Belgische Beurzen 2013

L’ORÉAL-UNESCO FOR WOMEN IN SCIENCE

Belgische Beurzen 2013

EN PARTENARIAT AVEC IN SAMENWERKING MET

Sidrotun Naim (Indonesië, moleculaire Virologie) Laureate L’Oréal-UNESCO Award in 2012

L’ORÉAL-UNESCO FOR WOMEN IN SCIENCE Geeft wetenschap een ander gezicht

Het in 1998 gecreëerde programma L’Oréal-UNESCO For Women in Science heeft als doel vrouwelijke wetenschappers over de hele wereld te erkennen en te belonen. Elk jaar worden met de Award L’Oréal-UNESCO uitmuntende vrouwelijke wetenschappers onderscheiden die met hun opmerkelijk onderzoek de wetenschap doen vooruitgaan. Het programma deelt tevens onderzoeksbeurzen uit aan veelbelovende jonge vrouwelijke wetenschappers. In de laatste 15 jaar verwierf het programma For Women in Science een internationale erkenning. Meer dan 1700 vrouwelijke wetenschappers uit 108 landen konden al genieten van deze steun.

Jill Farrant (Zuid-Afrika), Fytologie Laureate L’Oréal-UNESCO Award in 2012

L’ORÉAL-UNESCO FOR WOMEN IN SCIENCE Een partnerschap dat het voortouw neemt

Het partnerschap tussen de L’Oréal Foundation en de UNESCO steunt op een gemeenschappelijke ambitie: wetenschap in de schijnwerpers plaatsen. De Groep L’Oréal ontwikkelt cosmetische producten op basis van wetenschappelijk onderzoek en werd meer dan een eeuw geleden gesticht door een chemicus. De Groep spoort vrouwen aan hun zelfrespect te ontwikkelen en zet zich in voor de gemeenschap – vooral dan voor vrouwen in de hele wereld. Een van de opdrachten van de UNESCO, de organisatie voor onderwijs, wetenschap en cultuur van de Verenigde Naties, is het bevorderen van het ontstaan en de verspreiding van kennis, vooral dan van wetenschappelijke kennis, om de wereld rechtvaardiger en mooier te maken. Deze alliantie tussen een internationaal bedrijf en een intergouvernementele organisatie toont iedereen de te volgen weg in onze geglobaliseerde maatschappij.

DE WERELD HEEFT BEHOEFTE AAN WETENSCHAP, De wetenschap heeft behoefte aan Vrouwen

Wetenschap is een onmisbaar – en misschien zelfs het enige – middel om een antwoord te bieden op de immense uitdagingen van de moderne wereld. Het zoeken naar oplossingen voor ecologische, economische en humanitaire vraagstukken is voor een groot deel afhankelijk van de vooruitgang in de wetenschap. Om de menselijke soort in stand te houden moet het fragiele ecosysteem van de aarde in evenwicht gehouden worden. De lijst van de uitdagingen is lang en gevarieerd, wetenschap is een zekerheid om ze tot een goed einde te brengen. Omdat we ons allen bewust zijn van een zekere sense of urgency, zou het absurd zijn sommige talenten links te laten liggen. Wetenschap moet kunnen rekenen op alle intellectuele koppen van de hele wereld waarvan de helft vrouwen zijn. Wetenschappelijk onderzoek was lange tijd een traditioneel mannelijk domein. De enkele vrouwen die in het verleden gingen studeren, werden zelden georiënteerd naar wetenschappelijke disciplines. Ondanks een duidelijke ombuiging van deze trend in de laatste decennia blijft het aantal vrouwelijke doctors in de wetenschap die strategische posten bezetten in laboratoria, universiteiten of onderzoekslaboratoria gevoelig lager dan dat van mannen.

Adeyinka Gladys Falusi (Nigeria), moleculaire genetica Laureate L’Oréal-UNESCO Award in 2001

V. Narry Kim (Zuid-Korea), Biochemie Laureate L’Oréal-UNESCO Award in 2008

DE WERELD HEEFT BEHOEFTE AAN WETENSCHAP,

De wetenschap heeft behoefte aan Vrouwen

De hele wereld moet kunnen rekenen op een maximum aan briljante en creatieve geesten om de grote uitdagingen van vandaag aan te gaan. Daarom steunt het programma L’OréalUNESCO For Women in Science jonge vrouwelijke onderzoekers en probeert het wetenschappelijke carrières te stimuleren. Door de uitzonderlijke realisaties van vrouwelijke onderzoekers in de verf te zetten geeft het hun ook een tribune waarop ze zich kunnen uitdrukken en hun passie voor wetenschap kunnen delen.

