Beste kameraden, Hoop en geloof in de toekomst. Dat is essentieel voor u en voor mij. Hoop geeft ons de kracht om door te gaan bij grote en kleine tegenslagen. Alles wat ik doe, is omdat ik hoop en geloof heb in de toekomst. Dat is wat mijn grootouders en ouders me meegegeven hebben en dat is wat ik aan mijn dochter vertel. Wel collega’s, Europa heeft de laatste jaren veel mensen hoop ontnomen. Want stel je eens voor. Een voetbaltrainer die bij het begin van het seizoen tegen zijn spelers zegt dat ze hard moeten trainen, dat ze week na week zullen afzien, dat het seizoen hen bloed, zweet en tranen zal kosten, maar dat ze wel elke match zullen verliezen. Welke speler, welk bestuur zou zoiets aanvaarden? Niemand. Maar het is wel exact het beleid dat Europa vandaag voert. Zo maakte ik kennis met Valantis Papathanasiou. Valantis is 35 en doctor in de sociale wetenschappen in Athene. Amper vijf jaar terug droomde Valantis nog. Hij reisde Europa rond, studeerde in Parijs en Brussel, schreef een boek over sociale uitsluiting en AIDS in zijn land. De wereld lag aan zijn voeten. We zijn nu oktober 2013. Van dit alles blijft weinig over. Valantis woont weer thuis, samen met zijn bejaarde ouders en zijn 40-jarige broer. Hij droomde van een gezinsleven, maar niet op die manier. Hij ging ook noodgedwongen aan de slag als onderwijzer in een lagere school. “Eigenlijk is werken met kinderen nog waardevoller”, zei hij trots. Maar ook dát is hem intussen afgenomen. Van de innemende Valantis is geen spoor meer te bekennen. Hij zou toekomstplannen moeten smeden, of beter nog: zijn toekomstplannen elke dag beleven. Vorig jaar was hij nog leerkracht van het jaar, nu zit hij thuis en moet hij maandelijks rondkomen met een werkloosheidsvergoeding van 350 euro. “Ik heb niets meer om mij aan vast te klampen”, zegt Valantis. “Sociaal voel ik mij dood.” Nog erger dan de moeilijke levensomstandigheden en de strijd van elke dag hebben de harde Europese besparingen hem alle hoop, dat geloof in een toekomst, ontnomen. Dit is geen ver-van-mijn-bed-show, vrienden. Dat is het Europa van vandaag. En ik moet u zeggen, als Valantis zegt dat hij “sociaal dood” is, doet dat behoorlijk pijn. Meer nog, het is onaanvaardbaar.
A. GEEN SOCIAAL BELEID
The Economist – een blad dat je niet kunt verdenken van linkse propaganda – stelde het enkele weken geleden scherp. Mocht elke baby de keuze hebben waar hij geboren wil
worden, ongeacht zijn aangeboren talent, dan kiest hij West-Europa. Hier heb je de hoogste welvaart, de beste sociale bescherming, toegankelijk onderwijs voor iedereen, een goede gezondheidszorg en de grootste sociale mobiliteit. Onze huidige welvaart en levenskwaliteit zijn grotendeels gebouwd op sociaaldemocratische waarden en principes: gelijkheid, vrijheid, verbondenheid en rechtvaardigheid. Omdat we geloven en zien dat die waarden en principes ons samen vooruit brengen. Wat ze over de Atlantische Oceaan the American Dream noemen, beleven wij hier elke dag. Niemand in België keek op toen een zoon van een Italiaanse arbeidersfamilie het tot premier schopte. Niet dat, maar het feit dat het een Franstalige socialist was, was nieuws. Dat is het Europa waar ik in geloof. Dat is het Europa dat mij trots maakt. Wel kameraden, dit fantastische model staat vandaag zwaar onder druk en niet het minst vanuit Europa zelf. Waar Europa eens de droom was, is het nu een nachtmerrie. Toen ik twintig was, stond Europa gelijk aan vooruitgang en welvaart. Voor wie nu twintig is, staat Europa gelijk aan crisis, werkloosheid, besparingen en groeiende armoede. Valantis heeft het geloof in onze oeroude socialistische waarden (gelijkheid – vrijheid – rechtvaardigheid en vooruitgang voor ons allemaal) opgegeven. Wij zijn Valantis en velen met hem kwijt, maar ik wil ze graag opvissen. Ik leg jullie confronterende cijfers voor:
