BELEIDSPLAN LEERMIDDELEN Beleid en aanpak. Liemers College Zevenaar. Tiddo Ekens, Berna Pas en Harald Wiggers

BELEIDSPLAN LEERMIDDELEN 2014-2018 Beleid en aanpak

Liemers College Zevenaar

Tiddo Ekens, Berna Pas en Harald Wiggers Vastgesteld op: 25 november 2014

Liemers College, Beleidsplan leermiddelen 2014-2018

Inleiding Het Liemers College ontwikkelde in 2009 als een van de eerste scholen in Nederland een leermiddelenbeleidsplan. Er waren verschillende redenen om beleidsmatig naar leermiddelen te kijken. De Wet Gratis Schoolboeken werd ingevoerd met als gevolg daarvan de verplichting aan scholen om de aanschaf van leermiddelen Europees aan te besteden. Daarnaast groeide het aanbod van digitale leermiddelen en open content sterk, waardoor een nieuwe blik op leermiddelen vereist was. Het eerste leermiddelenbeleidsplan van het Liemers College is geschreven voor de periode 20092014. De visie op leermiddelen was in dit integrale beleidsplan gekoppeld aan de onderwijskundige visie, het organisatie- en personeelsbeleid en het financiële en ict-beleid. Workshops flankeerden de ontwikkeling van het beleidsplan om ook docenten gevoelig te maken voor de impact van leermiddelen op goed onderwijs. Destijds is de ontwikkeling in gang gezet om met een ruimere blik naar leermiddelen te kijken. Leermiddelen zijn in de jaren na 2009 op het Liemers College een optelsom geworden van de lesmethode, zelfgemaakt lesmateriaal, open content en tal van digitale toepassingen, variërend van flipping the classroom via YouTube tot volledig digitale lesmethodes. De docent en zijn sectie maken voortdurend keuzes voor de beste middelen om het doel van beter onderwijs te bereiken. Het vinden van de juiste mix, ook wel blended learning genoemd, vormde een leidraad in het leermiddelenbeleid. Anno 2014 is het tijd voor een nieuw beleidsplan leermiddelen. Niet alleen heeft de digitalisering van leermiddelen grote sprongen voorwaarts gemaakt, er zijn ook tal van uitdagingen bijgekomen die om een antwoord vragen. Denk aan de behoefte om onderwijs meer op niveau te verzorgen. Ook de noodzaak om de prestaties van leerlingen beter te kunnen volgen is toegenomen, om uitval te voorkomen en hogere prestaties te realiseren. Verder is de ict-infrastructuur sterk verbeterd en zijn er meer en beter werkende devices voorhanden. Dat vraagt om een nieuw beleidsplan, met nieuwe uitdagingen, en nieuwe oplossingen. Om de opbrengsten van het eerste leermiddelenbeleidsplan te meten is een enquête onder de docenten, onderwijsassistenten, sectieleiders en afdelingsleiders afgenomen. Het leermiddelenbeleidsplan 2009-2013 blijkt bekend te zijn bij 76% van de medewerkers. 53% van de medewerkers heeft het plan ook daadwerkelijk gelezen. Aangezien de keuze voor en aanpassing van leermiddelen vooral plaatsvindt binnen de sectie, zien we dat het leermiddelenbeleid binnen de secties een grotere rol speelt dan binnen de teams. 75% van de secties heeft bij de evaluatie van de leermiddelen het leermiddelenbeleid betrokken; bij de keuze voor nieuwe leermiddelen ligt dit percentage op 87%. Het leermiddelenbeleid heeft een duidelijke rol gespeeld bij de keuze voor nieuwe leermiddelen; 80% geeft aan het leermiddelenbeleid betrokken te hebben bij de keuze van nieuwe leermiddelen; 84% geeft aan dat het programma van eisen van invloed is geweest bij de keuze voor nieuwe leermiddelen. Docenten van het Liemers College hebben tussen 2009 en 2014 een grote slag gemaakt. De blik op leermiddelen is ruimer en flexibeler geworden. Er is ervaring opgedaan met kleine en grote digitale toepassingen. Er wordt systematisch gepraat over de relatie tussen een goed leermiddel en goed onderwijs. Het nieuwe leermiddelenbeleidsplan 2014-2018 wil aansluiten bij deze positieve ervaringen. Leerlingen, docenten en afdelingsleiders zijn in een klankbordgroep in mei en juli 2014 twee keer bijeen geweest om inhoudelijk te reageren op het beleidsplan. De reacties bevestigden hoeveel expertise er sinds 2009 is opgedaan door alle secties met het gebruik van leermiddelen. Deze reacties zijn dan ook dankbaar gebruikt in het beleidsplan. Het Liemers College verwacht dat dit beleidsplan gaat bijdragen aan goed onderwijs, met moderne hulpmiddelen, leidend tot nog betere prestaties.

