Bespreken provinciale notitie "Vrije tijd als economische motor voor Zeeland"

Provinciale Staten van de Provincie Zeeland t.a.v. de griffier

bericht op brief van: uw kenmerk: ons kenmerk:

08005325/7

afdeling:

Economie

bijlage(n):

2

behandeld door:

T. Peters

doorkiesnummer:

(0118) 63 14 17

onderwerp:

Bespreken provinciale notitie "Vrije tijd als economische motor voor Zeeland"

verzonden:

Middelburg,

19 februari 2008

Geachte Griffier, Hierbij sturen wij u ter kennisname de oplegnotitie "Vrije tijd als economische motor" van de Provincie Zeeland. De notitie vormt een geheel met de bijlage "Spiegels voor succes (aan de slag met het toerisme)", het rapport dat is opgesteld door de brancheorganisaties, Kamer van Koophandel en het Kenniscentrum Toerisme van de HZ. De oplegnotitie zal worden gebruikt als basis voor het deel "recreatie en toerisme" van het nieuwe Provinciale Sociale Economische Beleidsplan 2009-2012. Wij stellen u voor deze notitie op de agenda te plaatsen van de vergadering van de Commissie Economie en Mobiliteit van 17 maart 2008. Tijdens deze vergadering kan gedeputeerde dhr. H. van Waveren desgewenst de uitgangspunten, zoals die zijn verwoord in de oplegnotitie, toelichten. Hartelijk dank voor uw medewerking.

Hoogachtend, gedeputeerde staten,

,voorzitter

V3.5

,secretaris

Concept Deltaplan Toerisme

1

Spiegels voor Succes Aan de slag met het toerisme

1. Inleiding

2. Trends & ontwikkelingen in toerisme Mondiaal Europees Nederland

3. Ontwikkelingen in toeristisch product Zeeland

4. Zeeland: een veelzijdige vakantieprovincie Sterktes Zwaktes Kansen Bedreigingen

5. Kansen voor bruisend toerisme

6. Samen aan de slag

7. Conclusies en aanbevelingen

Bijlagen A. B. C. D. E.

Ontwikkelingen buurlanden Trends en ontwikkelingen accommodatieaanbod Beleidskader Zeeuws toeristisch aanbod Kansrijke thema’s en mogelijkheden


2

1. Inleiding Het toerisme is een belangrijke economische sector in Zeeland. De laatste jaren fluctueren de toeristische overnachtingen in Zeeland. Kijkend naar de bestedingen is er een stabiele stijging te zien. De bestedingen in de toeristische sector hebben een belangrijke spin off naar vele andere sectoren in het Zeeuwse midden-en kleinbedrijf. De toeristische sector is aan grote verandering onderhevig. Mondiaal gezien hebben steeds meer mensen steeds meer geld te besteden. Hierdoor ligt een steeds groter deel van de wereld binnen handbereik. Hun vrije tijd echter is schaars. De consument stelt steeds hogere eisen aan de omgeving waarin hij zijn of haar vrije tijd wil doorbrengen. Het is de vraag in hoeverre het huidig toeristisch product in Zeeland aansluit bij de wensen van de veeleisende consument. De Zeeuwse toeristische sector kenmerkt zich door kleinschaligheid. Daardoor is het niet altijd gemakkelijk om grootschalige innovaties teweeg te brengen, maar ook is het lastig om in te spelen op nieuwe markten en het aantrekken van nieuwe doelgroepen. Er zijn reeds veel initiatieven om de sector toekomstgericht verder te ontwikkelen. De Kamer van Koophandel voor Zeeland heeft het initiatief genomen om samen met de branches die participeren in Toeristisch Ondernemend Zeeland en Kenniscentrum Kusttoerisme, deze krachten te bundelen. Het Toeristisch Ondernemend Zeeland is een overlegorgaan waaraan de organisaties MKB-Zeeland, RECRON Zeeland, VeKaBo Zeeland, Koninklijk Horeca Nederland regio Zeeland, HISWA Vereniging regio Zuid en de Kamer van Koophandel voor Zeeland deelnemen. Vanwege het brede economisch belang wordt gezamenlijk een breed en omvattend plan opgezet met als doel meer toeristische omzetten in Zeeland.

Aanpak In de aanpak staat het creëren van draagvlak tijdens de ontwikkeling van het plan centraal. Allereerst worden de trends en ontwikkelingen in kaart gebracht. Daarbij wordt gebruik gemaakt van bronnen die op zowel landelijk als op Zeeuws niveau (ERBO, Trendrapportages) aanwezig zijn. Op basis van deze literatuurstudie is een sterkte-zwakte analyse opgesteld. De sterkte-zwakte analyse is als input gebruikt voor denkdoksessies met ondernemers binnen en buiten de toeristische sector. Het Denkdok is een digitaal proces om complexe vraagstukken overzichtelijk en toegankelijk te maken. Er wordt gebruik gemaakt van een softwaresysteem om brainstormbijeenkomsten elektronisch te ondersteunen. De denkdoksessies leveren sterke punten en kansen voor toeristisch Zeeland op. Van daaruit worden de ambities voor het toeristisch product Zeeland opgesteld. Er is vooral gekeken naar de kansrijke aspecten waar ondernemers en direct betrokkenen op korte termijn mee aan de slag kunnen en die rendement opleveren. Soms zijn het aspecten die meer voortbouwen op inzichten die al gevormd zijn en soms op basis van nieuwe allianties die hieruit voortkomen.


3

2. Trends & ontwikkelingen in toerisme Dit hoofdstuk bevat een weergave van trends en ontwikkelingen op mondiaal, europees en Nederlands niveau. In de bijlage wordt allereerst nader ingegaan op de ontwikkelingen van de buurlanden Duitsland, België, Frankrijk en Engeland. Daarnaast worden de trends en ontwikkelingen in het accommodatieaanbod uiteengezet.

2.1 Wereldwijde vrijetijdssector Economische betekenis Volgens de World Tourism Organization (WTO) reisden in 2006 wereldwijd 842 miljoen mensen naar een ander land. In 2005 waren dat er nog 802 miljoen mensen. Een groei van bijna vijf procent. De ontwikkeling bleef in Europa iets achter met 4,3 procent. In 2006 is door toeristen ruim 575 miljard euro’s besteed. In 2005 was het toeristisch aandeel acht procent in de mondiale export van goederen en diensten en 35 procent in de export van diensten. Wereldwijd is de toeristenindustrie de belangrijkste bron van werkgelegenheid. In 2005 werkten ongeveer 207 miljoen mensen in deze industrie. Kortom zowel op het gebied van gerealiseerde omzet als werkgelegenheid behoort de toeristensector tot de belangrijkste sectoren van de westerse economie. Naar verwachting zal de wereldwijde groei doorzetten tot 1,6 miljard internationale aankomsten in 2020. De toenemende vergrijzing en de toenemende welvaart spelen hierbij een belangrijke rol. Steeds meer mensen kunnen gaan genieten van de combinatie van voldoende geld en voldoende tijd. Bovendien zijn de opkomende economieën in Oost-Europa, Latijns-Amerika en Azië van belang. Deze regio’s worden van belang voor zowel nieuwe bestemmingen als potentiële bron van nieuwe toeristen. Als nieuwe bestemming worden zij tegelijkertijd een concurrent van Nederland. Wereldwijd zal de concurrentie toenemen doordat er een spreiding van toeristen over mondiale bestemmingen optreedt. Toch staat Europa nog steeds bovenaan als meest bezochte bestemming met zo’n 55 procent van alle toeristen in 2006. Daarbij staat Frankrijk op nummer 1 gevolgd door Spanje op de tweede plaats.

Groei vrije tijd en toerisme De vrijetijdsmarkt groeit. Dit komt door de voortdurende groei van de inkomens en het opleidingsniveau in combinatie met een toegenomen mobiliteit. In de Westerse samenleving heeft bijna iedereen de beschikking over een auto, toegang tot het vliegverkeer en aansluiting op het internet. Daarmee is voor een groot deel van de bevolking een ruim aanbod van vervoer, verblijf en vermaak toegankelijk. Het feit dat alles makkelijk te bereiken is, wordt vergroot door de ontwikkeling van de beeldcultuur. De toerist van tegenwoordig is een goed opgeleide, kritische wereldburger die op zoek is naar inspirerende activiteiten en omgevingen. Deze ontwikkeling zal in de toekomst alleen maar verder doorzetten. Met name regio’s als OostEuropa, Latijns Amerika en Azië worden door de welvaartstijging in toenemende mate onderdeel van de wereldwijde toeristische markt. Ook is in het westen sprake van een groeiende seniorenmarkt. Het gaat om hoogopgeleide senioren, die vitaal zijn en voldoende inkomen en vrije tijd hebben. Deze doelgroep is voor Nederland een belangrijke groeimarkt. Tot slot speelt de verdergaande mobiliteit op het gebied van communicatie een belangrijke rol.


4

2.2 Europese toeristische sector De Europese toeristische sector heeft te maken met een aantal externe invloeden. Hieronder volgt een opsomming van deze invloeden en de gevolgen hiervan voor toerisme 1 : Algemene maatschappelijke trends Vergrijzing: op middellange termijn ligt het accent op ‘welvarende, gezonde, vroegpensioeners’ en op langere termijn zal de pensioensleeftijd in Europa weer naar boven gaan. Door hogere levensverwachting en verbeterende gezondheid wordt de senioren groep ook actiever. Trends bij de jeugdige groepen: meer alleenstaanden, nieuwe sociale structuren, met name in opkomende markten. Op kortere termijn de wat oudere, welvarender doelgroepen, daarna (langere termijn) door groeiende inkomens van ook jongeren met meer reisbehoeften. Aantal migranten/internationale arbeidsmarkt groeit: bevordert ook het reizen. Toenemende scheiding tussen doelgroepen met veel tijd (minder geld) en met veel geld (minder tijd). ‘Rijke werkenden’ zijn bereid extra te betalen om tijd te sparen: groei van speciale diensten, meer gemak in aanschaf goederen en diensten. Amerikaanse trend is dat ‘tijd-armen’ all-in prijs willen bieden voor combinatie van transport, eten, accommodatie en attracties (eenvoudige reisplanning). Daarentegen ook groeiende behoefte aan flexibiliteit en ‘doe het zelf’. Meer, maar kortere vakanties: meer kortere Europese trips, ook buiten de toeristenseizoenen, en mogelijkheid voor laagseizoen evenementen/festivals. Daarnaast wordt door anderen ook vrije tijd gespaard om te besteden aan bijvoorbeeld een sabbatical. Vergrijzing en toenemende aandacht voor gezondheid bieden kansen voor ‘health tourism products’ te combineren met cultuurtoerisme. Jongeren willen meer actieve producten: avontuurlijk toerisme Toeristen zijn meer volwassen, ontwikkeld en ervaren: zelf organiseren op basis van actuele informatie groeit ten opzichte van standaard verzorgde vakantiepakketten. Groei van zowel goedkope vluchten op korte afstand als van lange, intercontinentale vluchten. Globalisering en groeiende markten buiten het Westen: Meer vraag wereldwijd voor goedkope reiservaringen, transparant aanbod door Internet. Opkomende economieën zullen ook toeristische bestemmingen ontwikkelen en tegelijkertijd zijn het ook opkomende consumentenmarkten (herkomst). Cultuurtoerisme in Europa groeit, vooral door welvaartsontwikkeling Midden- en Oost-Europa en in Azië. Er is een groeiende behoefte aan combinaties van cultuur, ontspanning en vermaak. Internationale trend voor werken en studeren buiten het land van herkomst. Duurzaamheid en klimaatverandering: Verwachte zeespiegelstijging: toenemende kosten om kustgebieden in stand te houden. Groeiende belangstelling voor eco- en natuurreizen en een toenemende druk op ‘ongerepte’ gebieden. Duurzaamheid wordt marketinginstrument. Meer aandacht voor (persoonlijke) veiligheid en aandacht voor coördinatie van informatiestromen en flexibele planning om plotselinge gebeurtenissen het hoofd te bieden. Consumenten trends: Meer en kleinere huishoudens met hogere inkomens en meer flexibiliteit van werk en vrije tijd. Toenemende reiservaring van toeristen. Hogere eisen qua organisatie en qua kwaliteit van ‘belevenis & dienstverlening’ (omgeving, product en voorzieningen). De toerist heeft nog hogere verlangens en wil afwisseling. Minder herhaalbezoek en minder binding tussen gast en accommodatie. Sommige toeristen willen niet in een hokje worden gestopt met het label ‘Toerist’. Behoefte aan oorspronkelijkheid/karakter/atmosfeer/creativiteit/nieuwe media/lifestyle: het leren kenen van de waarden/tradities/specialiteiten van het gebied.

1 Tourism Trends for Europe, uitgave European Travel Commission, september 2006


5

Behoefte aan steeds meer niche producten, sommige klassieke producten zullen in aantrekkingskracht afnemen. Op zoek naar verschillende (intensieve) belevenissen: actief, sensatie, cultuur, maar ook spiritueel. Groeiende markt voor actieve recreatie (fietsen, rondtrekken) en agrotoerisme. Meer vrije tijd en meer focus op ontspanning/relax/wellness/health. Combinaties tussen recreatie en andere functies leveren hoge toegevoegde waarde. Bijvoorbeeld toeristische combinaties met gezondheid & kuren en creativiteit .

Product- en marktontwikkeling reizen: Marketing: Door met name internet worden consumenten steeds beter geïnformeerd over niches en bepaalde details. Men weet vaak meer dan de professionele reisagent. Groeiende investering in internet voor promotie en voor onderzoek. Internet is ook het medium voor toekomstige reis/toerisme verkoopkanalen. Belangrijk om te weten wat internetbelangstelling is van de doelgroep (segmentering/positionering). Wat zijn de ‘unique selling points’? (identiteit) Marketingboodschappen meer richten op ervaringen en ‘gevoel’: meer maatwerk per klant. Nieuwe rol gevraagd voor reisagenten wat betreft hun toegevoegde waarde. ICT: Naast internet ook GSM en digitale TV als marktkanalen. Consumenten kunnen meer prijs vergelijken en er is steeds meer productinformatie. Nieuwe betrouwbaarder elektronische betaalmiddelen. Internet wordt ook steeds meer door toeristen ter plekke gebruikt voor programma’s en evenementen. Nieuwe zoeken kaartprogramma’s leveren meer kennis over het te bezoeken gebied. GPStechnologie kan informatie verzamelen over exact reisgedrag en -activiteiten. Transport: De personenauto blijft belangrijk (70% toeristenreizen in geïndustrialiseerde landen). Busvervoer kampt met problemen wat betreft bereikbaarheid en parkeren in steden. Er is sprake van sterke concurrentie van goedkope vluchten. Goedkope vluchten zoeken steeds meer de kleinere luchthavens op. De brandstofkosten, veiligheidskosten en belastingen vertragen enigszins de groei. Treinvervoer: HSL-verbindingen zijn kansrijk als de prijs beter concurrerend is met meer service, hoge snelheden en goede verbindingen. Bestemmingen die moeilijk bereikbaar zijn voor verschillende vervoersvormen kunnen hieronder lijden. Tweede woningen: Verschuiving van Zuid-Europa naar Centraal en Oost-Europa. Met name Duitsland en Engeland zijn belangrijke vraagmarkten.


6

2.3 Nederland In deze paragraaf komen de actuele ontwikkelingen in Nederland op basis van factoren die de meeste invloed uitoefenen op de toeristische sector aan bod. Deze ontwikkelingen zijn afkomstig uit het Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd van 2006-2007.