CIJFERS DIE ALLES ZEGGEN

30%

In de kenniseconomieën* is minder dan 30 % van fysici, ingenieurs en informatici een vrouw 1

1 2%

In de kenniseconomieën* wordt slechts 12 % van de directieposten van universiteiten en in de privésector bezet door vrouwen ²

*

EU, Verenigde Staten, Brazilië, Zuid-Afrika, India, Koreaanse Republiek en Indonesië

1. www.ec.europa.eu/research/science-society/document_library/pdf_06/she_figures_2012_en.pdf 2. www.researchinformation.info/news/news_story.php?news_id=1018

Pardis Sabeti (Verenigde Staten), evolutiegenetica Fellowship in 2004

Elaine Fuchs (Verenigde Staten), cellulaire biologie Laureate L’Oréal-UNESCO Award in 2010

MODELLEN

Voor de jonge generaties

Het partnerschap L’Oréal-UNESCO wil tevens de aandacht trekken op het gebrek aan gelijkheid tussen mannen en vrouwen in de wetenschappelijke wereld. Dit doet het niet alleen door actieve vrouwelijke onderzoekers te belonen en te helpen, maar ook door ervoor te zorgen dat deze vrouwen een model worden voor jonge meisjes die nog aarzelen een wetenschappelijke carrière te beginnen. Omdat stereotypen met de paplepel worden ingegeven hebben de talrijke laureates en bursalen een belangrijke boodschap: « Wetenschap is niet enkel voorbehouden voor jongens ». Door wetenschap een vrouwelijker gezicht te geven wil het programma L’Oréal-UNESCO For Women in Science jonge vrouwen van vandaag aanmoedigen om de vrouwelijke onderzoekers van morgen te worden.


Een programma dat vrouwelijke wetenschappers op verschillende momenten van hun carrière bijstaat. ELK JAAR

Worden 230 vrouwen – 5 Laureates en 225 Fellows – in de hele wereld gesteund.

STEUN AAN VROUWEN

Die de Wetenschap doen vooruitgaan

Sinds zijn ontstaan bekroonde het programma L’OréalUNESCO For Women in Science 77 laureates – twee ervan kregen later een Nobelprijs. Bovendien reikte het 1652 beurzen uit aan vrouwelijke onderzoekers uit verschillende disciplines die hebben bijgedragen tot de vooruitgang van het wetenschappelijk onderzoek. Tegen eind 2013 zullen niet minder dan 1729 vrouwelijke onderzoekers uit 108 landen van dit programma hebben kunnen genieten. Al deze opmerkelijke vrouwen voeren onderzoek uit in verschillende vakgebieden: ze doorgronden de geheimen van genen, ontdekken behandelingen om sommige ziektes te genezen of onderzoeken de fysische wereld en de kosmos. Op elk continent en op elk niveau wijden ze hun leven aan de groei van de kennis om de mensheid te doen vooruitgaan.

STEUN AAN VROUWEN


WETENSCHAP IN DIENST VAN DE VEROUDERENDE BEVOLKING

Verschillende laureates hebben een uitzonderlijke bijdrage geleverd aan het onderzoek van de verouderende bevolking, een van de belangrijkste problemen in de ontwikkelde landen. We leven steeds langer. Wetenschap en geneeskunde moeten oplossingen vinden om ons gezond te houden en onze levenskwaliteit te garanderen. Het onderzoek van Christine Van Broeckhoven, laureate in 2006 voor Europa, en van Elizabeth Blackburn, laureate in 2008 voor Noord-Amerika, is in deze context van

groot belang. Elizabeth Blackburn, die sindsdien de Nobelprijs geneeskunde kreeg, werd beloond voor haar ontdekkingen over de veroudering van chromosomen. Christine Van Broeckhoven werd bekroond voor haar revolutionaire onderzoek naar de ziekte van Alzheimer. Het partnerschap L’Oréal-UNESCO is er trots op deze vrouwelijke onderzoekers van formaat die de weg openden naar een langer en beter leven te hebben onderscheiden.

