Best Practices Medisch Applicatie Centrum Midden-Brabant Achtergrond In dit document wordt een aantal best practices beschreven die illustratief zijn voor het verder ontwikkelen van de plannen voor een Medisch Applicatie Centrum Midden-Brabant (MAC). Om praktische redenen heeft het verzamelen van de best-practices zich beperkt tot Nederland. De verzamelde informatie is het resultaat van desk-research en eigen ervaring van Minase Consulting BV. Er is gezocht naar initiatieven, waarbij een ‘structuur’ is gevormd binnen een zorginstelling of een samenwerking van zorginstellingen om kennis en faciliteiten te delen en actief samen te werken met bedrijven, zodanig dat er zorginnovaties ontstaan die ook daadwerkelijk op de markt gebracht kunnen worden. Deze zorginnovaties moeten de zorg voor patiënten toegankelijker, efficiënter en kwalitatief hoogwaardiger maken. Het is de bedoeling om geleerde lessen te benutten bij de ontwikkeling van het MAC.
‘Eureka’ – Jeroen Bosch Ziekenhuis In 2005 startte het Jeroen Bosch Ziekenhuis samen met Syntens en de Gemeente ’s Hertogenbosch met een pilotproject ‘Uw idee, Onze zorg’, om kansrijke ideeën uit de medische zorg te koppelen aan ondernemersexpertise om te komen tot een succesvol product of dienst. In individuele vraaggesprekken met medisch personeel zijn kansrijke ideeën getraceerd, die op haalbaarheid getoetst werden aan een aantal criteria. Bij zowel ‘medische haalbaarheid’ als economische haalbaarheid werd een multidisciplinair innovatieteam samengesteld, waarin in ieder geval een bedrijf participeerde. Het innovatieteam had als doel om het idee te ontwikkelen tot een succesvolle innovatie. De rol van het bedrijf was om kennis over product- of dienstontwikkeling, productie, en marketing in te brengen en om de innovatie naar de markt te brengen. In het eerste pilotproject werden 4 innovatieteams gevormd. In de loop van de tijd zijn er diverse nieuwe ‘uitvindingen’ met commerciële partners ontwikkeld, zoals apparatuur om drugs te detecteren, apparatuur om een lekkage bij nierdialyse te signaleren en een nieuwe methode voor het veilig verrichten van een lumbaalpunctie. Volgend op het eerste pilotproject zijn er verschillende ontwikkelingen geweest om deze methodiek in het ziekenhuis in te bedden. De coördinatie ligt bij het Cluster Leerhuis, dat onderwijs, onderzoek en innovatie in het ziekenhuis coördineert. Naast het opstarten van innovatieprojecten is er aandacht geweest voor het opbouwen van kennis over Intellectueel Eigendom, business development en het innovatieproces. In het ziekenhuis is actief aandacht geschonken aan de noodzaak voor zorginnovatie. Om de contacten met het bedrijfsleven te versterken is er een Health to Business Community, kortweg H2B, gevormd. H2B is een kennisplatform van bedrijven en medisch specialisten. Jaarlijks worden tenminste vier bijeenkomsten georganiseerd waar de leden van de community elkaar ontmoeten en informatie uitwisselen over innovaties en ontwikkelingen op het gebied van Health & Food.
Minase – Best Practices Medisch Applicatie Centrum – pagina 1
Recent is een nieuw project ‘Eureka’ gestart. Dit is een vervolg op de eerdere projecten, waarbij nu kansrijke ideeën voor productontwikkeling worden gezocht door films te maken van de dagelijkse praktijk bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis en daarover te brainstormen met het bedrijfsleven. Deze aanpak heeft zich de afgelopen jaren in het Jeroen Bosch Ziekenhuis bewezen. Het eigen belang ziet het Jeroen Bosch Ziekenhuis meerledig: •
actief een bijdrage leveren aan de verbetering van de kwaliteit en efficiëntie van de zorg in het eigen huis en daar buiten;
•
imago versterking als innovatief ziekenhuis;
•
medewerkerstevredenheid vergroten door nieuwe uitdagingen te bieden;
•
binden van medisch specialistisch personeel; inkomsten voor het ziekenhuis of de maatschappen uit licenties.
