Bestekken & Begroten Stageverslag m.b.t. 3 e jaars beroepsstage Siemen van Eijk Studentnummer:

Bestekken & Begroten Stageverslag m.b.t. 3e jaars beroepsstage Siemen van Eijk Studentnummer: 0829889

Student: Studentnummer: Verslag: Stagedocent:

Siemen van Eijk 0829889 Bestekken & Begroten Dhr. H.J.P. Mestrom

Bestekken & Begroten Stageverslag m.b.t. 3e jaars beroepsstage Siemen van Eijk Studentnummer: 0829889

Datum Status

: :

24 juni 2010 Definitief

Student

: : : : : :

Siemen van Eijk 0829889 De Thun 29 6419 XL Heerlen tel. 06 – 10 26 25 12 e-mail [email protected]

Stagedocent

: : : : : : : :

Dhr. H.J.P. Mestrom Hogeschool Zuyd Heerlen Nieuw Eyckholt 300 6419 DJ Heerlen tel. 045 – 400 60 60 fax 045 – 400 60 69 tel. direct 045 – 400 67 77 e-mail [email protected]

Stagebegeleiders

: : :

Ing. M.J.J.A.M. Holten Assistent Bouwkostenmanager e-mail [email protected]

: : :

Ing. D.R.B. Bertram Assistent Bouwkostenmanager e-mail [email protected]

: : : : : :

namens Adviesbureau Bertram Maastricht BV Athoslaan 57c 6213 CB Maastricht tel. 043 – 354 77 66 fax 043 – 354 77 67 e-mail [email protected]

Adviesbureau Bertram Maastricht BV Athoslaan 57c

NEN-EN-ISO 9001 gecertificeerd RKN Register Kostenmanagers Nederland

6213 CB Maastricht

NVBK Nederlandse Vereniging Bouwkostendeskundigen

Tel: 043 - 354 77 66

CEEC Comité Européen des Economistes de la Construction

Fax: 043 - 354 77 67

AEEBC Association d' Experts Eropéens du Bâtiment et de la Construction

www.bertram.nl

BNB Bond Nederlandse Bestekdeskundigen



Voorwoord Ik heb als stageverslag bestekken gekozen, waarbij begroten een zijonderwerp is. Dit heb ik gedaan omdat de meeste begrotingen in de bouw uiteindelijk zijn gebaseerd op een bestek. Voor het kiezen van dit onderwerp (dat eigenlijk nauwelijks op onze opleiding onderwezen wordt) heb ik een aantal redenen. De belangrijkste reden is toch dat ik dit onderwerp heb gekozen, juist doordat dit onderwerp zo weinig wordt behandeld op school. Juist omdat ik weinig kennis heb van dit toch behoorlijk belangrijke deel van het bouwproces heb ik dit verslag gemaakt. Dit zodat ik alles moet uitzoeken en dus veel zal leren over dit onderwerp. De belangrijkste reden is toch dat ik dit onderwerp heb gekozen, juist doordat dit onderwerp zo weinig wordt behandeld op school. Juist omdat ik weinig kennis heb van dit toch behoorlijk belangrijke deel van het bouwproces heb ik dit verslag gemaakt, zodat ik alles moet uitzoeken en dus veel zal leren over dit onderwerp. Een andere belangrijke reden is dat het nauwkeurig, correct en toch beknopt schrijven van bestekboeken bijna een kunst is. Het schrijven van zo’n boek kan dan ook niet zomaar door iedereen gedaan worden. Ten minste, niet als het uit te voeren project zo soepel en zo goedkoop mogelijk moet verlopen. Ik wil met dit verslag aantonen hoe belangrijk het is dat een bestek het beste door professionals met verstand van zaken geschreven zou moeten worden. Een derde reden is het feit dat Adviesbureau Bertram Maastricht BV veel met bestekken te maken heeft en deze ook schrijft. Hierdoor is alle kennis die ik opdoe tijdens het maken van dit verslag up-to-date en heeft deze directe weerslag op de praktijk. Voorafgaand aan het maken van dit verslag, heb ik (een poging gedaan tot) zelf een bestekboek geschreven. Hoe dit precies in zijn werk is gegaan beschrijf ik verderop in dit verslag. Het is mij op die manier heel duidelijk geworden hoe het schrijven van een bestekboek in zijn werk gaat. Na de opleiding wil ik één of meerdere cursussen gaan volgen in Bouw- en Bedrijfsmanagement. Hierdoor zal ik met mijn bouwtechnische opleiding in combinatie met de genoemde cursus(en) een bredere kennis hebben in de bouw. Het maken van bestekken en begrotingen tijdens deze stage zal mij hier al een goede basis voor geven. Verder wil ik van de gelegenheid gebruik maken om de werknemers van Adviesbureau Bertram Maastricht BV te bedanken voor hun medewerking en ondersteuning tijdens het maken van dit verslag. Zonder hun kennis, ervaring en expertise had ik nooit dit verslag kunnen schrijven op de manier waarop het nu in elkaar steekt.



6213 CB Maastricht


Tel: 043 - 354 77 66


Fax: 043 - 354 77 67


www.bertram.nl




Inhoudsopgave Inleiding Bestekken Begroten

1 1 1

Het bouwproces Initiatieffase Programmafase Ontwerpfase Bestedingfase Uitvoeringfase Nacalculatiefase Exploitatiefase

2 2 3 4 4 5 5 6

Het bestek UAV UAVTI AVA

8 10 13 13

De NL/SfB-codering De oorsprong Het systeem Eigenschappen

16 16 17 19

STABU

20 20 20 21 21 22

Stichting STABU De reden van het invoeren van de STABU-systematiek Opbouw van de Stichting STABU Gebruik Systematiek



6213 CB Maastricht


Tel: 043 - 354 77 66


Fax: 043 - 354 77 67


www.bertram.nl




STABU en NL-SfB Overeenkomsten Gebruik Koppeling tussen STABU en NL/SfB

26 26 26 27

Het bouwteam

28

Het schrijven van het bestekboek De bestekschrijver Het schrijven van een bestek in de praktijk

29 29 29

Het bestek als juridisch document Aanpassingen

30 30

Begrotingen Begrotingen van de aannemer Inschrijfbegroting Werkbegroting Verschil en samenhang tussen inschrijf- en werkbegroting

31 31 31 32 33

Conclusie

34

Literatuurlijst

35

Bijlagen Bijlage 1, STABU-systematiek Bijlage 2, AVA



6213 CB Maastricht


Tel: 043 - 354 77 66


Fax: 043 - 354 77 67


www.bertram.nl




Inleiding Bestekken Een bestek is een zeer belangrijk onderdeel in het bouwproces. Een groter project kan tegenwoordig niet meer zonder een bestek. Het bestek is, naast een uitgebreide omschrijving van het te realiseren werk, ook een belangrijk contractstuk en is juridisch bindend op het moment dat een aannemer het werk gegund heeft gekregen. In dit verslag wordt duidelijk beschreven wat een bestek nu precies is, wat de rol ervan inhoudt en hoe het gebruik van een bestek standaard is geworden in Nederland en eigenlijk de meeste landen van de wereld. Er wordt uitgelegd wat voor systemen gebruikt worden om een bestek te schrijven, wie deze systemen ontworpen hebben en hoe deze werken. Ook komt een stuk geschiedenis en licenties aan bod. Begroten Een goede begroting is tegenwoordig de enige manier om de kosten van een project niet uit de hand te laten lopen en ook winst te maken op het uitvoeren van een project. Een begroting is in elke fase van de bouw belangrijk. Of de opdrachtgever nu net een ingeving heeft gekregen over een nieuw project, of om het gerealiseerde project te onderhouden (vanaf de initiatieffase tot en met de exploitatiefase). Altijd zal hier een begroting voor gemaakt moeten worden. Zeker tijdens de huidige economische crisis moet iedereen opletten dat niet onnodig veel geld uitgegeven wordt tijdens het realiseren of het onderhouden van een project. Een goede begroting houdt overzicht op de te maken kosten, zodat deze goed bewaakt kunnen worden.

Adviesbureau Bertram Maastricht BV


Athoslaan 57c


6213 CB Maastricht Tel: 043 - 354 77 66 Fax: 043 - 354 77 67 www.bertram.nl

Pagina 1 van 65

CEEC Comité Européen des Economistes de la Construction AEEBC Association d' Experts Eropéens du Bâtiment et de la Construction BNB Bond Nederlandse Bestekdeskundigen



Het bouwproces Het bouwproces is het proces dat doorlopen wordt vanaf het eerste idee van de opdrachtgever om een gebouw te (laten) maken (het initiatief), totdat deze het gerealiseerde gebouw in gebruik neemt en soms zelfs daarna, indien een onderhoudscontract wordt afgesloten (exploitatie). Het bouwproces kan gesplitst worden in zeven fasen, waarin het gebouw telkens een stukje verder wordt uitgewerkt. Initiatieffase In deze fase wordt nog niets beslist over hoe het gebouw uit komt te zien of hoe groot dit precies wordt. In de initiatieffase onderzoekt de opdrachtgever de mogelijkheden om een gebouw te kunnen realiseren. Dit is een zogenaamde haalbaarheidsstudie. Hierin wordt met verhoudingen gewerkt om een geschatte hoeveelheid te krijgen van vloeren geveloppervlak en de kosten die hier aan verbonden zijn. De opdrachtgever kan een haalbaarheidsstudie maken of laten maken. Vooral bij grotere projecten wordt dit door hierin gespecialiseerde bureaus uitgevoerd. De opdrachtgever beschrijft aan de architect wat zijn wensen of eisen zijn die in het ontwerp van het te realiseren project opgenomen moeten zijn. Dit is de voorloper van het PVE oftewel het Programma Van Eisen. Een kantoorgebouw dat bedoeld is voor advocaten is een heel ander gebouw dan een supermarkt. De opdrachtgever bepaald (eventueel met advies van de architect) hoeveel m² aan vloeroppervlak nodig is en hoe gesloten of juist open het gebouw moet zijn, waarbij gelet moet worden op de dan geldende bestemmingsen omgevingsplannen. Als wordt bepaald dat het advocatenkantoor bijvoorbeeld 45 m² per medewerker nodig heeft en 50 medewerkers daar zullen werken, het totale vloeroppervlakte uit komt op 2250 m². In de tabel op de volgende pagina, een scan uit het boek “Kengetallen kompas bouwkosten”, kan dan afgelezen worden wat het gebouw (met gemiddelde waarden) ongeveer zal gaan kosten. De wanden worden berekend als een percentage van, of een verhouding ten opzichte van, het vloeroppervlak. Een gebouw met scheidingswanden en open werkplekken, zoals een advocatenkantoor, geeft 70% van het vloeroppervlak als wandoppervlak. Hierbij zijn de wanden dus 1575 m². Om een goed beeld te krijgen van de kosten moet het gebouw met een afwerkingniveau en installatieniveau berekend worden. Dit zijn meestal vrij standaard waarden die met het aantal m³ berekend worden. Bij een gemiddelde verdiepingshoogte van 3,5 m wordt dit gebouw dus 7875 m³ groot. Als voor dit kantoor € 312,- wordt berekend per m³, komt dit dus uit op een totale bouwsom van € 2.457.000,- Met deze prijs kan de opdrachtgever bepalen of er een “go”of “no go” voor het project wordt gegeven, dus of het ontwerp zoals het nu is uitgewerkt wordt en gebouwd, of niet.



Athoslaan 57c



Pagina 2 van 65




Als de kosten te hoog zijn voor de opdrachtgever (no go) zal het ontwerp aangepast moeten worden. Soms kunnen dit kleine aanpassingen zijn als een rechte trap i.p.v. een gebogen, maar als de kosten veel te hoog zijn zal ook het volume van het gebouw moeten afnemen of een ander afwerkingniveau gekozen moeten worden. Bijvoorbeeld 30 m² per medewerker en € 288 per m³ geeft een bouwprijs van € 1.512.000,- voor het voorbeeld van het advocatenkantoor. Omdat het ontwerp nog voorlopig en dus niet gedetailleerd is, zijn ingrijpende veranderingen aan het ontwerp niet ingrijpend voor de kosten van het lopende project. Een veel gedetailleerdere tekening laten aanpassen, vooral als alle berekeningen hier over zijn gedaan, kost vele malen meer, omdat veel meer aangepast moet worden. Vooral een aanpassing tijdens de uitvoering van het werk is behoorlijk kostbaar. Dit wordt meer- of minderwerk genoemd. Als uiteindelijk een “go” wordt gegeven wordt een definitief PVE van het project opgesteld.



Athoslaan 57c



Pagina 3 van 65




Programmafase In de programmafase worden veel schetsen gemaakt om de vormen en het uiteindelijke uiterlijk van het gebouw duidelijk te kunnen bepalen. Hierbij is het PVE de belangrijkste leidraad, deze kan nog veranderen als de opdrachtgever dit wenst. In de programmafase wordt gebruik gemaakt van een elementenbegroting. Hiermee worden de oppervlaktes en aantallen van vloeren, gevels, muren, deuren e.d. geteld, waarmee een meer gedetailleerde berekening gemaakt kan worden. Dit wordt heel vaak gedaan volgens de zogenaamde NL/SfB codering, die heel geschikt is voor begroten op dit niveau. Omdat deze getallen nog niet vast liggen kunnen de werkelijke kosten verschillen van de berekende kosten in de raming. De elementenbegroting wordt gebruikt om de kosten die een project met zich mee brengt snel en eenvoudig zichtbaar te kunnen maken. De kosten van een begroting maken hangen af van hoeveel werk hierin gaat zitten. Het spreekt voor zich dat een groot project, zeker met meerdere gebouwen of complexen, duurder zal zijn om te begroten. Het spreekt voor zich dat, naar mate een project langer duurt, prijzen zullen stijgen door inflatie. Een begroting die in 2010 wordt gemaakt zal niet meer realistisch zijn in 2020. Ontwerpfase In de ontwerpfase wordt het programma van eisen en de eerder gemaakte schetsen vertaald in een volledig plan van hoe het gebouw gerealiseerd zal gaan worden. Hierbij horen tekeningen, berekeningen en een technische omschrijving van het gebouw. Dit zijn de eerste stappen richting een bestekboek. In deze fase worden kwaliteitseisen, afmetingen, oppervlakten, hoeveelheden en materialen bepaald. Aan de hand van het getekende ontwerp en de technische omschrijving wordt een bouwdeelbegroting gemaakt, welke een verdere uitwerking is van de elementenbegroting die wordt gebruikt bij de programmafase. In de ontwerpfase is het maken van een detailbegroting nog te gedetailleerd, omdat nog niet alle gegevens bekend zijn en het maken ook te lang duurt. De elementenbegroting is echter niet nauwkeurig genoeg om de kosten goed te kunnen berekenen. Bestedingfase In de bestedingsfase, of aanbestedingsfase wordt het plan klaargemaakt voor de aanbesteding. Een aanbesteding is de procedure waarbij een opdrachtgever bekend maakt dat hij een opdracht wil laten uitvoeren en bedrijven (aannemers en/of eventueel installatiebedrijven, schilders, tegelzetters, leveranciers kozijnen e.d.) vraagt om een offerte in te dienen. Het uitvoeren van deze procedure heet aanbesteden. Er zijn in Nederland een aantal aanbestedingen:



Athoslaan 57c



Pagina 4 van 65



•

•

• • •


Openbare aanbesteding: Een openbare aanbesteding wordt algemeen bekend gemaakt, waarna elke geïnteresseerde aannemer zich kan inschrijven. Uit deze aannemers wordt dan voornamelijk aan de hand van de voorafgestelde criteria, beschreven in het bestek, een keuze gemaakt. De gemaakte keuze hangt af van de prijs van de offerte die de aannemer indient, of de verhouding tussen prijs en kwaliteit. Deze wijze van aanbesteden is voor overheidsopdrachten, gezien de bouwsommem die hiermee gemoeid zijn al snel wettelijk verplicht zijn. Niet-openbare aanbesteding: er wordt een globale prijsschatting gevraagd van alle aannemers die zich inschrijven. Uit deze aannemers wordt een selectie van vijf gemaakt. Deze vijf aannemers krijgen een bestek, waarna deze aanbesteding verder vervolgt als een openbare aanbesteding. Onderhandse aanbesteding: Hierbij worden één of meerdere aannemers direct door de opdrachtgever benaderd om aan de hand van het gegeven bestek een offerte aan te bieden. Enkelvoudige aanbesteding: Bij een enkelvoudige aanbesteding wordt met één enkele aannemer contact gezocht om te onderhandelen over de prijzen in de offerte. Europese aanbesteding: Simpel gezegd is deze aanbesteding bedoeld voor grote projecten die aanbesteed worden in landen van de Europese Unie, welke soms in meerdere landen liggen of weerslag hebben op verschillende landen. Dit zijn dan voornamelijk overheidsprojecten zoals nutsvoorzieningen als een gecombineerd elektriciteitsnet, openbaar vervoer zoals een hoge snelheidstrein of een industrieterrein dat in twee landen tegelijk ligt Ook wegen en kantoorgebouwen van de Overheid worden vaak Europees aanbesteed. Overheden van landen van de Europese Unie zijn verplicht om projecten boven een bepaald bedrag, dat verschilt per sector en soort werkzaamheden, ook aan buitenlandse aannemers te besteden

Het plan wordt verder uitgewerkt door het hele plan op bestekniveau te brengen. Hier in worden de eisen en de gewenste kwaliteit vastgelegd in een bestekboek en bestektekeningen en eventuele andere contractstukken. Hiermee kan een detailbegroting en een aannemersbegroting (ook wel inschrijfbegroting genoemd) gemaakt worden. De inschrijfbegroting is een begroting die een aannemer maakt als deze het werk wil gaan uitvoeren. De detailbegroting wordt gemaakt namens of door de opdrachtgever, zodat deze een leidraad heeft om de prijzen van de aannemers mee te vergelijken. Dit is overigens geen verplichting, sommige opdrachtgevers willen alleen een globale begroting, zoals eerder in het bouwproces wordt gemaakt. Als meerdere aannemers een inschrijfbegroting maken, kunnen deze met elkaar en met de detailbegroting vergeleken worden, waardoor kan worden bepaald wie het beste werk zal leveren voor het minste geld. Hierbij spelen niet alleen de bouwkosten, maar ook de bouwtijd en kantoorwerk een rol.