Demografische ontwikkelingen De volgende demografische ontwikkelingen zijn van belang voor de toeristische sector: • Samenstelling en groei bevolking Door het afnemende aantal geboorten, migratie en het stijgen van de gemiddelde levensduur verandert de bevolkingssamenstelling. De Nederlandse bevolking zal in 2009 tot 16,5 miljoen en in 2040 tot 18 miljoen mensen stijgen. Na 2040 daalt de bevolkingsomvang. • Vergrijzing De komende jaren speelt vooral de vergrijzing een belangrijke rol. Over ongeveer 30 jaar bereikt deze vergrijzing haar hoogtepunt. Tot aan 2038 zal volgens het Centraal Bureau voor Statistiek het aantal 65-plussers stijgen van 2,4 naar 4,3 miljoen. Zeeland heeft ook te maken met een relatief sterke vergrijzing van de bevolking. In 2030 zal 30 procent van de Nederlandse bevolking ouder zijn dan 55 jaar (in 2003 23 procent). Deze 55-plussers hebben behoefte aan activiteiten die de gezondheid beïnvloeden. Ook stellen de minder valide ouderen eisen aan de toegankelijkheid van accommodaties en omgeving. Kenmerken van deze groep zijn : toenemende vrije tijd en bestedingsruimte, kritisch, aandacht voor kwaliteit, zelfbewust, levensgenieter, luxe en comfort. • Alleenstaanden In Nederland zijn er ongeveer 2,5 miljoen alleenstaanden. Tot 2035 neemt dit met een 1 miljoen toe. Deze groep bestaat met name uit vroeg zelfstandig wonende jongeren en langer zelfstandig wonende ouderen. Vaak trekt de alleenstaande er op uit met afwisselend vrienden, kennissen en familie. • Gezinnen met kinderen Uit onderzoek van de Universiteit van Wageningen blijkt dat het aantal gezinnen in Nederland snel terugloopt. Het aantal gezinnen met kinderen is de afgelopen 36 jaar afgenomen van 52 procent naar 22 procent. Daarnaast is er groeiende groep hoogopgeleide mannen en vrouwen die een luxe levensstijl met veel uitgaan en vakanties niet wil opgeven voor een serieuze relatie, ook niet voor kinderen. 2 • Allochtonen De allochtone bevolking zal in 2025 stijgen van 19% naar 23% van de totale bevolking (4 miljoen mensen). Het recreatiegedrag van de allochtoon is vooral gericht op de (eigen) stad. Een grote groep niet-westerse allochtonen hebben een traditionele manier van vrijetijdsbesteding. Zij hebben behoefte om elkaar te ontmoeten en veel activiteiten vinden plaats in de natuur (picknicken en barbecuen in de open lucht). • Actieve jongeren Jongeren zijn vooral gericht op sport, beweging, spanning en elkaar ontmoeten. Ook heeft Nederland te maken met een krimpende potentiële beroepsbevolking, die daarnaast verouderd. De toeristisch-recreatieve sector zal sterk beïnvloed worden door deze ontwikkelingen. Economische ontwikkelingen De Nederlandse economie is opgebloeid. 2006 liet een economische groei zien van 3%. Voor zowel 2007 als 2008 zijn de vooruitzichten gunstig met een groei van 2,75% per jaar. In tegenstelling tot de afgelopen jaren wordt de groei nu breed gedragen. De consumptieve bestedingen door gezinnen voor het aankopen van duurzame goederen nemen sterk toe. Uit de toegenomen koopbereidheid van consumenten blijkt dat de consument vertrouwen heeft in de ontwikkeling van de Nederlandse economie. Ook ondernemers zijn optimistisch waadoor de investeringen stijgen. Daarnaast stijgt de werkgelegenheid in de sector. Echter het aantal deelnemers aan het arbeidsproces neemt af. Vanwege het seizoensgebonden karakter van de arbeid, is het lastig om goed gekwalificeerd personeel te krijgen. Deze ontwikkeling is in Zeeland ook goed zichtbaar. 2 ‘Hoogleraar: we maken een probleem van het ouderschap’, Provinciale Zeeuwse Courant, 20 oktober 2007


7

Vrije tijd en vrijetijdseconomie hebben in onze huidige maatschappij en cultuur een zeer belangrijke plaats verworven. Economisch is de vrijetijdsconsumptie niet meer weg te cijferen en individueel wordt vrije tijd als zeer belangrijk ervaren. Men gaat vaker op vakantie en ook de uitgaven stijgen. De bijdrage van de recreatieve en toeristische sector aan de economie en de werkgelegenheid is dan ook aanzienlijk. Recreatie en vakantiereizen hebben bovendien een belangrijke plaats verworven in ieders levensstijl en vrijetijdsbeleving in het bijzonder. De luxe is een behoefte geworden. De toeristische sector is beperkt gevoelig voor conjunctuur-bewegingen. Uit onderzoek van de Oad Groep blijkt dat er bijna geen relatie bestaat tussen de economische situatie en het vakantiegedrag van de Nederlander. Wel kwam naar voren dat als het economisch slechter gaat met de economie, dat de Nederlander toch een reis zal willen boeken, maar daarbij wel meer op de prijs en minder op de beleving let. Als het de Nederlandse vakantieganger economisch voor de wind gaat dan zal hij kiezen voor een duurdere reis met een hogere belevingswaarde. Technologische ontwikkelingen Tegenwoordig heeft ieder zichzelf serieus nemend bedrijf een website waarop zij zich presenteert en indien mogelijk ook haar product aanbiedt. Internet vervult in de strijd om de gunst van de consument een belangrijke rol in de toeristische sector. Daarbij blijft Internet nieuwe toepassingen bieden. Niet alle toeristische organisaties benutten optimaal de technologische mogelijkheden om hun website op te laten vallen en interactief te maken, zodat de website ontmoetingsplaats wordt voor consumenten en ondernemers. Vanwege de kleinschaligheid van de Zeeuwse toeristische sector is het voor ondernemers lastig om hier grootschalig op in te spelen. Vooral voor kleine ondernemers is het lastig zich te profileren met ICT. GPS-technieken spelen ook een steeds grotere rol in het toeristisch aanbod. De technieken bieden veel mogelijkheden voor het samenstellen van nieuwe toeristische routes. Zo kunnen bestemmingen op een verrassende manier aangeboden worden en krijgt iedere bezoeker een route op maat. Ecologische ontwikkelingen De afgelopen jaren is de aandacht voor duurzaam toerisme toegenomen. Het belang om toerisme op duurzame wijze te ontplooien wordt in toenemende mate erkend. Het is nodig om nu acties te ondernemen die de principes van duurzame ontwikkeling ondersteunen. De Brundtland Commissie (1987) definieerde het als volgt: ‘Duurzame ontwikkeling is een vorm van ontwikkeling waarbij aan de behoeften van de nu levende generatie tegemoet wordt gekomen, zonder dat daarvoor de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien, in gevaar worden gebracht.’ Economisch belang vrije tijd en toerisme in Nederland In Nederland leveren de vrije tijd -en toeristische sector een steeds belangrijke bijdrage aan het bruto binnenlands product (BBP). Ondanks dat het aantal uren vrije tijd afneemt, neemt het aantal activiteiten buiten de deur toe. Ook stijgen de bestedingen, die gemiddeld 17 euro per activiteit bedragen. Gemiddeld besteden Nederlanders 25% van hun huishoudelijk budget aan vrije tijd. Dat komt neer op ongeveer 88 miljard euro per jaar. Het toerisme in Nederland draagt zo’n 3 procent bij aan het BBP en zorgt voor bijna 5% van de werkgelegenheid. 3 Voor de sector horeca en recreatie zijn de vooruitzichten ook gunstig. Verwacht wordt dat de totale bestedingen in de sector ook dit jaar behoorlijk toe zullen nemen, wat zal leiden tot een omzetstijging van ruim 5%. Voor 2008 wordt dezelfde groei verwacht. Sectorbreed is het een goed jaar geweest, waarbij vooral de omzetten van hotels en restaurants forse stijgingen lieten zien. De groei van de zakelijke bestedingen zet door evenals de opmars van de toeristische markt. Kortom de vrijetijdssector als geheel groeit in economisch belang, maar verdient wel meer beleidsmatige aandacht. Verandering in vakantiegedrag Het vakantiegedrag van toeristen is aan grote verandering onderhevig. Een grote groep toeristen is tegenwoordig hoogopgeleid, mobiel, koopkrachtig, individualistisch, veranderlijk, tijdsbewust en heeft hoge kwaliteitseisen. Dit impliceert dat trends minder eenduidig zijn dan in het verleden en trends elkaar in toenemende mate opvolgen. Daarbij worden imago- en belevingsaspecten steeds belangrijker. Ook is het van belang dat de inrichting van toeristische voorzieningen hierop aansluiten. 3 Rabobank Cijfers & Trends Kwartaalupdate juni 2007


8

Volgens het Continue Vrije Tijds Onderzoek zijn fietsen, wandelen en naar het strand gaan de belangrijkste vrijetijdsactiviteiten. Deze recreatievormen passen goed in een landelijk gebied. De stedelijke bevolking recreëert in het groen in en rondom de stad. Afstand is erg bepalend voor de keuze van bestemming waar men gaat fietsen of wandelen. Doordat de samenleving versnelt, mensen meer willen en meer doen, is men ook bewust op zoek naar rust en onthaasting. Daarnaast willen mensen steeds meer diversiteit in hun activiteiten. Bij het zoeken en boeken van toeristische- en vrijetijdsactiviteiten zoals bijvoorbeeld logies, eet- en uitgaansgelegenheden, neemt het gebruik van internet toe. Ook gaan toeristen vaker maar korter op vakantie. De meeste korte vakanties worden in eigen land doorgebracht. De behoefte aan comfort en luxe kampeervakanties neemt toe. Daarbij wordt het buitenland steeds populairder. Verouderde vakantiecentra en centra in minder aantrekkelijke omgevingen hebben het meest te maken met teruglopende binnenlandse markt. Binnen groepsaccommodaties is er een groeiende behoefte aan tweepersoonskamers, wat ten koste gaat van de slaapzalen. Bed & Breakfasts zien de vraag naar kamers met eigen douche en toilet toenemen. Tevens groeit de belangstelling voor een kampeerplaats met dit soort individuele voorzieningen. Tegelijkertijd is er een tendens dat de caravans steeds groter worden en zelf voorzieningen hebben voor sanitair. Ook wensen toeristen steeds vaker voorzieningen als internetaansluiting op de accommodatie. Verder is er een toenemende behoefte aan kleinere groepsaccommodaties voor 10-30 personen. Steeds meer families of vriendengroepen willen een keer of meer keren per jaar een aantal dagen samen verblijven. Daarentegen staat de belangstelling voor kampeervakanties al enige jaren onder druk. Tot nu toe ondervinden kleinschalige kampeerbedrijven nog weinig negatieve effecten. Door het vervallen van de Wet op de Openluchtrecreatie kunnen minicampings de mogelijkheid krijgen om van 15 plaatsen uit te breiden naar 25. Hierdoor kan lokaal een overaanbod ontstaan. Verder is er een toenemende belangstelling voor het natuurkamperen op landschappelijke en ruim ingerichte kampeerterreinen. Ook is er een groep toeristen, veelal de welgestelde toerist, die graag verblijft op bijzondere accommodaties. Toch is er ook een stroming die graag back-to-basic wil en waarbij eenvoud en de groep centraal staan. Men heeft behoefte aan vroeger. In de vrije tijd wil men ontsnappen aan de druk en verplichtingen van het dagelijks leven. Ook is er een toenemende vraag naar complete vakantiearrangementen. Verder neemt de behoefte aan zorgverlening buiten de reguliere zorgcentra toe. Tot slot staan gezondheid en gezond eten erg in de belangstelling. Steeds meer horecabedrijven profileren zich door te koken met streekproducten of streekgerechten. Al met al blijft de markt voor verblijfsrecreatie sterk afhankelijk van het weer, ondanks de vele extra voorzieningen.


9

3. Ontwikkelingen toeristisch product Zeeland In dit hoofdstuk wordt de toeristische sector in Zeeland beschreven, zoals deze op dit moment is. Tevens komt de regionale marktpositie binnen Nederland aan bod en wordt het profiel van de bezoeker beschreven. Het hoofdstuk wordt afgesloten met de effecten die het toerisme heeft op de Zeeuwse economie. In de bijlage komt het provinciale beleid aan bod waarbinnen de sector in de regio kan opereren. Ook wordt in de bijlage ingegaan op het regionale aanbod voor de bezoeker.

3.1 Karakteristieken van Zeeland Water is voor Zeeland altijd een bepalende factor geweest. Zeeland is vanwege het water lang een leeg land geweest. De Delta was tot het jaar 900 zo goed als onbewoond. Na 900 kwamen mensen zich hier vestigen en begon men met het veroveren van land. Dit was niet altijd even makkelijk. Regelmatig sloeg de zee terug. Er zijn verschillende watervloeden geweest. Aanleiding voor de huidige deltawateren was de watersnoodramp in 1953. Om herhalingen in de toekomst te voorkomen, werden de Deltawerken gerealiseerd. Deze Deltawerken hebben vele veranderingen in werking gezet en mogelijk gemaakt. Door bijvoorbeeld de verdere ontsluiting van de eilanden werd het toerisme meer mogelijk gemaakt. In deze periode stegen de welvaart en vrije tijd snel en daarom kwamen de toeristen in grote getale. 4 Tegenwoordig is de eilandenstructuur ondanks de ontsluiting nog steeds herkenbaar. De isolatie van de verschillende eilanden heeft ervoor gezorgd dat tot op de dag van vandaag regionale identiteiten een rol spelen. Zeeland is omgeven door grote stedelijke gebieden als de Randstad, de Brabantse steden, het Ruhrgebied, de Belgische steden maar ook metropolen Londen en Parijs. Zeeland is met haar ongeveer 380.000 inwoners één van de dunst bevolkte gebieden van Nederland. 5 Uit nachtfoto’s van Zeeland blijkt dat er een donkere plek te zien is, die omgeven wordt door het licht van de stedelijke gebieden in de omgeving. Zeeland wordt gezien als een groen-blauwe oase, door de aanwezigheid van de vele waterrijke gebieden en haar groene omgeving. De Provincie Zeeland bestaat voor een derde deel uit water en er grenst ongeveer 700 strekkende kilometers land aan water. Daarmee is Zeeland een unieke Delta in Noordwest Europa. Zeeland heeft op het gebied van cultuurtoerisme veel te bieden waaronder een aantal interessante cultuurhistorische steden en dorpen, musea en festivals/ evenementen. Zeeland als toeristische bestemming is desondanks vooral bekend om haar mooie stranden en het aantrekkelijke landschap. Uit onderzoek van Van Keken blijkt dat Zeeuwen zijn te karakteriseren als nuchter, direct, gelovig en gezagsgetrouw, zuinig (zowel zorgzaam als spaarzaam) en gastvrij, bescheiden en ingetogen en als gesloten. Volgens de Zeeuwse bevolking zijn de Deltawerken hét symbool van Zeeland. Ook de mosselen worden als belangrijk symbool gezien. Evenementen zijn erg belangrijk voor Zeeuwen zoals ringsteken/ ringrijden/ sjeesrijden en mosselfeesten/ mosseldag. Ook watergebonden evenementen als havendagen/ visserijfeesten/ Sail de Ruyter/ Zeeuws Nazomer Festival spelen een belangrijke rol.

3.2 Zeeuwse toeristisch product Het toeristische Zeeland staat de laatste 30 à 40 jaar vooral bekend om zon, zee en strand. Rond deze thema’s is haar toeristisch imago en haar toeristische identiteit opgebouwd. Alleen de wereld is erg veranderd. Het aanbod van toeristische bestemmingen is sterk toegenomen. Er zijn veel zonzekere bestemmingen die goedkoop zijn. Door de toename van het internetgebruik kan de consument veel makkelijker keuzes maken. Daarbij spelen merken, de smaak van de consument, lifestyle, kwaliteit van het product, de verpakking van het product, de reclame, de merktrouw, het verhaal achter het product, mond-tot-mondreclame een belangrijke rol bij het keuzeproces. 6

4 Zeeland op een kantelpunt, Dutch Research Institute for Transitions (Drift), feb-nov 2006 5 www.cbs.nl, regionale kerncijfers 1 januari 2007 6 Zeêland om grôôs op te wezen en om van te ‘ouwen’, Van Keken, november 2004


10

Van oudsher is het toeristisch product Zeeland met name geconcentreerd geweest op het hoogseizoen. Het seizoen is in de loop der jaren wel steeds langer geworden. Van 6 weken in de zomer loopt het seizoen nu van Pasen tot en met de herfstvakantie. Uiteraard heeft de kust de grootste aantrekkingskracht voor toeristen. Ook is er sprake van seizoensverlenging, waarbij doelgroepverbreding plaatsvindt. Er komt ook aandacht voor de 50-plussers, de tweeverdieners en de gezinnen met kleine kinderen. Door haar unieke ligging en historie heeft Zeeland meer te bieden dan alleen zon, zee en strand. Er is veel meer aanwezig in Zeeland en daarom kan Zeeland ook tegemoet komen aan de eisen van consument. In Zeeland is water altijd dichtbij. In Deltawateren en de Noordzee kunnen vele vormen van watersport uitgeoefend worden. Toch staat Zeeland niet bekend als dé watersportprovincie van Nederland. Ook het landschap van Zeeland is uniek. Zeeland biedt nog rust en ruimte zonder dat het gebied als leeg wordt ervaren. Het landschap vertoont volop afwisseling en de vele historische kernen langs de kust en in het achterland zijn aantrekkelijk voor toeristen. Veel logiesaccommodaties liggen in een unieke omgeving. Alleen is er doorgaans weinig natuurlijke samenhang tussen de accommodatie en de omgeving te vinden. Het aanbod van de dagrecreatie is groot, in ieder geval in de zomermaanden. Dit vormt een goede aanvulling op het toeristisch zon-, zee- en strandproduct. Buiten het hoogseizoen zijn het aanbod en de diversiteit van de dagrecreatie veel minder groot. Het is daarom erg belangrijk om nieuwe verbindingen tussen productmarktcombinaties te maken. Dat is onder meer mogelijk door de productmarktcombinaties dichterbij de consument te brengen door middel van het internet.

3.3 Watersport In de Deltawateren zijn er vele mogelijkheden voor watersportactiviteiten zoals surfen, zeilen, duiken, kanoen, vissen, waterskiën, varen. Sinds een aantal jaren wordt Zeeland meer als watersportprovincie op de kaart gezet. De Provincie Zeeland is waterrijk, maar dit is altijd benaderd vanuit de verdediging tegen het water. Zeeland wordt gezien als meest interessante duikgebied van Nederland. De Oosterschelde wordt zelfs beschouwd als het belangrijkste duikgebied van Nederland. Toch staat Zeeland niet bekend als dé watersportprovincie van Nederland. Zeeland heeft in de Deltawateren en de Noordzee veel mogelijkheden en ruimte tot haar beschikking. Daarvan kan zowel de ondernemer als de gemeenschap meer van profiteren. Nu vloeit er nog te weinig van de koopkracht van ligplaatshouders naar het plaatselijke middenen kleinbedrijf en blijven er kansen voor het toerisme onbenut. Watersporters die een ligplaats in Zeeland hebben maar buiten Zeeland wonen, kopen hun watersportartikelen meestal in de omgeving van hun woonplaats. De aantrekkelijkheid van Zeeland als watersportgebied wordt onder meer bepaald door de aanwezigheid van openbare voorzieningen als trailerhellingen en openbare ligplaatsen, maar ook door de kwaliteit en service van de jachthavens. Als passanten hun boten afmeren in Zeeuwse jachthavens genereert dat werkgelegenheid o.a. in sectoren van dienstverlening, onderhoud, reparatie en verzorging. Passanten zijn deels vaste ligplaatshouders uit de regio maar ook deels vanuit andere watersportgebieden afkomstig. Zij leveren met hun bestedingspatroon een extra economische impuls aan het middenen kleinbedrijf daar waar zij voor een nachtje afmeren. Een groot deel van het ligplaatsenaanbod ligt bij verenigingshavens. Het gaat hierbij vaak om relatief betaalbare ligplaatsen, hetgeen een prijsdrukkend effect heeft op de ligplaatstarieven in de commerciële jachthavens. Het aantal commerciële jachthavens is niet groot in Zeeland. Daardoor is er beperkt draagvlak voor de promotie van Zeeland als watersportbestemming. Economische afwegingen spelen immers bij verenigingshavens een minder belangrijke rol.