WETENSCHAP IN DIENST VAN DE BESCHERMING VAN DE AARDE

Om de menselijke soort in stand te houden is wetenschap onmisbaar; alleen de wetenschap is in staat onze ecologische voetafdruk te verminderen en ons te helpen te leven in harmonie met de natuur. Het programma L’Oréal-UNESCO bekroonde al laureates en steunde bursalen waarvan het wetenschappelijk onderzoek leidde tot innovaties op het gebied van propere energieproductie, het opruimen van geloosde olie en chemische producten, duurzame landbouw en het beschermen van fauna en flora. Zo kreeg Johanna Levelt Sengers, laureate in 2003 voor Noord-Amerika, de prijs voor haar uitzonderlijke carrière in dienst van het onderzoek naar milieuvriendelijke hydro-elektrische energie. Vivian Yam, laureate in 2011 voor de regio Azïe-Stille Oceaan, werd bekroond voor

haar opmerkelijk wetenschappelijk onderzoek naar lichtabsorberende materialen die gebruikt kunnen worden voor het opvangen en opslaan van zonneenergie. De Libanese Ghinwa Naja, bursaal in 2004, kreeg steun van het programma voor haar onderzoek naar micro-organismen die in staat zijn polluerende zware metalen te elimineren. En omdat de bescherming van de aarde ook een kwestie is van respect voor de biodiversiteit werden talrijke vrouwelijke onderzoekers gesteund bij de innovatieve aanpak van dit onderzoeksdomein. Zo ook de Namibische Gladys Kahaka, bursaal in 2012, die gebruik maakt van biotechnologische spitstechnieken om de genen te identificeren die essentieel zijn voor de voortplanting van met uitsterving bedreigde dieren en planten.

Christine Van Broeckhoven (België), moleculaire biologie Laureate L’Oréal-UNESCO Award in 2006

Ada Yonath (Israël) Laureate L’Oréal-UNESCO Award in 2008 Nobelprijs Chemie in 2009

STEUN AAN VROUWEN


WETENSCHAP VERHOOGT DE KENNIS VAN HET MENSELIJK LICHAAM

Sommige van de meest innovatieve onderzoeken naar het menselijk lichaam danken we aan twee laureates van de prijs L’Oréal-UNESCO For Women in Science, Tuneko Okazaki, laureate in 2000 voor Azië, en Shirley Tilghman, laureate in 2002 voor Noord-Amerika. Tuneko Okazaki werd onderscheiden voor haar ontdekking van wat we ondertussen het okazakifragment noemen, een DNAfragment waardoor we de replicatie van DNA kunnen begrijpen. Dankzij deze uitzonderlijke doorbraak staat de naam van deze onderzoekster voortaan in de geschiedenis van de wetenschap gegrift. Shirley

Tilghman, een van de meest eminente genetici van haar generatie – en trouwens de eerste vrouw die voorzitter werd van de Universiteit van Princeton – ontdekte dat sommige genen zich naargelang de ouder die ze doorgeeft anders gedragen in het embryo. Het betreft hier een mechanisme waarvan het goede verloop essentieel is voor de normale ontwikkeling van het embryo. Laureate in 2012 voor Noord-Amerika Bonnie Bassler ontdekte dat bacteriën chemische producten gebruiken om met elkaar te communiceren. Dit opent nieuwe perspectieven in de behandeling van infecties. WETENSCHAP REDT LEVENS

Levens redden is één van de meest nobele doelstellingen van de wetenschap: de pijn verlichten, het lijden verzachten en vroegtijdig overlijden voorkomen zijn levensbelangrijke opdrachten voor de mensheid. Het programma L’Oréal-UNESCO zette talrijke vrouwen in de kijker wier onderzoek ziekten voorkwam, behandelde of genas. Laureate in 2008 voor Europa en Nobelprijswinnaar Chemie in het daaropvolgende jaar, Ada Yonath, voerde revolutionair onderzoek uit dat de kennis van het functioneren van antibiotica vergrootte. Philippa Marrack en Pamela Bjorkman, laureates in 2004 en 2006 voor Noord-Amerika, verrijkten onze kennis van HIV. Het onderzoek naar immunofluorescentie van Mary Osborn, laureate in 2002 voor Europa, mondde uit in talrijke toepassingen zoals de ontwikkeling van geavanceerde technieken om tumoren te diagnosticeren. In de minder begunstigde streken van de wereld heeft het onderzoek naar traditionele planten en

remedies volop bijgedragen tot het beter toegankelijk maken van geneesmiddelen. Ameenah Gurib-Fakim, laureate in 2007 voor Afrika, werd bekroond voor haar bijdrage aan een monumentale taak: het catalogeren van geneeskrachtige plantensoorten in haar vaderland, het eiland Mauritius.Verschillende bursalen kregen tevens steun in hun onderzoek naar duurzame geneesmiddelen. De Jordaanse Reema Fayez Tayyem, bursaal in 2005, kreeg financiële steun voor haar onderzoek naar het preventieve effect van kurkuma op darmkanker. De Zuid-Afrikaanse Nonhlanhla Dlamani, bursaal in 2009, bestudeert het gebruik van traditionele Afrikaanse geneesmiddelen in de behandeling van de ziekte van Kaposi. En Nilufar Mamadalieva, bursaal in 2011 en afkomstig uit Oezbekistan, doet onderzoek naar endemische plantenextracten van Centraal-Azië die de proliferatie van kankercellen zouden kunnen afremmen.