Athoslaan 57c



Pagina 5 van 65




Uitvoeringfase In de uitvoeringsfase wordt het geplande project in den lijve gerealiseerd. Deze start zodra een aannemer na de aanbesteding of gunning is gekozen of goedgekeurd en de opdracht heeft gekregen tot het uitvoeren van het geplande project. De aannemer start dan met de werkvoorbereiding. Voordat de daadwerkelijke bouwbedrijvigheden beginnen, is het belangrijk om te weten welk budget er per onderdeel van het project beschikbaar is gesteld. Hiervan wordt een werkbegroting opgesteld, welke een zeer precieze begroting is om tijdens de bouw precies de kosten te kunnen bewaken. Nacalculatiefase Nadat het project gerealiseerd is, worden de werkelijke bestedingen vanuit de financiële bewaking in de werkbegroting naast de geplande bestedingen geplaatst. Hierdoor kan het verschil uitgerekend worden en kan er dus per onderdeel gekeken worden of hier winst of verlies op is gemaakt, of dat het budget voor dit onderdeel nagenoeg perfect was. In elke bouw zijn er onvoorziene kosten, waar in een begroting dan ook rekening mee gehouden moet worden. Dit kan immers nadelig uitpakken voor de aannemer. De onvoorziene kosten worden in de begroting in een post mee genomen, maar deze kan natuurlijk niet te groot zijn. Een te grote post voor winst en risico, welke een percentage is van de totaalsom, kan betekenen dat de aannemer het werk niet gegund krijgt omdat de prijs te hoog is. Bij sommige projecten is het risico dat er iets fout gaat zo groot, dat het percentage voor risico (normaal zo’n 2 á 3 procent) behoorlijk wordt verhoogd. Een andere post is meer- en minderwerk. De opdrachtgever, architect en overheden kunnen tijdens het bouwproces wijzigingen doorvoeren. Normaal gesproken worden deze verrekend tegen de bedragen zoals die zijn afgesproken bij de aanbesteding . Exploitatiefase Na de oplevering van het gerealiseerde project moet dit onderhouden worden. Het onderhoud is, afhankelijk van het soort contract, voor een deel opgenomen in een contract met de aannemer. Dit heeft te maken met verschillende garanties op het werk van de aannemer. Het onderhoud is noodzakelijk voor het in stand houden van het project. Bij onderhoud aan bijvoorbeeld een kantoorgebouw kan gedacht worden aan eenvoudige werkzaamheden als schilderen en lampen vervangen, maar ook groot reparatie werk zoals het vervangen van kozijnen, dakbedekking of installaties. Hiervoor moet een zogenaamde onderhoudsplanning of een MJOP (meerjarig onderhoudsplan) gemaakt worden. Soms worden verschillende schoonmaakwerkzaamheden opgenomen in het onderhoudsplan. Het normale schoonmaakwerk (poetsen, dweilen, stofzuigen e.d.) wordt in de meeste bedrijfsgebouwen door een schoonmaakbedrijf uitgevoerd. Een MJOP is voornamelijk bouwkundig en installatietechnisch, reinigingen hebben hier niet veel mee te maken. De normale schoonmaakwerkzaamheden zijn dan ook (tenzij de opdrachtgever dit toch wenst) niet opgenomen in het MJOP. De meer specialistische schoonmaakwerkzaamheden (reinigen van metselwerk, glaspartijen als een vliesgevel op grote hoogte, en schoonmaken van ventilatie-installaties) kunnen in het MJOP worden weergegeven maar dit hoeft niet altijd.



Athoslaan 57c



Pagina 6 van 65




Deze onderhoudsplanning geeft cyclussen weer van elk onderdeel in het gebouw die met een bepaalde regelmaat onderhouden moeten worden. Schilderwerk aan de binnenkant is voornamelijk voor de esthetica. Echter, schilderwerk op bijvoorbeeld houten buitenkozijnen is belangrijk voor de levensduur van deze kozijnen. Als het onderhoudsplan wordt aangehouden, zal het gebouw zo lang mogelijk bruikbaar blijven. Bij een onderhoudsplan horen natuurlijk ook kosten. De begroting voor het onderhoud heet een onderhoudsbegroting, die vrijwel rechtstreeks is gekoppeld aan het onderhoudsplan. Deze samen geven een goed overzicht van het uit te voeren onderhoud per jaar en de kosten die hierbij gemoeid zijn. De kosten voor het onderhoud van een onderdeel is verschillend, naargelang het soort onderhoud dat nodig is en hoe frequent (cyclus) dit onderhoud gepleegd moet worden. Als voorbeeld wordt begroot dat per 5 jaar een reparatie aan het dak van een project nodig is: Per reparatie kost dit ongeveer € 5000,-. De reparatie van het dak heeft dus een cyclus van 5 jaar. Om niet in één jaar meteen € 5000,- van het budget af te schrijven wordt elk jaar hiervoor gespaard. De kosten worden van tevoren dus weg gelegd in een fonds. Elk jaar wordt voor deze cyclus € 1000,- gespaard om elke 5 jaar het bedrag in één keer uit te kunnen geven. Een voorbeeld van dit soort sparen met een aantal cyclussen: Soort onderhoud kosten per onderhoud schoonmaken dakgoten € 300,00 schilderen buitenkozijnen € 500,00 schilderen binnenkozijnen € 800,00 vervangen vloerbedekking € 15.000,00 vervangen hangen sluitwerk € 20.000,00 opnieuw voegen metselwerk € 20.000,00

cyclus 1 jaar 5 jaar 10 jaar 20 jaar 25 jaar 40 jaar totaal sparen in 2010

sparen in 2010 € 300,00 € 100,00 € 80,00 € 750,00 € 800,00 € 500,00 € 2.530,00

Hierbij moet wel rekening gehouden worden met de algemene jaarlijkse prijsstijging of inflatie van 2 á 3 procent per jaar (bepaald / berekend door het CBS, of Centraal Bureau voor de Statistiek). Dit betekend dat de 80 euro die voor het schilderen van de binnenkozijnen in 2010 wordt gespaard, oploopt tot € 209,57 in 2050. Het is duidelijk dat in dit voorbeeld in 2010 € 2.530,- gespaard wordt, maar dat het totaal gespaarde bedrag niet elk jaar wordt uitgegeven. Door gebruik te maken van deze vorm van sparen, ook wel reserveren genoemd, wordt elk jaar een gelijk bedrag gespaard. Hierdoor zijn de kosten per jaar een vaste last op de uitgaven van de eigenaar (of eigenaren) van het project. Als niet gespaard wordt en bijvoorbeeld de kozijnen vervangen moeten worden als het bedrijf in een financiële dip zit, kan het onderhoud niet bekostigd worden. Hierdoor ontstaat achterstallig onderhoud waardoor uiteindelijk de levensduur van een gebouw verkort. Voor de normale levensduur van een regulier gebouw wordt nu zo’n 75 jaar gerekend, mits het gebouw goed wordt onderhouden. Slecht onderhoud kan ertoe leiden dat het gebouw al na 40 jaar of nog minder gesloopt moet worden.



Athoslaan 57c



Pagina 7 van 65




Het bestek Het bestek is een volledige omschrijving van het te realiseren bouwwerk. Het bestek is, in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, een verzamelnaam van verschillende documenten, waaronder het bestekboek, bestektekeningen, contracten en andere bijgevoegde documenten. Elk onderdeel dat bij het bestek hoort, wordt aangegeven in het bestekboek en ook in het contract. De opdrachtgever kan er ook voor kiezen om alle stukken in het bestekboek te (laten) zetten. In de bestektekening is het volledige werk in tekenvorm uitgewerkt. Hierbij horen alle tekeningen zoals plattegronden, gevels, dakaanzichten, funderings- en rioleringstekeningen, details, doorsneden en kadaster- en/of situatietekeningen. Het bestekboek is de beschrijving van het werk in tekstvorm. Het bestekboek wordt doorgaans vaak gewoon bestek genoemd. In het bestekboek wordt alles behalve de prijs opgeschreven, met uitzondering van stelposten. Prijzen van producten liggen nu eenmaal niet vast. Deze kunnen per jaar en zelfs per maand verschillen, afhankelijk van de huidige economie. Soms verstrijken er wel jaren vanaf het schrijven van het bestek tot het eigenlijke bouwen van het bouwwerk. Hierdoor kunnen prijzen dus sterk verschillen. De beschreven tekst moet wel up-to-date zijn betreffende de huidige regelgeving die van toepassing is op het moment van aanvang van de bouw. Het bestekboek geeft een gedetailleerdere uitleg dan in tekst op de bestektekeningen geschreven kan worden. Ook als alle tekst van het bestekboek überhaupt op de tekening zou passen, zou deze veel te vol worden. Hierdoor is de tekening onoverzichtelijk en zou niet duidelijk zijn wat er nu echt getekend is. Zoals eerder gezegd horen bij het bestek gevoegde of gekoppelde documenten ook bij het bestek, als er maar een melding van de koppeling in het bestekboek is gemaakt. Documenten die richtlijnen en regels beschrijven kunnen dus zo bij het bestekboek gevoegd worden zonder dat de inhoud van deze documenten letterlijk staat beschreven in het bestekboek. Hierdoor kunnen ook standaard documenten gebruikt worden die gewoonweg van toepassing worden verklaard. Een voorbeeld van deze documenten is de zogenaamde STABU standaard. Dit is een boek dat de standaard codes die in een STABU bestekboek gebruikt worden uitlegt en eventueel aanvult. In het bestekboek staat bijvoorbeeld: “ 40.40.50-a SPUITPLESITERWERK Oppervlaktebeoordeling overeenkomstig STABU Standaard, hfst. 40, bijlage A: binnen groep 4”



Athoslaan 57c



Pagina 8 van 65




In het boek Stabu standaard staat dan wat in hoofdstuk 40, bijlage A: bedoeld wordt: Groep 1 2 3 4 5 onregelmatigstaan 1 mm 1 mm staan staan heden volgens toegetoegevolgens volgens proefvlak staan staan proefvlak proefvlak Kleurverschillen

toegestaan

toegestaan

Vlakheidstolerantie in mm bij een onderlinge afstand tussen de meetpunten van

0,4 m

1 mm

1,5 mm

1m

2 mm

3 mm

2m

5 mm

5 mm

4m

8 mm

8 mm

10 m

12 mm

12 mm

toegestaan

niet toegestaan 1,5 mm

niet toegestaan 2 mm

geen eisen volgt oppervlak ondergrond

3 mm

3 mm

5 mm

5 mm

9 mm

10 mm

15 mm

15 mm

15 m 15 mm 15 mm 20 mm 20 mm In kolom 4 kan dan afgelezen worden wat bedoeld wordt met de tekst in het bestekboek. Dit systeem wordt gebruikt zodat het toch al dikke bestekboek zo beknopt mogelijk (en dus zo dun mogelijk) blijft. Andere voorbeelden zijn de UAVTI (Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van Technische Installatiewerken), de AVA (Algemene Voorwarden voor de Aanbesteding) en de UAV (de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken).



Athoslaan 57c



Pagina 9 van 65




UAV De UAV is een boekwerk met vooraf vastgestelde voorwaarden. Hierdoor kan altijd nagekeken worden wat in de UAV staat zonder dat dit volledig in het bestekboek omschreven hoeft te worden. In het bestek kunnen wijzigingen op de UAV worden geschreven. In het bestekboek staat dan om welke paragrafen in de UAV het gaat en wat de wijzigingen zijn. Een voorbeeld hiervan is bij verschillende (tegenstrijdige) informatie over hetzelfde onderwerp in verschillende onderdelen van het bestek. Als bijvoorbeeld in de bestektekening een vloer met een dikte van 250 mm is aangegeven en in het bestekboek voor dezelfde vloer 300 mm wordt aangegeven, moet bepaald worden welke dikte nu wordt aangehouden. In de UAV staat dan beschreven welke stukken van het bestek voor het andere gaat, oftewel van welk stuk de informatie van toepassing is. In de UAV staat letterlijk de volgende volgorde: “a. Een nieuw geschreven of getekend document gaat voor een oud geschreven of getekend document; b. De beschrijving gaat voor een tekening; c. Een bijzondere regeling gaat voor een algemene regeling;” Hierbij moet er rekening mee gehouden worden dat regel a voorrang krijgt op regel b en c en regel b voorrang krijgt op regel c. Bij het voorbeeld van de vloer betekent dit dus dat in normale situaties een dikte van 300 mm aangehouden moet worden. Als het bestekboek echter ouder is dan de tekening, moet de tekening aangehouden worden, waardoor de vloer 250 mm dik wordt. In het bestekboek kan een uitzondering geschreven worden waardoor bijvoorbeeld een oude tekening voor een nieuwe beschrijving gaat. Normaal gesproken wordt dit niet gedaan, maar de opdrachtgever kan zijn redenen hebben om van de UAV af de wijken. Soms is dit zelfs een noodzaak voor een goed bouwproces. Het afwijken van de UAV wordt gedaan door een opmerking in het bestekboek te laten plaatsten dat (een onderdeel van) de UAV gewijzigd of niet meer van toepassing is op dat bepaalde onderwerp of artikel in het bestekboek.



Athoslaan 57c



Pagina 10 van 65




Voorbeelden van wijzigingen op de UAV: 1. In de UAV staat het volgende artikel: “§1. Aanduidingen, begripsbepalingen 1. Verstaan wordt onder; het werk: het uit te voeren werk of de te richten levering; de opdrachtgever: de natuurlijke of rechtspersoon, die het werk opdraagt; de aannemer: de natuurlijke of rechtspersoon, aan wie het werk is opgedragen; het bestek: de beschrijving van het werk, de daarbij behorende tekeningen, de voor het werk geldende voorwaarden, de nota van inlichtingen en het procesverbaal van de aanwijzing; de overeenkomst:de tussen opdrachtgever en aannemer tot stand gekomen overeenkomst van aanneming van werk; de aanneemsom: het bedrag, waarvoor de aannemer zich heeft verbonden het werk tot stand te brengen, de omzetbelasting daarvan niet inbegrepen; bouwstoffen: de in het werk te brengen materialen, voorwerpen, onderdelen, installaties, grond van allerlei soort en dergelijke; dag: kalenderdag; werkdag: een kalenderdag, tenzij deze valt op een algemeen of ter plaatse van het werk erkende, of door de overheid dan wel bij of krachtens collectieve arbeidsovereenkomst voorgeschreven rust- of feestdag of een andere niet individuele vrije dag; U.A.V: deze Uniforme Administratieve Voorwaarden 1989; B.W.: Burgerlijk Wetboek.” Deze tekst is niet compleet genoeg voor installatie en onderhoud om duidelijk genoeg te zijn. In vrijwel elk bestek staat de volgende tekst in de algemene voorwaarden (hoofdstuk 01): “01.02.01

AANDUIDINGEN, BEGRIPSBEPALINGEN 03. INSTALLATIES In paragraaf 1, lid 1 van de U.A.V. dient met betrekking tot “bouwstoffen”in plaats van “installaties”gelezen te worden “installaties of onderdelen daarvan”. Daar waar in de U.A.V. sprake is van “onderhouds termijn”dient gelezen te worden “onderhouds- of servicetermijn”.”



Athoslaan 57c



Pagina 11 van 65




2. In de UAV staat het volgende artikel: “§19. Eigendom van bouwstoffen 1. Alle voor het werk bestemde bouwstoffen worden –zonder dat de opdrachtgever daarvoor aansprakelijk wordt voor betalingen aan leveranciers of andere rechthebbenden- eigendom van de opdrachtgever, zodra zij zijn goedgekeurd en de aannemer door overlegging van (een) verklaring(en) volgens het bij de U.A.V. behorende formulier B heeft aangetoond, dat de leveranciers en eventuele andere rechthebbenden afstand doen van alle aanspraken op die bouwstoffen ten behoeve van de opdrachtgever. 2. Geen overdracht van eigendom aan de opdrachtgever als bedoeld in het eerste lid wordt geacht te hebben plaats gevonden: a Indien een schuldeiser van de opdrachtgever beslag legt op de in het eerste lid bedoelde bouwstoffen; b Indien de opdrachtgever failliet wordt verklaard of hem surseance van betaling wordt verleend en het werk door de curator dan wel door de opdrachtgever en diens bewindsvoerders niet wordt voortgezet. Het in dit bepaalde lid lijdt nochtans uitzondering met betrekking tot die bouwstoffen, welke de opdrachtgever aan de aannemer heeft betaald. 3. Na voltooiing van het werk overgebleven bouwstoffen worden aan de aannemer teruggegeven en als niet geleverd beschouwd, behoudens toepassing van § 36, achtste lid.” Als de opdrachtgever zelf bouwstoffen ter beschikking stelt, wil deze de na de bouw overgebleven bouwstoffen in sommige gevallen terughebben. Dit gebeurt wel eens bij woningbouwcoöperaties. Deze stellen bijvoorbeeld schakelmateriaal ter beschikking dat op die manier in alle huizen hetzelfde is. Na de bouw willen zij dit natuurlijk terug, zodat het materiaal in andere projecten gebruikt kan worden en ze dus niets weg hoeven te gooien. Het materiaal kan dan ook in bulk bij dezelfde leverancier worden ingekocht, zodat het goedkoper is. Er hoeft geen rekening gehouden te worden met het precieze aantal van bijvoorbeeld schakeldozen, want wat overblijft wordt toch opnieuw gebruikt in andere projecten. In het geval dat de opdrachtgever het materiaal na de bouw terug wilt, wordt in de algemene voorwaarden (hoofdstuk 01) van het bestek de volgende tekst verwerkt: “01.02.19

EIGENDOM VAN BOUWSTOFFEN 01. OVERGEBLEVEN BOUWSTOFFEN Het bepaalde in paragraaf 19, lid 3 van de U.A.V. is niet van toepassing op de door de opdrachtgever ter beschikking gestelde bouwstoffen.”



Athoslaan 57c



Pagina 12 van 65




UAVTI De UAVTI is een versie van de UAV waarvan de richtlijnen in de UAV zijn uitgebreid om (betere) richtlijnen te hebben die betrekking hebben op de uitvoering van technische installatiewerken. De afkorting UAVTI staat dan ook voor Uniforme Administratieve Voorwaarden Technische Installaties. Als de UAVTI wordt gebruikt hoeven in het bestek geen aanpassingen of wijzigingen gemaakt te worden op de UAV betreffende installatiewerken, omdat veel wijzigingen die vrijwel standaard worden gemaakt op de UAV hierin al verwerkt zijn. Het voorbeeld 1 van het vorige stuk “UAV” is niet nodig bij de UAVTI, omdat voor “installaties” in de UAVTI al “installaties of onderdelen daarvan” wordt geschreven. AVA De AVA is een document (zo’n zeven pagina’s) dat door aannemers wordt gebruikt als contractstuk. Opmerkelijk is dat de AVA niet gekoppeld hoeft te zijn aan een bestek. Sterker nog, het woord “bestek” komt niet voor in de AVA, waardoor er geen verwijzingen worden gemaakt naar welk document dan ook in een bestek. Er wordt wel gesproken van een technische omschrijving. Een bestekboek is eigenlijk een uitgebreide technische omschrijving, maar een technische omschrijving hoeft dus niet op een specifieke manier geschreven te worden. Het aanhouden van de AVA gebeurt daarom vooral bij kleine werken waar verder geen of nauwelijks hulp wordt ingeschakeld van partijen als architecten, constructeurs en adviseurs. Een bestek hierbij is niet nodig voor het uitvoeren van het werk. Een voorbeeld hiervan is een kleine aanbouw zoals een schuur of garage, of een werk in de tuin zoals een zwembad (als dat niet door de leverancier van zwembaden wordt gedaan) Als een bestekboek wordt geschreven en de AVA van toepassing wordt verklaard, vervangt deze de UAV die wordt toegepast bij standaard STABU bestekboeken. De AVA is iets meer voordelig voor de aannemer in richtlijnen en procedures dan in de UAV is omschreven. Als een opdrachtgever zelf aan een aannemer vraagt om een project te laten uitvoeren (dat hij bijvoorbeeld zelf heeft getekend en berekend) zal de aannemer liever de AVA van toepassing laten verklaren. Een aantal voorbeelden van voordelen voor de aannemer: In de UAV staat het volgende: “

Hoofdstuk VIII BOUWSTOFFEN § 17. Verwerking van bouwstoffen 1. Met inachtneming van het derde, vierde en vijfde lid van § 5 staat de aannemer in voor de goede hoedanigheid van de bouwstoffen, voor de geschiktheid voor hun bestemming en het voldoen aan de gestelde eisen, alsmede voor de tijdige levering. 2. De aannemer mag geen bouwstoffen verwerken, die niet zijn goedgekeurd.