1 Vastgesteld op: 25 november 2014


Inleiding

Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Samenvatting 1

3

Kaders leermiddelenbeleid Liemers College


1.2

Uitgangspunten Liemers College en Gelderse Onderwijsgroep Quadraam

4

1.3

Visie op leermiddelen

5

Onderwijskundig beleid

5

2

U.1 Inhoud van leermiddelen

5

U.2 Verscheidenheid en leer- en werkomgeving

U.3 Ontwikkeling van reflecterende en actief lerende leeringen

8

U.4 Mediawijsheid en actief burgerschap

8

U.5 Digitale versterking leerproces 3

4

5



Organisatie- en personeelsbeleid

Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.0

U.6 Schoolbrede afstemming


U.7

Didactische vaardigheden docenten


U.8

Digitale vaardigheden docenten

1Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

Financieel beleid

12

U.9 Budget leermiddelen

12

U.10 BYOD

12

Implementatie

13

Bijlagen 1

Tijdpad

14

2

Criteria aanschaf

15



Samenvatting Differentiatie, digitalisering en het streven naar hogere prestaties vragen om nieuwe leermiddelen en een nieuwe aanpak. In tien uitspraken vatten we de nieuwe ambities samen: 1. De inhoud van de leermiddelen sluit aan bij actuele leerdoelen- en examendoelen en bouwt daar op voort; 2. Leermiddelen spelen in op verscheidenheid tussen leerlingen, en dragen bij aan een veilige en uitdagende leer- en werkomgeving; 3. Leermiddelen ondersteunen de ontwikkeling van reflecterende en actief lerende leerlingen; 4. Leermiddelen versterken mediawijsheid en burgerschap; 5. Het leerproces wordt digitaal versterkt; 6. Het gebruik van leermiddelen wordt schoolbreed afgestemd; 7. Docenten zijn didactisch vaardig in het gebruik van leermiddelen; 8. Docenten zijn digitaal vaardig; 9. Het budget van € 300,= per leerling per jaar vormt het uitgangspunt voor aanschaf van leermiddelen; 10. Alle brugklasleerlingen brengen hun eigen device mee. In een projectplan wordt beschreven welke concrete stappen het Liemers College tussen 2014 en 2018 zet om alle ambities te realiseren.