STEUN AAN VROUWEN Die de Wetenschap doen vooruitgaan

WETENSCHAP OPTIMALISEERT DE VOEDSELBRONNEN VAN DE AARDE

Talrijke laureates en bursalen trachten oplossingen te vinden voor het voedselprobleem dat ontstaat door de steeds toenemende wereldbevolking. Jill Farrant, laureate in 2012 voor Afrika, kreeg de prijs voor haar belangrijke ontdekkingen over de weerstand van planten in droge streken. Dankzij haar onderzoek heeft men voedingsgewassen kunnen kweken die bestand zijn tegen droogte. Jennifer Thomson, laureate in 2004 voor Afrika, ontwikkelde planten die resistent zijn tegen virale infecties, droogte en andere vijandige omstandigheden. De Senegalese Khady Nani Dramé kreeg in 2007 een beurs voor haar onderzoek naar rijstsoorten die resistent zijn tegen de droogte van Afrika. Dit onderzoek heeft een drievoudig doel: de voedselreserves doen toenemen, lokale landbouwers helpen door hen

leefbare gewassen aan te bieden en de dure import van graan te beperken. De Indonesische Sidrotum Naim, bursaal in 2012, voert onderzoek uit naar de genetische samenstelling van een recent ontdekt virus dat in staat is tot 70% van een garnalenpopulatie te doden. Dit virus houdt een aanzienlijk risico in voor de lokale voedselreserves en economie. In Jamaica is Marcia Roye, begunstigde van het programma in 2000, de eerste die in 2011 tien jaar na haar eerste onderscheiding de nieuwe speciale beurs « In het voetspoor van Marie Curie » uitgereikt kreeg. Deze speciale beurs gaat uit naar een eerdere bursaal. Marcia Roye kreeg de prijs voor haar onderzoek naar geminivirussen die door insecten worden doorgegeven en hele kweekgebieden over de hele wereld besmetten.

WETENSCHAP LEIDT NAAR EEN BETERE KENNIS VAN DE FYSISCHE WERELD EN HET UNIVERSUM

De laureates van de Award L’OréalUNESCO For Women in Science hebben ruimschoots bijgedragen tot onze kennis van de fysische wereld – gaande van het gedrag van atoomdeeltjes tot de samenstelling van verre sterren in het heelal. Dame Athene Donald, laureate in 2009 voor Europa, werd bekroond voor haar belangrijke ontdekkingen op het gebied van de fysische eigenschappen van zachte materie die essentieel zijn voor zowel het fundamentele als het toegepaste wetenschappelijk onderzoek. Laureate in 2009 in Latijns-Amerika en astrofysicus Beatriz Barbuy leverde een bijdrage aan de cruciale ontwikkeling van de kennis van de chemische samenstelling van verre

sterren en van hun rol in de vorming van sterrenstelsels. Het onderzoek van Anne L’Huillier, laureate in 2011 voor Europa, leidde tot de ontwikkeling van een supersnelle camera die de bewegingen van elektronen in attoseconden (een miljardste van een miljardste van een seconde) vastlegt. Deze uitvinding is een belangrijke doorbraak in het onderzoek naar supersnelle atomische fenomenen. Faiza Al-Kharafi, laureate in 2011 voor de regio Afrika en Arabische Staten, wijdt haar onderzoek aan de mechanismen van de corrosie van metalen en bedacht al belangrijke toepassingen in verschillende sectoren zoals de behandeling van water en de productie van energie.

Beatriz Barbuy (Brazilië), astrofysica Laureate L’Oréal-UNESCO Award in 2009

PROFESSOR MARCIA BARBOSA

Federale universiteit van Rio Grande do Sul, Porto Alegre, Brazilië

Voor de ontdekking van een anomalie van water die kan leiden tot een beter begrip van seïsmen bij het vouwen van proteïnen dat essentieel kan zijn bij de behandeling van bepaalde ziekten.

PROFESSOR REIKO KURODA

Universiteit Wetenschappen Tokio, Japan

Voor het verduidelijken van het verschil tussen linksdraaiende en rechtsdraaiende moleculen die leiden tot ver schillende toepassingen in het onderzoek naar onder andere neurodegeneratieve ziekten zoals Alzheimer.