Zorgacademie Parkstad De Zorgacademie Parkstad is een initiatief, waarin nadrukkelijk wordt samengewerkt met onderwijsinstellingen en de koppeling tussen innoveren in de zorg en opleiding en scholing wordt gemaakt. De partners in de Zorgacademie Parkstad zijn het Atrium Medisch Centrum, de Mondriaan Stichting, Stichting Sevagram, Hogeschool Zuyd, Open Universiteit en het Arcus College. Een van de programma’s binnen de Zorgacademie Parkstad is de ontwikkeling van een zorginnovatiecentrum, gericht op de ontwikkeling van technologische innovaties voor langdurende zorg, zoals ouderenzorg, gehandicaptenzorg en de zorg voor chronisch zieken. De partners ontwikkelen hiervoor een gezamenlijk zorginnovatieprogramma en leren zorgprofessionals en studenten om met deze innovaties te werken. Het innovatieprogramma richt zich op problemen en knelpunten in de zorg. Het verhogen van de arbeidsproductiviteit staat daarbij voorop, naast uiteraard de kwaliteit en de effectiviteit van de zorg. Door zorginnovatie en opleiden te koppelen worden studenten en zorgprofessionals sneller vertrouwd gemaakt met innovatieve zorgconcepten en anderzijds verloopt de implementatie van zorginnovaties hierdoor sneller. In de zorg sluiten technische oplossingen vaak niet aan op de praktijk. Problemen in de zorg worden vaak niet geassocieerd met technische mogelijkheden. Door de wereld van de technologie en de wereld van de zorg bij elkaar te brengen in een zorginnovatiecentrum wordt de toepassing van technologie in de langdurige zorg gestimuleerd. Het zorginnovatiecentrum wil hiervoor ook experimenteer- en ontwikkelruimtes (proeftuinen) opzetten in de deelnemende zorgorganisaties. De Zorgacademie Parkstad is begin 2009 gestart en verkeert nog in de fase waarin de strategie wordt uitgezet en projecten starten en worden geïmplementeerd. Concrete resultaten zijn momenteel nog niet gerealiseerd.
Minase – Best Practices Medisch Applicatie Centrum – pagina 2
Pontes Medical Pontes Medical is een samenwerkingsverband van het UMC Utrecht, AMC en VU Medisch Centrum. Pontes Medical komt voort uit het Medisch Technologisch Innovatie Centrum van het UMCU. Pontes Medical werkt vraagstellingen van zorgprofessionals of medisch technologen uit tot oplossingen die geschikt zijn om op de markt te brengen. Een multidisciplinair samengesteld team ontwikkelt in korte tijd een aantal mogelijke oplossingsrichtingen. De meest veelbelovende oplossingen worden verder uitgewerkt. Vervolgens formuleert het centrum een projectteam dat er voor zorgt dat het product ook daadwerkelijk op de markt komt. In de uitvoering van innovatietrajecten wordt altijd samenwerking met marktpartijen gezocht. Door het innovatietraject in een aantal stappen te organiseren, wordt de efficiëntie van het innovatieproces verhoogd. In de context van Pontes Medical is een vaatimager ontwikkeld, waarmee het mogelijk wordt om bloedvaten aan te prikken, die onder normale condities moeilijk of niet zichtbaar zijn (bv door een donkere huid). Dit product is op de Internationale ‘Medica’ beurs in Düsseldorf in 2008 gepresenteerd. Ook is een longfunctie meetinstrument ontwikkeld. Hiervoor is een onderzoeksinstrument dat vijf jaar geleden voor onderzoek naar luchtwegklachten en astma was gebouwd, doorontwikkeld tot een diagnostisch instrument, door het kleiner en handzamer te maken, kindvriendelijk uit te voeren en geschikt te maken voor routinematig gebruik.