Athoslaan 57c



Pagina 13 van 65



3.

4. 5.


De directie kan verlangen, dat goedgekeurde bouwstoffen ook nadat zij zijn verwerkt alsnog worden vervangen, indien daaraan na de keuring nog gebreken worden geconstateerd. Deze vervanging geschiedt voor rekening van de opdrachtgever en wordt als meer werk verrekend, onverminderd het recht van de aannemer op schadevergoeding, indien daartoe gronden zijn. Indien het gebrek een verborgen gebrek was en de aannemer, zijn leverancier, zijn onderaannemer of zijn personeel schuld heeft aan het gebrek, komt deze vervanging voor rekening van de aannemer. De directie is bevoegd een bewijs van oorsprong van bouwstoffen te verlangen. Indien de directie zulks goed vindt, zal de aannemer in plaats van met een fabrieksnaam aangeduide bouwstoffen mogen leveren, mits van overeenkomstige hoedanigheid. “

In de AVA staat over hetzelfde onderdeel (bouwstoffen) het volgende: “ Artikel 12: BOUWSTOFFEN 1. Alle te verwerken bouwstoffen moeten van goede hoedanigheid zijn, geschikt zijn voor hun bestemming en voldoen aan de gestelde eisen. 2. De aannemer stelt de opdrachtgever in de gelegenheid bouwstoffen te keuren. De keuring dient te geschieden bij de aankomst hiervan op het werk (eventueel op overeengekomen monsters) of bij de eerste gelegenheid daarna, mits in dat laatste geval de voortgang van het werk niet in gevaar komt. De aannemer is bevoegd bij de keuring aanwezig te zijn of zich te doen vertegenwoordigen. 3. De opdrachtgever is bevoegd bouwstoffen door derden te laten onderzoeken. De daaraan verbonden kosten komen voor zijn rekening, behalve ingeval van afkeuring, in welk geval de kosten voor rekening van de aannemer komen. Door de opdrachtgever ter beschikking gestelde bouwstoffen worden geacht te zijn goedgekeurd. 4. Zowel de opdrachtgever als de aannemer kunnen ingeval van afkeuring van bouwstoffen vorderen dat een in onderling overleg getrokken, door beiden gewaarmerkt verzegeld monster wordt bewaard. 5. De uit het werk komende bouwstoffen, waarvan de opdrachtgever heeft verklaard dat hij ze wenst te behouden, dienen door hem van het werk te worden verwijderd. Alle andere bouwstoffen worden door de aannemer afgevoerd, onverminderd de aansprakelijkheid van de opdrachtgever op grond van artikel 4, vijfde lid.



Athoslaan 57c



Pagina 14 van 65




6. Voor de aangevoerde bouwstoffen draagt de opdrachtgever het risico van verlies en/of beschadiging vanaf het moment waarop zij op het werk zijn aangevoerd gedurende de tijd dat deze daar buiten de normale werktijden onder toezicht van de opdrachtgever verblijven.” Een aantal voorbeelden waarin duidelijk is dat met gebruik van de AVA de aannemer een voordeel heeft ten opzichte van gebruik van de UAV: • In de UAV (§ 17, lid 3) staat geschreven dat de aannemer geen goedgekeurde bouwstoffen mag verwerken, terwijl in de AVA (Artikel 12, lid 3) hierover geen verplichting wordt gegeven. Er wordt wel gesteld dat de opdrachtgever de bouwstoffen mag goedkeuren, maar niet dat deze ook echt goedgekeurd moeten zijn om verwerkt te mogen worden. • In de UAV (§ 17, lid 2) staat dat als goedgekeurde bouwstoffen, ook als ze verwerkt zijn, na de keuring gebreken vertonen, dat ze dan toch hersteld of verwijderd moeten worden. Dit is dan op kosten van de opdrachtgever, tenzij de schuld van een gebrek op enige manier bij de aannemer ligt. In de AVA (artikel 12, lid 2) staat dat de bouwstoffen gekeurd en afgekeurd mogen worden, maar niet als de voortgang van de bouw in geding komt. Hierdoor kan de aannemer niet verplicht worden om al verwerkte materialen te herstellen of te verwijderen. • In de UAV (§ 17, lid 1) staat dat de aannemer verantwoordelijk is voor de hoedanigheid, oftewel kwaliteit, e.d. van de bouwmaterialen. In de AVA (artikel 12, lid 1) staat eigenlijk hetzelfde, behalve dat er niemand verantwoordelijk voor wordt geacht. Door de AVA te gebruiken is dus discussieerbaar wie verantwoordelijk is als bijvoorbeeld bouwmaterialen van een slechte hoedanigheid of materialen die niet voldoen aan de eisen worden verwerkt. De aannemer, opdrachtgever of leverancier of alle drie kunnen hierdoor zelfs in een rechtszaak belanden. Al met al is de conclusie dat het gebruik van de AVA over het algemeen zo is geschreven dat deze een stuk gunstiger uitpakt voor de aannemer. Met name de opdrachtgever is over het algemeen beter af als de richtlijnen in de UAV, welke dan ook is geschreven met het oog op het beschermen van met name de opdrachtgever, worden toegepast bij een bouwproject en niet de AVA. De complete AVA is openbaar, waardoor deze voor iedereen beschikbaar is. De complete AVA staat in bijlage 2, AVA.



Athoslaan 57c



Pagina 15 van 65




De NL/SfB-codering Een gebouw bestaat uit een grote hoeveelheid aan onderdelen. Om een overzicht te kunnen houden op deze onderdelen, maar ook de functie en de locatie daarvan moeten deze geordend worden. Een veelgebruikte manier van indelen is de bouwdelenmethode. Dit kan op een aantal methoden, maar de meest gebuikte is de methode van de NL/SfB. Deze heeft een eigen codering om de bouwdelen systematisch in te delen op categorie en locatie. In Nederland is de NL/SfB codering inmiddels een standaard geworden bij ordening op elementen en bouwdelen en wordt, net als de STABU codering, toegepast bij het maken en gebruiken van meerjarige onderhoudsplannen en begrotingen. De codering stelt de gebruiker in staat om het onderhoud aan het gebouw per element te bepalen, waardoor een veel preciezere planning gemaakt kan worden. Met behulp van de NL/SfB codering kan het gebouw in bouwdelen opgedeeld worden die elk in een categorie worden geplaatst. Buitenkozijnen vallen bijvoorbeeld onder de categorie buitenwandopeningen. Een probleem met deze codering is het niveau van detail. Een bouwdeel dat uit meerdere delen bestaat kan soms niet goed gesplitst worden. Een goed voorbeeld hiervan is een kozijn. Een simpel draaiend raam in de buitenwand van een gebouw staat in de NL/SfB beschreven als (31.22) buitenwandopening, gevuld met een raam, raam draaiend aan één kant. Hierbij horen alle onderdelen van dit raam. Als deze onderdelen allemaal apart omschreven moeten worden (dit niveau van begroten is dan al bestekniveau), ontstaat er een probleem. Dit kozijn bestaat namelijk uit een aantal onderdelen: • het kozijnhout; • het raamhout; • het glas en attributen; • het hang-en sluitwerk; • soms ook ventilatieroosters die in het kozijn zijn ingebouwd. Deze onderdelen worden allemaal hetzelfde genummerd in de NL/SfB codering, maar kunnen wel apart genummerd of geletterd worden(a. kozijnhout, b. raamhout), maar dan is dit een eigen aanpassing door een bedrijf op de NL/SfB. Hierdoor is de code geen standaard meer. De oorsprong De oorspronkelijke SfB-codering is in Zweden ontwikkeld en opgezet. In 1947 kwam de eerste versie uit. De codering was bedoeld om gebouwdelen te classificeren zodat er gemakkelijker, sneller en meer systematisch kostencalculaties en bestekken mee gemaakt konden worden. De term “SfB” is een afkorting en staat voor “Samarbestkommitté för Byggnadsfragor”. Dit is kan vanuit het Zweeds vertaald worden als “Gezamenlijke Werkcommissie voor Bouwproblematieken”. In 1958 werd het SfB systeem erkend als een goede manier van documenteren, en werd het door het CIB aanbevolen voor internationaal gebruik. (CIB is de afkorting voor “Conseil International du Bâtiment”, of in het Engels “International Council for Building”.



Athoslaan 57c



Pagina 16 van 65




Dit werd in 1998 weer veranderd in het huidige “International Council of Building Research, Studies and Documentation”, maar met dezelfde afkorting) De RIBA (Royal Instistute of British Architects) heeft in 1976 de uit drie tabellen bestaande versie aangevuld met twee nieuwe tabellen (0 en 4). Deze uitwerking is CI/SfB genoemd. Vervolgens werd door het CIB een procedure gemaakt waarmee in ieder land een licentiehouder werd benoemd. Onder deze licentiehouders verschenen in verschillende landen een eigen benaming voor een eigen vorm van de SfB voor dat land. Voor Nederland valt de licentie van de SfB of NL/SfB onder de BNA of Bond van Nederlandse Architecten. Deze hebben de Nederlandse versie van de SfB gemaakt en onderhouden deze. Onder andere de volgende versies van de SfB werden gemaakt: CI/SfB in Groot Brittannië SI/SfB in Frankrijk BRD/SfB in Duitsland BB/SfB in België NL/SfB in Nederland Naast deze landen wordt de SfB codering ook gebruikt in Colombia, Denemarken, Finland, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Japan, Nieuw Zeeland, Noorwegen, Slowakije, Tsjechië, Turkije, Zuid Afrika en uiteraard Zweden. Elke versie is eigenlijk een vertaalde versie van het originele CI/SfB, waardoor de codering het vergemakkelijkt om internationaal samen te werken in de bouw. Het systeem Het SfB-systeem is opgedeeld in zelfstandige groepen die in de leer tabellen worden genoemd. In de oorspronkelijke Zweedse systematiek bestond het SfB-systeem uit drie tabellen (1, 2 en 3). Nu worden er dus vijf gebruikt (tabellen 0, 1, 2, 3, en 4). Voor elk bouwdeel wordt uit elke tabel een code genomen die toepassing hebben op dat bouwdeel. Om een bouwdeel te classificeren wordt per bouwdeel een logo of stempel gemaakt. Deze stempel is een simpel vakje met coderingen die uit elke tabel gehaald worden en op de juiste plek in het vakje worden weergegeven. Uit tabel 0 wordt de ruimtelijke voorziening bepaald, wat de gebouwde omgeving van het bouwdeel weergeeft. De gebouwde omgeving kan als gebouwtype, woongebied (landprovincie-stad) en ruimten worden weergegeven. Het getal wordt met meer cijfers steeds preciezer in het aangeven van de locatie. Het eerste getal is het meest algemene, terwijl het laatste getal een zeer specifieke plek aangeeft. Bijvoorbeeld het getal 4172 kan opgedeeld worden in vier niveaus van specificatie: 4 Gezondheid en sociale voorzieningen 41 Ziekenhuisvoorzieningen 417 Ziekenhuizen of ziekenhuisafdelingen, gespecialiseerd in een bepaalde medische techniek 4172 Afdeling heelkunde (bijvoorbeeld een operatieafdeling)



Athoslaan 57c



Pagina 17 van 65




Het getal uit tabel 1 is een getal tussen haakjes, welk de functionele delen of elementen van een gebouw weergeeft. Dit getal wordt met punten ook opgedeeld in algemene en ontlede functies. Een voorbeeld hiervan is het getal (22.11): 2 Ruwbouw, in de tabellen ook met een rode kleur aangegeven. 22 Binnenwanden 22.1 Binnenwanden; niet constructief 22.11 Binnenwanden; niet constructief, massieve wanden In de regel wordt getracht om een systeem te houden. Het laatste getal (de laatste 1 in 11) wordt gebruikt bij ruwbouw om een massief deel aan te geven. Als voorbeeld: (22.12) is een niet constructieve spouwwand binnen in het gebouw. (22.11) is een massieve, niet constructieve buitenwand (21.12) is een niet constructieve spouwmuur als buitenwand van het gebouw. Uit tabel 2 en 3 worden coderingen gehaald die betrekking hebben tot het materiaal en de productie daarvan. Dit gebeurt met een hoofdletter, gevolgd door een kleine letter met een cijfer. Uit tabel 2 wordt de constructievorm gehaald en uit tabel 3 het productiemiddel. De letter en het cijfer van tabel 3 geven respectievelijk aan wat voor soort materiaal het is en wat voor materiaal gebruikt wordt. Bijvoorbeeld de code Ff1 betekent het volgende: F Metselwerk. f Niet-gebakken kunststeen, hieronder worden aangeleverde blokken verstaan, maar ook mortels en beton (in situ) na verharding op de bouwplaats. f1 Niet gebakken kunststeen, gebonden met kalk. Bijvoorbeeld kalkzandsteen. Tabel 4 geeft als laatste een hoofdletter tussen haakjes, die vaak gevolgd wordt door een cijfer en soms door een kleine letter. Dit is een codering waarmee een voor het te organiseren voorbereidings- en bouwproces, de kenmerken en eigenschappen van gebouwen, ruimten en bouwmaterialen en de kenmerken van de activiteiten van eventuele toekomstige gebruikers. De hoofdletters zijn in vier categorieën opgedeeld: A t/m D: activiteiten of hulpmiddelen van het bouwdeel. E t/m H: kenmerken en eigenschappen van het bouwdeel. I t/m T: prestaties van het bouwdeel. U t/m Z: eisen, randvoorwaarden en doorontwikkeling van het bouwdeel. De code (V3) wordt als volgt opgebouwd: V Randvoorwaarden en eisen in verband met bouwactiviteiten V3 Gemak van verplaatsen en verhandelen



Athoslaan 57c



Pagina 18 van 65




Als al de codes van de voorgaande voorbeelden bij elkaar komen in het eerder genoemde stempel, komt deze stempel er dan als volgt uit te zien: NL/SfB 4172 (22.11)

Ff1

(V3)

Dit gaat dan over een ruimtescheidende, kalkzandstenen wand tussen bijvoorbeeld twee operatiekamers in een ziekenhuis. En hoe gemakkelijk de blokken verplaatst moeten worden. De ruimte onder de code geeft plaats voor een extra opschrift mocht dit nodig zijn. Bijvoorbeeld van een codering van een ander classificatiesysteem dat door een ander land wordt gebruikt. De stempel wordt op elk document op een vaste plaats geplaatst. Op een A4-, A4- of A3formaat is dit in de rechter bovenhoek en op een document van A2-, A1- of A0-formaat is dit in de rechter onderhoek van de bladzijde. Bij bouwtekeningen, die meestal van de grotere formaten zijn, wordt de stempel geïntegreerd in het tekeninghoofd rechts onder in het blad. Eigenschappen Het is niet nodig dat alle velden in de stempel zijn ingevuld. Zonder de ingevulde velden wordt het wel beschreven deel beschouwd als “algemeen”. In een bestek wordt de stempel niet gebruikt, maar vaak wordt alleen de code opgeschreven. Ook hier hoeft niet alles te worden ingevuld. Vaak wordt ook gewerkt met alleen maar de tabellen 1, 2, en 3. In een bestek is het over het algemeen vrij duidelijk wat voor soort gebouw het is en dingen als de organisatie wordt in het algemene deel van het bestek opgenomen.



Athoslaan 57c



Pagina 19 van 65




STABU Stichting STABU De “Stichting Standaardbestek Burger- en Utiliteitsbouw”, kortweg Stichting STABU, is een organisatie die gericht is op een uniforme manier van gebruik van bestekboeken. De stichting is opgericht op 13 oktober 1976 als een samenwerkingsverband tussen verschillende partijen en organisaties in de bouwnijverheid. De naam is een reflectie van de werkzaamheden die deze partners met elkaar uitvoeren. Hoofdzakelijk komt dit neer op het uitgeven van een gestandaardiseerd systeem voor het schrijven van bestekken voor de woning- en utiliteitsbouw. Met behulp van een computerprogramma, dat gebruik maakt van de STABU-systematiek, kunnen bestekschrijvers gemakkelijk en snel bestekken maken van projecten en deze ook gemakkelijk bewerken. De Stichting STABU verzorgt opleidingen op het gebied van bestekken en de systematiek waarmee gewerkt wordt binnen de bestekken. Ook levert zij productspecificaties van verschillende fabrikanten, geeft ze verschillende adviezen op het juridische gebied van het bestek en onderzoeksprojecten. Dit alles wordt getoetst aan nieuwe ontwikkelingen binnen de bouw om zo goed en zo actueel mogelijk te blijven. De reden van het invoeren van de STABU-systematiek Verschillende partijen in de bouw waren tot een akkoord gekomen tot het maken van een nationaal standaardbestek voor de burger- en utiliteitsbouw. Er bestond al een standaard bestek voor de woningbouw (de SRW) maar niet voor de utiliteitsbouw. Dit werd gedaan uit zogenaamde “macro-economische”overwegingen. Macro-economie is een economische studie op het grote (macro is Grieks voor groot) geheel van het land, oftewel de landelijke economie. Na een lange periode van ontwikkeling verscheen in 1986 de eerste versie van het STABU Standaardbestek op de bouwmarkt. Deze kreeg meteen positieve reacties na gebruik voor bestekboeken. Een bezwaar was wel dat er nu twee verschillende besteksystemen zijn die beiden een standaard vormden voor woningbouw en elkaar dus overlapten. De SRW (Standaard Referentiebestek voor de Woningbouw) kon niet gebruikt worden voor utiliteitsbouw. Daarom werd besloten om beide systemen samen te voegen tot één systematiek voor de woning- en utiliteitsbouw. Op het einde van 1990 werd deze nieuwe versie ingevoerd. Hierbij was de gehele systematiek vernieuwd in de vorm van een relationele databasestructuur. Deze bepaalde opbouw van informatie kan in de computer gebruikt worden om koppelingen te maken met andere informatiestromen, waardoor een bredere toepassing mogelijk is dan alleen bestekken. Hierdoor is een basis gelegd voor verdere ontwikkelingen naar betere en breder georiënteerde systemen



Athoslaan 57c



Pagina 20 van 65




Opbouw van de Stichting STABU De Stichting STABU is opgebouwd uit allerlei verschillende partijen uit verschillende takken van de bouwbranche. Het Algemene Bestuur is dan ook samengesteld uit afgevaardigden die handelen namens verschillende organisaties en ministeries: • Namens opdrachtgevers en de overheid: ministerie van VROM Volksverhuizing, Ruimtelijke Ordening en Milieu), ministerie van Defensie -Dienst Vastgoed, VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) en Aedes (een vereniging voor woningcorporaties) • Namens architecten en adviseurs: BNA (Bond van Nederlandse Architecten) en NLingenieurs (vroeger ONRI ((Orde Nederlandsche Raadgevende Ingenieurs)), een vereniging voor Nederlandse advies-, management-, en ingenieursbureaus) • Namens bouwkundige aannemers: Bouwend Nederland (een grote ondernemersorganisatie in de bouwsector) • Namens installatietechnische aannemers: UNETO-VNI (een organisatie voor installatietechnische aannemers en detailhandel. Dit is een samenwerking uit “Uneto" (Unie van Elektrotechnische ondernemers) en "VNI" (Vereniging Nederlandse Installatiebedrijven)). • Namens fabrikanten en toeleveranciers: NVTB (een koepelorganisatie van de Nederlandse bouwtoeleverende industrie en handel) Al deze organisaties zorgen voor inbreng vanuit de markt, waardoor de kennis binnen de stichting altijd up-to-date is. Mede hierdoor kan snel en scherp gereageerd worden op de behoeften van de markt. De coördinatie tussen de verschillende projecten werkgroepen ligt bij de projectcoördinatoren van de groepen bouwkunde, werktuigbouwkunde en elektrotechniek en juridische zaken van STABU. Gebruik Vrijwel elk bedrijf dat in de woning- en utiliteitsbouw actief is (en dus ook vrijwel altijd te maken heeft met een bestek), maakt gebruik van de STABU-systematiek in de bestekboeken. Stichting STABU heeft een systematiek opgesteld waar bestekboeken mee geschreven kunnen worden. Door deze systematiek aan te houden zijn hoofdstukken in een bepaalde volgorde en logica in elkaar gezet. Leveranciers van materialen kunnen met de STABU-systematiek bestekteksten maken die gewoon ingevoegd kunnen worden in het bestek. Als bijvoorbeeld een betonvloer van een bepaalde fabrikant wordt voorgeschreven kan de bestekschrijver de tekst hiervan invoegen in het bestekboek, mits deze fabrikant deze teksten beschikbaar heeft en deze bruikbaar zijn in het bestekboek. Als geen specifieke leverancier wordt genoemd, kan een product naar eigen inzicht omschreven worden. Hierbij moeten dan wel de producentgebonden namen verwijderd worden.