Laureates in 2013

PROFESSOR PRATIBHA L. GAI

DEBORAH S. JIN

Universiteit van York, Verenigd Koninkrijk

JILA, National Institute of Standards & Technology, Universiteit van Colorado,Verenigde Staten

De ontwikkeling van een innovatieve visualisatietechniek waarmee chemische reacties van oppervlakteatomen van katalysatoren geobserveerd kunnen worden zodat nieuwe energiebronnen en nieuwe geneesmiddelen ontwikkeld kunnen worden.

Ze was de eerste wetenschapper die moleculen zodanig afkoelde dat ze chemische reacties vertraagd kon observeren waardoor de kennis van moleculaire processen kon toenemen en nieuwe energiebronnen ontdekt konden worden.

PROFESSOR

De jury werd voorgezeten door Professor Ahmed Zewail, Nobelprijs Chemie 1999 en titularis van de Linus Pauling-zetel aan het Instituut voor Technologie van California.

FRANCISCA NNEKA OKEKE

Universiteit van Nigeria, Nsukka, Nigeria

Voor haar baanbrekend werk over dagelijkse variaties in ionenstromen in de hoge atmosfeer die onze kennis van klimaatsverandering kan verbeteren.

PROFESSOR

FOR WOMEN

in Science


Belgische Beurzen 2013


JURY L’OREAL-UNESCO FOR WOMEN IN SCIENCE 2013

VOORZITTER VAN DE JURY

Prof. Dr. Christine VAN BROECKHOVEN Professor in Molecular Biology and Genetics, University of Antwerp Department Director of the Department of Molecular Genetics, VIB Research Director of the Laboratory of Neurogenetics, Institute Born-Bunge Laureate 2006 for Europe of the L’Oréal-UNESCO Award For Women in Science VOORZITTER – OPRICHTER

Prof. Christian de Duve (1917-2013) Nobel Prize in Medicine 1974 Founder of de Duve Institute

Prof.Dr. Bernard ROGISTER Professor of Biochemistry and Physiology Director of the GIGADevelopment, Stem Cells and Regenerative Medicine Member of the GIGANeuroscience, University of Liège.

Prof. Dr.Veerle SOMERS Associate Professor Molecular Biology Faculty of Medicine and Life Sciences, Hasselt University Vice-Dean of School of Life Sciences, transnationale Universiteit Limburg

Prof. Dr. Jean-François COLLET Research associate of the F.R.S.FNRS WELBIO investigator de Duve Institute – Université Catholique de Louvain

Inge OUDENAARDE, M.Biomed. Sc. Scientific and Regulatory Affairs Director L’Oréal Benelux

Prof. Dr. Chantal MATHIEU Experimental Medicine and Endocrinology section Katholieke Universiteit Leuven Chair of Endocrinology, Universitaire Ziekenhuizen Leuven Prof. Dr. Stefaan DE SMEDT Laboratory of General Biochemistry & Physical Pharmacy Ghent University Dean of Faculty of Pharmaceutical Sciences

JONGE TALENTEN AANMOEDIGEN

Die de Wetenschap vooruit helpen

De Belgische Beurzen L’Oréal-UNESCO For Women in Science die uitgereikt worden onder toezicht van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen (FWO) en het Fonds de la Recherche Scientifique-FNRS en in samenwerking met de Vlaamse UNESCO Commissie en de Frans- en Duitstalige UNESCO Commissie vormen het nationale luik van het programma For Women in Science. Sinds hun oprichting in 2007 belonen de Belgische Beurzen om de twee jaar drie jonge vrouwen voor de uitmuntendheid van hun werk, hun moed en hun inzet binnen het domein van het wetenschappelijk onderzoek. Deze beurzen ter waarde van 60.000 € geven jonge vrouwen de kans om aan een doctoraat te beginnen. De Belgische Beurzen kunnen al sinds hun oprichting rekenen op de trouwe en gewaardeerde steun van mensen die begaan zijn met de toekomst van de wetenschap en de plaats van de vrouwen in het onderzoek. De Frans- en Duitstalige Commissie voor de Vlaamse UNESCO Commissie, de UNESCO het FWO en het F.R.S-FNRS bieden hun steun aan bij de promotie van dit programma bij de Belgische universiteiten en in de wetenschappelijke wereld. Het F.R.S-FNRS en het FWO nemen ook de preselectie van de dossiers van de kandidaten op zich, wat ook de evaluatie van de kandidaatstellingen inhoudt. Elk onderzoeksfonds stelt 10 kandidaten voor aan de nationale L’Oréal-UNESCO jury. De jury, voorgezeten door professor Christine Van Broeckhoven, bestaat uit eminente wetenschappers die de Commissies voor de UNESCO in België, de Fondsen voor het wetenschappelijk onderzoek en de Wetenschappelijke Directie van L’Oréal Belgilux vertegenwoordigen.

