvoorbeeld in euklaas, hetero- = anders, verschillend, bijvoorbeeld in heterogeniet, lepido- = vlok, blaadje, bijvoorbeeld in lepidoliet, poly- = veel, bijvoorbeeld in polykraas, pseudo- = vals, bijvoorbeeld in pseudomalachiet, pyr-, pyro- = vuur, hitte, vonk, bijvoorbeeld in pyromorfiet, 13
argento- = zilver, bijvoorbeeld in argentojarosiet, auri-, auro- = goud, bijvoorbeeld in auricupride, calcio-, calc- = calcium, bijvoorbeeld in calciet, c arbo- = carbonaat (CO3-groep), bijvoorbeeld in carboboriet, nitro- = stikstof of nitraat, bijvoorbeeld in nitronatriet, stanno- = tin, bijvoorbeeld in stannomicroliet, stib- = antimoon, bijvoorbeeld in stibiconiet, thor- = thorium, bijvoorbeeld in thorogummiet, uran- = uranium, uranyl (UO2-groep), bijvoorbeeld in uranocirciet. Mineralen eindigen meestal op -iet, vaak op -liet, soms op -ien, -aan, -ied, -geen, -aat. Vooral de fraaie oude namen, én die van Haüy, eindigen eigenzinniger. Iedereen weet dat -liet is afgeleid van het Griekse lithos = steen, maar minder bekend is dat de uitgang -iet niets te maken heeft met lithos. Het -iet werd door de Ouden gebruikt om aan te geven dat iets lijkt op, of de kwaliteit heeft van, of verbonden is met… Ook de uitgangen -ien (soms -yn), -oïd of -oied en -aan betekenen zoiets als gelijkend op, of behorend bij. erder zien we wel eens -klaas (= breken), -kraas (= mengsel) en -faan (= zich voordoen). Tot slot is de uitgang -gen of -geen afgeleid van ‘geboren uit’, ‘afgeleid van’. Jan Witkam
NEANDERTHALER IS DE KROON OP HET WERK Dick Mol Is Mister Mammoth en douaneambtenaar in Hoofddorp. Hij wil een Neanderthalerschedel uit de Noordzee opvissen. Waar nu de Noordzee ligt, lag in het Pleistooceen - 2,6 miljoen tot 11.500 jaar geleden- . de uitgestrekte mammoetsteppe, een soort oer-Serengeti vol mammoets, neushoorns en sabeltandtijgers. Vissers halen sinds jaar en dag fossielen omhoog die door amateurs zoals ik worden verzameld. De wetenschap haalde er altijd zijn neus voor op, want je kon de botten niet vanuit hun aardlaag dateren. De laatste jaren is dat beeld veranderd. We kunnen fossielen nu via hun morfo14
logie herkennen en met koolstof dateren. De Noordzee wordt nu erkend als een van de belangrijkste vindplaatsen van het late Pleistoceen ter wereld. Ik verzamel zo’n veertig jaar, en heb meer dan twintigduizend fossielen in mijn collectie. Gewoonlijk geef ik dus nooit antwoord op vragen als: wat is uw mooiste bot? Maar als u me nu vraagt naar mijn heilige graal, is dat toch een fatsoenlijke schedel, of schedeldak, van Homo neanderthalensis. Dan bedoel ik zo’n schedel met die kenmerkende zware wenkbrauwen waardoor er geen enkele twijfel over kan bestaan dat we met een Neanderthaler te maken hebben. Soms worden stenen werktuigen opgevist die vrijwel zeker aan Neanderthalers kunnen worden toegeschreven. Als we een spectaculair fossiel bot zouden vinden, krijgen de gesubsidieerde musea eindelijk eens aandacht voor het Noordzee-onderzoek. Dan komt er meer geld en gaat de schatkamer, zoals ik hem noem, eindelijk echt open. In die zin zou de Neanderthaler de kroon op het werk zijn. Bij de Noordzee-fossielen van mammoeten en andere zoogdieren is het DNA vaak goed bewaard gebleven. Het Max Planck Institut uit Leipzig bestookt ons met verzoeken om monsters. Maar een Neanderthalerbot heeft voor mij veel meer waarde dan mammoetdna. Van DNA heb ik geen verstand. Ik kan het ook niet zien of controleren. Bij botten kan ik dat wel. Erkenning, zo’n Neanderthaler, voor mijn werk? Jawel, maar ik ben absoluut niet op erkenning uit. Ik krijg voldoende waardering voor wat ik doe, daar hoef ik geen academicus voor te zijn. Ik controleer de Noordzee, financier mijn eigen vistochten, arrangeer mijn eigen pr en doe onderzoek in Patagonië en Siberië, waar ik binnenkort het ingevroren karkas van een wolharige neushoorn ga ontleden. Wetenschappers publiceren daarover in tijdschriften als Nature. Soms denk ik alleen: Potdorie, jullie zijn voor die monsters wel met mij mee geweest.’ Bron: De Volkskrant 15
16