1 Kaders leermiddelenbeleid Liemers College 1.1 Landelijke kaders leermiddelen tot 2020 Landelijk onderwijsbeleid speelt een belangrijke rol bij de keuze en gebruik van leermiddelen. Leermiddelen faciliteren de docent en de leerlingen van het Liemers College om de ambities uit het onderwijsbeleid waar te maken. De belangrijkste ontwikkelingen in landelijk beleid voor de periode tot 2020 kunnen als volgt worden omschreven:  leerlingen realiseren hogere scores en er is minder uitval;  docenten gebruiken de analyse van leerlingprestaties bij de vormgeving van hun onderwijs [opbrengstgericht werken];  docenten differentiëren in instructie en verwerking[sopdrachten];  kernvakken Nederlands, Engels en wiskunde/rekenen verdienen extra aandacht om uitval te voorkomen en het onderwijs in andere vakken te versterken;  meer en slimmer gebruikmaken van digitale [leer]middelen. Deze ambities zijn vastgelegd in onder andere Actieplan Beter Presteren, Leraar 2020, Doorbraakproject Onderwijs en ICT, School aan Zet en het VO Bestuursakkoord 2012-2015 en 2014-2017. 1.2 Uitgangspunten Liemers College en Gelderse Onderwijsgroep Quadraam Keuze en gebruik van leermiddelen dragen bij aan het realiseren van het schoolbeleid zoals het Liemers College en de Quadraam-groep dat voorstaan. Richtinggevend voor het onderwijs van het Liemers College zijn, vanuit deze visie en het projectplan Uitwerking onderwijsvisie & conceptontwikkeling [Liemers College, 19 augustus 2013] de volgende kenmerken:  het bereiken van de officiële leer- en examendoelen;  inspelen op verscheidenheid;  reflectie door leerlingen;  activeren van leerlingen;  digitale versterking van het leren. In deze opvatting gaat kwaliteit van onderwijs verder dan het bereiken van de officiële doelen. Doel is de hoogst mogelijk te bereiken kwaliteit, en dat is meer dan het uitvoeren van het basisprogramma. Verder wordt gestreefd naar onderwijs dat effectief, hoogwaardig, betekenisvol, afwisselend en uitdagend is, en dus sterk rekening houdt met behoeften van de leerlingen. Het personaliseren van onderwijs is een speerpunt om dit te bereiken. Door meer rekening te houden met verschillen tussen leerlingen kan deze hogere kwaliteit bereikt worden. Aansluiten bij het niveau van de leerling verhoogt de motivatie en daarmee ook de prestaties. Effectiever leren staat en valt bij reflectie door de leerling op hun prestaties en processen. Door stil te staan bij proces en product, boekt de leerling winst voor toekomstige situaties. Het belang van st reflectie is terug te zien in de 21 century skills. Denk aan kritisch-analytisch denken, samenwerkend en probleemoplossend vermogen, zelfsturing, communiceren, creativiteit en innovatie. Verder draagt een actieve rol van de leerling volgens het Liemers College/Quadraam bij aan betere schoolresultaten en aan een hogere onderwijskwaliteit. Vakoverstijgend werken en het betrekken van de buitenwereld zijn belangrijke middelen om dit te bereiken. Digitalisering is een essentieel middel om genoemde kenmerken van goed onderwijs te realiseren. Digitalisering is verder een onmisbaar middel om te komen tot personalisering van het onderwijs maar het is niet een doel op zich. Het gaat erom beter aan te sluiten aan bij de behoeftes van st leerlingen en docenten. Daarnaast stimuleert digitalisering het aanleren van belangrijke 21 century skills. Alle [digitale] leermiddelen en informatie over leermiddelen die we gebruiken of willen gebruiken zijn te vinden in of via de Digitale Werk- en Leer- Omgeving [DWLO] Itslearning.


Liemers College, Beleidsplan leermiddelen 2014-2018 1.3 Visie op leermiddelen Leermiddelen worden in dit beleidsplan in de breedst mogelijke zin opgevat, variërend van [deel]methodes, zelf ontwikkeld materiaal, open content tot ondersteuning via YouTube of educatieve apps als kahoot.it of govote.at. Daar waar gesproken wordt van ‘leermiddelen’, wordt uitgegaan van deze brede definitie. Een lesmethode is in deze opvatting een van alle mogelijke leermiddelen. Bij alle vakken is sprake van de inzet van een mix van leermiddelen. De uitgangspunten uit 1.2 vormen de basis van de visie op leermiddelen. Deze visie wordt in de volgende hoofdstukken vertaald in tien uitspraken. Vijf uitspraken gaan over de onderwijskundige visie. Drie uitspraken hebben betrekking op organisatie- en personeelsbeleid. Tot slot worden twee uitspraken gedaan over het financiële beleid. Elke uitspraak wordt gevolgd door ambities die door Liemers College worden gerealiseerd in de periode 2014 tot 2018. De secties staan centraal in de uitvoering van deze ambities. De tien uitspraken kunnen op twee manieren door secties worden benut. De eerste manier is om de kwaliteit van bestaande leermiddelen te toetsen. De tweede manier is om de uitspraken te gebruiken als leidraad bij de keuze van nieuwe leermiddelen voor het vak.