Maar liefst 124 miljoen Europeanen leven in armoede of zijn bedreigd door armoede jeugdwerkloosheid in de Eurozone bedroeg in 2012 al meer dan 23 procent In totaal zijn 5,7 miljoen jongeren in EU werkloos
Zulke cijfers zijn dramatisch voor onze samenleving. Ze leggen een hypotheek op de toekomst en creëren een verloren generatie. Een goudmijn aan menselijk kapitaal wordt zo de zee in gekieperd. Niets doen aan die jeugdwerkloosheid is gewoon schuldig verzuim. We moeten bereid zijn om te investeren in de toekomst van onze jeugd: in de toekomst van mijn dochter, in de toekomst van uw kinderen en kleinkinderen en in de toekomst van Valantis. Iemand moet me nog altijd eens uitleggen waarom we met 500 miljard de banken kunnen redden, maar niet of nauwelijks bereid zijn onze jeugd te redden. Nochtans zijn de risico’s van massale jeugdwerkloosheid groter dan die van een falend bankensysteem. Zolang we geen vooruitgang boeken in het terugdringen van de werkloosheid, armoede en ongelijkheid zal de steun voor het Europese project verder afnemen en riskeren we een hele generatie kwijt te spelen. Als we Valantis en alle jongeren in Europa weer hoop willen geven en écht willen helpen, moeten we dringend van koers veranderen. Anders verliezen ze hun geloof in mij, in u en in een toekomst samen.
B. AFZETTEN TEGEN RECHTS PESSIMISME
Rechts doet ons geloven dat dit niet meer mogelijk is. Dat we jarenlang boven onze stand hebben geleefd. Ik ken geen gruwelijkere uitspraak over Europa dan die van Angela Merkel. Zij vindt het een schande dat Europa met 7 procent van de wereldbevolking 25 procent van de welvaart creëert en instaat voor 50 procent van alle sociale uitgaven. Ik vind dat juist een succes: met onze 7 procent zorgen we voor een kwart van de wereldwijde rijkdom. Herverdeling werkt dus. Maar 5 jaar na de crisis hebben we ons door pessimisme laten overmannen. Merkel definieert vooruitgang als een nuloperatie. Volgens rechts moeten we eerst afzien, willen we vooruitgang maken. Het gevolg: onze jongeren geloven niet meer dat een goed werkende economie en een sterke sociale welvaartsstaat samen kunnen gaan. Dat is voor ons sociaaldemocraten ontzettend verontrustend. Daar moeten we ons met alle kracht tegen verzetten. Daarom vrienden, ben ik ervan overtuigd dat we nu een kantelmoment beleven, waarin wissels op de toekomst worden getrokken. De Europese verkiezingen van volgend jaar zijn misschien wel de allerbelangrijkste. De lijnen worden hier in Brussel uitgezet. Want welk sociaal-economisch model willen we eigenlijk voor Europa? Het Duistland van Angela Merkel? Met zijn Zalando- en Amazonschandalen waar buitenlandse seizoensarbeiders worden uitgebuit in barre werkomstandigheden? Iedereen praat over het Duitse wonder, zeker nu na Merkels verpletterende overwinning. Maar het Duitse wonder gaat gepaard met werkende armen. 6 miljoen Duitsers werken voor minder dan 8 euro per uur, 2.5 miljoen voor minder dan 5 euro per uur en 1 op 4 jobs is laagbetaald. Duitsland heeft geen minimumloon. Wel, Merkel schaamt zich niet en zegt in Bild zelfs dat het minimumloon de oorzaak is van de massale werkloosheid in zovele Europese landen. Kameraden, dit is niet het Europa dat ik wil, want het is de wereld op zijn kop. Van de vijf Europese landen waar de werkloosheid het minst toenam, hebben er vier een minimumloon. Eén van die landen is België. En volgens de OESO heeft België op lange termijn zelfs 40% meer groeipotentieel dan Duitsland. Het Duitse model is niet het mijne, dat is het Europa niet waar ik voor wil staan.