Roxane Van Heurck Belgische beurswinnaar L’Oréal-UNESCO For Women in Science 2013

LAUREATE 2013

Belgische Beurzen Roxane Van Heurck

Voor haar onderzoek naar de genen die betrokken zijn bij de neuro-ontwikkeling, vooral naar drie genen in een zone van Chromosoom 1, met de bedoeling meer kennis te verwerven over hersenziektes die we nog niet goed begrijpen en die nog ongeneeslijk zijn, zoals autisme en bepaalde mentale achterstanden.

Deze jonge Brusselse arts van 28 jaar volgt al 2 jaar een specialisatie in neurologie en werkt op de dienst raadplegingen medische genetica van professor Abramowicz in het Erasmus-ziekenhuis. In oktober start ze met haar thesis in het laboratorium voor genetica van de neurologische ontwikkeling, dat geleid wordt door professor Vanderhaeghen van de ULB. Tien jaar geleden slaagde de wetenschap erin het menselijke genoom te ontcijferen. Hoewel elk van de 30.000 geïdentificeerde genen een eigen naam heeft, weten we nog maar weinig over hun specifieke functies. En zeker niet over hun betrokkenheid bij bepaalde ziekten. “Het doel van mijn onderzoek is inzicht te verwerven in de rol van deze genen op chromosoom 1 in de neuro-ontwikkeling om zo op termijn specifieke behandelingen te kunnen ontwikkelen voor deze nog weinig bekende ziektes”, zo legt Roxane Van Heurck uit. “Tot nu toe kunnen we enkel palliatieve behandelingen bieden die de patiënt verdoven en die enkel inwerken op de symptomen, niet op de essentie van de pathologie.” EEN VROEGE ROEPING De neef van de jonge vrouw heeft het fragiele-X-syndroom dat leidt tot een zware mentale achterstand geassocieerd met autisme. In dit stadium staan we vrij machteloos tegenover dergelijke pathologieën. “Ik heb echt zin om hem te helpen. Ik wilde begrijpen wat de oorzaak was van zijn specifieke ontwikkelingskenmerken. Dat was in zekere zin mijn eerste contact met de genetica.” Deze dorst naar kennis heeft Roxane al van toen ze nog heel klein was.Voor zover ze zich kan herinneren is ze altijd al geboeid geweest door genetica: “Begrijpen waar we vandaan komen, wat ons onderscheidt van andere diersoorten, wat onze ontwikkeling zoals we die nu kennen mogelijk maakt.”

HET BREIN ALS ONDERZOEKSTERREIN De voorbije jaren werd een enorme vooruitgang geboekt in de kennis van de hersenen. De curve is exponentieel dankzij de nieuwe technologieën die we ter beschikking hebben, voornamelijk in de neuro-ontwikkeling en de betrokkenheid ervan bij pathologieën zoals schizofrenie en autisme. Ziektes waarvan we vandaag weten dat ze mee veroorzaakt worden door anomalieën in de neuro-ontwikkeling. Roxane Van Heurck specificeert: “Het thema van mijn onderzoek sluit aan bij het onderzoek naar de genen die betrokken zijn bij de neuro-ontwikkeling. Wanneer er anomalieën optreden in deze genen, zien we ‘bugs’ ter hoogte van de hersenen. Ik ga me vooral concentreren op een kleine zone op het Chromosoom 1. We hebben opgemerkt dat deze kleine zone, wanneer ze gedupliceerd of verwijderd wordt, leidt tot pathologieën zoals macrocefalie, microcefalie, autisme, mentale achterstand, schizofrenie… We gaan proberen de rol ervan in de neuro-ontwikkeling en de potentiële link van deze genen in deze pathologieën te begrijpen.” PLAATS VOOR VROUWEN De wetenschap promoten bij vrouwen, hen aanmoedigen om aan wetenschap te doen door middel van de beurs For Women in Science, het is een opdracht die de jonge arts maar al te graag op zich neemt. Ook al heeft ze zich in België nooit uitgesloten gevoeld als vrouw, toch zijn het nog altijd meestal mannen die aan het hoofd staan van de onderzoekslaboratoria. “Wij vrouwen zijn complementair. Door diversiteit en een gemengd karakter bereiken we een evenwicht”, bevestigt Roxane Van Heurck. Dit is een overtuiging die haar verre voorouder, Henri Van Heurck, oprichter van de Botanische Tuin van Antwerpen en wetenschapper die aan het eind van de 19e eeuw befaamd werd voor zijn werk op het gebied van microscopie, zeker gedeeld zou hebben.