11

In Zeeland is er de afgelopen jaren al meer aandacht besteed aan de watersportsector. Ook is de regio meer gepromoot door middel van het project Delta Waterland, dat heeft geleid tot de Deltagidsbrochure. De Provincie heeft watersport hoger op de beleidsagenda gezet en biedt ruimte aan ontwikkeling van de watersport. Ondernemers krijgen de mogelijkheid om nieuwe initiatieven te ontplooien en ligplaatsen uit te breiden. Er liggen nog voldoende kansen die verzilverd kunnen worden. Vooral de provincies Brabant, Zeeland en Zuid-Holland maar ook steden als Antwerpen, Gent, Brugge en Oostende zouden nauwer met elkaar kunnen samenwerken. Immers de watersporter heeft geen belang bij provinciale of landelijke grenzen en ziet het Deltagebied als een geheel. Om deze ontwikkeling verder te realiseren, dienen er nieuwe markten aangeboord te worden zoals bijvoorbeeld de Engelse markt. Daarnaast liggen er mogelijkheden om de voorzieningen en faciliteiten voor bijvoorbeeld de duiksport of de chartervaart verder te verbeteren. Maar ook het realiseren van aanlegvoorzieningen bij bezienswaardigheden, dagattracties e.d. waardoor de watersporter gebruik kan maken van de recreatiemogelijkheden aan de wal. Op deze manier wordt de samenhang tussen de jachthaven en de centra van dorpen en steden ook versterkt. Ook kan de lokale watersportmarkt vergroot worden door het stimuleren van watersport onder de Zeeuwse bevolking en het scheppen van planologische ruimte voor wonen aan het water. Maar ook is er planologische ruimte nodig voor watersportterreinen aan het water en uitbreidingsruimte voor ligplaatsen voor commerciële functies zonder dat weten regelgeving als Natura 2000 onnodig belemmerend werken. Verder zal een meer economische benadering van het beheer van jachthavens gestimuleerd moeten gaan worden. Professionalisering en een blik naar buiten toe gericht zijn daarbij voorwaarden.

3.4 Marktpositie Zoals uit tabel 3.2 blijkt brachten de Nederlanders in 2006 17,8 miljoen vakanties door in eigen land, dat is een stijging van 3% ten opzichte van 2005. Tijdens deze vakanties werden in totaal 98,3 miljoen nachten doorgebracht, dat is 3% meer dan in 2006. In Zeeland werden ruim 1,3 miljoen vakanties doorgebracht, dat is 3% meer dan in 2005. Hierbij werden in totaal ongeveer 8,8 miljoen overnachtingen gemaakt, 9% meer dan in 2005. Het Zeeuwse marktaandeel voor het aantal vakanties bedraagt 7,6% en voor het aantal vakantie-overnachtingen 9%. Daarmee komt Zeeland op de zevende plaats als meest populaire binnenlandse bestemming en op de zesde plaats qua aantal binnenlandse overnachtingen. Dat is een plaats hoger dan in 2005.


12

Provincie

Aantal vakanties

Groningen Friesland Drenthe Overijssel Flevoland Gelderland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Brabant Limburg Nederland totaal

Aantal vakantie-overnachtingen

absoluut

%

absoluut

%

376.000 1.339.000 1.567.000 1.568.000 343.000 3.313.000 583.000 1.909.000 1.300.000 1.347.000 1.984.000 2.164.000

2,1% 7,5% 8,8% 8,8% 1,9% 18,6% 3,3% 10,7% 7,3% 7,6% 11,1% 12,2%

2.257.000 8.943.000 8.455.000 8.775.000 1.671.000 17.509.000 3.397.000 10.018.000 6.652.000 8.822.000 10.559.000 10.858.000

2,3% 9,1% 8,6% 8,9% 1,7% 17,8% 3,5% 10,2% 6,8% 9,0% 10,7% 11%

17.794.000

100%

98.317.000

100%

Tabel 3.2: Aantal vakanties en overnachtingen per provincie in 2006 (bron CVO)

De afgelopen jaren werd de ontwikkeling van het aantal vakanties in Zeeland gekenmerkt door sterke stijgingen en dalingen. Zo brachten in 2005 1,3 miljoen Nederlanders hun vakanties in Zeeland door. Dat was 30% minder dan het topjaar 2001. Toch is het aantal vakanties in 2006 licht gestegen met 3%. De ontwikkeling van het aantal vakantie-overnachtingen is minder dynamisch. In het topjaar 2003 brachten 12,1 miljoen Nederlanders de nacht door in Zeeland, dit aantal nam in twee jaren daarna af tot 8,1 miljoen nachten in 2005. Het is positief dat er in 2006 weer een stijging is waar te nemen van 9%.

Jaar

Aantal binnenlandse vakanties

Aantal vakantie-overnachtingen

Nederland

Zeeland

2002 2003 2004 2005

18.710.000 18.091.000 17.979.000 17.314.000

2006

17.794.000

Nederland

Zeeland

1.681.000 1.754.000 1.559.000 1.304.000

Zeeuws aandeel in NL 9,0% 9,7% 8,7% 7,5%

108.874.000 100.788.000 101.350.000 95.651.000

11.394.000 12.133.000 10.617.000 8.081.000

Zeeuws aandeel in NL 10,5% 12,0% 10,5% 8,4%

1.347.000

7,6%

98.317.000

8.822.000

9,0%

Tabel 3.3: Ontwikkeling aantal vakanties en overnachtingen in Nederland en Zeeland (bron CVO)

3.5 Bezoekersprofiel Binnenlandse vakantiegangers De 1,34 miljoen vakanties die in Zeeland worden doorgebracht bestaan uit 1 miljoen toeristische vakanties en 345.000 vakanties van vaste gasten. Ongeveer 55% van de toeristische gasten is al eerder in Zeeland op vakantie geweest en 45% was voor het eerst in Zeeland. De verhouding tussen de toeristische vakanties en de vakanties van vaste gasten is de laatste jaren veranderd. Nu is de verhouding 2/3 toeristisch en 1/3 vakanties op vaste standplaatsen, terwijl dit voorheen gelijk opliep. In Zeeland blijft het aantal vaste gasten redelijk stabiel, daar de locatie van een stacaravan of een tweede woning niet binnen korte tijd veranderd. Opvallend is dat het aantal vakanties dat de vaste gasten in hun accommodatie doorbrengen de afgelopen jaren is gedaald. Zo kwamen de vaste gasten in 2000 gemiddeld 9 keer, in 2006 was dat nog maar gemiddeld 5 keer. De vraag naar vaste standplaatsproducten neemt dus af.


13

Figuur 3.1: Wijze van toeristisch overnachten in Zeeland

9% 14% Toeristisch kamperen 43%

Vakantiew oningen Overige toeristische vakanties Hotel/ pension

34%

Uit de Toeristische Trendrapportage 2006/07 blijkt dat in Zeeland vooral de kampeervakantie populair is. In 2006 vonden ongeveer 40% van alle toeristische overnachtingen in Zeeland plaats op een camping. Met name gezinnen met kinderen gaan kamperen. Daarbij zijn twee trends gaande. Enerzijds heeft een groeiende groep mensen behoefte om luxe te kamperen en anderzijds is er een groep mensen dat in klein verband een natuurcamping opzoekt. Ook de vakantiewoning is goed voor 34% van alle overnachtingen in Zeeland en daarmee een favoriete accommodatievorm. Ook bij vakantiewoningen zijn gezinnen met kinderen de belangrijkste doelgroep. Daarentegen worden ouderen en alleenstaanden een steeds belangrijker doelgroep voor de vakantiewoningen. Ongeveer 14% van alle toeristische overnachtingen valt binnen de groep overig accommodatievormen zoals woning van een particulier, groepsaccommodatie, riviercruise, zeil- of motorboot, trekkershut etc. In 2006 is deze groep met 25% enorm toegenomen. In Zeeland komt overnachten in hotels en pensions (9%) het minst voor. Deels komt dat door de seizoensgebonden vraag. Toch neemt het aantal overnachtingen in hotels de laatste jaren toe. Hotels zijn vooral populair bij de doelgroep 50plussers (ruim 50%). Deze groep is groeiende en daarmee ook de vraag naar hotels en pensions. De vraag naar hotels wordt vergroot door het toenemend zakelijk gebruik van hotels (MICE-markt: meetings, incentives, conferences en exhibitions). De onderstaande tabel is een weergave van de top drie profielen van de Nederlander die op vakantie gaat naar Zeeland per accommodatievorm. 7 Accommodatievorm Herkomstprovincie

Leeftijd

Toeristisch kamperen - Brabant (31%) - 30-39 jr (20%) - Zuid-Holland (20%) - 6-14 jr (17%) - Limburg (11%) - 0-5 jr (15%) - 40-49 jr (12%) Vakantiewoningen - Zuid-Holland (21%) - 30-39 jr (19%) - Brabant (17%) - 50-64 jr (19%) - Gelderland (14%) - 6-14 jr (16% Overige toeristische - Zuid-Holland (30%) - 65+ jr (24%) - Brabant (29%) - 50-64jr (19%) vakanties - Limburg (11%) - 6-14 jr (19%) Hotel/pension - Brabant (28%) - 50-64 jr (32%) - Gelderland (12%) - 65+ jr (23%) - Limburg (12%) - 40-49 jr (20%) Vaste gasten - Brabant (34%) - 50-64 jr (57%) - Zuid-Holland (31%) - 40-49 jr (12%) - Zeeland (18%) - 6-14 jr (11%)

Gezinssamenstelling - gezinnen met kinderen < 5jr (36%) - 2-pphuishoudens 35 > (25%) - gezinnen met kinderen 6-12 jr (21%) -

2-pphuishoudens > 35 jr (36%) gezinnen met kinderen < 5 jr (29%) gezinnen met kinderen 6-12 jr (18%) gezinnen met kinderen 0-5 jr (30%) 2-pphuishoudens > 35 jr (28%) gezinnen met kinderen 6-12 jr (23%) 2-pphuishoudens > 35 jr (60%) gezinnen met kinderen 6-12 jr (14%) 2-pphuishoudens < 35 jr (12%) 2 pp-huishoudens > 35 jr (68%) gezinnen met kinderen 13-17 jr (14%) gezinnen met kinderen 6-12 jr (12%)

Tabel 3.4: Profiel Nederlander die op vakantie gaat naar Zeeland

7 Toeristische trendrapportage Zeeland 2006/07


14

Vaste gasten In Zeeland is tweederde van de vakanties toeristisch en een derde zijn vakanties op vaststandplaatsen. Het gaat om 70.000 gasten met een eigen accommodatie in Zeeland. De meeste vaste gasten bezitten een stacaravan (39%). Ook een seizoensplaats op en camping komt veel voor (37%). Daarnaast bezitten ongeveer 20.000 mensen een tweede woning in Zeeland. De vaste gasten hebben in 2006 345.000 vakanties doorgebracht in Zeeland. Dat is in totaal 2% meer dan in 2005. Vooral de korte vakanties (2-4 dagen) laten een stijging zien van 12%. Het aantal lange vakanties (meer dan 5 dagen) is in 2006 met 6% afgenomen. De vaste gasten zijn met name afkomstig uit Brabant (34%), Zuid-Holland (31%) en Zeeland (18%). De meest voorkomende leeftijdscategorie is 50-64 jaar. Bijna 70% van de vaste gasten die naar Zeeland komen, zijn tweepersoonshuishoudens ouder dan 35 jaar. Buitenlandse vakantiegangers De afgelopen jaren is het aantal buitenlandse gasten en overnachtingen in Zeeland afgenomen. Zoals uit tabel 3.5 blijkt is daar in 2006 verandering in gekomen. Er zijn 117.000 meer buitenlandse gasten in Zeeland geweest. Daarbij zijn de meeste vakantiegangers uit Duitsland en België afkomstig. Maar ook Groot-Brittannië en Frankrijk zijn belangrijke groeimarkten. Jaar 2002 2003 2004 2005 2006

Aantal buitenlandse gasten Zeeland Aandeel Zeeland in NL 573.000 6,0% 632.000 6,9% 575.000 6,0% 518.000 5,2% 635.000 5,8%

Aantal overnachtingen Zeeland Aandeel Zeeland in NL 3.083.000 11,7% 3.465.000 13,7% 3.160.000 12,4% 2.725.000 10,8% 3.221.000 11,9%

Tabel 3.5: Ontwikkeling aantal buitenlandse gasten in Zeeland (Bron: CBS)

Herkomstland Duitsland België Groot-Brittannië Frankrijk Italië Overig Europa Noord- en Latijns-Amerika

2002 436.900 85.800 12.200 10.100 3.500 5.100 3.700

2003 476.700 112.400 8.000 10.800 1.900 5.000 1.700

2004 427.300 95.100 10.700 10.200 2.200 7.300 3.100

2005 362.200 113.000 6.000 7.700 1.900 5.900 7.600

2006 432.700 129.300 19.900 12.500 3.300 5.900 13.700

Tabel 3.6: Belangrijkste herkomstlanden voor Zeeland (Bron: CBS)

In bijlage 1 zijn de ontwikkelingen in de buurlanden Duitsland, België, Groot-Brittannië en Frankrijk beschreven. In 2005 en 2006 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd onder buitenlandse gasten in Nederland. Dit onderzoek geeft meer inzicht in het profiel van de buitenlandse gast, zijn bestedingen en diverse vakantiekenmerken (bron: Toeristische Trendrapportage Zeeland 2006/07). Uit tabel 3.6 blijkt dat Duitsland en België de belangrijkste herkomstlanden zijn voor Zeeland. Daarom is de analyse van de buitenlandse gasten in Zeeland hierop toegespitst. Verblijfsreden Voor de buitenlandse gast is vakantie de belangrijkste reden om naar Zeeland te komen (ruim 90%). Ongeveer 7% van de Duitse gasten komt naar Zeeland voor zakelijke aangelegenheden. Voor 9% van de Belgen wordt een ander motief genoemd dan vakantie of zakelijk. Accommodatievorm Ook de buitenlandse gasten kiezen het liefst voor de camping (ruim 40%). Vooral onder Belgische gasten wordt veel gebruik gemaakt van een hotel (50%). Duitse gasten overnachten graag in een huisje op een bungalowpark (25%) of een groepsaccommodatie (25%). Het overnachten op een bungalowpark is tevens populair bij de overige buitenlandse gasten. Onder Zuid-Europese gasten is een sterke toename van vakantie met de camper te zien.


15

Boeken en informatie Internet is voor de buitenlandse gast die naar Zeeland reist een belangrijke informatiebron. Verder worden ook brochures en folders vaak geraadpleegd. Vooral Belgen maken gebruik van Internet. Ook gebruiken zij tijdschriften of kranten als informatiebron. Duitse gasten maken het minste gebruik van een informatiebron. Ruim 51% van de Duitsers gaat zonder informatie te raad plegen naar Zeeland. De Duitse gast boekt op verschillende manieren:telefonisch, via internet en persoonlijk (allemaal rond 25%). Belgische gasten gebruiken met name het internet als wijze van boeken (bijna 40%). Ook is er een grote groep van 30% die niet van tevoren boekt. Van de overige landen maakt bijna 50% van de gasten gebruik van het internet om de vakantie te boeken. Van de overige buitenlandse gasten komt bijna een derde op de bonnefooi naar Zeeland. Bestedingen Buitenlandse gasten geven in Zeeland ongeveer € 114 miljoen uit. Het bedrag dat men per persoon per vakantiedag in Zeeland uitgeeft is € 54. Dit bedrag ligt landelijk op € 177. Een groot verschil met Zeeland. Profiel De Duitse gast die in Zeeland verblijft komt vooral uit de regio Nordrhein-Westfalen (74%). Ook komen er gasten uit de Duitse regio’s Hessen (15%) en Rheinland-Phalz (6%). De Belgische gast komt met name uit Vlaanderen (84%), Brussel (13%) en Wallonië (3%). De buitenlandse gast neemt meestal de partner mee als reisgezelschap. De Duitse gast reist 85% met de partner naar Zeeland en voor de Belgische gast geldt dit voor 66%. De meest voorkomende leeftijd van de buitenlandse reisgenoten is tussen de 35 en 44 jaar. Van de Duitse gasten reist ruim 67% met iemand van deze leeftijd en voor de Belgen geldt dit voor bijna 47%. Voor de overige buitenlandse gasten geldt dat 68% reist met iemand van deze leeftijd. Opvallend is verder dat bij de gasten uit de overige landen 76% reist met iemand met een leeftijd van 6 tot 12 jaar. Ondernomen activiteiten Voor de buitenlandse gast is het bezoeken van het strand de meest ondernomen activiteit. Verder wordt er ook veel gefietst en gewandeld.

3.6 Bestedingen Grafiek 3.1 geeft de ontwikkeling in de gemiddelde bestedingen per persoon per dag in Zeeland weer, afgezet tegen het gemiddelde bedrag in Nederland. Het bedrag omvat alle uitgaven tijdens de vakantie, dus daar vallen ook onder de kosten van de accommodatie, boodschappen, dagjes uit en alle andere activiteiten die tijdens de vakantie worden ondernomen. Het gaat hierbij om de bestedingen van de binnenlandse toerist. Geconcludeerd kan worden dat de bestedingen licht stijgen. In 2006 lagen de bestedingen iets lager dan landelijk. Kijkend naar de lichte stijging dan loopt dit gelijk op met de algemene prijsontwikkeling (bron: CVO).