Athoslaan 57c



Pagina 21 van 65




Systematiek De STABU-systematiek is een codering voor onderdelen van het bouwproject. Deze wordt bij het schrijven van bestekboeken veel gebruikt en dus ook bij begrotingen die zijn afgeleid van het bestek, zoals een inschrijfbegroting. De STABU-systematiek die aangehouden wordt is een nationale standaard, waardoor elk Nederlands bedrijf dat de STABUsystematiek aanhoudt eenzelfde systematiek in zijn bestekken heeft. De algemene bepalingen en bij het werk horende bepalingen (hoofdstuk 00 en 01) zijn, zoals ook wel logisch is, voor in het boek beschreven. De volgorde waarin het bestekboek verder wordt geschreven is in grote lijnen ook de echte bouwvolgorde. In het begin van de bouw moet eerst de bouwplaats ingericht worden (hoofdstuk 05), dus dit staat ook in het begin van het bestekboek. Een muur (hoofdstuk 21, 22, 23 of 24) wordt ook eerst geplaatst waarna deze wordt gestuukt (hoofdstuk 40) en dan geschilderd (hoofdstuk 46). Er zijn een aantal hoofdstukken tussen de beschreven hoofdstukken weggelaten. Tussen hoofdstuk 26 BOUWKUNDIGE KANAALELEMENTEN en hoofdstuk 30 KOZIJNEN ALGEMEEN zijn bijvoorbeeld geen hoofdstukken die aangemaakt kunnen worden. De nummers van de ontbrekende hoofdstukken (27 en 28) zijn gereserveerd voor eventueel nieuwe ontwikkelingen en technieken die nu nog niet gebruikt worden, maar wel op die plek in het bestek horen. Dit om de volgorde in het bestek (die de bouwvolgorde volgt) te kunnen onderhouden. Het aanmaken van deze teksten kan alleen door STABU zelf gebeuren in een update van het programma. (Een uitzondering hierop zijn speciale “9”teksten of artikelen die verderop in dit verslag beschreven worden.) Elk hoofdstuk is ook weer opgedeeld in paragrafen. De eerste paragraaf is altijd de algemene paragraaf waarin algemene voorwaarden en bepalingen worden gegeven die specifiek voor dat hoofdstuk gelden. De volgende paragrafen geven dan de onderdelen van het uit te voeren werk.



Athoslaan 57c



Pagina 22 van 65




Een voorbeeld: Door de constructeur is bepaald dat voor een overspanning van 5 meter een kanaalplaatvloer gebruikt moet worden. In het bestekboek wordt deze vloer dan als volgt aangegeven worden: 23

VOORAF VERVAARDIGDE STEENACHTIGE ELEMENTEN

23.42

VRIJDRAGENDE VLOERELEMENTEN

23.42.11-a

BETONNEN PLAATVLOER 0.

4. 5.

BETONNEN KANAALPLAATVLOER (BRL 0203-06) Fabrikaat: VBI. Type: ongeïsoleerd, A200. Uitvoering: zonder constructieve druklaag. Plaatdikte (mm): 200. Elementbreedte (mm): 1.200. Elementlengte (mm): 5000. Veiligheidsklasse: 3. Betonsterkteklasse: C45/55. Milieuklasse: XC1. Veranderlijke belasting (kN/m2): 4,0. Permanente belasting (kN/m2): 1,00. Voorspanwapening: staal FeP 1770. Brandwerendheid (min): 60. Massa: type A200 inclusief voegvulling (kg/m2): 303. Geluidwering: massa type A200 inclusief voegvulling en 50 mm zandcement afwerkvloer (kg/m2): 398. Hulpstukken: - pasplaat, breed 300 + n x 150 mm. Toebehoren: - raveelijzer, thermisch verzinkt - vulstukken t.b.v. trapgat - oplegvoorzieningen - kanaalafdichting Kanaalplaatvloeren leveren met KOMO attest-met-productcertificaat. STELWERK PLAATVLOER Vulbeton voegen (l/m): 7,3. TEKENING VOORAF VERVAARDIGDE STEENACHTIGE ELEMENTEN Door de aannemer te vervaardigen tekeningen. Van de vooraf vervaardigde steenachtige elementen.



Athoslaan 57c



Pagina 23 van 65




.01

VRIJDRAGENDE VLOER, BINNEN De kanaalplaatvloer zoals aangegeven op de tekeningen van de architect c.q. constructeur.

Bestekschrijvers kunnen zelf achter elke hoofdstukkenreeks zogenaamde “9 artikelen” plaatsten (09, 19, 29, enzovoorts). Hierin kunnen hoofdstukken worden beschreven die wel nodig zijn, maar (nog) niet in het standaard systeem van STABU staan. Dit zijn hoofdstukken, paragrafen of andere vormen van bestekteksten die de code 9 hebben. De code 9 wil zeggen dat dit een zelfgemaakt bestekstuk is. Sommige onderdelen zijn niet standaard beschreven in de STABU-codering, waardoor ze handmatig geschreven moeten worden. Een voorbeeld hiervan is een proefopstelling, hier zijn geen standaard teksten voor geschreven: 00

ALGEMEEN

00.09

PROEFOPSTELLINGEN MONSTERS

00.09.10

PROEFWAND 0.

verwerkt

PROEF GEVELFRAGMENT In overleg met de directie een proefmuur opzetten, ca. 2m² Indien de directie dit gevelfragment verlangd dient hierin te zijn opgenomen: - het gevelmetselwerk; - het gevelvoegwerk; - alle onderdelen die nodig zijn voor dat deel van de gevel ter goedkeuring van de directie De specifieke detailleringen dienen eveneens in de”mock up” te zijn. De afmetingen van de “mock up”zijn minimaal 1500x1500 mm. Deze “mock up” dient ter beoordeling van de kleurstelling, naden en verwerking. Het gevelfragment wordt door de architect nader bepaald.

Natuurlijk kan alleen maar een eis gegeven worden als deze bekend is. In de normale gang van zaken bij het bestekschrijven wordt een bestekboek geschreven aan de hand van de bestektekeningen. Het komt echter soms wel eens voor dat het bestek al geschreven moet worden voordat sommige eisen bekend zijn. De architect kan wensen, afhankelijk van tijdsdruk en/of budget, dat het bestek al geschreven wordt voordat de bestektekeningen klaar zijn. Na de ontwerpfase weet de architect dan wel hoe de afwerkingen eruit moeten komen te zien, maar de meer constructieve eisen zijn dan nog niet helemaal berekend en bekend.



Athoslaan 57c



Pagina 24 van 65




De architect levert dan een afwerkstaat aan de bestekschrijver. Deze kan echter niet alleen het bestekboek maken over de afwerkingen, maar moet het hele gebouw beschrijven. Dit om een geheel beeld te krijgen van het uit te voeren werk. Onbekende specificaties worden meestal aangegeven met een tekst als “nader te bepalen”. Soms komt het voor dat in het bestek (in het boek en de tekeningen) vergeten is om onderdelen te beschrijven. Voorbeelden hiervan zijn dingen als grondverbetering, loodslabben, dampremmende folies, brandwerendheid van kozijnen en/of deuren. Soms komt het zelfs voor dat hele liften, vloeren of glaswerk in kozijnen wordt vergeten. Fouten als deze kunnen simpelweg onoplettendheid van de bestekschrijver zijn, maar ook communicatiefouten als meerdere bestekken worden geschreven. Dit gebeurt vaak als verschillende bedrijven, zoals een architect, een constructeur en een installateur, de bestekboeken schrijven. De “vergeten” onderdelen zijn soms essentieel voor het functioneren van het bouwwerk. Hierdoor zullen ze toch geplaatst moeten worden. De aannemer maakt echter zijn prijs op basis van een bestek. Als dit bestek dus niet klopt, klopt de begroting die de aannemer maakt niet met het werkelijke werk dat gedaan moet worden om het project te realiseren. Werkzaamheden die buiten de begroting vallen, maar toch moeten gebeuren, worden tot meerwerk gerekend. Dit is in het algemeen duurder dan als de werkzaamheden wel in het bestek beschreven zouden zijn. Hierdoor is het voor de opdrachtgever van belang dat het bestek zo precies mogelijk wordt geschreven. Voor de aannemer is het natuurlijk fijn als er zo min mogelijk in het bestek staat, zodat hij zoveel mogelijk tot meerwerk kan rekenen. Hiermee wordt door hem meer geld verdiend. Voor een volledig overzicht van de STABU-systematiek, zie Bijlage 1, STABU-systematiek.



Athoslaan 57c



Pagina 25 van 65




STABU en NL/SfB De STABU- en NL/SfB-systematieken zijn allebei systemen om gebouwen in gebouwdelen te sorteren en te coderen. Dit met een reden om zo precies en overzichtelijk mogelijk een overzicht te krijgen over het volledige bouwwerk en de daarvoor uit te voeren werken. Het verschil tussen deze systemen is dat de STABU-systematiek sorteert op werksoorten, en de NL/SfB op functies van de beschreven onderdelen. Met werksoorten wordt bijvoorbeeld grondwerk, metselwerk, schilderwerk, betonwerk, bedoeld. De beide coderingen gebruiken ook beschrijven ook de producten die gebruikt worden en op een meer gedetailleerd niveau dan de SfB codering. Overeenkomsten Er zijn niet veel overeenkomsten tussen de verschillende systemen. Sommige codes in tabel 1 van de NL/SfB komen (ongeveer) overeen met die van STABU voor hetzelfde product, maar dit is meer toeval dan een bewuste samenwerking. Dit komt voornamelijk doordat de beide instanties een logische volgorde in hun boekwerken willen houden. De meest logische volgorde in de bouw is de bouwvolgorde zelf, dus eerst grondwerk, dan ruwbouw, dan afbouw, afwerkingen, installaties enzovoorts. Een aantal voorbeelden van, ongeveer, overeenkomende coderingen in STABU en NL/SfB: STABU code

NL/SfB code

12 Grondwerk 11 Bodemvoorzieningen 30 Kozijnen, ramen en deuren 31 en 32 (binnen en buiten)wandopeningen 44 Plafond- en wandsystemen 45 Plafondafwerkingen 55 Gasinstallaties 54 Gassen De coderingen hebben ongeveer hetzelfde nummer en staan duidelijk in dezelfde volgorde. Gebruik De NL/SfB-codering wordt voornamelijk gebruikt in minder gedetailleerde begrotingen, zoals een bouwdeelbegroting. Deze begrotingen houden de systematiek van de NL/SfB aan, waar dan vervolgens hoeveelheden en prijzen aan worden gekoppeld. De STABU-codering is een stuk gedetailleerder. Deze wordt dan ook gebruikt om een bestekboek te schrijven en om, bijvoorbeeld, een detailbegroting te maken (deze kan ook met de NL/SfB codering gemaakt worden, maar dan wordt de codering van het bestek niet aangehouden). De STABU-codering is ook langzamer in gebruik dan de NL/SfB. Door de systematiek in de programma’s waarmee het bestekboek geschreven is, wordt de bestekschrijver bijna verplicht om een groot aantal gegevens in te vullen.



Athoslaan 57c



Pagina 26 van 65




Koppeling tussen STABU en NL/SfB De Stichting Standaardbestek Burger- en Utiliteitsbouw (STABU) en de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) zijn samen aan het werken om een koppeling te maken tussen de NL/SfB tabel 1, of Elementenmethode, en de STABU systematiek. Deze koppeling zou een betere samenwerking tussen de twee systemen mogelijk maken. Dit is een grote vraag vanuit de bouwwereld. Beide systemen zijn het meest gebruikt door bedrijven, welke allemaal al een eigen manier van koppelen tussen de systemen hebben gebouwd. Juist hierdoor is er geen standaard en kunnen er bij informatieverstrekking tussen bedrijven nog altijd flink wat complicaties optreden. Het omschrijven van het ene systeem naar het andere is een tijdrovende klus die met de huidige kosten van manuren veel geld kost. Dit is onnodig en de kosten van een project lopen hierdoor hoger op. Stichting STABU geeft, in samenspraak met de BNA, de Elementenmethode (of tabel 1 van de NL/SfB) elektronisch uit en past deze waar nodig aan. Vooral doordat het systeem ook internationaal bruikbaar moet zijn, wordt het systeem van de internationale SfB, waar de NL/SfB vanaf is geleid, bij deze koppeling betrokken en toegepast. De stichting STABU heeft door de resultaten van verschillende, tussentijdse testen en ook marktpeilingen en een afstemming op internationale samenwerking besloten om een nieuwe Standaard STABU-Element uit te brengen. Deze bestaat uit een aantal onderdelen die zijn gehaald uit de verschillende systemen: • De NL/SfB tabel 0 (omgeving, Gebouwtypes en Ruimten) • De NL/SfB tabel 1 (Elementen) • Daaraan gekoppelde Stabu-bouwdelen en Bouwdeelcomponenten • Daaraan gekoppelde Stabu-Installaties en Installatieonderdelen



Athoslaan 57c



Pagina 27 van 65




Het bouwteam Het bouwteam is een groep mensen en/of bedrijven die samenwerken om het project te realiseren. Het team wordt samengesteld door, of in opdracht van, een opdrachtgever. Het bouwteam wordt ten behoeve van het realiseren van een of meerdere projecten gevormd. In dit team zijn de opdrachtgever, architect, aannemer, constructeur, adviseurs, en eventueel installateurs vertegenwoordigt. Het voordeel van een bouwteam ten opzichte van een normale bouwdirectie is dat het een groep is die van tevoren voor het gehele bouwproces is samengesteld uit op elkaar afgestemde bedrijven (soms hebben deze eerder met elkaar hebben samengewerkt en beviel de samenwerking) Op deze manier is ieder bedrijf betrokken bij het hele bouwproces, ook het ontwerpen. Ook kan de opdrachtgever direct gebruik maken van de kennis en expertise van alle partijen, zonder de kennisoverdracht via een contactpersoon als bijvoorbeeld een architect of adviesbureau laten lopen. Het bouwteam gebruikt het bestek als leidraad om het overzicht in het bouwproces te kunnen houden. In vergaderingen wordt het bestek gebruikt om onderdelen van het bouwwerk aan te geven. Vooral bij grote projecten met veel en grote tekeningen kunnen problemen ontstaan als er geen bestek wordt gebruikt om overzicht te houden op alle tekeningen. Doordat het bestek constant bij het project wordt gehouden, kan van het gehele bouwteam verwacht worden dat iedereen de inhoud van het bestek kent en dus aanhoud. De architect hoeft niet te weten waar loze leidingen komen en wat voor type luchtbehandelingkasten worden gebruikt. Wel is het handig dat deze bij een vergadering over deze onderwerpen aanwezig is, omdat, als een aanpassing aan het ontwerp nodig is, dit ter plekke afgehandeld kan worden en er geen tijd verspild wordt.



Athoslaan 57c



Pagina 28 van 65




Het schrijven van het bestekboek Het bestek kan in feite door iedereen geschreven worden. Zelfs een door de opdrachtgever geschreven kladblaadje kan een bestek zijn als deze dit zo beslist. Ook dan is dat blaadje een juridisch document. Het is de opdrachtgever echter niet aan te raden om zelf een bestek te schrijven. Als in het bestek fouten zitten kan dit juridische gevolgen hebben. Er zijn verschillende programma’s en coderingen of systemen om op een systematische manier een gebouw te beschrijven en in te delen in categorieën. Hierdoor is het gemakkelijker om een overzichtelijk document, zoals een bestek of een begroting, over het gebouw te kunnen maken. De veruit meest gebruikte coderingen zijn die van de NL/SfB- en STABU-systematiek. De bestekschrijver Het schrijven van een goed bestekboek is niet eenvoudig. Hierdoor zijn opleidingen opgericht die zich enkel en alleen richten op het schrijven van bestekken. Zodra de opleiding is afgerond, is de geslaagde dus een (bijvoorbeeld STABU) gecertificeerde bestekschrijver of bestekdeskundige. Meestal wordt het bestekboek geschreven door een persoon die gecertificeerd is als bestekschrijver, of een bedrijf dat gecertificeerd is. Het schrijven van een STABU bestekboek gebeurt tegenwoordig met een programma dat speciaal de STABU-systematiek aanhoudt. Hierdoor wordt dit bestekboek ook wel een STABU bestek genoemd. Als een bedrijf gecertificeerd is om bestekken te schrijven, wil dat niet betekenen dat elke werknemer die het bestekboek schrijft ook gecertificeerd is. Een gecertificeerd bedrijf wil zeggen dat dit bedrijf verantwoordelijk is voor de kwaliteit van de bestekteksten die het produceert, niet de persoon die het bestek schrijft. Over het algemeen zijn in dit soort bedrijven bijvoorbeeld de directeur en eventueel een aantal werknemers wel zelf gecertificeerd, waardoor andere werknemers om hulp kunnen vragen en er een controle element bestaat. Het schrijven van een bestek in de praktijk Zelf heb ik een deel van een bestekboek geschreven over de bouw van een appartementencomplex. Dit is een gezamenlijk project ontworpen door verschillende architectenbureaus. Hierbij was het de bedoeling om in eerste instantie te leren hoe een bestek geschreven wordt. Dit is een stuk lastiger dan het in eerste instantie leek. Het schrijven moet zeer precies gebeuren. Ik heb een afwerkstaat en een aantal tekeningen gekregen waar ik alle informatie uit moest halen en deze omzetten in tekst. Het gebruik van verkeerde of producentnamen in de tekeningen en afwerkingstaat voor producten maakt het ook lastig om te interpreteren wat er nu werkelijk bedoeld wordt.