2 Onderwijskundig beleid

Visiecirkel Liemers College We streven ernaar om de leeractiviteiten van leerlingen in de juiste setting, binnen gepaste onderwijskundige ruimten met activerende uitdagende leermiddelen en met gewenste personele inzet plaats te laten vinden. De leerdoelen zijn het uitgangspunt van het onderwijs aan onze leerlingen. Vanuit een leerdoel bekijkt de docent welke leeractiviteit wordt ontplooid, welke didactiek wordt ingezet en welke leermiddelen passend zijn bij de leeractiviteit van de leerlingen. Vervolgens wordt de inzet van een passende onderwijskundige ruimte bekeken. De docent stelt zich de vraag; moet de leeractiviteit plaatsvinden in een vaklokaal, praktijklokaal, Openleer Centrum, Studielandschap, in een instructieruimte, in ‘de cloud’ of misschien wel buiten? De docent beraadt zich over zijn rol ter voorbereiding op de activiteit en zijn rol tijdens de activiteit. De cirkel is rond. De onderwijskundige visie is vertaald in vijf uitspraken over leermiddelen. Elke uitspraak wordt gevolgd door ambities in de beleidsperiode 2014-2018. In dit hoofdstuk behandelen we de volgende vijf uitspraken:  uitspraak 1: De inhoud van de leermiddelen sluit aan bij actuele leerdoelen- en examendoelen en bouwt daar op voort;  uitspraak 2: Leermiddelen spelen in op verscheidenheid tussen leerlingen, en dragen bij aan een veilige en uitdagende leer- en werkomgeving;  uitspraak 3: Leermiddelen ondersteunen de ontwikkeling van reflecterende en actief lerende leerlingen;  uitspraak 4: Leermiddelen versterken mediawijsheid en burgerschap;  uitspraak 5: Het leerproces wordt digitaal versterkt.

Uitspraak 1: De inhoud van de leermiddelen sluit aan bij actuele leerdoelen- en examendoelen en bouwt daar op voort a Kerndoelen en eindtermen 5 Vastgesteld op: 25 november 2014

Liemers College, Beleidsplan leermiddelen 2014-2018 Kerndoelen en eindtermen geven richting aan het minimaal gewenste onderwijsaanbod van het Liemers College. Leerlingen werken vanuit deze officiële leerdoelen zodat de leersituaties zo effectief mogelijk kunnen worden ingericht. Maar het Liemers College streeft naar meer en wil ook uitdagende inhouden aanbieden, zoveel mogelijk rekening houdend met de behoeftes van docenten en leerlingen. De kerndoelen zijn beschikbaar op: http://ko.slo.nl. De eindtermen en examenprogramma’s zijn beschikbaar op www.examenblad.nl. b Referentieniveaus kernvakken Nederlands, Engels, wiskunde/rekenen Naast kerndoelen en eindtermen zijn voor de kernvakken ook referentieniveaus beschreven. Referentieniveaus 1F tot en met 4F voor Nederlands en wiskunde/rekenen zijn beschikbaar op: http://www.taalenrekenen.nl/referentiekader/ Het kernvak Engels wordt beschreven in het Europees referentiekader: www.erk.nl c Tussendoelen taal en rekenen: einde vmbo-2 en havo/vwo-3 In de nabije toekomst kan aan het einde van de onderbouw [vmbo-2 dan wel havo-vwo-3] een diagnostische tussentijdse toets [DTT] worden afgenomen. Deze toets is gebaseerd op de tussendoelen. Om de leerlijn voor taal en rekenen preciezer vorm te kunnen geven, kan gebruikgemaakt worden van de tussendoelen voor taal en rekenen: http://www.slo.nl/nieuws/00291/

d Vaksecties breiden onderwijsaanbod in onderling overleg en gericht uit Het Liemers College wil meer bieden dan wat de wet minimaal voorschrijft. Ministerie en Inspectie bieden veel ruimte om zowel de vakinhouden als de didactiek op eigen wijze in te vullen. Vaksecties bepalen daarom in onderling overleg welke vakinhouden en welke didactiek aan het minimumaanbod moeten worden toegevoegd om in te spelen op verscheidenheid, reflectie te stimuleren, de leerling te activeren en/of het aanbod digitaal te versterken. Docenten worden curriculumarrangeurs die het onderwijsaanbod naar inhoud en didactiek afstemmen op verschillen in niveaus en leerstijlen. st