16

Ontwikkeling gemiddelde bestedingen € 25,00

€ 20,00

€ 15,00

€ 10,00 Zeeland Totaal Nederland

€ 5,00

€ 0,00 1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

Grafiek 3.1: Ontwikkeling gemiddelde bestedingen per persoon per dag

De onderstaande grafiek 3.2 laat de ontwikkeling zien van de gemiddelde besteding per dag per persoon in Zeeland per accommodatievorm. Opvallend is de sterke daling van bestedingen bij de hotels, terwijl er landelijk een stijging is te zien. Het is niet duidelijk wat hiervan de oorzaak is. Verder is er een lichte stijging te zien van bestedingen bij campings. De bestedingen bij bungalows en van de vaste gasten zijn afgenomen.

Ontwikkeling gemiddelde bestedingen per accommodatievorm € 70,00 € 60,00 € 50,00

Hotel Bungalow

€ 40,00

Kamperen Overig

€ 30,00

Vaste gasten Totaal

€ 20,00 € 10,00 € 0,00 2001

2002

2003

2004

2005

2006

Grafiek 3.2: Ontwikkeling gemiddelde bestedingen per accommodatievorm


17

3.7 Economische kengetallen In deze paragraaf komen economische kengetallen als toeristische omzet, werkgelegenheid en investeringsanimo aan bod. Toeristische omzetontwikkeling

Toeristische omzet ontwikkeling 2001 - 2006 50%

40%

30%

20%

10%

0% Veere

Zuid-Beveland Tholen

Terneuzen

Sluis

Hulst

Zeeland

Noord-Beveland

-10% Schouw en-Duiveland

Stadsgew est

Horeca Verblijfsaccommodaties

-20%

Grafiek 3.3: Toeristische omzet ontwikkeling 2001-2006

Grafiek 3.3 laat een groei zien van de toeristische omzetten van de bedrijven met verblijfsaccommodaties tussen 2001 en 2006, behalve op Tholen. Opvallend is dat de toeristische gemeenten Schouwen-Duiveland, Noord-Beveland en Sluis achter blijven qua omzetontwikkeling ten opzichte van de gemiddelde Zeeuwse omzetontwikkeling. De toeristische omzet van de horecabedrijven is op Schouwen-Duiveland, Noord-Beveland en het Stadsgewest afgenomen in 2006 ten opzichte van 2001. De overige gebieden hebben een positieve groeiontwikkeling doorgemaakt. Daarbij stijgen de Bevelanden, Veere, Terneuzen en Sluis boven het Zeeuws gemiddelde uit. Grafiek 3.4 geeft een weergave van het regionaal aandeel van de sectoren horeca, verblijf en detailhandel in de Zeeuwse toeristische omzet in 2006. Ook wordt er in grafiek 3.5 getoond welk deel van de totale detailhandelsomzet afkomstig is van de toerist. Vooral de detailhandel in de toeristische gemeenten Schouwen-Duiveland, Noord-Beveland, Veere en Sluis zijn voor meer dan 25% afhankelijk van de toerist. Het blijkt dat de detailhandel in de toeristische gemeenten Schouwen-Duiveland, Veere, Sluis en Hulst in 2006 minder profiteert van de toerist dan in 2001. Het beeld in Hulst wordt vertekend door het aandeel van de postorderbedrijven in de totale detailhandelsomzet.


18

Regionaal aandeel in Zeeuwse Toeristische omzet 2006 30% Horeca

Verblijf

Terneuzen

Sluis

Detailhandel

25%

20%

15%

10%

5%

0% Tholen

Schouw enDuiveland

NoordBeveland

Bevelanden Stadsgew est

Veere

Hulst

Grafiek 3.4: Regionaal aandeel in Zeeuwse toeristische omzet in 2006

Omzetaandeel Toerisme in de totale Detailhandel omzet 40%

2001

35%

2006

30%

25%

20%

15%

10%

5%

0% Tholen

Schouw enDuiveland

NoordBeveland

Bevelanden Stadsgew est

Veere

Terneuzen

Sluis

Hulst

Zeeland

Grafiek 3.5: Omzetaandeel toerisme in de totale detailhandel omzet


19

Toeristische werkgelegenheid Het aandeel van de toeristische werkgelegenheid op het totaal aantal banen in de marktsector wordt in grafiek 3.6 uiteengezet. Het aandeel van de toeristische werkgelegenheid in 2006 ten opzichte van 2002 in bijna alle gebieden toegenomen, behalve op Schouwen-Duiveland, in Veere en in Hulst.

Aandeel toeristische werkgelegenheid op totaal aantal banen in de marktsector 60%

50%

40%

30%

20%

10%

2001 0%

2006 Tholen Noord-Beveland Stadsgew est Schouw en-Duiveland Bevelanden Veere

Terneuzen

Sluis

Hulst

Zeeland

Grafiek 3.6: Aandeel toeristische werkgelegenheid op het totaal aantal banen in de marktsector (excl. (semi-) overheid en landbouw)

Investeringsanimo Grafiek 2.10 geeft het investeringsniveau weer van 2006 ten opzichte van 2001. De mate van investeringsbereidheid wordt onder meer bepaald door het vertrouwen van de ondernemer in de toekomst en door de beschikbaarheid van financiële ruimte. Voor zowel de horeca als de verblijfsaccommodaties geldt dat de investeringen tussen 2001 en 2006 vooral zijn afgenomen. De horeca in Terneuzen en Sluis hebben fors geïnvesteerd. De verblijfsaccommodaties in Tholen en in Sluis hebben ook flink geïnvesteerd.


20

Investeringsontwikkeling 2001 - 2006 200%

150%

100%

Tholen

50% Noord-Beveland

Hulst

0%

Stadsgew est

Zeeland

Sluis

Bevelanden -50%

Terneuzen Schouw en-Duiveland

Veere

Horeca Verblijfsaccommodaties

-100%

Grafiek 3.7: Investeringsontwikkeling 2001-2006

Ontwikkeling aantal horecabedrijven met winst en voldoende rendement in 2006 tov 2002 20,0% Terneuzen 10,0%

Bevelanden Schouw en-Duiveland

0,0%

Stadsgew est

Veere

-10,0%

Sluis

Zeeland

Hulst -20,0% Tholen -30,0%

-40,0% Noord-Beveland -50,0%

winst

voldoende rendement

Grafiek 3.8: Ontwikkelingen aantal horecabedrijven met winst en voldoende rendement 2006-2002


21

Ontwikkeling aantal verblijfsaccommodaties met winst en voldoende rendement in 2006 tov 2002 40,0%

Stadsgew est

20,0% Schouw en-Duiveland

Terneuzen

0,0%

Sluis

Hulst

Veere Zeeland

-20,0%

Bevelanden Tholen

-40,0%

-60,0%

-80,0% Noord-Beveland -100,0%

winst

voldoende rendement

Grafiek 3.9: Ontwikkeling aantal verblijfsaccommodaties met winst en voldoende rendement 2006-2002

In de bovenstaande grafieken 3.8 en 3.9 worden de ontwikkelingen van het aantal horecabedrijven en verblijfsaccommodaties met winst en voldoende rendement in 2006 vergeleken met 2002. Uit de grafieken blijkt dat het rendement van zowel de horecabedrijven als de verblijfssector erg onder druk staat. Uit grafiek 3.8 blijkt dat het aantal horecabedrijven dat winst heeft gemaakt in 2006 ten opzichte van 2002 erg weinig is. Alleen horecabedrijven in de Bevelanden, Veere, Terneuzen, Sluis en Hulst laten een winst zien. Een groot aantal horecabedrijven heeft geen positief rendement. Alleen de rendementen van horecabedrijven in de Bevelanden en in Terneuzen staan niet onder druk. Grafiek 3.9 laat zien dat het aantal bedrijven met verblijfsaccommodaties met winst negatief is. Geen enkele regio laat winst zien. Het aantal bedrijven met verblijfsaccommodaties dat voldoende rendement heeft, is alleen te vinden op Schouwen-Duiveland en in het Stadsgewest. Het blijkt dat vooral de kustgemeentes het moeilijk hebben. De Zeeuwse toeristische sector kenmerkt zich door kleinschaligheid. Daardoor is het vaak moeilijk om grootschalige innovaties teweeg te brengen. Ook is het lastig om in te spelen op nieuwe markten en nieuwe doelgroepen aan te trekken. De continuïteit en het rendement van een onderneming komen mede daardoor onder druk te staan. Ondernemers zijn van mening dat hun ontwikkelings- en uitbreidingsplannen, waarvoor extra ruimte nodig is, onvoldoende medewerking krijgen. Het Omgevingsplan biedt daarentegen wel voldoende ruimte voor uitbreiding, alleen dient er wel verevend te worden (rood voor groenprincipe). Hierdoor komt de financiële haalbaarheid van plannen onder druk te staan. Er is sprake van miscommunicatie tussen de overheid en het bedrijfsleven. De overheid geeft aan dat zij door middel van het Omgevingsplan ruimte aan ondernemers biedt om te ontwikkelen en uit te breiden. De ondernemers geven aan dat zij belemmerd worden in hun plannen, ook door de ingewikkelde weten regelgeving.


22

4. Zeeland: een veelzijdige vakantieprovincie In dit hoofdstuk wordt een SWOT-analyse (Strengths/ Weaknesses/ Opportunities/ Threats) gemaakt van Zeeland. Deze analyse is onder andere tot stand gekomen in de denkdoksessies met ondernemers binnen en buiten de toeristische sector. De sterke en zwakke kanten alsmede de bedreigingen en kansen voor de toeristische sector in Zeeland komen hieronder aan bod.

4.1 Sterkten De sterke punten van de regio als toeristisch product zijn vooral de punten die het onderscheidend vermogen van de regio bepalen. In de voorgaande hoofdstukken zijn deze aspecten reeds naar voren gekomen. Zeeland biedt als kustprovincie rust, ruimte en groen, maar ook schone en uitgestrekte stranden, zee en duinen. Doordat Zeeland omringd is door wateren zijn er vele watersportmogelijkheden. Ook zijn er diverse mogelijkheden voor routegebonden recreatie als fietsen en wandelen maar ook voor sportieve activiteiten. Zeeland heeft ten opzichte van de randstedelijke gebieden en het Ruhr-gebied een goede ligging. Door haar kleine dorpjes en eilanden wordt Zeeland gekenmerkt door kleinschaligheid, streekeigenheid en authenticiteit. Zeeland heeft een rijke geschiedenis en beschikt ook over een divers cultureel erfgoed. De bezoekers aan de regio vinden de Zeeuwen een vriendelijk volk. Verder beschikt Zeeland over goede restaurants en een vijftal sterrenrestaurants. Tot slot worden er in Zeeland tal van evenementen georganiseerd die vele bezoekers trekken. Het is van belang dat deze sterke karakteristieke punten vastgehouden worden.

4.2 Zwakten Het kleinschalige karakter van de sector is een sterk punt van Zeeland, maar is ook tegelijkertijd een zwakte van de regio. Aan de ene kant waarderen de toeristen de kleinschalige bedrijven en het familiekarakter zeer. Maar dat maakt het tegelijkertijd lastig voor ondernemers om noodzakelijk grootschalige innovaties in gang te zetten. Daarom is het voor sommige ondernemers lastig om op de veranderende eisen van de consument in te spelen. De innovatiekracht is nog onvoldoende aanwezig om in te kunnen spelen op de toekomstige eisen. Op dit moment komt de kwaliteit van het aanbod vaak niet overeen met de wensen van de consument. Samenwerking en afstemming tussen binnen de toeristische sector staan in Zeeland op een te laag niveau. Verder biedt het toeristisch aanbod in Zeeland een beperkt aantal 4 sterren-hotels en geen 5 sterrenhotels. Dat is zwakte een van het aanbod, omdat de behoefte aan luxe toeneemt. Vooral de doelgroep 55-plussers vindt luxe en comfort erg belangrijk. Zelfs in Zeeland is er volgens ondernemers gebrek aan ruimte om de toeristische ontwikkeling vorm te geven. Dat bemoeilijkt innovatie en kwaliteitsverbetering. Onduidelijke en ongebundelde marketing en promotie is een zwak punt als het gaat om de profilering van Zeeland. Om de regio Zeeland goed te kunnen profileren, is het van belang dat er een helder toeristisch product Zeeland wordt neergezet. Als start is in 2005 de Stichting Promotie en Marketing Zeeland Delta, een samenwerkingsverband tussen de VVV’s in Zeeland en de Kop van Goeree, in het leven geroepen. Zeeland zal moeten concurreren met andere regio’s en ook met de (steeds goedkoper wordende) buitenlandse bestemmingen. Hierbij is regioprofilering een belangrijk middel. De Zeeuwse Delta moet een duidelijk profiel en een duidelijke identiteit krijgen. Daarbij hoort een goede marketingstrategie met enkele sterke productmarktcombinaties. Om de promotie van de Zeeuwse Delta goed te laten verlopen, zijn communicatiemiddelen nodig. Internet speelt hierin een dominante rol. In Zeeland dient E-Marketing en E-Commerce verder ontwikkeld te worden. Het Zeeuwse kustproduct is sterk gerelateerd aan het weer. Deze weersafhankelijkheid brengt schommelingen met zich mee. Het rendement van de toeristische bedrijven staat redelijk onder druk. Dit is niet meer op te lossen door meer gasten in de zomer, maar juist meer spreiding over het jaar.


23

4.3 Bedreigingen Het toeristisch product Zeeland is altijd gericht geweest op zon, zee en strand. Ook rust, ruimte en groen zijn sterke punten van het Zeeuwse toeristisch product. Zoals eerder vermeld, is de sector onvoldoende ingesprongen op de wensen van de consument. De toerist van tegenwoordig waardeert kwaliteit in termen van beleving. Het is daarom van belang dat ondernemers zich meer richten op de belevingsaspecten van het toeristisch product, wat breder moet zijn dan alleen zon, zee en strand. Ook andere thema’s dienen hierbij betrokken te worden. Deze ontwikkeling wordt ook in de hand gewerkt door de toenemende internationale en regionale concurrentie voor het toerisme in Zeeland. In toenemende mate concurreren regio’s en landen met elkaar op basis van hun aantrekkelijke punten. Door de nieuwe media als Internet wordt dit mogelijk gemaakt en voor steeds meer mensen toegankelijk. Op deze manier komen andere landen voor de toerist steeds dichterbij. Daar spelen de lage vliegtarieven naar het buitenland ook een belangrijke rol bij. De Zeeuwse toeristische sector ervaart de toenemende weten regelgeving, zoals bijvoorbeeld Natura 2000-wetgeving, als belemmerend bij uitbreidingsplannen en nieuwbouwplannen. Bij het realiseren van deze plannen spelen gemeentes een belangrijke rol. De beschikbaarheid van gekwalificeerd personeel bedreigt de kwaliteitsontwikkeling van recreatie & toerisme in Zeeland. De beroepsbevolking neemt af en deze trend zet zich in Zeeland nog sterker voort dan elders. De jeugd trekt uit Zeeland weg om elders te studeren en gaat vervolgens ook buiten de provincie werken.

4.4 Kansen De toenemende behoefte aan kortdurende vakanties en de behoefte aan rust, ruimte en ontspanning bieden kansen voor Zeeland. De natuur van Zeeland is een basiskwaliteit van Zeeland. Zoals eerder vermeld staat Zeeland bekend als groen-blauwe oase van de Delta. Door gunstige ligging ten opzichte van de Randstad en het Ruhr-gebied hebben toeristen de mogelijkheid om op korte afstand te onthaasten en te genieten van de rust en ruimte die Zeeland biedt. Dit wordt versterkt door de toenemende behoefte aan authenticiteit. De consument stelt hogere eisen aan de kwaliteit van dienstverlening en waardeert kwaliteit in termen van beleving. Zeeland kan beter aan deze eisen voldoen als er kwaliteitsverbetering van verblijfsrecreatie, uitbreiding van watersportvoorzieningen en uitbouw van dagrecreatie plaatsvindt. Het is hierbij van belang om in te spelen op de belevingscomponent. Dit kan door het toeristisch product te combineren met onder meer welzijn, wellness, cultuur, culinair, actief leven, avontuur en eco-toerisme. Ook het groeiend aantal 55-plussers met vrije en tijd en geld heeft behoefte aan comfort, ook in verband met de toenemende lichamelijke beperkingen. Bij deze doelgroep sluit de ontwikkeling van wellness (kuren) en gezondheid (gezond eten, veel beweging) goed aan. Dat biedt kansen voor Zeeland. Zeeland wordt vooral bezocht door Nederlandse, Duitse en Belgische toeristen. Toch is er de laatste jaren een aantal groeimarkten te zien, namelijk Groot-Brittannië en Frankrijk. Inspelen op deze nieuwe markten biedt kansen voor Zeeland. Deze kansen kunnen nog beter verzilverd worden door bij de promotie en marketing van Zeeland gebruik te maken van de digitalisering en ICTcommunicatiemiddelen.


24

4.5 Samenvatting SWOT In onderstaand schema is de SWOT-analyse samengevat. Sterkten Zwakten - Onvoldoende professioneel - Rust, ruimte en groen - Schone, uitgestrekte stranden/kust/duinen ondernemerschap - Lokaal middenen kleinbedrijf speelt - Uitgebreid aanbod waterrecreatie - Uitgebreid aanbod routestructuren onvoldoende in op toerisme - Verkokerde aanpak om problemen op te - Goede ligging ten opzichte van lossen bevolkingsconcentraties - Onduidelijke en ongebundelde marketing - Kleinschalig aanbod - Historische steden en pittoreske dorpen en promotie - Onvoldoende aanbod van hoogwaardige - Cultureel erfgoed - Ruim aanbod evenementen logiesaccommodatie - Kleinschaligheid - Ruimtelijke beperkingen - Weersafhankelijkheid voor kustproduct - Onvoldoende landschappelijke inpassingen van logiesaccommodaties - Onvoldoende diversiteit in aanbod Kansen - Groei kortdurende vakanties in voor- en naseizoen - Behoefte aan rust, ruimte en ontspanning - Nieuwe ICT-ontwikkelingen - Behoefte aan authenticiteit - Groeiend aantal 55-plussers met vrije tijd en geld - Behoefte aan luxe & comfort - Behoefte aan beleving - Verwachte zeespiegelstijging - Toenemende behoefte watersport - Mogelijkheden in Omgevingsplan voor ruimtelijke ontwikkelingen - Behoefte aan gezondheid en welzijn - Toprestaurants


Bedreigingen - Toenemende internationale en regionale concurrentie (globalisering) - Toenemende weten regelgeving - Minder beschikbaar personeel in verband met afnemende beroepsbevolking - Groei kortdurende vakanties in zomerperiode (meer toeristen nodig) - Versnippering eigendomssituatie van recreatieterreinen

25

5. Kansen voor bruisend toerisme Zeeland heeft toeristen veel te bieden. Zeeland heeft veel in huis om in te spelen op de wensen van de verschillende doelgroepen. Dat kan door bestaande producten en diensten beter aan de man te brengen. En door nieuwe initiatieven te ontplooien, waar de toerist behoefte aan heeft. Het is nodig dat er creatief omgegaan wordt met de mogelijkheden die er in overvloed zijn.