Athoslaan 57c



Pagina 29 van 65




Het bestek als juridisch document Het bestek wordt in de bouw niet alleen als een handleiding voor het bouwen gebruikt, maar ook als een juridisch document. Onderdeel van een bestek is een contract. Zodra dit ondertekend is, is het bestek een juridisch document. Alle teksten in het bestek zijn bij wet juridisch bindend zodra het contractstuk is ondertekend en het werk is aanbesteed. Dit is beschreven in de Algemene Voorwaarden die in het begin van het bestekboek staan (hoofdstuk 01) en in het ondertekende contract. Afwijken van het bestek zonder dat dit is besproken en goedgekeurd door de overige betrokken partijen (opdrachtgever, architect, aannemer, constructeur e.a.) is strafbaar met een hoge boete. Dit geldt niet alleen voor de aannemer, maar ook voor bijvoorbeeld leveranciers. Soms wordt een product van een bepaalde leverancier beschreven. Bijvoorbeeld een kozijn van Hebo. Als de aannemer een kozijn vindt bij een andere leverancier die volledig gelijkwaardig is aan het beschreven kozijn van Hebo, maar dan goedkoper is, kan deze met een gelijkwaardigheidverklaring aantonnen dat het kozijn ook echt gelijkwaardig is. Hiermee kan dus een goedkopere bouwprijs berekend worden. Dit staat standaard beschreven in §17 (Verwerking van bouwstoffen), lid 5 van de UAV: “Indien de directie zulks goed vindt, zal de aannemer in plaats van met een fabrieksnaam aangeduide bouwstoffen andere mogen leveren, mits van overeenkomstige hoedanigheid” Indien aangegeven moet een bepaald product van een bepaalde leverancier aangehouden worden, Ook al heeft een andere leverancier een beter en/of goedkoper product dan dat beschreven is. Dit staat normaal gesproken beschreven in de algemene voorwaarden voorin het bestek en is dus een uitzondering op §17), lid 5 van de UAV. Aanpassingen Een bestek kan zo vaak als nodig is aangepast worden als dit nog niet is aanbesteed. Meestal is een telefoongesprek al genoeg. Als het werk al is aanbesteed aan een aannemer, mogen aanpassingen alleen worden gemaakt als alle bij die aanpassing betrokken partijen hiermee schriftelijk akkoord gaan. Het aanpassen van een besteed bestek is immers het aanpassen van een wettelijk vastgesteld contractstuk. Het schriftelijk vastleggen van de wijzigingen gebeurt in de vorm van een nota, welke dan bij het bestek worden gevoegd. De tekst op de nota’s gaat dus voor de tekst in het bestekboek. Voor een enkele wijziging gaat niemand het bestek aanpassen en opnieuw uitprinten. Dat zou teveel geld kosten. Soms zijn er echter zoveel wijzigingen dat het overzicht over deze verloren gaat, of dat het risico dat sommige wijzigingen zelfs kwijt raken op de bouw vergroot. In dat geval wordt het bestek wel aangepast.



Athoslaan 57c



Pagina 30 van 65




Begrotingen Begrotingen van de aannemer De vorm van de begroting is afhankelijk van het doel waar deze voor wordt gemaakt. In een aannemersbedrijf worst verschil gemaakt tussen twee soorten begrotingen, namelijk de inschrijfbegroting en de werkbegroting. Inschrijfbegroting Het doel van de inschrijfbegroting is om de aanbestedingsprijs te kunnen bepalen. Dit is het bedrag waarvoor de aannemer aanbied om het aanbestede werk te bouwen. Het overgrote deel van dit bedrag is bepaald aan de hand van het bestek. Hierdoor wordt door de meeste aannemers zoveel mogelijk dezelfde volgorde van het bestek of de staat van hoeveelheden aangehouden in de begroting. Hierdoor is eenvoudiger op te zoeken welke kosten waarbij horen en wordt minder snel een fout gemaakt of iets vergeten. De begroting is dus betrouwbaarder als dezelfde volgorde van het bestek wordt aangehouden. De samenstelling van de kosten is weergegeven in hoeveelheden en kosten per eenheid. De totale kosten per bouwdeel kunnen opgebouwd worden uit verschillende directe en indirecte kosten: 1. Directe kosten Deze kosten de werkelijke kosten voor het bouwen van het project: • Directe arbeidskosten, welke de kosten zijn van het aantal manuren en de kosten per manuur. Over het algemeen wordt € 35,- tot € 37,- per manuur gerekend. • Directe materiaalkosten, welke de kosten zijn van het materiaal waarmee het gebouw wordt gebouwd. Hierbij moet gedacht worden aan bakstenen, beton, kozijnen, balken, wapeningsijzer, enzovoorts. • Kosten van de onderaanneming, welke de kosten zijn van de verschillende onderaannemers die uitbesteed werk uitvoeren in opdracht van de (hoofd)aannemer. Deze kosten worden begroot op basis van offertes van onderaannemers of op basis van een eigen begroting. In het laatste geval zijn de kosten dan weer de uitkomst van hoeveelheden en kosten per eenheid. • Algemene bouwplaatskosten, welke de kosten zijn voor het inrichten en het onderhouden van de bouwplaats en deze zijn verder grotendeels afhankelijk van de tijdsduur van het bouwproject. Hieronder worden de salarissen van uitvoerder en de organisatieassistent of werkadministrateur gerekend, maar ook de huur van keten, hekken, de aanleg van bouwwegen en nutsvoorzieningen en de huur en onderhoudskosten van materialen die hiervoor nodig zijn.



Athoslaan 57c



Pagina 31 van 65




2. Indirecte kosten Dit zijn kosten die niet onmiddellijk aanwijsbaar zijn als kosten van het bouwproject en die intern aan het bouwproject worden gekoppeld. Deze kosten geven het volgende weer: • Materieel en hulpmaterieel, waarmee de kosten worden bedoeld die betrekking hebben op het gebruik van materieel (machines, steigers, apparaten e.d.) en hulpmaterieel (term die vaak wordt gebruikt voor het materieel dat gebruikt wordt bij het storten van beton voor goten e.d.) in tijdseenheden en de huurtarieven per tijdseenheid. Met tijdseenheden worden hoeveelheden van weken, dagen, draaiuren, enzovoorts bedoeld. Voor het hulpmaterieel kan als kosten ook een geschatte waardevermindering of afschrijving worden berekend. • Bekistingshout wordt meestal apart begroot naast het materieel. Dit omdat dit per m² gerekend moet worden, naargelang hoeveel betonwerk op de bouwplaats uitgevoerd moet worden. Materieel is meer algemeen. Bij voorkeur wordt een bedrag per m² aangenomen, afhankelijk van de afschrijving of waardevermindering. De kosten worden in de begrotingsstaat wel als directe materiaalkosten behandeld. • Eigen transportkosten zijn de kosten die berekend worden aan de hand van begrote kilometers of rij uren en de kosten die hieraan gekoppeld worden. • Algemene bedrijfskosten kunnen per werk sterk verschillen. De kosten hangen af van de hoeveelheid kantoorwerk dat gedaan moet worden om de uitvoering voor te kunnen bereiden. De gemaakte kosten voor het maken van de inschrijvingsbegroting hoort hier dus bij, maar ook het maken van planningen en de communicatie tussen bedrijven, de werkelijke loonkosten van het personeel, de huur van het kantoor en het betalen van gas, water en licht. Een echt percentage van de bouwkosten kan hiervoor niet gegeven worden, omdat de kosten per project een te groot verschil hebben. Deze kosten worden in een begroting verwerkt als kosten die niets met de bouwplaats zelf te maken hebben, maar wel gemaakte kosten zijn en dus mee gerekend moeten worden in de begroting. Werkbegroting Om een effectieve werkvoorbereiding, planning en kostenbewaking te kunnen maken is het nodig om te weten hoeveel arbeid, materialen, materieel in de verschillende, elkaar opvolgende, fasen van het uitvoeringsproces nodig is. Het is met de inschrijfbegroting lastig om hier inzicht in te krijgen, omdat deze is afgeleid van een bestek. Ook al houdt het bestekboek grotendeels de bouwvolgorde aan, volgt het niet volledig de bouwfasen. Daarom is, vooral bij grotere projecten, een afzonderlijke werkbegroting beter geschikt. Deze volgt de fasen en volgorde van het bouwproces precies en wordt vaak per verdieping van het gebouw gemaakt.



Athoslaan 57c



Pagina 32 van 65




Verschil en samenhang tussen inschrijf- en werkbegroting De inschrijfbegroting wordt als uitgangspunt gebruikt voor de aanbiedingsprijs en de werkbegroting kan worden gebruikt als taakstelling voor de uitvoering Het verschil tussen beide begrotingen is de volgorde waarop alle onderdelen zijn begroot. De samenhang en verschillen kunnen het beste in een schema worden geïllustreerd: Inschrijvingsbegroting bestekpost bedrag

Werkbegroting fundering begane gr.

1e verd.

2e verd.

betonwerk € 60.000 metselwerk € 300.000 timmerwerk € 60.000

€ 60.000 € 120.000 € 10.000

€ €

€ €

€ €

80.000 20.000

50.000 15.000

50.000 15.000

Hierin is het duidelijk dat in de inschrijfbegroting al het werk samengevat is. Het is echter niet duidelijk hoeveel van het geld naar welke verdieping van het gebouw gaat. Dit is bij een werkbegroting wel het geval.



Athoslaan 57c



Pagina 33 van 65




Conclusie Het maken van dit verslag is zeer zeker nuttig geweest om mijn eigen kennis van bestekken en begroten tot een hoger niveau te krijgen. Juist doordat wij deze onderwerpen nauwelijks behandeld hebben op school was dit onderwerp een goede keuze om mijn kennis uit te breiden. Ik heb veel geleerd over en tijdens het maken van een bestek(boek). Ik heb, voordat ik begon met dit verslag, mijzelf een aantal vragen gesteld die betrekking hadden op bestekken en begroten maken en gebruiken. Hierna ben ik aan de slag gegaan om deze zo goed mogelijk te beantwoorden. Dit is goed gelukt zoals wel te zien valt aan het verslag. De antwoorden waren soms onverwacht en ingewikkelder om uit te leggen dan ik in eerste instantie had gedacht. Ik had voornamelijk niet verwacht dat het zo ingewikkeld was om een goed bestek te schrijven. Ik wist van tevoren dat dit een belangrijke handleiding en een juridisch document was, maar niet op de schaal zoals ik nu in dit verslag heb omschreven. Al met al heb ik veel geleerd over bestekken en begrotingen. Deze kennis zal ik zeer zeker nog kunnen gebruiken in het resterende deel van mijn opleiding bij Hogeschool Zuyd Heerlen en vooral in mijn toekomstige bouwkundige carrière.



Athoslaan 57c



Pagina 34 van 65




Literatuurlijst Boekwerken: •

Uniforme Administratieve Voorwaarden (Integrale editie 1995), waarin opgenomen de UAV 1989 en de UAVTI 1992

•

STABU Standaard 2001, besteksystematiek voor de woning- utiliteitsbouw

•

Kengetallen Kompas bouwkosten 2010

•

NL/SfB-tabellen, Inclusief herziene Elementenmethode ‘91

Overige informatie: •

Klapper HTI Amsterdam, Afdeling Bouwkostenmanagement, Dictaat 1e klas KM1

•

STABU Element informatie folder.pdf

Websites: •

http://www.stabu.org/

•

http://nl-sfb.bk.tudelft.nl/

Verder heb ik veel mondelinge informatie, medewerking en hulp gekregen van de medewerkers van Adviesbureau Bertram Maastricht BV.



Athoslaan 57c



Pagina 35 van 65




Bijlage 1

STABUsystematiek



Athoslaan 57c



Pagina 36 van 65




ADMINISTRATIEVE BEPALINGEN 01 01.01 01.02 01.03 01.05 01.06

VOOR HET WERK GELDENDE VOORWAARDEN VAN TOEPASSING ZIJNDE VOORWAARDEN EN VOORSCHRIFTEN ADMINISTRATIEVE BEPALINGEN AANSLUITEND OP DE U.A.V. VERZEKERINGEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN

TECHNISCHE BEPALINGEN EN WERKBESCHRIJVING 05 05.00 05.31 05.32 05.33 05.34 05.41 05.42 05.43 05.51 05.52 05.61 05.62 05.71 05.72 05.73 05.74

BOUWPLAATSVOORZIENINGEN ALGEMEEN LOODSEN EN KETEN BESCHIKBAARSTELLING MATERIEEL BESCHIKBAARSTELLING PERSONEEL SCHOONMAKEN EN PREVENTIEF ONDERHOUD NIEUW WERK INRICHTING WERKTERREIN AFSLUITINGEN EN RECLAME TIJDELIJKE TERREINVERHARDINGEN OPMETEN UITZETTEN TIJDELIJKE DRAINAGE TIJDELIJKE BEMALING TIJDELIJKE DAMWANDEN TIJDELIJKE PAALFUNDERINGEN ANKERS TIJDELIJKE DAMWANDEN BEWERKINGEN TIJDELIJKE FUNDERINGSPALEN

10 10.00 10.31 10.32 10.40 10.50

STUT- EN SLOOPWERK ALGEMEEN TOTAAL SLOOPWERK PLAATSELIJK SLOOPWERK STUTWERK HAK- EN BREEKWERK

12 12.00 12.30 12.40 12.50 12.60 12.70 12.81

GRONDWERK ALGEMEEN BOUWRIJP MAKEN ONTGRAVEN VAN GROND VERWERKEN VAN GROND EN GRONDVERVANGENDE MATERIALEN VERDICHTEN VAN GROND BEWERKEN VAN GROND FOLIES EN WEEFSELS



Athoslaan 57c



Pagina 37 van 65




14 14.00 14.11 14.12 14.13 14.20 14.31 14.32 14.33 14.38 14.40 14.51 14.52 14.53 14.54 14.60 14.61 14.81

BUITENRIOLERING EN DRAINAGE ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN BEPROEVEN, INREGELEN, IN BEDRIJF STELLEN EN CONTROLEREN BESTAAND WERK STEENACHTIGE BUISLEIDINGEN METALEN BUISLEIDINGEN KUNSTSTOF BUISLEIDINGEN VERBINDINGEN GOTEN PUTTEN AFSCHEIDERS KOLKEN TANKS APPENDAGES APPENDAGES IN LEIDINGEN ISOLATIE

15 15.00 15.11 15.31 15.38 15.41 15.42 15.43 15.44 15.51 15.52 15.61 15.71 15.81

TERREINVERHARDINGEN ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, TERREINVERHARDING KANTOPSLUITINGEN MET BANDEN VOORZIENINGEN KANTOPSLUITINGEN STRAATSTEENBESTRATING TEGELBESTRATING KEIENBESTRATING BEDRIJFSVLOERPLAAT BESTRATING OPPERVLAKTEBEHANDELINGEN ASFALTVERHARDING ASFALTVERHARDINGEN BETONVERHARDINGEN VERHARDINGSLAGEN VAN STEENMENGSEL GELEIDINGSCONSTRUCTIES

16 16.00 16.21 16.22 16.30 16.41 16.42 16.43 16.51 16.52 16.60

BEPLANTING ALGEMEEN WINNEN BEPLANTING ONDERHOUD BEPLANTING GRONDVERBETERING ZAAIEN POTEN BEZODEN PLANTEN VERPLANTEN WATER GEVEN



Athoslaan 57c



Pagina 38 van 65




16.80 STELPOSTEN 16.81 FOLIES EN WEEFSELS 17 17.00 17.12 17.31 17.32 17.33 17.34 17.35 17.41 17.42 17.43 17.51 17.52 17.80

TERREININRICHTING ALGEMEEN WERKBESCHEIDEN GEBOUWEN/BOUWWERKEN TERREINMEUBILAIR SPORT-, TRIM- EN SPEELTOESTELLEN VERKEERSVOORZIENINGEN, BEWEGWIJZERING EN RECLAME DECORATIEVE OBJECTEN AFRASTERINGEN, VOORAF VERVAARDIGD POORTEN EN HEKKEN, VOORAF VERVAARDIGD GELUIDWERINGSSCHERMEN, VOORAF VERVAARDIGD TIMMERWERK, IN HET WERK VERVAARDIGDE OBJECTEN AFRASTERINGEN, IN HET WERK VERVAARDIGD STELPOSTEN

20 20.00 20.13 20.31 20.32 20.37 20.41 20.42 20.43 20.47

FUNDERINGSPALEN EN DAMWANDEN ALGEMEEN BEPROEVEN, CONTROLEREN PAALFUNDERINGEN VAN VOORAF VERVAARDIGDE PALEN IN DE GROND GEVORMDE PALEN BEWERKINGEN FUNDERINGSPALEN DAMWANDEN VAN VOORAF VERVAARDIGDE DAMWANDPROFIELEN IN DE GROND GEVORMDE DAMWANDEN DAMWANDVERANKERINGEN BEWERKINGEN DAMWANDEN

21 21.00 21.13 21.21 21.22 21.23 21.31 21.32 21.33 21.40 21.50 21.51 21.52 21.53 21.60 21.71

BETONWERK ALGEMEEN BEPROEVEN, KEUREN, CONTROLEREN BETONREPARATIE BETONBESCHERMING INJECTEREN VERLOREN BEKISTING TIJDELIJKE BEKISTING STAALPLAATBETONVLOEREN WAPENINGSWERK IN HET WERK GESTORT BETON IN HET WERK GESTORT BETON, MONOLITISCH AFGEWERKT IN HET WERK GESTORT SCHUIMBETON IN HET WERK GESTORT BETON, GEWICHTBESPARENDE VOORZ. VOORSPANNING NABEHANDELING



Athoslaan 57c



Pagina 39 van 65




21.72 21.81 21.82 21.83 21.84 21.85 21.86

BEWERKING ISOLATIE ANKERS EN BEVESTIGINGSMIDDELEN PROFIELEN OPLEGGINGEN DOORVOERINGEN EN SPARINGEN VOCHTKERINGEN

22 22.00 22.10 22.21 22.22 22.23 22.24 22.31 22.32 22.33 22.34 22.35 22.36 22.41 22.42 22.43 22.44 22.51 22.52 22.55 22.60 22.71 22.72 22.81 22.82 22.83 22.84 22.85 22.86

METSELWERK ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVINGEN VERWIJDEREN AFWERKINGEN AANSLUITINGEN EN AANHELEN INJECTEREN REINIGEN METSELWERK BAKSTEEN MET MORTEL KALKZANDSTEEN MET MORTEL BETONSTEEN MET MORTEL NATUURSTEEN MET MORTEL GLAZEN BOUWSTEEN MET MORTEL LEEMSTEEN MET MORTEL BAKSTEEN, GELIJMD KALKZANDSTEEN, GELIJMD BETONSTEEN, GELIJMD GIPSBLOKKEN, GELIJMD BAKSTEEN, DROOG GESTAPELD BETONSTEEN, DROOG GESTAPELD GLAZEN BOUWSTEEN, DROOG GESTAPELD VOORZIENINGEN IN METSELWERK AFKWAST-, VERTIN- EN RAAPLAGEN VOEGWERK WAPENING VERANKERINGEN EN OPVANGCONSTRUCTIES ISOLATIE VOCHTKERINGEN KANAALTOEBEHOREN EN VENTILATIEVOORZIENINGEN INFORMATIEPLAAT/-ELEMENT