e 21 century skills st In de visiecirkel van het Liemers College spelen de 21 century skills een prominente rol om gepersonaliseerd leren mogelijk te maken binnen een innovatieve lesmethodiek. Zes skills nemen een belangrijke positie in het curriculum in:  creativiteit en innovatie;  kritisch-analytisch denken;  samenwerkend, probleemoplossend vermogen;  zelfsturing;  communiceren;  bewust betrokken burgerschap. Ambities  Secties controleren of huidige leermiddelen de actuele leer- en/of examendoelen voldoende dekken.  Secties leggen jaarlijks in het sectieplan vast aan welke actuele leer- en/of examendoelen gewerkt wordt. Zie de hiervoor genoemde doelen bij a tot en met c.  De actuele leer- en/of examendoelen worden vermeld bij ‘Doelstelling’ van het sectieplan.  Secties vermelden extra leerstofinhouden bij ‘Doelstelling’ van het sectieplan.  In het sectieplan wordt bij ‘Meten’ vermeld welke doelen met welke toetsen gemeten worden, bijvoorbeeld methodetoets, eigen toets of landelijke, methodeonafhankelijke volgtoets. st  Het aanleren van 21 century skills is aanwijsbaar in alle vakken, zowel in de inhoud als in de didactiek.



Uitspraak 2: Leermiddelen spelen in op verscheidenheid tussen leerlingen, en dragen bij aan een veilige en uitdagende leer- en werkomgeving a Inspelen op verscheidenheid: afstemmen op verschillen tussen leerlingen Leermiddelen faciliteren de docent en de leerling om het onderwijsaanbod af te stemmen op verschillen tussen leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 van het waarderingskader van de Onderwijsinspectie luidt als volgt: De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen tussen leerlingen. 8.1 De leraren gebruiken bij de vormgeving van hun onderwijs de analyse van de prestaties van de leerlingen. 8.2 De leraar stemt de instructie af op verschillen tussen leerlingen. 8.3 De leraar stemt de verwerking af op verschillen tussen leerlingen. Bron: www.onderwijsinspectie.nl, Waarderingskader voortgezet onderwijs 2013

b Veilige en uitdagende leeromgeving Leermiddelen dragen bij aan een veilige en uitdagende leer- en werkomgeving. Twee kwaliteitsaspecten uit het inspectiekader gaan over het schoolklimaat: Kwaliteitsaspect 5: Het schoolklimaat is ondersteunend en gericht op een brede vorming Kwaliteitsaspect 6: Het schoolklimaat is stimulerend en ambitieus Bron: www.onderwijsinspectie.nl, Waarderingskader voortgezet onderwijs 2013

c Leermiddelen: contextueel en zingevend Contextueel en zingevend onderwijs is op het Liemers College een belangrijk kenmerk van effectief onderwijs. Leermiddelen dienen de brug te slaan tussen de leerstof en de context waarin deze leerstof in de dagelijkse werkelijkheid betekenis krijgt. Hierdoor krijgt het onderwijsaanbod een zingevend karakter: leerlingen herkennen de zin ervan in hun [toekomstig] leven. d Nieuwe leermiddelen doorbreken structuren en blokkades in huidige lessen Om differentiatie te versterken, en daarmee variatie en motivatie bij leerlingen, worden nieuwe [digitale] leermiddelen ingezet die dit mogelijk maken. Met deze digitale leermiddelen worden zowel punt a, b als c versterkt. Denk aan het gebruik van diagnostische apps en flipping the classroom. Ook leermiddelen die activerende didactiek faciliteren, kunnen huidige structuren doorbreken en zorgen voor meer differentiatie, een hoger ambitieniveau en een grotere uitdaging. Ambities  Secties controleren of huidige leermiddelen voldoende inspelen op verscheidenheid en een veilige en uitdagende leeromgeving bieden.  Alle teams leveren een bijdrage aan het samenhangend, afwisselend en uitdagend onderwijs dat het Liemers College wil bieden. Op alle niveaus is sprake van differentiatie uitgaande van leerstijl, motivatie en aanleg van de leerling. School, leerling en ouders stellen zich actief op voor een optimale ontplooiing van de leerling.  Teams maken organisatorische en pedagogische afspraken waardoor er afstemming tussen vakken ontstaat over de inzet van leermiddelen.  Secties geven inhoudelijke en didactische invulling aan het curriculum en zorgen als curriculumarrangeurs voor een doorlopende leerlijn.  Het kader van Investors in People is het middel om dit beleid te implementeren en te borgen.  De Kijkwijzer wordt ingezet om ons onderwijs te evalueren binnen de gesprekscyclus met leidinggevenden. 7 Vastgesteld op: 25 november 2014