C. ONS ANTWOORD
Als we alle Valantis-sen weer hoop willen geven, als we willen dat de Unie opnieuw een project wordt waar mensen op kunnen vertrouwen, dan zijn we verplicht een positief toekomstverhaal te bieden. We moeten er opnieuw voor zorgen dat de Unie onze welvaart garandeert in plaats van ze te ondermijnen. Het vertrouwen terugwinnen is een absolute noodzaak voor het voortbestaan van de EU. Ons antwoord is duidelijk: we herbevestigen de rol van de sociale welvaartsstaat. We staan voor een progressieve en eerlijke fiscaliteit, toegankelijk onderwijs, kwaliteitsvol werk, goede gezondheidszorg en een sterk vangnet voor zij die het moeilijk hebben. We kiezen voluit voor een samenleving waar iedereen moet genieten van vooruitgang. “A rising tide should lift all the boats”. Voor 60% van de Europeanen is werkloosheid en sociale ongelijkheid de hoofdzorg. We moeten dus inzetten op een systeem waar iedereen bijdraagt en zij die steun nodig hebben, die steun ook krijgen. “Ja maar, dat kunnen we niet betalen”, roept rechts. Dat kunnen we wel, zolang iedereen zijn rechtvaardig stuk van de taart betaalt. Jaarlijks grijpen we in Europa naast 1.000 miljard euro door belastingontduiking en –ontwijking. Dat is 2.000 euro per Europeaan die we niet spenderen aan jobs, onderwijs, opleidingen en gezondheidszorg. We moeten ervoor zorgen dat er sociale minimumnormen zijn. Een Europees minimumloon is daarbij een must. Zonder Europees minimumloon creëer je niet alleen oneerlijke concurrentie, je laat ook toe dat mensen onder de armoedegrens werken. Dat is tragisch, maar wel de werkelijkheid in Duitsland. Met open armen verwelkom ik iedereen die in België wil komen werken. Maar dan wel tegen arbeidsvoorwaarden die hier de norm zijn: gelijk werk voor gelijk loon in dezelfde lidstaat. Anders krijg je een Duits systeem en een sociale ratrace naar beneden. Zo’n systeem is slecht is voor iedereen: voor mensen die elders op zoek gaan naar een beter leven, voor de Belgen en voor alle Europeanen. We hebben met andere woorden een Sociale Unie nodig met een sociaal pact. Een sociaal pact dat steunt op sociaal overleg en bovenal investeert in mensen. Een Europa dat investeert in mijn dochter, in uw kinderen en onze kleinkinderen.
uitsmijter Kameraden, commissievoorzitter Barroso waarschuwde ons in zijn State of the Union. Volgens hem moeten we de besparingen volhouden en uiten we best niet te veel kritiek op Europa. Want dat werkt anti-Europese gevoelens in de hand en dat kan Europa missen als kiespijn. Wel, hij mag mijn goeie vriend Valantis eens gaan uitleggen waarom extreemrechtse bewegingen als de Gouden Dageraad dan zo oprukt in Griekenland. Want dat is het gevolg van zijn beleid. Als er geen hoop meer is, als er geen geloof meer is in onze oeroude sociaaldemocratische waarden, is er enkel nog wanhoop en woede. Daarop teren extremisten. “Ik ben bang”, zegt Valantis. “Niet omdat ik sommige dagen honger lijd. Neen, ik ben bang omdat mensen rondom mij nu plots anders denken: in mijn straat, in het dorp waar ik opgroeide of in een wereldstad als Athene. In vergelijking met een angstige, op zichzelf geplooide samenleving vervalt honger in het niets voor mij”, zegt hij. Links mag zich niet in slaap laten wiegen. Niet de kritiek op het Europese beleid, maar wel het rechtse Europese beleid zelf is de oorzaak van anti-Europese gevoelens. Europa zal sociaal zijn of zal niet zijn. Ik wil Valantis, mijn dochter, uw kinderen en miljoenen andere Europeanen op zijn minst weer hoop geven en vooral hun toekomst teruggeven.
Ik dank u