23 23.00 23.30 23.31 23.41 23.42 23.43

VOORAF VERVAARDIGDE STEENACHTIGE ELEMENTEN ALGEMEEN CONSTRUCTIEVE ELEMENTEN RUIMTELIJKE ELEMENTEN NIET-VRIJDRAGENDE VLOERELEMENTEN VRIJDRAGENDE VLOERELEMENTEN DAKELEMENTEN



Athoslaan 57c



Pagina 40 van 65




23.50 23.51 23.61 23.62 23.70 23.81 23.82 23.84 23.85

WANDELEMENTEN KOZIJNELEMENTEN TRAPELEMENTEN BALUSTRADE-ELEMENTEN BEKLEDINGS- EN AFDEKKINGSELEMENTEN VOCHTKERINGEN VOEGVULLINGEN OPLEGGINGEN DOORVOERINGEN EN SPARINGEN

24 24.00 24.31 24.32 24.41 24.42 24.43 24.44 24.45 24.51 24.52 24.53 24.81 24.82 24.83 24.84 24.85 24.86

RUWBOUWTIMMERWERK ALGEMEEN BALKCONSTRUCTIES REGEL-, TENGEL- EN RACHELWERK BESCHIETINGEN VLAKKE-PLAATBEKLEDINGEN GEPROFILEERDE-PLAATBEKLEDINGEN PROFIELSTROKENBEKLEDINGEN PANEELBEKLEDINGEN SPANTEN, LIGGERS EN KOLOMMEN VLOER-, WAND- EN DAKELEMENTEN LUIFELELEMENTEN ISOLATIE VOCHTKERINGEN DAMPREMMENDE/DAMPDOORLATENDE LAGEN OPLEGGINGEN ANKERS EN BEVESTIGINGSMIDDELEN OPPERVLAKTEBEHANDELINGEN

25 25.00 25.31 25.32 25.33 25.81 25.82 25.83

METAALCONSTRUCTIEWERK ALGEMEEN SKELET CONSTRUCTIE-ONDERDELEN PLATEN, PROFIELEN EN KABELS VOCHTKERINGEN OPLEGGINGEN TOEBEHOREN

26 26.00 26.21 26.31 26.32 26.33 26.40

BOUWKUNDIGE KANAALELEMENTEN ALGEMEEN HERSTELLEN KANALEN STEENACHTIGE KANAALELEMENTEN METALEN KANAALELEMENTEN KUNSTSTOF KANAALELEMENTEN SCHOORSTENEN, KAPPEN EN ROOSTERS



Athoslaan 57c



Pagina 41 van 65




26.81 DOORVOERINGEN 26.82 BEEINDIGINGEN EN TOEGANGEN 30 30.00 30.12 30.23 30.31 30.32 30.33 30.34 30.36 30.37 30.38 30.41 30.42 30.43 30.44 30.51 30.52 30.61 30.62 30.63 30.64 30.68 30.70 30.80

KOZIJNEN, RAMEN EN DEUREN ALGEMEEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN REPARATIE KOZIJNEN, HOUT STELKOZIJNEN KOZIJNEN DEUREN RAMEN ROOSTERS PANELEN TOEBEHOREN KOZIJNEN, RAMEN EN DEUREN DAKVENSTERS DAKKAPELLEN DAKLICHTKOEPELS EN DAKLICHTKAPPEN DAKLUIKEN VLIESGEVELSYSTEMEN BEGLAZINGSPROFIELSYSTEMEN TOURNIQUETS EN RONDLOOPDEUREN GARAGE- EN BEDRIJFSBUITENDEUREN BEDRIJFSBINNENDEUREN BEDRIJFSGORDIJNEN TOEBEHOREN GARAGE- EN BEDRIJFSDEUREN BEWEEGBARE BINNENWANDEN HANG- EN SLUITWERK

31 31.00 31.12 31.21 31.31 31.32 31.33 31.40 31.50 31.81 31.82

SYSTEEMBEKLEDINGEN ALGEMEEN WERKBESCHEIDEN HERSTELWERKZAAMHEDEN ENKELVOUDIGE PANEELBEKLEDINGEN ENKELVOUDIGE FELSPLAATBEKLEDINGEN ENKELVOUDIGE PROFIELPLAATBEKLEDINGEN SAMENGESTELDE BEKLEDINGEN BEKLEDINGEN SANDWICHPANELEN VOCHTKERINGEN ISOLATIE

32 32.00 32.12 32.31 32.32

TRAPPEN EN BALUSTRADEN ALGEMEEN WERKBESCHEIDEN VASTE TRAPPEN BEWEEGBARE TRAPPEN



Athoslaan 57c



Pagina 42 van 65




32.37 32.41 32.42 32.43 32.51 32.52 32.57

TRAPONDERDELEN LADDERS KLIMIJZERS KLIM- EN VALBEVEILIGINGEN BALUSTRADEN LEUNINGEN BALUSTRADE- EN LEUNINGONDERDELEN

33 33.00 33.12 33.31 33.32 33.33 33.34 33.35 33.36 33.37 33.38 33.41 33.42 33.48 33.51 33.52 33.53 33.54 33.58 33.61 33.62 33.63 33.64 33.68 33.71 33.72 33.73 33.74 33.78 33.80 33.88

DAKBEDEKKINGEN ALGEMEEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN VOORBEHANDELING ONDERGROND, BAANVORMIGE DAKBEDEKKINGEN ISOLATIE/AFSCHOTLAAG BITUMINEUZE DAKBEDEKKINGEN KUNSTSTOF DAKBEDEKKINGEN DAKDETAILS DAKBEGROEIING DAKVERHARDINGEN OP TE NEMEN ONDERDELEN, BAANVORMIGE DAKBEDEKKINGEN KERAMISCHE EN BETONNEN DAKPANNEN METALEN DAKPANPLATEN OP TE NEMEN ONDERDELEN, DAKPANNEN BEDEKKINGEN NATUUR- EN KUNSTSTEEN LEIEN METALEN LEIEN HOUTEN LEIEN BITUMINEUZE LEIEN OP TE NEMEN ONDERDELEN, LEIEN BEDEKKINGEN FELSPLAATBEDEKKINGEN ROEVENBEDEKKINGEN GESOLDEERDE BEDEKKINGEN SCHAKELBEDEKKINGEN OP TE NEMEN ONDERDELEN, METALEN-PLAATBEDEKKINGEN VEZELCEMENT-PLAATBEKLEDINGEN BITUMINEUZE-PLAATBEKLEDINGEN METALEN-PLAATBEKLEDINGEN KUNSTSTOF-PLAATBEKLEDINGEN OP TE NEMEN ONDERDELEN, GEPROFILEERDE PLAATBEKLEDINGEN RIETBEDEKKINGEN OP TE NEMEN ONDERDELEN, RIETBEDEKKINGEN

34 34.00 34.12 34.13 34.20

BEGLAZING ALGEMEEN WERKBESCHEIDEN BEPROEVEN BESTAAND WERK



Athoslaan 57c



Pagina 43 van 65




34.31 34.32 34.33 34.34 34.35 34.36 34.37 34.41

ENKELBLADIG GLAS GELAAGD GLAS MEERBLADIG ISOLEREND GLAS PROFIELGLAS KUNSTSTOF VOORZETRUITEN EN ISOLATIEFOLIES GLASPANEEL STRUCTURELE BEGLAZING

35 35.00 35.32 35.33 35.34 35.35 35.42 35.44 35.45 35.81 35.82 35.83

NATUUR- EN KUNSTSTEEN ALGEMEEN NATUURSTEEN TRAPPEN EN BALUSTRADEN NATUURSTEEN KOLOMMEN, STIJLEN, LATEIEN EN CONSOLES NATUURSTEEN BLOKKEN, PLATEN EN BANDEN NATUURSTEEN DORPELS EN NEUTEN KUNSTSTEEN TRAPPEN EN BALUSTRADEN KUNSTSTEEN BLOKKEN, PLATEN EN BANDEN KUNSTSTEEN DORPELS EN NEUTEN ISOLATIE VOCHTKERINGEN PROFIELEN

36 36.00 36.20 36.30 36.40 36.50 36.60

VOEGVULLING ALGEMEEN BESTAAND WERK VOEGVULLINGEN MET KIT VOEGVULLINGEN MET SCHUIMBAND VOEGVULLINGEN MET VOEGPROFIELEN VOEGVULLINGEN MET SCHUIM

37 37.00 37.30 37.41 37.42 37.43

NA-ISOLATIE ALGEMEEN ISOLATIE-ELEMENTEN SPOUWISOLATIE, TER PLAATSE GEVORMD ISOLATIEDEKLAGEN, TER PLAATSE GEVORMD DAMPREMMENDE/DAMPDOORLATENDE LAGEN

38 38.00 38.12 38.30 38.40 38.50 38.80

GEVELSCHERMEN ALGEMEEN TEKENINGEN BEWEEGBARE SCHERMEN, BUITEN VASTE SCHERMEN EN ROOSTERS, BUITEN GEVELHEKKEN, LUIKEN EN HORDEUREN STELPOSTEN



Athoslaan 57c



Pagina 44 van 65




40 40.00 40.21 40.22 40.30 40.40 40.50 40.81

STUKADOORWERK ALGEMEEN HERSTELLEN VOORBEHANDELING ONDERGROND PLEISTERDRAGERS PLEISTERWERK BUITENGEVELISOLATIESYSTEMEN PROFIELEN

41 41.00 41.22 41.32 41.42 41.52 41.62 41.63 41.64 41.71 41.81 41.83 41.84

TEGELWERK ALGEMEEN VOORBEHANDELING ONDERGROND WANDTEGELWERK VLOERTEGELWERK TRAPTEGELWERK PLINTTEGELWERK MUURAFDEKKINGEN ACCESSOIRETEGELS VOEGWERK ISOLATIE PROFIELEN TOEBEHOREN

42 42.00 42.21 42.22 42.23 42.31 42.32 42.34 42.35 42.40 42.50 42.72 42.81

DEKVLOEREN EN VLOERSYSTEMEN ALGEMEEN HERSTELLEN AANSLUITINGEN VOORBEHANDELING ONDERGROND GEHECHTE MORTELDEKVLOEREN MORTELDEKVLOEREN OP ISOLATIE BITUMENGEBONDEN DEKVLOEREN DROOGBOUW DEKVLOEREN VLOERAFWERKINGEN VLOERSYSTEMEN BEWERKING PROFIELEN

43 43.00 43.31 43.32 43.33 43.34 43.38 43.41

METAAL- EN KUNSTSTOFWERK ALGEMEEN LUIKEN ROOSTERS OMRANDINGEN LUIFEL-/DAKELEMENTEN DIVERSE ONDERDELEN AFDEKPROFIELEN



Athoslaan 57c



Pagina 45 van 65




43.42 METAALPROFIELEN 43.43 KUNSTSTOF PROFIELEN 43.44 GAZEN, NETTEN EN WEEFSELS 44 44.00 44.12 44.16 44.31 44.32 44.33 44.34 44.35 44.36 44.37 44.38 44.41 44.42 44.50 44.80

PLAFOND- EN WANDSYSTEMEN ALGEMEEN WERKBESCHEIDEN PROEFOPSTELLINGEN PANELENPLAFONDS STROKENPLAFONDS LAMELLENPLAFONDS ROOSTERPLAFONDS RASTERPLAFONDS BAFFLE-PLAFONDS GIPSPLAATPLAFONDS PLAFONDELEMENTEN EN -ONDERDELEN IN HET WERK AF TE WERKEN SYSTEEMWANDEN VOORAF AFGEWERKTE SYSTEEMWANDEN SYSTEEMBEKLEDINGEN STELPOSTEN

45 45.00 45.31 45.32 45.41 45.42 45.43 45.44 45.45 45.46 45.81 45.82

AFBOUWTIMMERWERK ALGEMEEN REGELWERK TENGEL- EN RACHELWERK BESCHIETINGEN VLAKKE-PLAATBEKLEDINGEN GEPROFILEERDE-PLAATBEKLEDINGEN PROFIELSTROKENBEKLEDINGEN PANEELBEKLEDINGEN AFTIMMERINGEN ISOLATIE DAMPREMMENDE/DAMPDOORLATENDE LAGEN

46 46.00 46.21 46.22 46.23 46.24 46.28 46.31 46.32 46.33 46.34

SCHILDERWERK ALGEMEEN BESTAANDE ONDERGROND, HOUT BESTAANDE ONDERGROND, METAAL BESTAANDE ONDERGROND, STEENACHTIG BESTAANDE ONDERGROND, KUNSTSTOF BESTAANDE ONDERGROND, DIVERSEN NIEUWE ONDERGROND, HOUT NIEUWE ONDERGROND, METAAL NIEUWE ONDERGROND, STEENACHTIG NIEUWE ONDERGROND, KUNSTSTOF



Athoslaan 57c



Pagina 46 van 65




46.38 NIEUWE ONDERGROND, DIVERSEN 47 47.00 47.31 47.32 47.33 47.34 47.41 47.42 47.44 47.51 47.52 47.60 47.80

BINNENINRICHTING ALGEMEEN KASTEN STELLINGEN GARDEROBES CONTAINERS EN BAKKEN AANRECHT-, WERK- EN BUFFETBLADEN BALIES ZITMEUBELS BEWEGWIJZERING RECLAME-OBJECTEN GEBOUWAANKLEDING EN DECORATIE STELPOSTEN

48 48.00 48.12 48.20 48.31 48.32 48.33 48.34 48.41 48.42 48.43 48.44 48.45 48.51 48.58 48.61 48.80

BEHANGWERK, VLOERBEDEKKING EN STOFFERING ALGEMEEN TEKENINGEN BESTAAND WERK BEHANGWERK, VOORBEHANDELING ONDERGROND BEHANGWERK, ONDERLAGEN BEHANG OP PAPIERBASIS WANDBEKLEDINGEN VLOERBEDEKKING, VOORBEHANDELING ONDERGROND VLOERBEDEKKING, TUSSENLAGEN ELASTISCHE VLOERBEDEKKINGEN ZACHTE VLOERBEDEKKINGEN PARKET ZONWERINGSSCHERMEN EN GORDIJNEN, BINNEN TOEBEHOREN STOFFERING PROFIELEN STELPOSTEN

50 50.00 50.11 50.12 50.31 50.32 50.41 50.42 50.48 50.50 50.51

DAKGOTEN EN HEMELWATERAFVOEREN ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN DAKGOTEN DAKGOOTBEKLEDINGEN METALEN BUISLEIDINGEN KUNSTSTOF BUISLEIDINGEN VERBINDINGEN APPENDAGES APPENDAGES IN LEIDINGEN



Athoslaan 57c



Pagina 47 van 65




50.60 TANKS 50.62 FILTERS 51 51.00 51.11 51.12 51.13 51.31 51.32 51.33 51.38 51.41 51.42 51.43 51.50 51.61 51.62 51.63 51.64 51.81 51.82

BINNENRIOLERING ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN BEPROEVEN, INREGELEN, IN BEDRIJF STELLEN EN CONTROLEREN METALEN BUISLEIDINGEN KUNSTSTOF BUISLEIDINGEN STEENACHTIGE BUISLEIDINGEN VERBINDINGEN GOTEN PUTTEN AFSCHEIDERS POMPEN EN TANKS APPENDAGES IN LEIDINGEN APPENDAGES AAN LEIDINGEN APPENDAGES OM LEIDINGEN SLANGEN ISOLATIE ISOLATIE-AFWERKINGEN

52 52.00 52.11 52.12 52.13 52.31 52.32 52.33 52.34 52.38 52.40 52.51 52.52 52.61 52.62 52.63 52.81 52.82

WATERINSTALLATIES ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN BEPROEVEN, INREGELEN, IN BEDRIJF STELLEN EN CONTROLEREN METALEN BUISLEIDINGEN KUNSTSTOF BUISLEIDINGEN VERDELERS EN VERZAMELAARS STEENACHTIGE BUISLEIDINGEN VERBINDINGEN POMPEN EN APPARATEN VOORRAADTOESTELLEN DOORSTROOMTOESTELLEN APPENDAGES IN LEIDINGEN APPENDAGES AAN LEIDINGEN APPENDAGES OM LEIDINGEN ISOLATIE ISOLATIE-AFWERKINGEN

53 SANITAIR 53.00 ALGEMEEN 53.11 FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN Adviesbureau Bertram Maastricht BV


Athoslaan 57c



Pagina 48 van 65




53.14 53.30 53.31 53.32 53.33 53.34 53.70 53.80

PROEFOPSTELLINGEN SANITAIRCOMBINATIES CLOSET- EN URINOIRCOMBINATIES DOUCHE-, BAD- EN BIDETCOMBINATIES WASTAFEL- EN WASTROGCOMBINATIES GOOTSTEEN- EN SPOELBAKCOMBINATIES KRANEN EN KRAAN-AFVOERCOMBINATIES TOEBEHOREN SANITAIR

54 54.00 54.11 54.12 54.13 54.14 54.31 54.38 54.40 54.50 54.60

BRANDBESTRIJDINGSINSTALLATIES ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN BEPROEVEN, INREGELEN, IN BEDRIJF STELLEN EN CONTROLEREN PROEFOPSTELLINGEN METALEN BUISLEIDINGEN VERBINDINGEN BRANDBLUSTOESTELLEN APPENDAGES FLESSEN EN TANKS

55 55.00 55.11 55.12 55.13 55.31 55.32 55.33 55.38 55.40 55.51 55.52 55.53

GASINSTALLATIES ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN BEPROEVEN, INREGELEN, IN BEDRIJF STELLEN EN CONTROLEREN METALEN BUISLEIDINGEN KUNSTSTOF BUISLEIDINGEN VERDELERS EN VERZAMELAARS VERBINDINGEN FLESSEN EN TANKS APPENDAGES IN LEIDINGEN APPENDAGES AAN LEIDINGEN APPENDAGES OM LEIDINGEN

56 56.00 56.11 56.12 56.13 56.31 56.32 56.33 56.38 56.40

PERSLUCHT- EN VACUUMINSTALLATIES ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN BEPROEVEN, INREGELEN, IN BEDRIJF STELLEN EN CONTROLEREN METALEN BUISLEIDINGEN VERDELERS EN VERZAMELAARS KUNSTSTOF BUISLEIDINGEN VERBINDINGEN APPARATEN, FLESSEN EN TANKS



Athoslaan 57c



Pagina 49 van 65




56.51 APPENDAGES IN LEIDINGEN 56.52 APPENDAGES AAN LEIDINGEN 56.53 APPENDAGES OM LEIDINGEN 60 60.00 60.11 60.12 60.13 60.14 60.31 60.32 60.33 60.34 60.35 60.38 60.41 60.42 60.51 60.52 60.60 60.71 60.72 60.73 60.74 60.81 60.82 60.83