5.1 Toeristische producten & markten Om te komen tot nieuwe producten/diensten en andere markten/doelgroepen, wordt gebruik gemaakt van de Product/Markt Matrix van Ansoff. 8 De matrix is gebaseerd op een analyse van de producten en de markten van een bedrijf en houdt zowel rekening met de bestaande toestand als met een nieuwe situatie. In tabel 5.1 staat een overzicht van de toeristische producten en diensten en de markten die daarmee bediend worden. Ook is weergegeven welke nieuwe markten er aangeboord kunnen worden en welke nieuwe producten en diensten er ontwikkeld kunnen worden. Dit overzicht is niet onuitputtend. Bestaande markt

Nieuwe markt

Gezinnen met kinderen 0-5 jaar Gezinnen met kinderen 6-12 jaar

Alleenstaanden < 35 jaar Alleenstaanden > 35 jaar

Gezinnen met kinderen 13-17 jaar Tweepersoonshuishoudens > 35 jaar (50-65 jaar)

Tweepersoonshuishoudens < 35 jaar Groepen (families/ vrienden) Actieve jongeren 50-plussers Zorgbehoevenden Zakelijke markt Campers Grootouders met kleinkinderen Bewoners

Bestaand product/ dienst Zee en strand

Nieuw product/ dienst Vitaliteit (wellness)

(Strijd tegen het) water Nieuwe weerbestendige attracties Eilanden Nieuwe natuurbelevingen Deltawerken Achterland Monumentale stadjes en pittoreske dorpjes Natuur Geschiedenis Attracties Evenementen Routes (fietsen/ wandelen etc) Streekgerechten Musea Watersport Jachthavens Toeristisch kamperen normaal Toeristisch kamperen luxe Bungalows Vakantiewoningen Vaste standplaatsen Chartervaart Duiken Cursussen (zeilen, kitesurfen, kanoën) Kleinschalige hotels/ pensions Toprestaurants

Publieksevenementen op jachthaventerrein Proefvaarten Riviercruises Sport-(evenementen) Schoolzeilen Kennismakingsprogramma’s 5-sterrenhotels Bed & Breakfasts Avontuur

Tabel 5.1: Overzicht toeristische producten en markten in Zeeland 8 ‘Een praktische kijk op Marketing en strategiemodellen’, Mandour, Y., Bekkers, M. en Waalewijn, P., ICSB Marketing en Strategie, 2005


26

Nu hangen de productonderdelen vaak los aan elkaar en zijn vaak eenzijdig. Door producten en diensten meer met elkaar in verbinding te brengen, kan zowel de toerist als de ondernemer hier meer van profiteren. Zeker nu de rendementen van ondernemingen onder druk staan, is het noodzakelijk om te komen tot nieuwe productmarktcombinaties. Dit wordt versterkt door het feit dat de benodigde omzetgroei en bestedingengroei niet te realiseren zijn in de bestaande doelgroepen zoals gezinnen met kinderen en de vaste gasten. Zoals uit de demografische ontwikkelingen is gebleken neemt het aantal gezinnen in Nederland snel af en het aantal alleenstaanden is verdubbeld naar 34 procent. 9 Daarnaast is er groeiende groep hoogopgeleide mannen en vrouwen die hecht aan een luxe levensstijl met veel uitgaan en vakanties. Om op deze doelgroepen in te kunnen spelen is andere strategie nodig.

5.2 Groeistrategieën Het Ansoff-model biedt handvatten voor het bepalen van de best passende groeistrategie. Volgens het model zijn er vier groeistrategieën mogelijk voor het verhogen van de omzet. 1. Marktpenetratie heeft het vergroten van het huidige marktaandeel tot doel. 2. Marktontwikkeling biedt de mogelijkheid om het bestaande aanbod van producten/ diensten op een nieuwe markt te verkopen. 3. Productontwikkeling kan ingezet worden om het aanbod aan de huidige klanten te verbreden, zodat deze wordt gestimuleerd om meer uit te geven. 4. Diversificatie is een risicovolle strategie waarbij een onderneming een totaal nieuw product/ dienst aanbiedt op een compleet onbekende markt. Vervolgens volgt uit de combinaties van producten/ diensten en markten een veelheid aan strategieën die kunnen worden ingezet. In tabel 5.2 is een productmarktmatrix ingevuld met kansrijke productmarktcombinaties voor Zeeland. Uiteraard is deze matrix niet onuitputtend.

Bestaande markt

Bestaand product Marktpenetratie door… • Extra promotie maken richting jonge gezinnen met kinderen van zon-, zee- en strandproduct • Kwaliteitsverbetering van het aanbod • Stimuleren van huidige ligplaatshouders om vaker naar de boot te komen en meer te gaan varen • Verdiepen en verbreden van evenementenmarkt

Nieuw product Productontwikkeling door… • De toerist de Zeeuwse visserij, fruitteelt en natuur laten beleven • Winterevenementen voor kinderen • Kennismakingsprogramma’s ontwikkelen om tweepersoonshuishoudens en gezinnen met kinderen naar watersport te lokken. • Arrangementen voor tweepersoonshuishoudens gericht op vitaliteit/ sport / actief leven en lekker eten • Koppeling tussen verblijfsaccommodatie en dagattractie/ dagactiviteit (met korting) • Kant-en klaar verhuuraccommodaties in het luxesegment aanbieden • Verbeteren van het product ‘gastvrijheid’ (prijsuitreiking voor meest gastvrije recreatiebedrijf)

9 ‘Hoogleraar: we maken een probleem van het ouderschap’, Provinciale Zeeuwse Courant, 20 oktober 2007


27

Nieuwe markt

Marktontwikkeling door… • Speciale zomer-arrangementen voor grootouders met kleinkinderen • Zeilscholen organiseren pakketten voor alleenstaanden • Chartermarkt van platbodems richten op vriendengroepen • Jachthavens benutten als decor voor lokale evenementen • Accommodaties en omgeving toegankelijk maken voor senioren en zorgbehoevende doelgroepen • Culinaire arrangementen voor tweepersoonshuishoudens ontwikkelen • Verbeteren en uitbreiden van duikvoorzieningen • • •

Jongerenvakanties gericht op sport, beweging, spanning en elkaar ontmoeten Nieuwe accommodatievormen ontwikkelen zoals een onderwaterhotel voor duikers Arrangementen ontwikkelen gekoppeld aan grootschalige evenementen

Diversificatie door… • Avontuurlijke natuurbeleving creëren in het schouderseizoen voor tweepersoonshuishoudens • Bewoners interesseren voor watersport via kennismakingsprogramma’s • Schoolzeilen inzetten voor opvoeding • Gidsen inzetten voor cultuurbeleving voor groepen • Actieve arrangementen organiseren in het schouderseizoen voor groepen en senioren • Services organiseren voor groepen (bv boodschappen) • Ontwikkeling van hoogwaardige logiesaccommodaties voor de zakelijke markt en de tweepersoonshuishoudens • Arrangementen in het schouderseizoen voor alleenstaanden (wellness/actief leven/ culinair) • Jaarrond kanten klaarpakketten voor tweepersoonshuishoudens < 35 jaar. • Digitale arrangementen ontwikkelen samen met Vlaamse partners

Tabel 5.2: Productmarktmatrix voor toerisme Zeeland

Door producten en diensten nog beter te combineren en de kansen uit te dragen, ontstaat er een completer aanbod met meer diversiteit. Samenwerking met andere ondernemers is daarvoor vaak een essentiële voorwaarde.


28

6. Samen aan de slag De Kamer van Koophandel, de toeristische branches en het Kenniscentrum Kusttoerisme gaan zich inzetten voor een groei van het toerisme in Zeeland. Dit zorgt voor meer omzet in het toeristisch bedrijfsleven en in het middenen kleinbedrijf. Daardoor ontstaat er voor ondernemers meer financiële ruimte om te investeren in kwaliteitsverbetering van het toeristisch aanbod. Wij zien dit als noodzakelijke voorwaarde om het economisch belang van de sector tenminste op het huidige niveau te handhaven. Concreet willen wij dat: a. het aantal toeristische overnachtingen in het voor- en naseizoen in 2012 10% hoger ligt dan in de vergelijkbare periode in 2006; b. het aantal toeristische overnachtingen in de zomerperiode in 2012 tenminste op hetzelfde niveau ligt als in de zomer van 2006; c. de toeristische bestedingen per overnachting in 2012 10% hoger ligt dan in 2006. Wij streven niet naar massatoerisme. Daarentegen is het wenselijk dat er in het schouderseizoen (inclusief de winterperiode) meer overnachtingen plaatsvinden, dus dat er meer toeristen buiten het hoogseizoen komen. Dit heeft een positief effect op de toeristische omzet. Ook draagt dit bij aan een jaarrondexploitatie wat van belang is voor het in dienst houden van medewerkers. De tendens is dat toeristen korter op vakantie willen. Het is daarom aantrekkelijk om de frequentie van de vakanties te laten toenemen. Onze ambitie richt zich vooral op de toename van de bestedingen. De toerist die naar Zeeland komt, besteedt meer geld als er een kwalitatief hoog aanbod is op het gebied van toerisme. Dit geldt voor de verblijfsaccommodatie maar ook voor de omgeving.

6.1 Toekomst voor uw bedrijf Een bruisende toekomst voor het toerisme in Zeeland! Een mooie spiegel die is voorgehouden? Het kan werkelijkheid worden als iedereen bereid is om extra inspanningen te leveren en meer gezamenlijk op te treden. Het toeristisch belang voor de Zeeuwse economie vraagt om actie van allen. Niet alleen van ondernemers, maar ook van de organisaties die hen vertegenwoordigen en van de overheden. Van ondernemers verwachten wij dat zij nieuwe markten aanboren. Nieuwe doelgroepen aantrekken en meer tegemoet komen aan de veranderende wensen van deze toeristen. Gemakkelijk is dat niet. Om over het bedenken en uitvoeren van nieuwe productmarktcombinaties nog maar te zwijgen. Het vraagt van een ondernemer vitaal ondernemerschap. Dat betekent professionaliseren en vernieuwen in product, beleving, team, omgeving en zichzelf. Om op de toekomst voorbereid te zijn, is het als ondernemer belangrijk om te luisteren naar de gast maar ook oog te hebben voor beleving, teamwork, rendement en nieuwe kansen. Dat kan een ondernemer niet alleen. Een goede samenwerking met collega-ondernemers binnen en buiten de branches en met overheden is hierbij erg belangrijk. Om als ondernemer te kunnen voldoen aan de vraag om comfort van consumenten, is het van belang dat hij voldoende ruimte krijgt van overheden om te ontwikkelen en uit te breiden. Gelukkig staat u er als ondernemer niet alleen voor. Het ondersteunen van toeristische ondernemers en hen begeleiden bij de uitvoering van kansrijke productmarktcombinaties is een belangrijke taak van de Kamer van Koophandel, van de toeristische ondernemersorganisaties en van het Kenniscentrum Kusttoerisme. De Kamer van Koophandel wil zich vooral inzetten voor het verder professionaliseren van de toeristische bedrijven en biedt daarvoor onder meer cursussen aan. Ook maakt zij ondernemers wegwijs in het woud van regels en subsidiemogelijkheden. Verder maakt zij zich sterk voor meer samenwerking op alle niveaus (ondernemers, overheden). De toeristische ondernemersorganisaties MKB-Zeeland, KHN Zeeland, HISWA, RECRON en VeKaBo zullen hun samenwerking intensiveren om concreet acties uit te voeren om de ambities te realiseren. Hiertoe worden onder meer ondernemerstafels georganiseerd rondom kansrijke productmarktcombinaties.


29

Wij rekenen erop dat de provinciale en gemeentelijke overheden ervoor zorgen dat ondernemers daadwerkelijk kunnen ondernemen en dat de voorwaarden daarvoor op orde zijn. Zo is het de taak van de overheden om voldoende (planologische) ruimte te bieden voor initiatieven en te organiseren dat de openbare ruimte voldoet aan de verwachtingen van de toerist. Ook ondersteunen zij initiatieven ter versterking van het toerisme en zetten zij zich in voor het schrappen van overbodige weten regelgeving. De overheden zijn ook terughoudend met lastenverzwaringen. Tenslotte zetten de overheden zich samen met het bedrijfsleven in om Zeeland als toeristische regio beter op de kaart te zetten. Het is belangrijk dat de toeristische sector Zeeland gezamenlijk uitdraagt en daarbij inspeelt op (toekomstige) wensen van gasten en potentiële gasten (nieuwe markten). Het is wenselijk om de communicatie over toerisme zoveel mogelijk af te stemmen op de communicatie van andere sectoren. Dat is belangrijk voor het bepalen van het imago. Als toeristische sector moet men het samen willen doen. Daarom ondersteunen de Kamer van Koophandel en de toeristische branches het Strategisch Beleidsplan 2008-2012 van Promotie Zeeland Delta. Wij vinden het belangrijk dat deze stichting minimaal 5 jaar de tijd krijgt om de promotie van Zeeland op een hoger niveau te krijgen.

6.2 Actieplan Als Kamer van koophandel voor Zeeland willen wij ervoor zorgen dat de ondernemer aan de slag kan met kansrijke PMC’s. Innovatie is de sleutel voor de toekomst. We willen de ondernemer helpen met vernieuwen om daarmee goed op de wensen van de toerist in te kunnen spelen. Daarom ontwikkelen de Kamer van Koophandel en Syntens de website: www.spiegels voor toerisme.nl. Deze website wordt een platform voor toeristische ondernemers die willen vernieuwen in Zeeland. De website biedt de ondernemer: - Inspiratie & succesvolle voorbeelden - Testen & instrumenten - Advies & deskundigen - Cursussen & trainingen - Publicaties & rapporten - Subsidiemogelijkheden - Ondernemersforum Deze website zal 15 januari 2008 de lucht in gaan.


30

7. Conclusies en aanbevelingen 7.1 Toekomst voor uw bedrijf Toerisme in Zeeland. Nog steeds de ideale provincie voor de zon-, zee- en strandvakanties van gezinnen met jonge kinderen. Maar de toerist verandert en daarmee ook zijn vakantiegedrag. De zomervakanties worden steeds korter en de belangstelling voor een traditionele vaste standplaats neemt af. Nieuwe doelgroepen, zoals de 55-plussers, alleenstaanden en gezinnen zonder kinderen, hebben andere vakantiewensen dan een weekje strand. Een kijkje in de spiegel leert dat het toeristisch bedrijfsleven in Zeeland meer op zoek moet om deze nieuwe markten aan te boren. Zeeland zal een passend product aan moeten bieden om ook in de toekomst de ideale vakantieprovincie te blijven. Dat betekent meer inspelen op de vraag naar beleving. Mét het bijbehorende, volledige aanbod vol comfort, moderne activiteiten en een focus op gezondheid en duurzaamheid. De kansen voor toeristisch Zeeland liggen er, maar innoveren is noodzaak. Kijk mee in de spiegel voor succes en realiseer een bruisende toekomst voor uw bedrijf. Wat is er aan de hand? Het toerisme is belangrijk voor de Zeeuwse economie. De toerist zorgt voor werkgelegenheid en voor extra omzet. Niet alleen op de campings en in de hotels, maar in bijna alle sectoren van het middenen kleinbedrijf. Dankzij het toerisme beschikken veel kernen nog over een uitgebreid winkelbestand. Het toerisme is daarom ook van belang voor de leefbaarheid in Zeeuwse (kleinere) kernen. Vandaar dat het toerisme voor de Zeeuwse economie een pijler van jewelste is. Maar al een aantal jaren stagneert het toerisme: gegevens wijzen uit dat het aantal overnachtingen en de toeristische bestedingen niet verder meer toenemen. Het is geen tijdelijke dip, maar het is structureel. Dat betekent dat de huidige situatie zich niet ‘vanzelf’ zal oplossen, maar dat de bakens verzet moeten worden. Innovatie is het sleutelwoord voor de toekomst van het Zeeuwse toerisme. Met behoud van het goede, is het noodzakelijk om nieuwe producten te ontwikkelen. De unieke kwaliteiten van onze provincie zijn daarbij het uitgangspunt. Daarmee kan het toerisme in Zeeland zich onderscheiden.