LAUREATE 2013

Belgische Beurzen Marian Dejaeger

Voor haar onderzoek naar nieuwe unieke therapeutische mogelijkheden voor de behandeling van osteoporose maar ook bij de behandeling van botmetastasering en de bevordering van fractuurheling.

Marian Dejaeger begon drie jaar geleden met haar specialisatie Interne geneeskunde aan de KU Leuven waar ze sinds vorig jaar haar opleiding combineert met een doctoraat. “Het heeft mij altijd verwonderd dat bij ziekte, het lichaam er vaak toch op een of andere manier in slaagt om te genezen. Dat wilde ik altijd al doorgronden”, aldus de laureate. Deze jonge onderzoekster (28) koos voor deeldiscipline geriatrie. “Oudere mensen kampen meestal met verschillende gezondheidsproblemen. Het denkwerk dat nodig is om de verschillende ziekten te behandelen, rekening houdend met de leefsituatie van de patiënt en de geneesmiddeleninteracties, vind ik ontzettend boeiend.” Een van die ziekten die vaak voorkomen bij oudere mensen, is osteoporose, een ziekte die een bijzonder grote impact heeft op de patiënt, maar ook op de samenleving. AFBRAAK EN AANMAAK Dr. Dejaeger werkt in het Onderzoeks-centrum voor Skeletale Biologie en Engineering aan de KU Leuven. Gezond bot vernieuwt zich continu via een evenwichtig proces van botombouw, waarbij osteoclastische botafbraak en osteoblastische botvorming elkaar (wederzijds gecontroleerd) afwisselen. Osteoporose gaat gepaard met een lage botmassa, veroorzaakt door een verhoogde botafbraak die onvoldoende gecompenseerd wordt door nieuwe botaanmaak, wat tot netto botverlies leidt. Als gevolg daarvan treden vaker fracturen op die op hun beurt resulteren in de aantasting van de levenskwaliteit en functionele archteruitgang - en die vaak ook het verschil maken tussen thuis wonen of in een rusthuis. Bovendien verhogen osteoporotische breuken het sterfterisico aanzienlijk. Zo overlijdt meer dan 20% van de patiënten die door osteoporose hun heup breken binnen het jaar. Huidige therapieën remmen de botafbraak wel af en vertragen zo het ziekteproces, maar ze slagen er niet in om de gevolgen van de ziekte te herstellen. Daarvoor is medicatie nodig die de botvorming stimuleert (zogenaamde anabole therapie) en de botschade door osteoporose (gedeeltelijk) herstelt. Met haar onderzoek wil dr. Dejaeger achterhalen hoe voorlopers van botvormende cellen of osteoprogenitoren zich bewegen

naar plaatsen waar botvorming nodig is. “De migratie van osteoprogenitoren speelt vermoedelijk een onmisbare rol bij de botvorming, maar tot op vandaag is er weinig geweten over die migratie”, aldus de laureate. “Maar als we kunnen inspelen op dat proces, dan zou dat op termijn tot unieke therapeutische mogelijkheden kunnen leiden, niet alleen bij osteoporose, maar ook bij de behandeling van botmetastasering en de bevordering van fractuurheling.” DUBBEL GELUK Dr. Dejaeger was altijd al geïnteresseerd in wetenschappen, ook op school. Dat ze nu voor de wetenschap kiest, is geen verrassing, ook al verdiept een minderheid van de studenten geneeskunde zich bijkomend ook in basis wetenschappelijk onderzoek. “Je kan de opleiding vandaag combineren met een doctoraat, wat vroeger heel wat moeilijker was en vereiste dat je na de studies en tijdens je klinische werk aan je doctoraat werkt.” In het laboratorium werken net zoveel mannen als vrouwen, “maar ik weet wel dat dat op hogere niveaus nog niet zo is. Alhoewel, mijn promotor is professor Christa Maes, een vrouw dus.” Volgens Marian is er - op dat vlak - toch wel wat verandering op til. “Daarnaast is het ook zo dat mannen en vrouwen elkaar perfect aanvullen in de wetenschap. Vrouwen pakken dingen vaak anders aan dan mannen die dan weer een eigen invalshoek hebben. Ze zijn complementair.” Een gezinsleven is volgens dr. Dejaeger vandaag wel te combineren met wetenschap. “Ik zie andere vrouwelijke collega’s die hun werk perfect doen en ook kinderen hebben. Het kan dus wel !” Ze kreeg het nieuws van de prijs overigens tijdens haar huwelijksreis. “Ik was dubbel gelukkig”, aldus Marian Dejaeger.