Uitspraak 3: Leermiddelen ondersteunen de ontwikkeling van reflecterende en actief lerende leerlingen st

a Bevorderen van reflectie: denken leerstrategieën en 21 century skills Leermiddelen stimuleren de leerlingen tot het gebruik van denken leerstrategieën. Door te st reflecteren kan de leerling efficiënter en effectiever leren. Belangrijke 21 century skills maken deel uit van reflectie, denk aan kritisch-analytisch denken, samenwerkend en probleemoplossend vermogen, zelfsturing, communiceren, creativiteit en innovatie. b Actieve rol van de leerling in complexe opdrachten Leermiddelen dragen sterk bij aan een actieve betrokkenheid van de leerling. Hierdoor kan een hoger leerrendement worden behaald. Vakoverstijgend werken is een middel om deze actieve rol te versterken. Complexe opdrachten zijn daarin cruciaal: ze dagen de leerling uit om hun grenzen te verkennen en te verleggen. Bovendien kunnen leerlingen in complexe opdrachten eigen keuzes maken waarmee tegemoet wordt gekomen aan variatie in leerstijlen, en waarmee zelfsturing en st autonomie versterkt worden. De 21 century skills kunnen met name in de context van complexe opdrachten goed aangeleerd en onderhouden worden.

Ambities  Secties bewaken of huidige leermiddelen voldoende ondersteuning bieden in de ontwikkeling van reflecterende en actieve leerlingen.  Leermiddelen – in de breedst mogelijke zin opgevat - dragen bij aan vakoverstijgend werken waarin reflecterend en actief wordt geleerd.  Leermiddelen – in de breedst mogelijke zin opgevat – dragen ertoe bij dat de wereld buiten de school wordt betrokken om reflecterend en actief te leren. Uitspraak 4: Leermiddelen versterken mediawijsheid en burgerschap a Actieve en bewuste deelname aan moderne mediasamenleving Mediawijsheid is een vereiste voor een volwaardige deelname aan onze moderne samenleving. Leermiddelen faciliteren het versterken van mediawijsheid en burgerschap. In navolging van www.mediawijsheid.nl definiëren we mediawijsheid als ‘de verzameling competenties die je nodig hebt om actief en bewust deel te kunnen nemen aan de mediasamenleving’. We gaan uit van het competentiemodel voor mediawijsheid waarin tien competenties worden benoemd. Deze competenties zijn gebaseerd op vier pijlers: begrip, gebruik, communicatie en strategie. Zie: http://downloads.kennisnet.nl/mediawijzer/competentiemodel/Competenties_Model_.pdf b Complexe opdrachten voor ontwikkeling mediawijsheid en burgerschap Het ontwikkelen van mediawijsheid en burgerschap vindt in onze visie het beste plaats door complexe, contextrijke opdrachten. Deze complexe opdrachten voldoen aan de volgende criteria:  voor leerlingen is het duidelijk welke complexiteit de opdracht hebben;  het leermiddel kan plaats-, tijd- en docentonafhankelijk ingezet worden;  het leermiddel integreert de 21st century skills in de opdrachten, zie ook uitspraak 5b;  mediawijsheid is gebaseerd op vier pijlers: begrip, gebruik, communicatie, strategie;  opdrachten over mediawijsheid maken expliciete verbinding met burgerschap;  opdrachten komen tegemoet aan verschillende leerstijlen en bieden keuzemogelijkheden. Ambities  Secties ontwikkelen een visie op mediawijsheid en burgerschap die past binnen de kaders van de schoolvisie.  Secties inventariseren huidige projecten en leermiddelen waarin mediawijsheid en burgerschap een rol spelen.  Secties ontwikkelen een doorlopende leerlijn van jaar 1 tot en met het examen waarin de inhoud en opbouw van mediawijsheid en burgerschap expliciet gemaakt wordt. 8 Vastgesteld op: 25 november 2014