Medical Field Lab Het Medical Field Lab lijkt op het voorgaande initiatief, maar is een activiteit van het Maastrichts UMC. Na de start in 2007 is het Medical Field Lab inmiddels als een besloten vennootschap onderdeel van de UMC-Holding. Het Medical Field Lab wil een kwalitatief hoogstaande intermediaire functie aan bedrijven en medische kennisinstellingen leveren in het zorginnovatieproces op het gebied van medische technologische innovaties en productontwikkeling. Het Medical Field lab biedt voor bedrijven én zorg- en kennisinstellingen een doeltreffende manier van samenwerking voor de ontwikkeling van vraaggerichte medisch-technologische innovaties. Het lab treedt op als makelaar tussen midden- en kleinbedrijf, multinationals, kennisinstituten in Maastricht, Aken en Leuven, klinisch onderzoekers en zorginstellingen. Vaak dringt een oplossing voor een gezondheidsprobleem zich op in de praktijk. Zo beschouwd is het niet meer dan logisch dat een ziekenhuis zich toelegt op het ontwikkelen van producten. Toch behoort dit niet tot de kernactiviteiten. Het Medical Field Lab moet deze taak organiseren en beoogt de ontwikkeling van medische producten te versnellen door nauwe samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en medisch specialisten. Dergelijke projecten moeten leiden tot een intensieve opbouw van kennis en vaardigheden. De activiteiten binnen het Lab zijn gericht op het creëren van marktgerichte gezondheidsproducten waarbij maatschappelijke, economische en wetenschappelijke
Minase – Best Practices Medisch Applicatie Centrum – pagina 3
waardetoekenning centraal staan. Het Lab begeleidt de opzet van innovatieprojecten waarbij het MUMC als 'klinische proeftuin' fungeert. Het Medical Field Lab-team bestaat uit een kleine multidisciplinaire groep medewerkers. Het zijn mensen die andere mensen kunnen binden, stimuleren en aansturen. Naast een brede inhoudelijke kennis van diverse relevante vakgebieden, is projectmanagement een standaard vaardigheid. Afhankelijk van de aard van het project en de thema’s die daarbij aan bod komen, kan het team worden uitgebreid met een vast netwerk van deskundigen. Recente producten uit het Medical Field Lab zijn een scoliosis brace, een therapeutische steunzool en een intelligente kniebrace. Deze intelligentie kniebrace kan worden ingezet bij post-operatieve revalidatie, blessurepreventie, zelfmanagement bij reuma, detectie van infectie en activiteiten monitoring. Kenmerkend voor zowel het Medical Field Lab, als Pontes Medical is dat beiden binnen de context van een Universitair Medisch Centrum zijn ontstaan. Dit heeft als kenmerkende eigenschap dat onderzoek en innovatie één van de kerntaken is en dat met name bijzondere patiëntenzorg wordt geboden. Het type innovaties (high tech, complex) hangt hiermee samen.
Zorg Innovatie Forum Het Zorg Innovatie Forum (ZIF) is een initiatief van momenteel 17 stakeholders in Noord-Nederland (zie voor de deelnemende partijen: www. zorginnovatieforum.nl). De stakeholders zijn zorginstellingen, kennisinstellingen en zorgverzekeraars. Het ZIF is georganiseerd als een stichting, die financieel en strategisch door de stakeholders wordt ondersteund. De Stichting kent een bestuur van drie leden en heeft voor de uitvoering van de activiteiten een projectleider, een beleidsmedewerker en een officemanager. Bij de start begin 2007 waren 8 grote partijen uit de (zorg)marktsector betrokken. Het doel is om structurele vernieuwingen in de zorg te realiseren, door het innovatieproces in de NoordNederlandse zorg te stimuleren, te coördineren, te organiseren en te faciliteren. Door de samenwerking wil het Zorg Innovatie Forum een gezamenlijke visie ontwikkelen, samenwerking stimuleren, versnippering tegengaan en zorginnovatie een breed economisch draagvlak bieden. Het ZIF wil de stuwende motor zijn achter innovatie in de noordelijke zorg. Vanuit het brede netwerk worden marktpartijen gestimuleerd om mee te denken en mee te doen aan structurele zorgvernieuwing. Via een toegankelijke website en door het organiseren van symposia en discussiebijeenkomsten wordt de gelegenheid geboden voor het ontsluiten, uitwisselen en creëren van kennis over zorginnovaties. Jaarlijks wil het ZIF met andere marktpartijen diverse innovatieve projecten in gang zetten, die uitgewerkt worden in concrete businesscases. Zorgvernieuwing, (trans-)sectorale samenwerking en aansluiting bij actuele maatschappelijke ontwikkelingen staan hierbij centraal. Het ZIF is hier vooral procesmatig, als regisseur bij betrokken. Het signaleert marktkansen, nodigt experts en marktpartijen uit om te participeren, coördineert activiteiten en bewaakt de voortgang. Ook worden (inter)nationale netwerk- en lobbyactiviteiten uitgevoerd en wordt gezocht naar aanvullende financiering.