7.2 Andere toeristen, ander vakantiegedrag en andere wensen Het toerisme in Zeeland verandert voortdurend. Verschillende trends en ontwikkelingen, die zich overigens ook landelijk voordoen, zijn van invloed op de toeristische sector in Zeeland. De belangrijkste trends zijn hieronder opgesomd. Demografie De samenstelling van de Nederlandse bevolking verandert. Het aantal gezinnen met kinderen neemt in rap tempo af. Het aantal alleenstaanden en het aantal gezinnen zonder kinderen groeit snel. Zo is het aantal alleenstaanden de afgelopen 30 jaar verdubbeld. En Nederland vergrijst in sneltreinvaart. Door de vergrijzing zijn er meer actieve 55-plussers, die beschikken over veel vrije tijd en geld en die behoefte hebben aan kwaliteit. Deze laatste groep weet wat ze wil, houdt van luxe en comfort en wil van het leven genieten. De vergrijzing leidt ook tot meer mensen met een functiebeperking. Nu al heeft ongeveer 12% van de Nederlandse bevolking een lichamelijke beperking. Deze doelgroep stelt extra eisen aan de voorzieningen in de logiesaccommodaties en in de openbare ruimte. Economie Economisch gaat het West-Europa nu voor de wind. De werkgelegenheid groeit, de consument heeft meer te besteden. De welvaart neemt toe. Steeds meer mensen gaan vaker op vakantie. Drie of vier vakanties per jaar zijn allang geen uitzondering meer. Maar de economische hoogconjunctuur heeft ook schaduwkanten. Door de economische groei stijgt de vraag naar personeel; tegelijkertijd stagneert de groei van de beroepsbevolking vanwege de vergrijzing. Er heerst krapte op de arbeidsmarkt. Dat betekent dat toeristische ondernemers steeds meer moeite moeten doen om goed opgeleide en gemotiveerde vakmensen aan zich te binden. Dit kan ten koste gaan van de kwaliteit, van de klantvriendelijkheid en van de dienstverlening in het toerisme. Internet Internet is een medium dat steeds vaker gebruikt wordt om de gunst van de toerist te winnen. In 2006 had al 85% van de Nederlandse bevolking toegang tot internet. Ruim 40% van de aankopen via internet valt in de categorie ‘reizen en accommodaties’. De noodzaak om de technologische


31

mogelijkheden van internet optimaal te benutten, neemt dus toe in de toeristische sector. De kleinschaligheid van veel bedrijven en het versnipperd aanbod in Zeeland zijn echter belangrijke knelpunten. Duurzaamheid Juist tijdens de vakantie staat de consument open voor duurzaamheid en verwacht hij dat het toeristisch bedrijfsleven een voorbeeldfunctie vervult. Deze trend sluit ook goed aan bij het provinciaal beleid gericht op het bevorderen van duurzaam ondernemerschap. In nieuwe projecten en ontwikkelingen dient duurzaamheid een belangrijk en herkenbaar thema te zijn. Veranderend vakantiegedrag Dé toerist bestaat niet meer. Kenmerkend voor het toerisme is dat de markt zeer gesegmenteerd is. Het is daarom belangrijk te denken in doelgroepen en marktsegmenten, die ieder een eigen invulling aan hun vakantie geven. Gezinnen met jonge kinderen zijn nog steeds een interessante doelgroep voor Zeeland, maar hun belang neemt snel af. Daarentegen zal de groep 55-plussers in de komende jaren bijna in aantal verdubbelen. Ondanks het feit dat elk marktsegment zijn eigen wensen heeft, zijn er een paar algemene ontwikkelingen in het vakantiegedrag te onderscheiden: • De toerist gaat vaker maar korter op vakantie, juist ook buiten het hoogseizoen; • Hoge eisen worden gesteld aan kwaliteit, luxe en privacy van de logiesaccommodatie; • Volledig verzorgde vakantiearrangementen zijn in, vooral vanwege de korte vakanties; • De toerist gaat op zoek naar unieke belevenissen tijdens zijn vakanties. Daarin passen authenticiteit en avontuur; • Gezondheid, gezond eten, onthaasten in een groene omgeving en welzijn zijn belangrijke items tijdens een vakantie.

7.3 Zeeland: een veelzijdige vakantieprovincie Zeeland heeft een ijzersterk imago als vakantiegebied met (volop) zon, zee en strand. Een provincie die zich vooral richt op gezinnen met kinderen en vaste standplaatshouders. Campings en bungalowparken zijn er dan ook in overvloed. Dat geldt ook voor het kamperen bij de boer. Het aanbod voor de toerist die een luxer verblijf wenst, ook buiten het hoogseizoen, is echter aanzienlijk kleiner. In Zeeland is water altijd dichtbij. In de Deltawateren en de Noordzee kunnen de watersportliefhebbers hun hart ophalen. Allerlei vormen van watersport kunnen in Zeeland uitgeoefend worden. Zo wordt Zeeland door nationale en buitenlandse duikers gewaardeerd als het meest interessante duikgebied van Nederland. De Oosterschelde wordt zelfs beschouwd als het belangrijkste duiksportgebied van Noordwest-Europa. Toch staat Zeeland niet bekend als dé watersportprovincie van Nederland. Hier liggen nog volop kansen voor ondernemers. Niet alleen het water, maar ook het landschap maakt Zeeland tot een uniek vakantiegebied. Zeeland biedt nog rust en ruimte zonder dat het gebied als leeg wordt ervaren. Het landschap vertoont volop afwisseling en de vele historische kernen langs de kust en in het achterland oefenen een sterke aantrekkingskracht uit op de toeristen. Veel logiesaccommodaties liggen in een unieke omgeving. Van een natuurlijke samenhang tussen de accommodatie en de omgeving is doorgaans niet zoveel te merken. Het aanbod van dagrecreatie is groot, in ieder geval in de zomermaanden. Dit vormt een welkome aanvulling op het toeristisch zon-, zee- en strandproduct. Buiten het hoogseizoen is het aanbod en de diversiteit van de dagrecreatie veel minder. De afgelopen periode zijn enkele aansprekende evenementen in Zeeland ontwikkeld, zoals het Zeeland Nazomerfestival en Film by the Sea. De kleinschaligheid en het familiekarakter van veel toeristische bedrijven in Zeeland worden door veel toeristen bijzonder gewaardeerd, maar maakt het wel lastig om noodzakelijke, grootschalige innovaties in gang te zetten. Bovendien belemmert het versnipperde aanbod een efficiënte en effectieve promotie van het toeristisch product Zeeland.


32

SWOT-analyse Zeeland Sterkten Zwakten - Rust, ruimte en groen - Onvoldoende professioneel - Schone, uitgestrekte stranden/kust/duinen ondernemerschap - Uitgebreid aanbod waterrecreatie - Lokaal middenen kleinbedrijf speelt - Uitgebreid aanbod routestructuren onvoldoende in op toerisme - Goede ligging ten opzichte van - Verkokerde aanpak om problemen op te bevolkingsconcentraties lossen - Kleinschalig aanbod - Onduidelijke en ongebundelde marketing - Historische steden en pittoreske dorpen en promotie - Cultureel erfgoed - Onvoldoende aanbod van hoogwaardige - Ruim aanbod evenementen logiesaccommodatie - Kleinschaligheid - Ruimtelijke beperkingen - Weersafhankelijkheid voor kustproduct - Onvoldoende landschappelijke inpassingen van logiesaccommodaties - Onvoldoende diversiteit in aanbod Kansen - Groei kortdurende vakanties in voor- en naseizoen - Behoefte aan rust, ruimte en ontspanning - Nieuwe ICT-ontwikkelingen - Behoefte aan authenticiteit - Groeiend aantal 55-plussers met vrije tijd en geld - Behoefte aan luxe & comfort - Behoefte aan beleving - Verwachte zeespiegelstijging - Toenemende behoefte watersport - Mogelijkheden in Omgevingsplan voor ruimtelijke ontwikkelingen - Behoefte aan gezondheid en welzijn - Toprestaurants

Bedreigingen - Toenemende internationale en regionale concurrentie (globalisering) - Toenemende weten regelgeving - Minder beschikbaar personeel in verband met afnemende beroepsbevolking - Groei kortdurende vakanties in zomerperiode (meer toeristen nodig) - Versnippering eigendomssituatie van recreatieterreinen

7.4 Kansen voor bruisend toerisme Zeeland heeft toeristen veel te bieden. Zeeland heeft veel in huis om in te spelen op de wensen van de verschillende doelgroepen. Dat kan door bestaande producten en diensten beter aan de man te brengen. En door nieuwe initiatieven te ontplooien, waar de toerist behoefte aan heeft. Het is nodig dat er creatief omgegaan wordt met de mogelijkheden die er in overvloed zijn. Door producten en diensten nog beter te combineren en de kansen uit te dragen, ontstaat er een completer aanbod met meer diversiteit. Samenwerking met andere ondernemers is daarvoor vaak een essentiële voorwaarde. Dat moet voor elke samenwerkingspartner voordelen opleveren. In de onderstaande tabel is een productmarktmatrix ingevuld met kansrijke productmarktcombinaties voor Zeeland.


33

Bestaande markt

Nieuwe markt

Bestaand product Marktpenetratie door… • Extra promotie maken richting jonge gezinnen met kinderen van zon-, zee- en strandproduct • Kwaliteitsverbetering van het aanbod • Stimuleren van huidige ligplaatshouders om vaker naar de boot te komen en meer te gaan varen • Verdiepen en verbreden van evenementenmarkt

Nieuw product Productontwikkeling door… • De toerist de Zeeuwse visserij, fruitteelt en natuur laten beleven • Winterevenementen voor kinderen • Kennismakingsprogramma’s ontwikkelen om tweepersoonshuishoudens en gezinnen met kinderen naar watersport te lokken. • Arrangementen voor tweepersoonshuishoudens gericht op vitaliteit/ sport / actief leven en lekker eten • Koppeling tussen verblijfsaccommodatie en dagattractie/ dagactiviteit (met korting) • Kant-en klaar verhuuraccommodaties in het luxesegment aanbieden • Verbeteren van het product ‘gastvrijheid’ (prijsuitreiking voor meest gastvrije recreatiebedrijf)

Marktontwikkeling door… • Speciale zomerarrangementen voor grootouders met kleinkinderen • Zeilscholen organiseren pakketten voor alleenstaanden • Chartermarkt van platbodems richten op vriendengroepen • Jachthavens benutten als decor voor lokale evenementen • Accommodaties en omgeving toegankelijk maken voor senioren en zorgbehoevende doelgroepen • Culinaire arrangementen voor tweepersoonshuishoudens ontwikkelen • Verbeteren en uitbreiden van duikvoorzieningen

Diversificatie door… • Avontuurlijke natuurbeleving creëren in het schouderseizoen voor tweepersoonshuishoudens • Bewoners interesseren voor watersport via kennismakingsprogramma’s • Schoolzeilen inzetten voor opvoeding • Gidsen inzetten voor cultuurbeleving voor groepen • Actieve arrangementen organiseren in het schouderseizoen voor groepen en senioren • Services organiseren voor groepen (bv boodschappen) • Ontwikkeling van hoogwaardige logiesaccommodaties voor de zakelijke markt en de tweepersoonshuishoudens • Arrangementen in het schouderseizoen voor alleenstaanden (wellness/actief leven/ culinair) • Jaarrond kanten klaarpakketten voor tweepersoonshuishoudens < 35 jaar. • Digitale arrangementen ontwikkelen samen met Vlaamse partners

• • •

Jongerenvakanties gericht op sport, beweging, spanning en elkaar ontmoeten Nieuwe accommodatievormen ontwikkelen zoals een onderwaterhotel voor duikers Arrangementen ontwikkelen gekoppeld aan grootschalige evenementen


34

7.5 Samen aan de slag De Kamer van Koophandel, de toeristische ondernemersorganisaties en het Kenniscentrum Kusttoerisme gaan zich inzetten voor een groei van het toerisme in Zeeland. Dit zorgt voor meer omzet in het toeristisch bedrijfsleven en in het middenen kleinbedrijf. Daardoor ontstaat er voor ondernemers meer financiële ruimte om te investeren in kwaliteitsverbetering van het toeristisch aanbod. Wij zien dit als een noodzakelijke voorwaarde om het economisch belang van de sector tenminste op het huidige niveau te handhaven. Concreet willen wij dat: a. het aantal toeristische overnachtingen in het voor- en naseizoen in 2012 10% hoger ligt dan in de vergelijkbare periode in 2006; b. het aantal toeristische overnachtingen in de zomerperiode in 2012 tenminste op hetzelfde niveau ligt als in de zomer van 2006; c. de toeristische bestedingen per overnachting in 2012 10% hoger ligt dan in 2006. Een bruisende toekomst voor het toerisme in Zeeland! Een mooie spiegel die is voorgehouden? Het kan werkelijkheid worden als iedereen bereid is om extra inspanningen te leveren en meer gezamenlijk op te treden. Het toeristisch belang voor de Zeeuwse economie vraagt om actie van allen. Niet alleen van ondernemers, maar ook van de organisaties die hen vertegenwoordigen en van de overheden. Van ondernemers verwachten wij dat zij nieuwe markten aanboren. Nieuwe doelgroepen aantrekken en meer tegemoet komen aan de veranderende wensen van deze toeristen. Gemakkelijk is dat niet. Om over het bedenken en uitvoeren van nieuwe productmarktcombinaties nog maar te zwijgen. Gelukkig staat u er als ondernemer niet alleen voor. Het ondersteunen van toeristische ondernemers en hen begeleiden bij de uitvoering van kansrijke productmarktcombinaties is een belangrijke taak van de Kamer van Koophandel, van de toeristische ondernemersorganisaties en van het Kenniscentrum Kusttoerisme. De Kamer van Koophandel wil zich vooral inzetten voor het verder professionaliseren van de toeristische bedrijven en biedt daarvoor onder meer cursussen aan. Ook maakt zij ondernemers wegwijs in het woud van regels en subsidiemogelijkheden. Verder maakt zij zich sterk voor meer samenwerking op alle niveaus (ondernemers, overheden). De toeristische ondernemersorganisaties MKB-Zeeland, KHN Zeeland, HISWA, RECRON en VeKaBo zullen hun samenwerking intensiveren om concreet acties uit te voeren om de ambities te realiseren. Hiertoe worden onder meer ondernemerstafels georganiseerd rondom kansrijke productmarktcombinaties. Wij rekenen erop dat de provinciale en gemeentelijke overheden ervoor zorgen dat ondernemers daadwerkelijk kunnen ondernemen en dat de voorwaarden daarvoor op orde zijn. Zo is het de taak van de overheden om voldoende (planologische) ruimte te bieden voor initiatieven en te organiseren dat de openbare ruimte voldoet aan de verwachting-en van de toerist. Ook ondersteunen zij initiatieven ter versterking van het toerisme en zetten zij zich in voor het schrappen van overbodige weten regelgeving. De overheden zijn ook terughoudend met lastenverzwaringen. Tenslotte zetten de overheden zich samen met het bedrijfsleven in om Zeeland als toeristische regio beter op de kaart te zetten.

Kortom samen aan de slag met spiegels voor succes!


35

8. De partners in dit project Aan deze brochure ligt het Deltaplan Toerisme ten grondslag dat tot stand gekomen is na een grondige analyse van actuele trends en ontwikkelingen die van invloed zijn op het toerisme. Ook tal van gesprekken met vooraanstaande ondernemers in de bedrijfstak, met vertegenwoordigers van adviesbureaus en met representanten van toeristische kenniscentra hebben geleid tot waardevolle input. In dit traject is samengewerkt door de volgende partijen:


36

Bijlagen


37

Bijlage A: Ontwikkelingen Buurlanden In deze paragraaf wordt uiteengezet wat de trends en ontwikkelingen zijn in de buurlanden Duitsland, België, Groot-Brittannië en Frankrijk. Duitsland 10 Duitse reismarkt binnen- en buitenland Voor de Duitsers in Spanje het meest populaire land voor de lange vakantie en Oostenrijk voor de korte vakanties. Voor de lange vakanties staat Nederland op de negende plaats (1,4 miljoen vakanties) en op de tweede plaats voor de korte trips (1,3 miljoen vakanties). Het aantal Duitse bezoekers is de afgelopen jaren afgenomen. Deze daling gaat met name ten koste van bezoek aan de Nederlandse kust. Redenen zijn de matig presterende Duitse economie, de concurrentie met goedkope bestemmingen en de sterke opkomst van de goedkope vliegtarieven. Top 10 Bestemmingen buitenlandse lange vakantie (4 nachten of langer) 1. Spanje 6. Griekenland 2. Italië 7. Frankrijk 3. Turkije 8. Vml. Joegoslavië 4. Oostenrijk 9. Nederland 5. Scandinavië 10. Hongarije Top 5 Bestemmingen buitenlandse korte vakanties (1-3 nachten) 1. Oostenrijk 2. Nederland 3. Italië 4. Groot-Britannië 5. Hongarije Duits verblijf in Nederland De belangrijkste reden voor Duitsers om naar Nederland te komen is om vakantie te houden. Daarbij is de belangrijkste bestemming de kust (ruim eenderde). Vooral de gezinnen met kinderen komen minder naar de Nederlandse kust en kiezen sneller voor goedkope andere bestemmingen. Ook wandelen, fietsen en watersport zijn erg populaire activiteiten voor Duitsers. Duisters bezoeken Nederland gedurende het hele jaar en met name het voorjaar en najaar spelen een belangrijke rol. In Nederland verblijven de meeste Duitse gasten in een hotel. Bij een langer verblijf in een bungalow en op een camping (gemiddeld 1 week). Voorkeur Duitsers besluiten steeds later waar men op vakantie gaat en daardoor boekt men steeds later. Dit heeft de volgende gevolgen voor Nederland: o Nederland krijgt steeds meer te maken met concurrentie en ook van last minute aanbiedingen. o Bij het maken van de vakantiekeuze wordt het weer steeds belangrijker. Als het periode geen mooi weer is geweest in het voorjaar dan neemt het aantal boekingen naar de zon toe. Dit verschilt echter wel per doelgroep. Gezinnen met kinderen zijn minder flexibel in hun vakantieperiode en zullen daarom vaak eerder boeken dan andere doelgroepen. Daarom moet de planning van de marketingactiviteiten aangepast worden aan het beslismoment van de betreffende doelgroep. In Duitsland wordt er steeds meer rechtstreeks bij de accommodatie geboekt. Dit komt onder meer door de toename van het internetgebruik. De consument is steeds meer op zoek naar ontspanning en beleving (authenticiteit). De vraag naar alles in één vakanties (all inclusive) groeit, met name bij gezinnen met kinderen. 10

MarketScan Duitsland 2006, Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen, Vestiging Keulen, juli 2006


38

Doelgroep De doelgroep van 50-plussers neemt toe. Ook is deze doelgroep in toenemende mate bereikbaar via het internet. Over het algemeen zijn de 50-plussers zeer actief, flexibel in hun vakantieplanning en krijgen steeds meer koopkracht. Aanbod Het aanbod van goedkope aanbieders naar zonbestemmingen en naar steden groeit steeds meer. Ook internet wordt steeds belangrijker bij zowel het zoeken naar informatie als bij het boeken van een vakantie. SWOT-analyse Bestemming Holland Sterktes - Dichtbij, korte reisafstand, goede bereikbaarheid. - Gastvrij en (kind-) vriendelijk imago.