Uitspraak 5: Het leerproces wordt digitaal versterkt a Balans tussen visie, deskundigheid, inhoud en toepassingen, infrastructuur De Vier in balans monitor 2013 toont de laatste stand van zaken rond ict en onderwijs in Nederland. Deze monitor stelt dat gebruik van digitaal leermateriaal aan een aantal voorwaarden moet voldoen voordat er sprake is van effectief, succesvol ict-onderwijs. Vier aspecten moeten in balans zijn: visie, deskundigheid, inhoud en toepassingen, en infrastructuur. Leiderschap bepaalt dat deze aspecten bij elkaar gebracht worden. Het Liemers College streeft naar deze balans bij de inzet van digitale leermiddelen. Dat betekent bijvoorbeeld dat de wifi/internetverbinding goed functioneert en dat een digitale les snel kan worden opgestart. st

b Relatie 21 century skills, mediawijsheid en ict-vaardigheden st Onderdeel van de 21 century skills zijn ict-vaardigheden, zie uitspraak 1, punt e. Bij veel leerlingen ontbreken basisvaardigheden computergebruik. Dat loopt uiteen van het werken met Office-programma’s tot het gebruik van bijvoorbeeld een usb-stick. Succesvol digitaal onderwijs zal aandacht moeten besteden aan deze basisvaardigheden. Deze ontbrekende ict-basisvaardigheden van leerlingen kunnen verder ontwikkeld worden door vaardige medeleerlingen die bijvoorbeeld als IT-coach kunnen optreden. Ook mediawijsheid is noodzakelijk om de leerlingen te trainen in het zoeken van informatie en het inschatten van betrouwbaarheid en bruikbaarheid van informatie. Omgang met social media en privacy dient ook een plaats te krijgen in het ontwikkelen van mediawijsheid. Zie ook uitspraak 4 over mediawijsheid en burgerschap. c Tegemoetkomen aan behoeftes leerling, docenten én afdelingsleiders Leerlingen, docenten en afdelingsleiders ervaren het nut en de noodzaak van digitale versterking verschillend. Eensgezindheid bestaat in ieder geval op twee punten. Digitale leermiddelen bieden differentiatiemogelijkheden, en het gaat om een goede mix tussen digitaal en folio. Het leermiddelenbeleid 2014-2018 wil zoveel mogelijk aan de verschillende leer- en doceerstijlen tegemoet komen. Nieuwe technologie biedt dusdanig veel innovatiekracht om te differentiëren en het onderwijs te personaliseren dat alle voordelen hiervan beslist benut moeten worden. Aangezien de kwaliteit van digitalisering sterk toeneemt, is het van belang om in de looptijd van dit beleidsplan – 2014-2018 – hiermee zo snel en zoveel mogelijk ervaring op te doen. Docenten kiezen als curriculumarrangeurs de best mogelijke mix van leermiddelen, en benutten de krachtige voordelen van digitale hulpmiddelen. d Overgangsfase biedt grote kansen De kwaliteit van digitale leermiddelen neemt toe. De verwachting is dat nieuw en toekomstig digitaal materiaal adaptief is en ook meer en beter feedback op niveau zal gaan leveren. Het leermiddelenbeleid 2014-2018 houdt rekening met deze overgangsfase. Daarbij wordt onderkend dat sommige vakken een snellere ontwikkeling zullen doormaken dan andere, gezien de beschikbaarheid van leermaterialen.

Ambities  Digitale leermiddelen versterken het realiseren van de ambities bij uitspraak 1 [doelen], uitspraak 2 [inspelen op verscheidenheid, veilig en uitdagend] en uitspraak 3 [reflecterend en actief leren].  Secties bewaken of huidige digitale leermiddelen een toegevoegde waarde hebben bij het leren, hetzij om prestaties te verbeteren, hetzij om de motivatie te versterken. st  Inzet van digitale ondersteuning vindt plaats in het licht van de 21 century skills, met name de basisvaardigheden en mediawijsheid.  Digitalisering van het onderwijs wordt afgestemd op uiteenlopende behoeftes van leerlingen, docenten en afdelingsleiders.