VERWARMINGSINSTALLATIES ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN BEPROEVEN, INREGELEN, IN BEDRIJF STELLEN EN CONTROLEREN PROEFOPSTELLINGEN METALEN BUISLEIDINGEN KUNSTSTOF BUISLEIDINGEN VERDELERS EN VERZAMELAARS METALEN KANALEN KUNSTSTOF KANALEN VERBINDINGEN VERWARMINGSLICHAMEN, NATUURLIJKE AFGIFTE VERWARMINGSLICHAMEN, GEFORCEERDE AFGIFTE CENTRALE WARMTE-OPWEKKINGSAPPARATEN LOKALE WARMTE-OPWEKKINGSAPPARATEN FLESSEN EN TANKS APPENDAGES IN LEIDINGEN EN KANALEN APPENDAGES AAN LEIDINGEN EN KANALEN APPENDAGES OM LEIDINGEN EN KANALEN APPENDAGES VERWARMINGSLICHAMEN ISOLATIE ISOLATIE-AFWERKINGEN REGELAPPARATUUR

61 61.00 61.11 61.12 61.13 61.14 61.31 61.32 61.33 61.36 61.38 61.41 61.42 61.43 61.51 61.52

VENTILATIE- EN LUCHTBEHANDELINGSINSTALLATIES ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN BEPROEVEN, INREGELEN, IN BEDRIJF STELLEN EN CONTROLEREN PROEFOPSTELLING MINERALE KANALEN METALEN KANALEN KUNSTSTOF KANALEN VERDELERS EN VERZAMELAARS VERBINDINGEN LUCHTBEHANDELINGSKASTEN VENTILATIE-, VERWARMINGS- EN BEVOCHTIGINGSAPPARATEN VENTILATOREN BINNENROOSTERS BUITENROOSTERS EN DAKKAPPEN



Athoslaan 57c



Pagina 50 van 65




61.60 61.81 61.82 61.83

APPENDAGES ISOLATIE ISOLATIE-AFWERKINGEN REGEL- EN SCHAKELAPPARATUUR

62 62.00 62.11 62.12 62.13 62.14 62.31 62.32 62.33 62.38 62.41 62.42 62.51 62.52 62.60 62.71 62.72 62.73 62.74 62.81 62.82

KOELINSTALLATIES ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN BEPROEVEN, REGELEN, IN BEDRIJF STELLEN EN CONTROLEREN PROEFOPSTELLING METALEN BUISLEIDINGEN KUNSTSTOF BUISLEIDINGEN VERDELERS EN VERZAMELAARS VERBINDINGEN CENTRALE KOELAPPARATEN LOKALE KOELAPPARATEN KOELLICHAMEN, GEFORCEERDE AFGIFTE KOELLICHAMEN, NATUURLIJKE AFGIFTE TANKS APPENDAGES IN LEIDINGEN APPENDAGES AAN LEIDINGEN APPENDAGES OM LEIDINGEN APPENDAGES KOELLICHAMEN ISOLATIE ISOLATIE-AFWERKINGEN

68 68.00 68.11 68.12 68.13 68.31 68.32 68.33 68.34 68.41 68.51 68.52

REGELINSTALLATIES ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN KEURING EN BEPROEVING MEETORGANEN EN OPNEMERS REGELAARS CORRIGERENDE ORGANEN BEDIENENDE ELEMENTEN VERWERKINGSAPPARATUUR SCHAKEL- EN VERDEELEENHEDEN OMVORMERS

70 70.00 70.11 70.12 70.13

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN WERKBESCHEIDEN BEPROEVEN, INREGELEN, IN BEDRIJF STELLEN EN CONTROLEREN



Athoslaan 57c



Pagina 51 van 65




70.16 70.31 70.32 70.33 70.34 70.35 70.36 70.37 70.38 70.41 70.42 70.43 70.51 70.52 70.53 70.54 70.55 70.61 70.62 70.63 70.64 70.65 70.71 70.72 70.73 70.74 70.75 70.78 70.81 70.82 70.83 70.84 70.88

PROEFOPSTELLINGEN TRANSFORMATOREN AGGREGATEN OMZETTERS ACCUMULATOREN NO-BREAKSYSTEMEN FILTERS BLINDSTROOMCOMPENSATOREN TRANSFORMATORSTATIONS, VOORAF VERVAARDIGD KANALISATIE BUISLEIDINGEN EN SLANGEN DOORVOERINGEN SCHAKEL- EN VERDEELINRICHTINGEN, HOOGSPANNING SCHAKEL- EN VERDEELINRICHTINGEN, LAAGSPANNING RAILKOKERSYSTEMEN MEETINSTRUMENTEN BEVEILIGINGSTOESTELLEN ENERGIEKABELS, HOOGSPANNING ENERGIEKABELS, LAAGSPANNING INFORMATIE- EN SIGNAALKABELS DRADEN TOEBEHOREN DRAAD/KABEL SCHAKELAARS, HOOGSPANNING SCHAKELAARS, LAAGSPANNING CONTACTDOZEN EN AANSLUITMATERIAAL, HOOGSPANNING CONTACTDOZEN EN AANSLUITMATERIAAL, LAAGSPANNING SCHAKELAARCOMBINATIES SPANNINGSRAILS VERLICHTINGSARMATUREN LAMPEN VERWARMINGSTOESTELLEN EN KABELS ELEKTRISCHE TOESTELLEN AARDINGS- EN BLIKSEMAFLEIDERMATERIALEN

75 75.00 75.10 75.11 75.12 75.13 75.15 75.16 75.31 75.32 75.33

COMMUNICATIE- EN BEVEILIGINGSINSTALLATIES ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVINGEN INSTALLATIEDELEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVINGEN INSTALLATIE-ONDERDELEN WERKBESCHEIDEN METEN, BEPROEVEN/INREGELEN, IN BEDR. STELLEN EN CONTR. BEDIENINGSINSTRUCTIE/OPLEIDING PROEFOPSTELLINGEN CENTRALE COMMUNICATIE-APPARATUUR CENTRALE-VERWERKINGSAPPARATUUR BEDIENINGS-/SIGNALERINGSPANELEN



Athoslaan 57c



Pagina 52 van 65




75.37 75.41 75.42 75.43 75.44 75.45 75.46 75.51 75.52 75.53 75.61 75.62 75.65 75.71 75.72 75.73 75.81 75.82 75.83

VOEDINGSAPPARATUUR SIGNAALZEND-ONTVANGSTAPPARATUUR SIGNAALBEHANDELINGSAPPARATUUR SIGNAALONTVANGST-WEERGAVE APPARATUUR SIGNAALOPNAME-WEERGAVE APPARATUUR LICHT-/GELUIDSIGNAALAPPARATUUR COMMUNICATIE-APPARATUUR REGISTRATIE-APPARATUR MELD-/DETECTIE-APPARATUUR GRENDELINGS-/ONTGRENDELINGSAPPARATUUR INFORMATIEKABELS/-LEIDINGEN RANGEERDRADEN/-SNOEREN EN AANSLUITSNOEREN TOEBEHOREN INFORMATIEKABELS VERBINDINGSMATERIAAL SIGNAALVERDELERS SCHAKEL- EN AANSLUITMATERIAAL GEGEVENSUITVOERAPPARATUUR SOFTWARE GEGEVENSDRAGERS

78 78.00 78.11 78.12 78.13 78.14 78.15 78.16 78.17 78.31 78.32 78.33 78.41 78.42

GEBOUWENBEHEERSYSTEMEN ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN NIET-AUTONOME FUNCTIES AUTONOME FUNCTIES MENS-MACHINEDIALOOG BEVEILIGING BEHEERFUNCTIES SYSTEEMPROGRAMMA'S APPLICATIEPROGRAMMA'S DATABEHANDELING CENTRALE VERWERKINGSAPPARATUUR RANDAPPARATUUR

80 80.00 80.11 80.12 80.13 80.31 80.32 80.33 80.34 80.35

LIFTINSTALLATIES ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN KEURING LIFTKOOIEN CONSTRUCTIES IN SCHACHT, MACHINE- EN SCHIJVENRUIMTE AANDRIJVINGEN BESTURING EN SIGNALERING SCHACHTTOEGANGEN



Athoslaan 57c



Pagina 53 van 65




80.80 TOEBEHOREN 84 84.00 84.11 84.12 84.13 84.30 84.40 84.50 84.60 84.70 84.80

GEVELONDERHOUDINSTALLATIES ALGEMEEN FUNCTIONELE OMSCHRIJVING, INSTALLATIE-ONDERDELEN TEKENINGEN EN BEREKENINGEN BEPROEVING EN KEURING RAILTRAJECTEN DAKBALKEN EN -HAKEN DAK- EN GEVELWAGENS HANGSTEIGERS GEVELLADDERS GEVELBESCHERMINGSVOORZIENINGEN



Athoslaan 57c



Pagina 54 van 65




Bijlage 2

AVA



Athoslaan 57c



Pagina 55 van 65




Algemene voorwaarden voor aannemingen in het bouwbedrijf 1992 (AVA 1992) Overeenkomst van aanneming van werk Artikel 1: OFFERTE 1. De offerte wordt schriftelijk uitgebracht, behoudens spoedeisende omstandigheden. 2. In de schriftelijke offerte wordt onder meer aangegeven: a. de plaats van het werk; b. een omschrijving van het werk; c. volgens welke tekeningen, technische omschrijvingen, ontwerpen en berekeningen het werk zal worden uitgevoerd; d. het tijdstip van aanvang van het werk; e. de termijn waarbinnen het werk zal worden opgeleverd; f. de prijs van het in de offerte omschreven werk, de omzetbelasting daarin niet begrepen. De aannemer vermeldt in de offerte afzonderlijk het bedrag van de verschuldigde omzetbelasting; g. of betaling van de aannemingssom in termijnen zal plaatsvinden; h. of op het werk een risicoregeling van toepassing zal zijn, en zo ja welke; i. of met stelposten rekening is gehouden, en zo ja met welke: j. of hoeveelheden verrekenbaar zullen zijn, en zo ja welke; k. de toepasselijkheid van deze algemene voorwaarden op de offerte en op de daaruit voortvloeiende aannemingsovereenkomst. 3. De termijn waarbinnen het werk zal worden opgeleverd wordt bepaald door hetzij een bepaalde dag, hetzij een aantal werkbare werkdagen te noemen. 4. De offerte wordt gedagtekend en geldt ingaande die dag gedurende dertig dagen. 5. De offerte dient vergezeld te gaan van: a. een exemplaar van deze algemene voorwaarden; b. een exemplaar van de in de offerte van toepassing verklaarde risicoregeling. 6. Tekeningen, technische omschrijvingen, ontwerpen en berekeningen, die door de aannemer of in zijn opdracht vervaardigd zijn, blijven eigendom van de aannemer. Zij mogen niet aan derden ter hand worden gesteld of getoond met het oogmerk een vergelijkbare offerte te verkrijgen. Zij mogen evenmin worden gekopieerd of anderszins vermenigvuldigt. Indien geen opdracht wordt verleend dienen deze bescheiden binnen 14 dagen na een daartoe door de aannemer gedaan verzoek franco aan hem te worden teruggezonden 7. Wanneer de offerte niet wordt geaccepteerd, is de aannemer gerechtigd de kosten die gemoeid zijn met het totstandbrengen van de offerte aan degene op wiens verzoek hij de offerte uitbracht in rekening te brengen, indien hij zulks voor het uitbrengen van de offerte heeft bedongen.



Athoslaan 57c



Pagina 56 van 65




Artikel 2: RISICOREGELING Onverminderd de toepasselijkheid van een risicoregeling voor de verrekening van wijzigingen van lonen en prijzen, blijven, ten aanzien van de opdrachtgever die bij het sluiten van de overeenkomst niet heeft gehandeld in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf, kostenverhogingen die zich voordoen binnen drie maanden na totstandkoming van de overeenkomst en het gevolg zijn van bedoelde wijzigingen van lonen en prijzen, voor rekening van de aannemer. Artikel 3: VERPLICHTINGEN VAN DE OPDRACHTGEVER 1. De opdrachtgever zorgt ervoor dat de aannemer tijdig kan beschikken: - over de voor de opzet van het werk benodigde gegevens en goedkeuringen (zoals vergunningen, ontheffingen en beschikkingen), zo nodig in overleg met de aannemer; - over het gebouw, het terrein of het water waarin of waarop het werk moet worden uitgevoerd; - over voldoende gelegenheid voor aanvoer, opslag en/of afvoer van bouwstoffen en hulpmiddelen; - over aansluitingsmogelijkheden voor elektrische machines, verlichting, verwarming, gas, perslucht en water. 2. De benodigde elektriciteit, gas en water zijn voor rekening van de opdrachtgever. 3. De opdrachtgever dient ervoor te zorgen, dat door anderen uit te voeren werkzaamheden en/of leveringen, die niet tot het werk van de aannemer behoren, zodanig en zo tijdig worden verricht, dat de uitvoering van het werk daarvan geen vertraging ondervindt. ArtikeI 4: AANSPRAKELIJKHEID VAN DE OPDRACHTGEVER 1. De opdrachtgever draagt de verantwoordelijkheid voor de door of namens hem voorgeschreven constructies en werkwijzen, daaronder begrepen de invloed, die daarop door de bodemgesteldheid wordt uitgeoefend, alsmede voor de door of namens hem gegeven orders en aanwijzingen. 2. Indien bouwstoffen of hulpmiddelen, die de opdrachtgever ter beschikking heeft gesteld, dan wel door hem zijn voorgeschreven, gebreken mochten hebben, is de opdrachtgever aansprakelijk voor de daardoor veroorzaakte schade. 3. De gevolgen van de naleving van wettelijke voorschriften of beschikkingen van overheidswege die na de dag van de offerte in werking treden, komen voor rekening van de opdrachtgever, tenzij redelijkerwijs moet worden aangenomen dat de aannemer die gevolgen reeds op de dag van de offerte had kunnen voorzien. 4. De opdrachtgever is aansprakelijk voor schade aan het werk als gevolg van door hem of in zijn opdracht door derden uitgevoerde werkzaamheden of verrichte leveringen. 5. Indien na de totstandkoming van de overeenkomst blijkt dat het bouwterrein verontreinigd is of de uit het werk komende bouwstoffen verontreinigd zijn, is de opdrachtgever aansprakelijk voor de daaruit voor de uitvoering van het werk voortvloeiende gevolgen.



Athoslaan 57c



Pagina 57 van 65




Artikel 5: VERPLICHTINGEN VAN DE AANNEMER 1. De aannemer is verplicht het werk goed en deugdelijk en naar de bepalingen van de overeenkomst uit te voeren. De aannemer dient het werk zodanig uit te voeren, dat daardoor schade aan persoon, goed of milieu zoveel mogelijk wordt beperkt. De aannemer is voorts verplicht de door of namens de opdrachtgever gegeven orders en aanwijzingen op te volgen. 2. De uitvoering van het werk moet zodanig zijn, dat de totstandkoming van het werk binnen de overeengekomen termijn verzekerd is. 3. Het werk en de uitvoering daarvan zijn voor verantwoordelijkheid van de aannemer met ingang van het tijdstip van aanvang tot en met de dag waarop het werk als opgeleverd wordt beschouwd. 4. Indien de aard van het werk hiertoe aanleiding geeft, stelt de aannemer zich voor aanvang van het werk op de hoogte van de ligging van kabels en leidingen. 5. De aannemer wordt geacht bekend te zijn met de voor de uitvoering van het werk van belang zijnde wettelijke voorschriften en beschikkingen van overheidswege, voor zover deze op de dag van de offerte gelden. De aan de naleving van deze voorschriften en beschikkingen verbonden gevolgen zijn voor zijn rekening. 6. De aannemer is verplicht de opdrachtgever te wijzen op onvolkomenheden in door of namens de opdrachtgever voorgeschreven constructies en werkwijzen en in door of namens de opdrachtgever gegeven orders en aanwijzingen, alsmede op gebreken in door de opdrachtgever ter beschikking gestelde of voorgeschreven bouwstoffen en hulpmiddelen, voor zover de aannemer deze kende of redelijkerwijs behoorde te kennen. 7. De aannemer vrijwaart de opdrachtgever tegen aanspraken van derden tot vergoeding van schade, voor zover deze door de uitvoering van het werk is toegebracht en te wijten is aan nalatigheid, onvoorzichtigheid of verkeerde handelingen van de aannemer, zijn personeel, zijn onderaannemers of zijn leveranciers. Artikel 6: AANSPRAKELIJKHEID VAN DE AANNEMER 1. Onverminderd de aansprakelijkheid van partijen krachtens de overeenkomst of de wet is de aannemer aansprakelijk voor schade aan het werk, tenzij deze schade het gevolg is van buitengewone omstandigheden tegen de schadelijke gevolgen waarvan de aannemer in verband met de aard van het werk geen passende maatregelen heeft behoeven te nemen en het onredelijk zou zijn de schade voor zijn rekening te doen komen. 2. De aannemer is aansprakelijk voor schade aan andere werken en eigendommen van de opdrachtgever voor zover deze door de uitvoering van het werk is toegebracht en te wijten is aan nalatigheid, onvoorzichtigheid of verkeerde handelingen van de aannemer, zijn personeel, zijn onderaannemers of zijn leveranciers.