Zwaktes - Nederland wordt als vrij duur ervaren. - Verkeer wat betreft files en parkeren. - Voor een kustbestemming heeft Nederland niet het gunstigste klimaat. Bedreiging Kansen - Toenemende concurrentie door goedkope - Groeiende doelgroep 50-plussers. - De vakantieparticipatie is hoog en stabiel, verbindingen (vliegtuig, trein etc.) de frequentie neemt nog toe vanwege de Hierdoor zijn steeds meer bestemmingen groei in de kortere vakantie (1-3 nachten). goed bereikbaar. - Kwaliteit accommodaties aan de - Bestedingen voor met name korte Nederlandse kust. vakanties stijgen. - De prijs/kwaliteitsverhouding in de - Goede geografisch ligging van Nederland horecavoorzieningen. tov andere gebieden. België 11 Belgische reismarkt: binnen- en buitenland Voor de Belgen staat Frankrijk met stip bovenaan als meest populaire buitenlandse vakantiebestemming (3,1 miljoen vakanties). Nederland staat op de 5e plaats (645.000 vakanties). Nederland staat voor de korte trips (1-3 nachten) op de tweede plaats als meest populaire buitenlandse bestemming. Op de eerste plaats staat Frankrijk. In toenemende mate bezoeken Belgen ons land (2005: + 13%, 2006: + 8%). In 2006 hebben 1,0 miljoen Belgen Nederland bezocht. 12 Ook in de komende jaren verwacht men een groei van het aantal Belgische gasten. Belgisch verblijf in Nederland Het liefst zijn de Belgen in de bos en heide gebieden in Zuid Nederland. Ook de Nederlandse kust en de steden zijn populair. Het bezoek vanuit België is verspreid over het hele jaar, waarbij het voorjaar en het najaar erg belangrijk zijn. In Nederland verblijft een Belg het liefst in een hotel (60%), gevolgd door een bungalow (32%). De motieven om naar Nederland op vakantie te gaan zijn de volgende: 1. Vakanties op het platteland voor ontspanning; 2. Stedenvakantie (vaak van korte duur); 3. Ontspannende vakantie aan de kust om te relaxen en uit te waaien. Doelgroep Doelgroep van senioren neemt toe. Doelgroep van kapitaalkrachtige en reislustige vijftigers (medioren van 50-60 jaar) neemt nog sterker toe. Doelgroep overstijgend is het van belang dat het vakantieaanbod voor ontspanning op maat gemaakt wordt. 11

MarketScan België 2006, Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen, Vestiging Brussel, mei 2006 Toerisme in Nederland, Het gebruik van logiesaccommodaties 2006, Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag, 2007 12


39

Voorkeuren De doelgroep senioren kiezen in toenemende mate voor korte vakanties naast of in plaats van 1 lange zomervakantie. De doelgroep medioren hebben overeenkomstige verwachtingspatronen over reizen als hun kinderen: veel reizen, ver & dichtbij en meerdere keren per jaar. SWOT-analyse Bestemming Holland Sterktes Zwaktes - Dichtbij en korte reisafstand. - De Nederlandse eetcultuur, al is dit de - Geen taalbarrière voor Vlamingen. afgelopen jaren wel verbeterd. - Gastvrij en vriendelijk imago. - Nederland wordt als vrij duur ervaren. - MICE 13 : goed organisatietalent en de - Verkeer wat betreft files en parkeren. Nederlander is creatief. Kansen Bedreigingen - Toenemende doelgroep medioren en - Toenemende concurrentie door goedkope senioren. verbindingen. - Toename bestedingen voor vooral korte - De betaalbaarheid van parkeergarages vakanties en bestemmingen dichtbij en parkeeraanbod voor touringcars is - Steeds meer korte vakanties (1-3 klein, vooral in steden. nachten). - Ontwikkeling treinproduct Thalys/Albatros naar Nederland. - De vergader- en congresmarkt neemt toe. Groot-Brittannië 14 Britse reismarkt: binnen- en buitenland In 2004 en 2005 was de meest populaire buitenlandse vakantiebestemming Italië. Ook Turkije, Montenegro, Finland, Polen, Slowakije, Noorwegen, Duitsland, Griekenland en Azië zijn erg geliefd. 15 In 2005 hebben ruim 1,8 miljoen Britten Nederland bezocht en ruim 3,6 miljoen overnachtingen doorgebracht. Daarmee is Groot-Brittannië het tweede herkomstland voor Nederland na Duitsland. De Britten verblijven hier gemiddeld 2,0 nachten. Brits verblijf in Nederland 16 Britten verblijven het liefst in een hotel (95%) en de vakanties zijn redelijk verspreid over de kwartalen. De meeste Britten verblijven in de steden en dan met name in Amsterdam. De Brit bezoekt in Nederland graag bars en cafés, restaurants en musea. Ook bezoekt hij graag historische bezienswaardigheden of historische plaatsen. Daarnaast maakt hij graag een wandel of fietstocht. Ook bezoekt een deel van de Britse vakantiegangers familie of vrienden. Britten komen niet naar Nederland voor een kust- en strandvakantie. Ook het platteland heeft weinig aantrekkingskracht voor de Britten. 17 Algemeen vakantiegedrag De Brit gaat steeds vaker en korter op vakantie. Britten nemen gemiddeld meer dan 2 vakanties van 4 of meer nachten per jaar. Stedentrips met een duur van 1 tot 3 nachten zijn erg populair. Deze trips worden steeds meer online geboekt. Pakketreizen worden minder populair. Britten besteden meer dan de gemiddelde Europese toerist.

13

MICE: Meetings, incentives, conferences en exhibitions MarketScan Engeland 2006, Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen, NBTC UK, 2006 15 UK & European Travel Report, World Travel Market 2005, November 2005 16 Destinatie Holland, ‘De buitenlandse toerist nader bekeken’, Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen, november 2006 17 ‘Oversteek naar de Delta?’, Kenniscentrum Kusttoerisme, maart 2007 14


40

Voorkeuren De doelgroep jonge stellen zijn impulsief en regelen het liefst alles zelfstandig. Zij vinden activiteiten belangrijk in hun vakantie. Bij deze doelgroep zijn korte trips en de laatste trends erg in trek. De doelgroep empty nesters zijn niet gebonden schoolvakanties en hebben daardoor veel vrijheid. Deze doelgroep is flexibel maar kritisch die graag geld uitgeeft aan een vakantie. Zij maken jaarlijks minimaal 2 stedentrips. Ook zijn zij gevoelig voor speciale aanbiedingen. De doelgroep jonge gezinnen met kinderen is afhankelijk van de schoolvakanties. Deze doelgroep hecht veel waarde aan een veilige en familiaire vakantie-omgeving, zoals bijvoorbeeld op een vakantiepark. Onder deze doelgroep zijn vooral autovakanties populair. SWOT-analyse Bestemming Holland Sterktes - Goede bereikbaarheid - Gastvrij en ontspannen imago - Groot aanbod van architectuur en design - Groot aanbod kunst en cultuur - Mooi landschap - Gunstige prijspositie Kansen - Steeds meer korte vakanties - Stedenmarkt: andere steden dan Amsterdam - Toename bestedingen voor vooral korte vakanties en bestemmingen dichtbij - Toenemende groep senioren

Zwaktes - Perceptie dat Nederland alleen geassocieerd wordt met Amsterdam - Klimaat - Nederland onbekend als watersportbestemming Bedreigingen - Toenemende concurrentie door goedkope verbindingen (vliegtuig, trein etc.) Hierdoor zijn steeds meer bestemmingen goed bereikbaar.

Frankrijk 18 Franse reismarkt: binnen- en buitenland Spanje wordt door de Fransen het meest bezocht als buitenlandse vakantiebestemming (meer dan 25 procent). Op de tweede plaats komt Groot-Brittannië en op de derde plaats Italië. Ook worden de landen Marokko en Tunesië veel bezocht. Het meest populair is de zon- strand vakantie gevolgd door een rondreis. Van alle bezoekers die naar Nederland komen is 5 procent Frans en meestal afkomstig uit Noord-Frankrijk. Frans verblijf in Nederland Fransen verblijven het liefst in een 3 of 4 sterrenhotel tijdens hun vakantie in Nederland (bijna 90%). Gemiddeld verblijft men bijna twee nachten in ons land. Hun belangrijkste activiteit is een bezoek aan een bezienswaardige/historische plaats of een bezoek aan horeca gelegenheden, winkels en de tulpenvelden. Algemeen vakantiegedrag Het aantal Fransen dat een buitenlandse vakantie maakt neemt toe. Vooral de doelgroepen senioren (65+) en empty nesters (oudere koppels) groeien rap. Voorkeuren Fransen wachten steeds langer met het boeken van hun vakantie. Vakanties worden het hele jaar door gedaan (versnipperd). Aanbod Het Zuiden van Frankrijk is door de fusie tussen KLM en AirFrance ontsloten. Verwachting is dat deze regio meer op vakantie zal gaan. De reistijd wordt steeds korter. In 2008 is het mogelijk om met de Thalys 3 uur en 10 minuten te doen over het traject Parijs-Amsterdam. Door de komst van de HSL verbeteren de verbindingen tussen Frankrijk en Nederland.

18

MarketScan Frankrijk 2006, Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen, Vestiging Parijs, juli 2006


41

Er komt steeds meer aandacht voor efficiëntie van bijeenkomsten,waardoor zakelijke bijeenkomsten steeds minder lang duren. Franse bedrijven hebben een lager budget, daarom wordt Nederland als zakenbestemming interessanter ten opzichte van verre bestemmingen. SWOT-analyse Bestemming Holland Sterktes Zwaktes - Dichtbij Parijs/Frankrijk - Klimaat - Steeds meer snellere verbindingen - Perceptie van ver Noord-Europees land. - (Te) kleine hotelcapaciteit in Amsterdam. (vliegtuig en trein) - Hollandse symbolen zoals tulpen zijn zeer - Gastronomie. - Nederland soms te duur. bekend - Divers en compact aanbod - Groot aanbod kunst en cultuur - Veel historie - Gastvrij imago Bedreiging Kansen - Vakanties in eigen land blijven erg - Toenemende doelgroep senioren. - Evenementen- en cultureel toerisme. populair. - Concurrentie van nieuwe opkomende - Stedenmarkt: andere steden dan markten zoals Polen, Tsjechië, Kroatië. Amsterdam. - Goedkope (zon)bestemmingen. - Inspelen op nieuwe vlieg- en treinverbindingen. - Toename vrije tijd door de invoering van de 35-urige werkweek. - Thalys zorgt voor snellere verbindingen. - Versnippering van vakantie.


42

Bijlage B: Trends en ontwikkelingen accommodatieaanbod Binnen de verschillende toeristische sectoren is een aantal trends en ontwikkelingen uiteen gezet in de publicatie Cijfers en Trends 2006/2007 van de Rabobank. Ook komen de kansen en bedreigingen van de sectoren aan bod. Trends in horecasector - Het zoeken boekgedrag van gasten wordt veranderd door het internet; - Voor hotelgasten wordt beleving steeds belangrijker; - Een hotelovernachting wordt steeds gewoner voor mensen; - Gasten hebben steeds vaker behoefte aan draadloos internet op de hotelkamer; - Een hotelkamer wordt steeds vaker last minute geboekt; - Professionalisering van de hotelorganisaties waarbij diensten als marketing en administratie worden gecentraliseerd; - Het aantal bed & breakfast-ondernemingen groeit jaarlijks. Kansen en bedreigingen - Zorgtoerisme is in opkomst. De zorgvrager is bereid meer te betalen voor goede voorzieningen die geïntegreerd zijn in het aanwezige hotelaanbod. De zorgvrager gaat vaak samen met zijn familie of begeleider op vakantie en is op zoek naar een hotel die naast gewone hotelkamers ook aangepaste kamers biedt. - Het aantal kapitaalkrachtige ouderen met veel vrije tijd en behoefte aan luxe en comfort neemt toe. - Het wellness-concept biedt nieuwe mogelijkheden voor de hotelsector. Wellness in hotels wordt veelal aangeboden in de vorm van een spa, wat een impuls kan geven aan de hotelomzet. Tegenwoordig worden er geen hotels zonder spa gebouwd. Voor bestaande hotels is een spa bijbouwen vaak niet rendabel. Dit heeft te maken met de grote investering en de beperkte locatie. - Consumenten kiezen voor korte vakantie vaak voor de optie vlucht naar het buitenland. - Bed & breakfast-organisaties kunnen invulling geven aan de toenemende behoefte aan aandacht, authenticiteit en gastvrijheid. Trends in recreatieve bungalow-/woningsector - Het zoeken en boeken via internet van verblijfsaccommodaties groeit elk jaar; - De vraag naar een compleet vakantiearrangement neemt toe; - In toenemende mate kiezen mensen voor een eigen tweede en derde woning vaak ook in het buitenland. Kansen en bedreigingen - De Nederlandse vakantiecentra (met name aan de kust) zijn mede afhankelijk van de Duitse markt; - Het aantal kapitaalkrachtige ouderen met veel vrije tijd en behoefte aan luxe en comfort neemt toe. - De behoefte aan zorgverlening buiten de reguliere zorgcentra neemt toe. Er is behoefte aan vakanties met zorgelementen. - Er is sprake van een teruglopende binnenlandse markt. Dat geldt met name voor verouderde vakantiecentra en centra in een minder aantrekkelijke omgeving. - De markt voor verblijfsrecreatie blijft sterk afhankelijk van het weer, ondanks de vele extra voorzieningen. - Een verblijf op een buitenlands vakantiepark wint aan populariteit. - De natuurrichtlijnen die zijn vastgelegd in Natura 2000 zorgen voor veel onrust en onduidelijkheid in de recreatiesector. Trends in kampeersector - Het zoeken en boeken via internet van verblijfsaccommodaties groeit elk jaar; - Er is een groeiende behoefte aan comfort en luxe kampeervakanties in een aantrekkelijke omgeving. Het buitenland wordt populairder; - De vraag naar een compleet vakantiearrangement neemt toe;


43

-

Er is een toenemende belangstelling voor het natuurkamperen, zoals bijvoorbeeld kamperen bij de boer;

Kansen en bedreigingen - De Nederlandse campings (met name aan de kust) zijn mede afhankelijk van de Duitse markt; - Het aantal kapitaalkrachtige ouderen met veel vrije tijd en behoefte aan luxe en comfort neemt toe. - De behoefte aan zorgverlening buiten de reguliere zorgcentra neemt toe. Er is behoefte aan vakanties met zorgelementen. - Er is sprake van een teruglopende binnenlandse markt. Dat geldt met name voor verouderde campings en campings in een minder aantrekkelijke omgeving. - De markt voor verblijfsrecreatie blijft sterk afhankelijk van het weer, ondanks de vele extra voorzieningen. - Een verblijf op een buitenlandse camping wint aan populariteit. - De natuurrichtlijnen die zijn vastgelegd in Natura 2000 zorgen voor veel onrust en onduidelijkheid in de recreatiesector. Naast de genoemde kansen en bedreigingen van de Rabobankpublicatie heeft ook het Economisch Bureau van ING in de ‘Sectorstudie Verblijfsrecreatie’ een aantal kansen en bedreigingen uiteengezet. Deze kansen zijn meestal voor zowel de bungalowsector als de kampeersector van toepassing. Kansen zien zij met name op het gebied van specialisatie, technologie en schaalvergroting. - Gezinnen met kinderen zijn de belangrijkste doelgroep voor de omzet van ze sectoren. Ouderen en alleenstaanden worden oor deze sectoren steeds belangrijker. Ondernemers in de verblijfsrecreatie kunnen zich specialiseren op de genoemde doelgroepen en zich profileren als specialist met bijvoorbeeld het meest luxe of het meest uitgebreide assortiment. - Internet wordt gezien als een belangrijk distributiekanaal en marketinginstrument. Aan de hand van een eigen reserveringssysteem van recreatieondernemers kan toerist rechtstreeks boeken. Daardoor zal er minder personeel nodig zijn om de boekingen te verwerken, wat een kostenvoordeel oplevert. Daarnaast biedt het internet de mogelijkheid om prijzen automatisch aan te passen aan de (verwachte) bezettingsgraad. Door tegelijkertijd de bezettingsgraad en prijs te optimaliseren, is het mogelijk om een beter rendement te behalen. - Volgens ING is het voor een betere prijs/kwaliteitsverhouding noodzakelijk dat er meer schaalvergroting in de sectoren komt. Daarbij biedt schaalvergroting voordelen op het gebied van: marketing en distributie, inkoop, organiseren van de financiering, gemakkelijker samenwerking met projectontwikkelaars, investeringskracht, aantrekkelijker partij voor personeel. ING ziet ook een aantal bedreigingen voor de kampeersector: neerwaartse margedruk, schaarse ruimte en goedkope buitenlandse concurrentie. - Voor de consument zijn prijzen van een verblijf op een camping beter en sneller te vergelijken via het internet. Als gevolg van de toegenomen transparantie kan er een neerwaartse druk op prijzen worden uitgeoefend. Het gaat hierbij wel om een situatie dat het aanbod groter is dan de vraag. Daarnaast wordt er een neerwaartse margedruk veroorzaakt door een opwaartse druk van de kosten. Aan de ene kant is er een forse investeringsdrang om tegemoet te komen aan de toenemende kwaliteitseisen. Aan de andere kant hebben de vele kleinere bedrijven in de kampeersector een beperkt financieel draagvlak, waardoor hun financieringsmogelijkheden worden ingeperkt en de kosten voor aflossing zullen oplopen. Omdat de verblijfsrecreatie een verzadigde markt is, kunnen deze hogere kosten door vele bedrijven niet volledig worden doorberekend in de verkoopprijs. - Bedrijven die in de sector willen uitbreiden, leggen een steeds grotere claim op de schaars gehouden ruimte. Het aantal standplaatsen per camping (of bungalowpark) zal verminderen als een recreatiebedrijf niet kan uitbreiden om aan de toegenomen ruimtevraag per gast te voldoen. Ruimte is schaars. Daarom zal de recreatieondernemer creatieve oplossingen moeten verzinnen om het gebruik van de wel beschikbare ruimte te optimaliseren.