Minase – Best Practices Medisch Applicatie Centrum – pagina 4
Tot op heden zijn de belangrijkste resultaten van het ZIF te vinden op het gebied van kennisverspreiding, netwerkvorming en projectontwikkeling door het opzetten van een aantal showcases in de zorg.
MedtechPartners MedtechPartners is een privaat initiatief waarvan ongeveer 50 bedrijven in de medische technologie en de UMC’s partner zijn. De partners betalen een partnerbijdrage van waaruit een projectbureau wordt gefinancierd. MedtechPartners richt zich op innovatieve medische apparatuur, instrumenten, hulpmiddelen en disposables met een internationale marktpotentie. Producten voor zowel de professionele gebruiker als de consument in 'cure' en 'care'. Zowel aangesloten participanten als nog niet aangesloten organisaties kunnen medisch technologische innovaties aandragen bij MedtechPartners waarna deze gematched kunnen worden met de aangesloten MedtechPartners en daarna gezamenlijk sneller en succesvoller op de markt gebracht worden. Taak van het programmabureau is om haalbaar gebleken vindingen (in schriftelijke proposities) aan de participanten voor te leggen. Vervolgens worden de proposities mondeling toegelicht in de periodieke participantenbijeenkomst, die 5 keer per jaar wordt georganiseerd. Dit gebeurt vaak door de eigenaar en/of uitvinder zelf; Het doel is om een vervolgafspraak met de eigenaar van de vinding en geïnteresseerde participanten te maken. Het projectbureau maakt vervolgens een plan van aanpak voor het te starten project en geeft indien nodig richtlijnen voor een samenwerkingsovereenkomst tussen partijen. Op de website www.medtechpartners.nl worden de resultaten van de gepresenteerde proposities weergegeven. Hierbij zijn producten die inmiddels op de markt zijn geïntroduceerd, producten die nog in het ontwikkelproces zitten en proposities waarbij geen geschikte partner kon worden gevonden.
‘Lessons learned’ Hoewel er in de gevonden ‘best practices’ elementen zitten die bruikbaar zijn voor de ontwikkeling van het Medisch Applicatie Centrum Midden-Brabant, zijn direct vergelijkbare initiatieven niet gevonden. De gevonden voorbeelden bieden zeker inspiratie om het MAC verder te ontwikkelen. Met uitzondering van MedtechPartners zijn bij de andere initiatieven zorginstellingen te leidende partners en wordt er een samenwerkingsverband gesloten met een onderwijs- of kennisinstelling. In alle gevallen is er sprake van een kleine centrale organisatie, die als taak heeft om innovatie- en ontwikkelprojecten te starten en als regisseur betrokken is. Voor de projecten wordt separaat eigen financiering geregeld. De centrale organisatie wordt vanuit de participanten, aangevuld met subsidies, gefinancierd. In de projecten wordt door bedrijfsleven geparticipeerd, met als doel om de innovaties als dienst of product naar de markt te brengen. Het matchen van een idee aan een bedrijf is niet voldoende. Gebleken is dat de samenwerking in het project goede begeleiding vraagt om succesvol te kunnen zijn. Tilburg, 15 januari 2010
Minase – Best Practices Medisch Applicatie Centrum – pagina 5