Athoslaan 57c



Pagina 58 van 65




Artikel 7: UITVOERINGSDUUR, UITSTEL VAN OPLEVERING EN SCHADEVERGOEDING WEGENS TE LATE OPLEVERING 1. Indien de termijn, waarbinnen het werk zal worden opgeleverd, is uitgedrukt in werkbare werkdagen, wordt onder werkdag verstaan een kalenderdag, tenzij deze valt op een algemeen of ter plaatse van het werk erkende, of door de overheid dan wel bij of krachtens collectieve arbeidsovereenkomst voorgeschreven rust- of feestdag, vakantiedag of andere niet individuele vrije dag. Werkdagen, respectievelijk halve werkdagen, worden als onwerkbaar beschouwd, wanneer daarop door niet voor rekening van de aannemer komende omstandigheden gedurende ten minste vijf uren, respectievelijk ten minste twee uren, door het grootste deel van de arbeiders of machines niet kan worden gewerkt. 2. Als de oplevering van het werk zou moeten geschieden op een dag die niet een werkdag is zoals omschreven in het eerste lid, geldt de eerstvolgende werkdag als de overeengekomen dag van oplevering. 3. De aannemer heeft recht op verlenging van de termijn waarbinnen het werk zal worden opgeleverd indien door overmacht, door voor rekening van de opdrachtgever komende omstandigheden, of door wijziging in de overeenkomst dan wel in de voorwaarden van uitvoering, niet van de aannemer kan worden gevergd dat het werk binnen de overeengekomen termijn wordt opgeleverd. 4. Bij overschrijding van de termijn waarbinnen het werk zal worden opgeleverd. is de aannemer aan de opdrachtgever per werkdag zoals omschreven in het eerste lid, een gefixeerde schadevergoeding verschuldigd van f 50,-, tenzij een ander bedrag is overeengekomen. De gefixeerde schadevergoeding kan worden verrekend met hetgeen de opdrachtgever de aannemer nog verschuldigd is. Bij de bepaling van de overschrijding van de termijn van oplevering geldt als dag van oplevering, in afwijking van het bepaalde in artikel 9, eerste lid, de dag waarop de aannemer overeenkomstig artikel 8, eerste lid, de opdrachtgever heeft uitgenodigd tot opneming van het werk, mits het werk vervolgens, overeenkomstig het bepaalde in dat artikel is of geacht wordt te zijn goedgekeurd. 5. Indien de aanvang of de voortgang van het werk wordt vertraagd door factoren, waarvoor de opdrachtgever verantwoordelijk is, dienen de daaruit voor de aannemer voortvloeiende schade en kosten door de opdrachtgever te worden vergoed. Artikel 8: OPNEMING EN GOEDKEURING 1. Een redelijke termijn voor de dag waarop het werk naar de mening van de aannemer voltooid zal zijn, nodigt de aannemer de opdrachtgever schriftelijk uit om tot opneming van het werk over te gaan. De opneming geschiedt zo spoedig mogelijk doch uiterlijk binnen acht dagen na de hiervoor bedoelde dag. De opneming vindt plaats door de opdrachtgever in aanwezigheid van de aannemer en strekt ertoe, te constateren of de aannemer aan zijn verplichtingen uit de overeenkomst heeft voldaan. 2. Nadat het werk is opgenomen, wordt door de opdrachtgever aan de aannemer binnen acht dagen schriftelijk medegedeeld, of het werk al dan niet is goedgekeurd, in het eerste geval met vermelding van de eventueel aanwezige kleine gebreken als bedoeld in het zesde lid, in het laatste geval met vermelding van de gebreken, die de reden voor onthouding van Adviesbureau Bertram Maastricht BV


Athoslaan 57c



Pagina 59 van 65




de goedkeuring zijn. Wordt het werk goedgekeurd, dan wordt als dag van goedkeuring aangemerkt de dag waarop de desbetreffende mededeling aan de aannemer is verzonden. 3. Wordt niet binnen acht dagen na de opneming een schriftelijke mededeling of het werk al dan niet is goedgekeurd, aan de aannemer verzonden, dan wordt het werk geacht op de achtste dag na de opneming te zijn goedgekeurd. 4. Geschiedt de opneming niet binnen acht dagen na de in het eerste lid bedoelde dag, dan kan de aannemer bij aangetekende brief een nieuwe aanvrage tot de opdrachtgever richten, met verzoek het werk binnen acht dagen op te nemen. Voldoet de opdrachtgever niet aan dit verzoek, dan wordt het werk geacht op de achtste dag na de in het eerste lid bedoelde dag te zijn goedgekeurd. Voldoet de opdrachtgever wel aan dit verzoek, dan vinden het tweede en derde lid overeenkomstige toepassing. 5. Het werk wordt geacht te zijn goedgekeurd indien en voorzover het in gebruik wordt genomen. De dag van ingebruikneming van het werk of een gedeelte daarvan geldt als dag van goedkeuring van het werk of van het desbetreffende gedeelte. 6. Kleine gebreken, die gevoeglijk in de onderhoudstermijn kunnen worden hersteld, zullen geen reden tot onthouding van goedkeuring mogen zijn, mits zij een eventuele ingebruikneming niet in de weg staan. 7. Met betrekking tot een heropneming na onthouding van goedkeuring vinden de bovenvermelde bepalingen overeenkomstige toepassing. Artikel 9: OPLEVERING EN ONDERHOUDSTERMIJN 1. Het werk wordt als opgeleverd beschouwd, indien het overeenkomstig artikel 8 is of geacht wordt te zijn goedgekeurd. De dag, waarop het werk is of geacht wordt te zijn goedgekeurd, geldt als dag waarop het werk als opgeleverd wordt beschouwd. 2. De aannemer is verplicht de in artikel 8, zesde lid, bedoelde kleine gebreken zo spoedig mogelijk te herstellen. De onderhoudstermijn beloopt 30 dagen en gaat in onmiddellijk na de dag waarop het werk overeenkomstig het eerste lid als opgeleverd wordt beschouwd. De aannemer is verplicht gebreken welke in de onderhoudstermijn aan de dag treden, zo spoedig mogelijk te herstellen, met uitzondering echter van die waarvoor de opdrachtgever op grond van artikel 4, eerste lid, verantwoordelijkheid draagt, of waarvoor hij op grond van artikel 4, tweede lid, aansprakelijk is Artikel 10: AANSPRAKELIJKHEID NA OPLEVERING 1. Na het verstrijken van de onderhoudstermijn is de aannemer niet meer aansprakelijk voor tekortkomingen aan het werk, behoudens indien het werk of enig onderdeel daarvan door schuld van de aannemer, zijn leverancier, zijn onderaannemer of zijn personeel een gebrek bevat dat door de opdrachtgever redelijkerwijs niet eerder onderkend had kunnen worden en de aannemer van dat gebrek binnen redelijke termijn na ontdekking mededeling is gedaan. 2. De rechtsvordering uit hoofde van het in het vorige lid bedoelde gebrek is niet ontvankelijk, indien zij wordt ingesteld na verloop van vijf jaren na het verstrijken van de onderhoudstermijn. Ingeval het in het eerste lid bedoelde gebrek echter als een ernstig gebrek moet Adviesbureau Bertram Maastricht BV


Athoslaan 57c



Pagina 60 van 65




worden aangemerkt, is de rechtsvordering niet ontvankelijk, indien zij wordt ingesteld na verloop van tien jaren na het verstrijken van de onderhoudstermijn. Een gebrek is slechts dan als een ernstig gebrek aan te merken indien het de hechtheid van het gebouw of van een essentieel onderdeel daarvan in gevaar brengt. Artikel 11: SCHORSING, BEËINDIGING VAN HET WERK IN ONVOLTOOIDE STAAT EN OPZEGGING 1. De opdrachtgever is bevoegd de uitvoering van het werk geheel of gedeeltelijk te schorsen. Voorzieningen, die de aannemer ten gevolge van de schorsing moet treffen, worden als meer werk verrekend. Schade die de aannemer tengevolge van de schorsing lijdt, dient hem te worden vergoed . 2. Indien gedurende de schorsing schade aan het werk ontstaat, komt deze niet voor de rekening van de aannemer, mits hij de opdrachtgever tevoren schriftelijk heeft gewezen op dit aan de schorsing verbonden gevolg. 3. Indien de schorsing langer dan 14 dagen duurt, kan de aannemer bovendien vorderen, dat hem een evenredige betaling voor het uitgevoerde gedeelte van het werk wordt gedaan. Daarbij wordt rekening gehouden met op het werk aangevoerde, nog niet verwerkte maar wel reeds door de aannemer betaalde bouwstoffen. 4. Indien de schorsing van het werk langer dan een maand duurt, is de aannemer bevoegd het werk in onvoltooide staat te beëindigen. In dat geval dient overeenkomstig het volgende lid te worden afgerekend. 5. De opdrachtgever is te allen tijde bevoegd de overeenkomst geheel of gedeeltelijk op te zeggen. De aannemer heeft in dat geval recht op de aannemingssom, vermeerderd met de kosten die hij als gevolg van de niet voltooiing heeft moeten maken en verminderd met de hem door de beëindiging bespaarde kosten. De aannemer zendt de opdrachtgever een gespecificeerde eindafrekening van hetgeen de opdrachtgever ingevolge de opzegging verschuldigd is. Artikel 12: BOUWSTOFFEN 1. Alle te verwerken bouwstoffen moeten van goede hoedanigheid zijn, geschikt zijn voor hun bestemming en voldoen aan de gestelde eisen. 2. De aannemer stelt de opdrachtgever in de gelegenheid bouwstoffen te keuren. De keuring dient te geschieden bij de aankomst hiervan op het werk (eventueel op overeengekomen monsters) of bij de eerste gelegenheid daarna, mits in dat laatste geval de voortgang van het werk niet in gevaar komt. De aannemer is bevoegd bij de keuring aanwezig te zijn of zich te doen vertegenwoordigen. 3. De opdrachtgever is bevoegd bouwstoffen door derden te laten onderzoeken. De daaraan verbonden kosten komen voor zijn rekening, behalve ingeval van afkeuring, in welk geval de kosten voor rekening van de aannemer komen. Door de opdrachtgever ter beschikking gestelde bouwstoffen worden geacht te zijn goedgekeurd. 4. Zowel de opdrachtgever als de aannemer kunnen ingeval van afkeuring van bouwstoffen vorderen dat een in onderling overleg getrokken, door beiden gewaarmerkt verzegeld monster wordt bewaard. Adviesbureau Bertram Maastricht BV


Athoslaan 57c



Pagina 61 van 65




5. De uit het werk komende bouwstoffen, waarvan de opdrachtgever heeft verklaard dat hij ze wenst te behouden, dienen door hem van het werk te worden verwijderd. Alle andere bouwstoffen worden door de aannemer afgevoerd, onverminderd de aansprakelijkheid van de opdrachtgever op grond van artikel 4, vijfde lid. 6. Voor de aangevoerde bouwstoffen draagt de opdrachtgever het risico van verlies en/of beschadiging vanaf het moment waarop zij op het werk zijn aangevoerd gedurende de tijd dat deze daar buiten de normale werktijden onder toezicht van de opdrachtgever verblijven. Artikel 13: MEER EN MINDER WERK 1. Verrekening van meer en minder werk vindt plaats: a. ingeval van wijzigingen in de overeenkomst dan wel de voorwaarden van uitvoering; b. ingeval van afwijkingen van de bedragen van de stelposten; c. ingeval van afwijkingen van verrekenbare hoeveelheden; d. in de gevallen als bedoeld in artikel 11, eerste lid, en artikel 19. 2. Indien bij de eindafrekening van het werk blijkt dat het totaalbedrag van het minder werk het totaalbedrag van het meer werk overtreft, heeft de aannemer recht op een bedrag gelijk aan 10% van het verschil van die totalen. 3. Wijzigingen in de overeenkomst dan wel de voorwaarden van uitvoering zullen schriftelijk worden overeengekomen. Het gemis van een schriftelijke opdracht laat de aanspraken van de aannemer en van de opdrachtgever op verrekening van meer en minder werk onverlet. Bij gebreke van een schriftelijke opdracht rust het bewijs van de wijziging op degene die de aanspraak maakt. 4. Stelposten zijn in de overeenkomst genoemde bedragen, die in de aannemingssom zijn begrepen en die bestemd zijn voor hetzij - het aanschaffen van bouwstoffen, hetzij - het aanschaffen van bouwstoffen en het verwerken daarvan, hetzij - het verrichten van werkzaamheden, welke op de dag van de overeenkomst onvoldoende nauwkeurig zijn bepaald en welke door de opdrachtgever nader moeten worden ingevuld. Ten aanzien van iedere stelpost wordt in de overeenkomst vermeld waarop deze betrekking heeft. 5. Bij de ten laste van stelposten te brengen uitgaven wordt gerekend met de aan de aannemer berekende prijzen respectievelijk de door hem gemaakte kosten, te verhogen met een aannemersvergoeding van 10%. 6. Indien een stelpost uitsluitend betrekking heeft op het aanschaffen van bouwstoffen, zijn de kosten van het verwerken daarvan in de aannemingssom begrepen en worden deze niet afzonderlijk verrekend. Deze kosten zullen echter worden verrekend ten laste van de stelpost, waarop de aanschaffing van die bouwstoffen wordt verrekend voor zover zij door de invulling die aan de stelpost wordt gegeven hoger zijn dan die waarmee de aannemer redelijkerwijs rekening heeft moeten houden. 7. Indien een stelpost betrekking heeft op het aanschaffen van bouwstoffen en het verwerken daarvan, zijn de kosten van verwerking niet in de aannemingssom begrepen en worden deze afzonderlijk ten laste van de stelpost verrekend.



Athoslaan 57c



Pagina 62 van 65




8. Indien in de overeenkomst verrekenbare hoeveelheden zijn opgenomen, en deze hoeveelheden te hoog of te laag blijken om het werk tot stand te brengen, zal verrekening plaats vinden van de uit die afwijking voortvloeiende meer of minder kosten. Artikel 14: BETALING IN TERMIJNEN 1. Indien betaling in termijnen is overeengekomen, zendt de aannemer telkens bij of na het verschijnen van een betalingstermijn de desbetreffende termijnfactuur aan de opdrachtgever toe. De door de opdrachtgever aan de aannemer verschuldigde omzet belasting wordt afzonderlijk vermeld. 2. De aannemer is bevoegd het bedrag van een termijn op de factuur te verhogen met een kredietbeperkingstoeslag van maximaal 2%. De toeslag wordt verschuldigd indien betaling plaatsvindt na de in het derde lid aangegeven vervaldag. 3. Betaling van een termijn dient plaats te vinden uiterlijk 14 dagen na de dag waarop de aannemer de termijnfactuur aan de opdrachtgever heeft toegezonden, een en ander onverminderd het bepaalde in artikel 16. Artikel 15: EINDAFREKENING 1. Binnen een redelijke termijn na de oplevering dient de aannemer de eindafrekening in. 2. De eindafrekening biedt een volledig overzicht van al hetgeen partijen over en weer ingevolge de overeenkomst verschuldigd zijn en waren. In de eindafrekening wordt daartoe onder meer opgenomen: - de aannemingssom - een specificatie van het meer en minder werk - een specificatie van al hetgeen partijen overigens op grond van de overeenkomst van elkaar te vorderen hebben en hadden. 3. Het bedrag van de eindafrekening wordt gevormd door op het saldo, voortvloeiend uit het in het vorige lid bedoelde overzicht, hetgeen reeds is betaald in mindering te brengen. De berekening van de door de opdrachtgever aan de aannemer te vergoeden omzetbelasting geschiedt afzonderlijk. 4. De aannemer is bevoegd het bedrag van de eindafrekening op de factuur te verhogen met een kredietbeperkingstoeslag van maximaal 2%. De toeslag wordt verschuldigd indien en voor zover de betaling plaatsvindt na de in het vijfde lid aangegeven vervaldag. 5. Betaling van het aan de aannemer verschuldigde bedrag van de eindafrekening dient plaats te vinden uiterlijk 30 dagen na de dag waarop de aannemer de eindafrekening heeft ingediend, een en ander onverminderd het bepaalde in artikel 16. Artikel 16: OPSCHORTING EN BETALING Indien het uitgevoerde werk niet voldoet aan de overeenkomst heeft de opdrachtgever het recht de betaling geheel of gedeeltelijk op te schorten. Het met de opschorting gemoeide bedrag dient in redelijke verhouding te staan tot de tekortkoming. Artikel 17: IN GEBREKE BLIJVEN VAN DE OPDRACHTGEVER 1. Indien de opdrachtgever met de betaling van hetgeen hij ingevolge de overeenkomst aan de aannemer verschuldigd is in gebreke blijft, is hij daarover met ingang van de vervaldag de wettelijke rente verschuldigd. Adviesbureau Bertram Maastricht BV


Athoslaan 57c



Pagina 63 van 65




Indien na verloop van 14 dagen na de vervaldag nog geen betaling heeft plaatsgevonden, wordt het in de voorgaande zin bedoelde rentepercentage met 2 verhoogd. 2. Indien de opdrachtgever niet tijdig betaalt, is de aannemer gerechtigd tot invordering van het verschuldigde over te gaan, mits hij de opdrachtgever schriftelijk heeft aangemaand om alsnog binnen 7 dagen te betalen en die betaling is uitgebleven. Indien de aannemer tot invordering overgaat, zijn de daaraan verbonden buitengerechtelijke kosten voor rekening van de opdrachtgever. De aannemer is gerechtigd deze kosten te fixeren op 10% van de verschuldigde hoofdsom. 3. Indien de opdrachtgever een termijn niet tijdig betaalt, is de aannemer gerechtigd het werk stil te leggen tot het moment waarop de verschuldigde termijn is voldaan, mits hij de opdrachtgever schriftelijk heeft aangemaand om alsnog binnen 7 dagen te betalen en die betaling is uitgebleven. Het in de vorige zin bepaalde laat onverlet het recht van de aannemer op vergoeding van schade, kosten en interessen. 4. Indien gedurende het op grond van het vorige lid stilliggen van het werk schade aan het werk ontstaat, komt deze niet voor rekening van de aannemer, mits hij de opdrachtgever tevoren schriftelijk heeft gewezen op dit aan het stilleggen verbonden gevolg. Artikel 18: IN GEBREKE BLIJVEN VAN DE AANNEMER 1. Indien de aannemer zijn verplichtingen terzake van de aanvang of de voortzetting van het werk niet nakomt en de opdrachtgever hem in verband daarmee wenst aan te manen, zal de opdrachtgever hem schriftelijk aanmanen om zo spoedig mogelijk de uitvoering van het werk aan te vangen of voort te zetten. 2. De opdrachtgever is bevoegd het werk door een derde te doen uitvoeren of voortzetten, indien de aannemer na verloop van 7 dagen na ontvangst van de in het vorige lid bedoelde aanmaning in gebreke blijft. In dat geval heeft de opdrachtgever recht op vergoeding van de uit het in gebreke blijven van de aannemer voortvloeiende schade en kosten. 3. De opdrachtgever zorgt ervoor, dat de kosten, die voor de aannemer voortvloeien uit de toepassing van het vorige lid, binnen redelijke grenzen blijven. Artikel 19: GEWIJZIGDE UITVOERING Indien tijdens de uitvoering van het werk blijkt, dat het werk of een onderdeel daarvan door onvoorziene omstandigheden slechts gewijzigd kan worden uitgevoerd, treedt de partij die het eerst met deze omstandigheid bekend wordt in overleg met de andere partij. De aannemer wijst de opdrachtgever daarbij op de financiële consequenties. Een overeengekomen gewijzigde uitvoering wordt als meer en minder werk verrekend. Artikel 20: ONMOGELIJKHEID VAN UITVOERING Indien de uitvoering van het werk onmogelijk wordt doordat de zaak waarop of waaraan het werk moet worden uitgevoerd tenietgaat of verloren raakt zonder dat dit aan de aannemer kan worden toegerekend, is deze gerechtigd tot een evenredig deel van de overeengekomen prijs op grondslag van de verrichte arbeid en gemaakte kosten. In geval van opzet of grove schuld van de opdrachtgever heeft de aannemer recht op een bedrag berekend overeenkomstig artikel 11, vijfde lid. Artikel 21: GESCHILLEN Adviesbureau Bertram Maastricht BV


Athoslaan 57c



Pagina 64 van 65




1. Voor de beslechting van de in dit artikel bedoelde geschillen doen partijen afstand van hun recht deze aan de gewone rechter voor te leggen, behoudens ingeval van het nemen van conservatoire maatregelen en de voorzieningen om deze in stand te houden en behoudens de in het derde lid omschreven bevoegdheid. 2. Alle geschillen - daaronder begrepen die, welke slechts door een der partijen als zodanig worden beschouwd - die naar aanleiding van deze overeenkomst of van de overeenkomsten die daarvan een uitvloeisel zijn, tussen opdrachtgever en aannemer mochten ontstaan, worden beslecht door arbitrage overeenkomstig de regelen beschreven in de statuten van de Raad van Arbitrage voor de Bouwbedrijven in Nederland, zoals deze drie maanden voor het tot stand komen van de overeenkomst luiden. 3. In afwijking van het tweede lid kunnen geschillen, welke tot de competentie van de kantonrechter behoren, ter keuze van de meest gerede partij ter beslechting aan de bevoegde kantonrechter worden voorgelegd.



Athoslaan 57c



Pagina 65 van 65


Bestekken & Begroten Stageverslag m.b.t. 3 e jaars beroepsstage Siemen van Eijk Studentnummer:

Recommend Documents