44

-

Nederlandse recreatieondernemers krijgen volgens de ING steeds meer te maken met concurrentie van zonzekere en goedkope bestemmingen in het buitenland. Deze concurrentie is alleen maar toegenomen door de opkomst van low cost carriers die tegen lage tarieven vluchten aanbieden naar populaire zon- en stadsbestemmingen. Volgens ING dienen Nederlandse recreatieondernemers zich te focussen op wat buitenlandse bestemmingen niet en binnenlandse bestemmingen wel kunnen bieden: de korte reisafstand, de veiligheid, de vertrouwdheid en gezelligheid, maar ook optimaal serviceniveau, aanbod van de nieuwste faciliteiten, alternatieven bij slecht weer etc.

Trends in waterrecreatiesector - Watersportvakanties worden steeds populairder vooral Noordzeebadplaatsen worden druk bezocht; - Het voorseizoen wordt langer, terwijl de lengte van de aaneengesloten bootvakanties korter worden; - De behoefte aan luxe en gemak van de faciliteiten neemt toe; - De concurrentie van goedkope zon-, zee- en strandvakanties in het buitenland, bijvoorbeeld zeilvakanties in Griekenland en Turkije; - Een groot deel van de pleziervaartuigen is eigendom van Duitsers. Kansen en bedreigingen - Het deel van de bevolking dat vergrijst heeft veel vrije tijd, een relatief hoog besteedbaar inkomen en besteedt het onderhoud van de boten vaak uit. De groep van vitale ouderen neemt in toenemende mate deel aan zowel de kleine waterrecreatie als de toervaart; - De rest van de bevolking heeft steeds minder beschikbare vrije tijd. De boot zal meer moeten gaan concurreren met andere hobby’s. Er is binnen deze groep ook een toenemende vraag naar gemak. Men wil zich alleen maar met de ‘leuke’ aspecten van de watersport bezig kunnen houden in de beperkte tijd die er is voor de boot. Dit biedt voor de watersportsector kansen voor nieuwe product markt combinaties. - Het eigen aanbod van een regio wordt versterkt als er een aansluiting is vanuit de jachthaven naar het recreatieve aanbod in de omgeving van de jachthavens; - Het wordt steeds belangrijker om in te spelen op de behoefte van de consument naar meer luxe en gemak. Zeker bij jachthavens waar de wachtlijsten teruglopen; - Het toekomstperspectief van commerciële jachthavens met weinig voorzieningen is minder goed dan de jachthavens die goed zijn uitgerust voor de veeleisende consument; - Regelgeving neemt toe, waaronder de milieuwetgeving en met name natuur- en waterwetgeving; - De natuurrichtlijnen die zijn vastgelegd in Natura 2000 zorgen voor veel onrust en onduidelijkheid in de waterrecreatiesector.


45

Bijlage C: Beleidskader Rijks- en Europees beleid Onderstaand schema geeft een weergave van de plannen die van belang zijn voor de sector recreatie en toerisme. Rijks- en Europees beleid Natura 2000

Plannen -

-

-

De Europese Unie beschikt over zeer gevarieerde en rijke natuur, die van grote biologische, esthetische en economische waarde is. Om deze natuur te behouden hanteert de EU het instrument Natura 2000. Dit is een samenhangend netwerk van beschermde natuurgebieden op het grondgebied van de lidstaten van de Europese Unie. In dit Europees netwerk zijn de Vogelrichtlijngebieden en de Habitatrichtlijngebieden opgenomen. Voor alle Natura 2000-gebieden moeten beheerplannen opgesteld worden. In een beheerplan wordt vastgelegd hoe en wanneer de doelen voor een gebied gehaald worden (instandhoudingsdoelstellingen). Activiteiten in en rondom Natura 2000-gebieden (landbouw, recreatie, waterbeheer) die negatieve effecten op de natuur(doelen) hebben, kunnen ook in het beheerplan geregeld worden. Bij plannen voor nieuwe economische activiteiten, die mogelijk van invloed zijn op de beschermde soorten, moet op basis van onderzoek een zogenaamde ‘verslechterings- en verstoringstoets’ of ‘passende beoordeling’ worden uitgevoerd. Ondernemers zullen hiervoor in de regel een extern adviesbureau moeten inschakelen.

Provinciaal Sociaal Economisch Beleidsplan Het Zeeuwse toeristisch product bestaat grof gezien uit twee componenten: verblijfsrecreatie en dagrecreatie. De ontwikkelingen in de verblijfsrecreatie zijn voor een belangrijk deel bepalend voor de werkgelegenheid en de economische spin off naar andere sectoren. Kortom de verblijfsrecreatie is de motor van de Zeeuwse toeristische economie. De Provincie Zeeland zet onder meer geld en menskracht in voor het verder versterken en ontwikkelen van de Zeeuwse verblijfsrecreatie. Bij dagrecreatie richt de Provincie zich op het stimuleren van ontwikkelingen die passen bij de natuurlijke aantrekkingskracht van Zeeland als toeristische bestemming. Ook wil de Provincie ontwikkelingen ondersteunen die bijdragen aan de belevingswaarde van de natuurlijke en cultuurhistorische kwaliteiten van Zeeland. Het accent van de Provincie ligt naast de verbetering van het toeristisch-recreatief product op de versterking van de structuur en het in de markt zetten van het toeristisch product Zeeland. Vereveningsprincipe Het Omgevingsplan biedt mogelijkheden voor ruimtelijke ontwikkelingen. Er is daartoe een nieuw instrument geïntroduceerd: het vereveningsprincipe. Het vereveningsprincipe houdt in dat een ‘rode’ ontwikkeling gepaard dient te gaan met een gelijktijdige investering in de omgevingskwaliteiten, publieke voorzieningen of de ruimtelijke kwaliteit. Dit principe is van toepassing bij de ontwikkeling van nieuwe en uitbreiding van bestaande rode functies op locaties die tot dan toe een andere bestemming hadden. Het gaat om ontwikkelingen in het landelijk gebied zoals bijvoorbeeld recreatieve ontwikkelingen. De initiatiefnemers zijn verantwoordelijk voor de realisatie en de financiering van de vereveninginvesteringen als onderdeel van de totale projectkosten.


46

Bijlage D: Zeeuws toeristisch aanbod Toeristische accommodaties Volgens de voorlopige telling van CBS in het voorjaar van 2007 telt Zeeland 634 toeristische accommodaties met in totaal 126.426 slaapplaatsen. 19 Zeeland staat daarmee op de zevende plaats qua accommodaties en op de vierde plaats wat betreft het aantal slaapplaatsen. In het onderstaand schema is dit weergegeven. Provincie

Accommodaties

Slaapplaatsen

214 667 512 651 83 1.001 199 1.028 569 634 749 757

27.250 93.078 102.786 110.030 25.134 170.519 34.083 161.491 86.332 126.426 131.596 121.112

Groningen Friesland Drenthe Overijssel Flevoland Gelderland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Brabant Limburg

Jachthavens & watersportverenigingen Volgens een inventarisatie van Kenniscentrum Kusttoerisme heeft Zeeland ruim 12.500 ligplaatsen in jachthavens of bij watersportverenigingen. Ongeveer 75% bestaat uit vaste ligplaatsen en de rest uit passantenplaatsen. Schouwen-Duiveland heeft de meeste ligplaatsen (3263). Dit kan verklaard worden door de ligging tussen het Grevelingenmeer en de Oosterschelde. Zuid-Beveland komt op de tweede plaats (2737) met haar ligging aan het Veerse Meer en de Oosterschelde. Regio

Vaste plaatsen

Passantenplaatsen

Totaal

2514

749

3263

1953 641 1548 2155 864

155 228 540 585 600

2108 869 2088 2737 1464

SchouwenDuiveland Noord-Beveland Tholen Walcheren Zuid-Beveland Zeeuws-Vlaanderen

De meeste ligplaatsen in Zeeland liggen in jachthavens (ongeveer 72%), de overige ligplaatsen zijn te vinden bij de watersportverenigingen. Ongeveer 34% van alle ligplaatsen ligt in het Veerse Meer, zo’n 30% in de Oosterschelde, ongeveer 22% in de Grevelingen (exclusief Goeree-Overflakkee) en de rest ligt in de Westerschelde.

19

Het CBS verstaat onder toeristische accommodaties: hotels, pensions & jeugdaccommodaties (≥ 5 slaapplaatsen), kampeerterreinen met toeristisch verhuur, huisjescomplexen met toeristisch verhuur en groepsaccommodaties ≥ 20 slaapplaatsen). Niet meegeteld worden vaste standplaatsen op campings, tweede woningen, jachthavens en overige accommodatievormen.


47

Zeeuws aanbod dagrecreatie In Zeeland zijn verscheidene vormen van dagrecreatie te vinden. Hieronder wordt een opsomming gegeven van de meest bezochte attracties, musea en evenementen. Deze gegevens zijn verzameld door de Hogeschool Zeeland en de regio-VVV’s.

Attracties Plaats

Naam

Burgh-Sluis Vlissingen Middelburg Vlissingen Middelburg Provincie Nieuw-Namen Nieuw-Namen Retrachement

WaterLand Neeltje Jans Het Arsenaal Miniatuur Walcheren Speelcircus Bambini Rondvaart Middelburg Fiets een rondje met een pontje Verdronkenland van Saeftinghe Bezoekerscentrum Saeftinghe Bezoekerscentrum ‘t Zwin

2005

2006

300.000 200.000 100.000 --± 38.000 25.000 12.600 6.847 6.258

298.000 200.000 100.000 100.000 38.000 20.000 12.146 6.414 5.600

Musea/bezoekerscentra/bezienswaardige gebouwen/tuinen Plaats

Naam

Kwadendamme Vlissingen Ouwerkerk Oostkapelle

Vlindertuin Berkenhof Zeeuws Maritiem MuZEEum Vlissingen Museum Watersnood 1953 Terre Maris

Ouwerkerk Zierikzee Ritthem Middelburg Zierikzee Kapelle Kats Middelburg Meliskerke Middelburg

Boerderij ‘De Stelle’ Maritiemmuseum Fort Rammekens Abdijtoren Lange Jan Stadhuismuseum Fruitteeltmuseum Kapelle De Zeeuwse Rozentuin Stadhuis World of Silk Zeeuws Museum


2005

2006

± 35.000 40.000 21.474 25.381 23.000 25.000 30.456 20.595 (t/m 30 okt) (v/a 20 mei) 19.000 18.500 12.778 14.560 13.468 12.992 12.000 10.000 8.497 7.674 3.013 4.321 4.000 4.000 3.162 3.500 24.750 -------

48

Evenementen Plaats

Naam

Breskens Middelburg Vlissingen Brouwersdam Bruinisse Vlissingen Yerseke Vlissingen Middelburg Provincie Domburg Vlissingen Vlissingen Vlissingen Vlissingen Zierikzee Colijnsplaat Middelburg Heinkenszand Oostkapelle Nisse Middelburg Domburg

Visserijdagen Streetparade Centrum Middelburg Small Sail Festival Concert at Sea Visserijdagen Nachtmarkt Mosseldag Film by the Sea Mosselfestival Nazomerfestivals Jazz by the Sea Straatfestival Bevrijdingsfestival Strandmotorcross De Ruyter Jaarmarkt Havendagen Visserijdagen De Smaek van Zeeland De Zeeuwse Schaapkudde Zeeuwse Nazomer fair Schaapscheerdersfeest City Party Horses by the Sea


2005

2006

100.000 45.000 75.000 --50.000 40.000 40.000 35.000 15.000 32.000 30.000 30.000 25.000 15.000 15.000 15.000 13.000 10.000 gg 7.500 gg 3.500 3.500

85.000 60.000 60.000 60.000 50.000 50.000 50.000 39.400 35.000 32.000 30.000 30.000 25.000 20.000 15.000 15.000 13.000 10.000 9.250 9.000 7.500 6.000 500

49

Bijlage E: Kansrijke thema’s en mogelijkheden Zeeland biedt vele mogelijkheden op het gebied van recreatie. Hieronder wordt een greep van de mogelijkheden beschreven. Natuur De Provincie Zeeland beschikt over diverse natuurgebieden en wordt mede daarom door verschillende doelgroepen bezocht. De meest typerende kenmerken van het Zeeuwse landschap zijn de schorren, slikken, duinen en het strand. Daarnaast zijn er ook kreken en welen en vele dijken te vinden in het Zeeuwse landschap. Zeeland wordt gekarakteriseerd door de laaggelegen, drassige gebieden. In deze gebieden foerageren en broeden veel vogels. De toerist heeft in toenemende mate behoefte aan natuurgerichte recreatie en rust en ruimte. De Zeeuwse natuur leent zich goed voor recreatief medegebruik vanaf het land en het water. Ook is er een toenemende vraag naar authentieke bestemmingen in relatie tot gezondheid. Daarnaast neemt de watergebonden vrijetijdsbesteding toe en wil men routes kunnen afleggen (skaten, wandelen, fietsen en varen). Sport Omdat toerisme een onderdeel is van vrije tijd, wordt sport ook een belangrijk belevingselement in de vakantie. Ook gezondheid speelt een belangrijke rol. Sport spreekt ook bij veel mensen aan. Sportieve evenementen en activiteiten hebben een positief effect ook voor als dit gekoppeld wordt aan toerisme. Daarbij is het belangrijk om activiteiten en evenementen te organiseren die passen bij de regionale identiteit (streekeigen). Naarmate sport belangrijker wordt zijn er meer voorzieningen nodig die ook voor toeristen interessant zijn. Er zijn mogelijkheden voor Zeeland om grote sportevenementen en sportieve activiteiten op mooie locaties te organiseren zoals de seniorgames. Wellness In Zeeland zijn er volop kansen voor wellnessactiviteiten. De Delta met haar water kan bij vitaliteit als verbindende factor gezien worden. Er is sprake van een groeiende wellnessmarkt. Deze markt onderscheidt zich in “zich goed voelen” (lichaam en geest) en een gerichte vraag naar zorg en preventie. Het leggen van een brug tussen zorg en toerisme cq senioreneconomie en toerisme biedt kansen. De groeiende markt voor onthaasting, zich gezond voelen en lichaamsverzorging is geschikt om te koppelen aan vernieuwende samenwerking (koppeling wellness met toerisme). Dat biedt kansen voor Zeeuwse vitaliteitproducten in combinatie met zorgtoerisme. Zorg Uit onderzoek van de Kamer van Koophandel van Zeeland blijkt dat er volop kansen zijn voor zorgtoerisme. Door de vergrijzing neemt de doelgroep senioren steeds meer toe. Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft nu al 12% van de Nederlandse bevolking een matige of ernstige lichamelijke beperking. Deze groep zal in de toekomst groter worden. Voor het toerisme betekent dit dat steeds meer gasten aanvullende zorg nodig hebben. Inspelen op deze snel groeiende doelgroep biedt kansen voor ondernemers. Zorgtoeristen komen graag vaker op vakantie naar Zeeland, alleen ondervinden zij belemmeringen in het aanbod van aangepaste logiesaccommodaties en in de omgeving. Het is voor deze doelgroep erg belangrijk dat het toeristisch product Zeeland op orde is. De ondernemer kan de zorgtoerist tegemoet komen door goed en gedetailleerd te beschrijven waaruit hun aangepast aanbod uit bestaat. Op deze manier komen de verwachtingen van de toerist overeen met de werkelijkheid. De Kamer van Koophandel helpt ondernemers die willen inspelen op deze doelgroep graag een stap verder. Daartoe wordt er onder meer in 2008 een website en een helpdesk ontwikkeld. Ook kunnen ondernemers advies krijgen van een deskundige. Cultuur (nog uitwerken) Zoals eerder gezegd biedt cultuurtoerisme kansen. Het benutten van het cultuuraanbod dient namelijk meerdere doelen. Allereerst krijgen de aanbieders van cultuur meer bezoekers en daarmee inkomsten. Verder wordt hiermee een nieuwe doelgroep aangetrokken, die een aanvulling kan zijn op de primaire doelgroep gezinnen met kinderen. Ook kan door het bevorderen van cultuurtoerisme het seizoen verlengd worden, daar de activiteiten bij uitstek buiten het seizoen kunnen plaatsvinden.


50

Plattelandstoerisme Het plattelandstoerisme wint aan populariteit. Steeds meer toeristen willen overnachten in bijzondere boerderijen, kennismaken met streekproducten, maar ook op bezoek gaan bij de imkerij. Dit biedt kansen voor toeristische en agrarische ondernemers. De toerist is op zoek naar verhalen en belevingen die echt zijn. De toerist kan bijvoorbeeld de omgeving in interactie met de bewoners ontdekken. Dat kan alleen als er in een gebied samen wordt gewerkt aan een vitale omgeving waar van alles te beleven is, door slimme combinaties te maken. Er liggen kansen voor ondernemers die willen inspelen op de individuele beleving van de toerist, die behoefte heeft aan luxe vernieuwende producten.


51

Bespreken provinciale notitie "Vrije tijd als economische motor voor Zeeland"

Recommend Documents