Marian Dejaeger Belgische beurswinnaar L’Oréal-UNESCO For Women in Science 2013

Evelyne Collignon Belgische beurswinnaar L’Oréal-UNESCO For Women in Science 2013

LAUREATE 2013

Belgische Beurzen Evelyne Collignon

Voor haar onderzoek naar de proteïne TET1 die verantwoordelijk is voor een wijziging van het DNA (hydroxymethylatie). Als deze proteïne inderdaad rechtstreeks in verband staat met deze wijziging, dan kunnen we ze op termijn proberen te neutraliseren.

Deze jonge onderzoekster van 24 jaar, gediplomeerd in de biomedische wetenschappen aan de Université Libre de Bruxelles, begint aan haar tweede thesisjaar. Dat doet ze in het epigenetische kankerlaboratorium (*) van de ULB, dat geleid wordt door Dr. François Fuks. EEN UITGESTIPPELDE WEG Haar vader is chemicus, haar moeder logopediste. In het gezin van Evelyne Collignon is de literair-wetenschappelijke gelijkheid een feit ! En de vrouwen in haar familie hebben nooit moeten onderdoen. Haar tante, Marie-Christine Adam, was professor aan Solvay en vicerector aan de ULB van 1994 tot 2000. Zij heeft altijd hard gevochten voor de plaats van de vrouw in de universiteit. Haar tante is er vandaag niet meer, maar het werk dat ze tijdens haar carrière verwezenlijkte, wordt verdergezet in een Fonds en een Prijs die haar naam dragen. In de middelbare school volgt Evelyne een wetenschappelijke richting en daarna kiest ze voor de studierichting biomedische wetenschappen. Fundamenteel onderzoek kan volgens haar, maar dan wel met een concreet doel: op zoek gaan naar de oorzaak van bepaalde ziektes en naar de mechanismen om ze te bestrijden. Het thema van haar eindwerk was een proteïne die een bepalende rol speelt in de ontwikkeling van borstkanker. Haar promotor overtuigde haar om haar onderzoek verder te zetten in het kader van een thesis. “In mijn familie zijn er al verschillende sterfgevallen door kanker geweest. Onbewust heeft dat me waarschijnlijk ook beïnvloed.”

categorieën van borstkanker op te lijsten om ze doeltreffend te kunnen behandelen. De voorbije 10 jaar werd op dit vlak al een enorme vooruitgang geboekt. Evelyne Collignon wil zeker haar steentje bijdragen: “Het belangrijkste doel van ons onderzoek is het afbakenen van de rol van een van de veranderingen van het DNA, de hydroxymethylatie, in de ontwikkeling van borstkanker. Deze verandering van het DNA wordt op zich veroorzaakt door de proteïne TET1 die rond het DNA draait. Als deze proteïne een rechtstreekse invloed heeft, dan kunnen we proberen om remmers te vinden.” DE BIOLOGIE GEEFT HET GOEDE VOORBEELD De wetenschap is nog vrij ontoegankelijk voor vrouwen, maar sommige disciplines zijn goed op weg om een eind te maken aan dit stereotype. “De richting biomedische wetenschappen bestond voor twee derden uit meisjes. Dat is eerder ongebruikelijk. In de richtingen chemie of fysica is er misschien maar één derde, één vierde meisjes.” Is dat zo omdat het een domein is dat meer meisjes aantrekt… of dat minder angst aanjaagt? Volgens de jonge onderzoekster zijn mannen niet beter geschikt zijn voor wetenschappelijke richtingen, maar gaat het eerder om een gebrek aan zelfvertrouwen: “Een meisje met 80% voor wiskunde zal twijfelen om te kiezen voor de studie burgerlijk ingenieur, terwijl een jongen met 65% er gewoon blindelings aan begint ! Toch zijn meisjes even goed in staat om te slagen. De moeilijkheidsgraad is even groot voor iedereen. Je moet vooral niet bang zijn.”

BESTUDEREN OM BETER TE BEGRIJPEN Borstkanker is een heel heterogene ziekte die veroorzaakt kan worden door verschillende factoren. Kanker blijft een van de belangrijskte doodsoorzaken in België en in de rest van de wereld. Vandaar dus de noodzaak om de verschillende

(*) Epigenetica is een discipline die zich toelegt op de chemische veranderingen in het DNA en die een bepalende rol spelen in de expressie van de genen. Het is een erg veelbelovend onderzoeksdomein, vooral wat betreft de strijd tegen kanker.


www.forwomeninscience.com www.facebook.com/forwomeninscience

Foto credits: p. 2-4: Capa Pictures p. 7-8, 12, 17, 18, 21: Micheline Pelletier p.11 Olivier Douliery/Abacapress p. 22-23: Julian Dufort

Belgische Beurzen 2013

Recommend Documents