3 Organisatie- en personeelsbeleid De relatie tussen leermiddelen en het organisatie- en personeelsbeleid is vertaald in drie uitspraken. Elke uitspraak wordt gevolgd door ambities in de beleidsperiode 2014-2018. In dit hoofdstuk behandelen we de volgende drie uitspraken:  uitspraak 6: Het gebruik van leermiddelen wordt schoolbreed afgestemd;  uitspraak 7: Docenten zijn didactisch vaardig in het gebruik van leermiddelen;  uitspraak 8: Docenten zijn digitaal vaardig.

Uitspraak 6: Het gebruik van leermiddelen wordt schoolbreed afgestemd a Brede opvatting van leermiddelen bij keuze en gebruik Leermiddelen worden door organisatie en personeel in de breedst mogelijke zin opgevat, variërend van [deel]methodes, zelf ontwikkeld materiaal, open content tot ondersteuning via YouTube of educatieve apps als kahoot.it of govote.at. Bij het gebruik van leermiddelen wordt gestreefd naar de best mogelijke mix om de onderwijsdoelen te bereiken zoals deze in uitspraak 1 tot en met 4 vermeld staan. b Secties: Liemers College-brede afstemming van leermiddelen Leermiddelen worden binnen de secties afgestemd tussen alle locaties. Hiermee beoogt het Liemers College een doorlopende leerlijn binnen alle vakken te realiseren. Leerlingen die van locatie veranderen, krijgen onderwijs dat naar aanbod en didactiek de uitstraling van het Liemers College heeft. De organisatie en het handelen van het personeel dragen actief bij aan deze afstemming. c Teams en sectoren: Liemers College-brede afstemming van keuze en gebruik leermiddelen Leermiddelen worden binnen de teams afgestemd tussen alle locaties. Het verschil in onderwijs en leermiddelen tussen onderbouw en bovenbouw is hierbij een belangrijk aandachtspunt. Met de afstemming op teamniveau beoogt het Liemers College een samenhangend lesprogramma en een leerlijn voor leerlingen te creëren, waarbij de lessen van verschillende vakken naar aard en werkwijze op elkaar aansluiten. Dat kan bijvoorbeeld gaan om het gebruik van diagnostische apps, het digitaal schoolbord, of werkvormen bij het behandelen van leerstof. De afstemming is ook bedoeld om de variatie van leermiddelen in ogenschouw te nemen. De organisatie en het handelen van het personeel dragen actief bij aan deze afstemming.

Ambities  Leermiddelen worden zo breed mogelijk opgevat, variërend van zelf ontwikkeld materiaal, open content tot lesmethodes en educatieve apps.  Secties stemmen keuze en gebruik leermiddelen locatieoverstijgend af, met behulp van de sectieplannen.  Teams en sectoren stemmen keuze en gebruik leermiddelen locatieoverstijgend af.

Uitspraak 7: Docenten zijn didactisch vaardig in het gebruik van leermiddelen a Docenten geven vorm aan leerlijn- en curriculumontwikkeling Docenten kunnen onderwijs ontwerpen dat voldoet aan de eisen die het Liemers College stelt. Door inzicht in het wat en het hoe van het leren, zijn docenten in staat om een leerlijn te ontwikkelen die aansluit op de officiële leer- en examendoelen. Deze leerlijn maakt het voor docenten mogelijk om uit alle beschikbare leermiddelen een onderwijsaanbod samen te stellen waarmee gepersonaliseerd onderwijs mogelijk is, tegemoetkomend aan de verschillen die tussen leerlingen bestaan. Differentiatie krijgt in deze 10 Vastgesteld op: 25 november 2014

Liemers College, Beleidsplan leermiddelen 2014-2018 leerlijn gestalte. Docenten zijn in staat om passende leermiddelen in te zetten, of indien nodig deze leermiddelen aan te passen. b Docenten gebruiken blended learning om de leerlijn zo effectief mogelijk te realiseren Docenten combineren bestaande papieren en digitale leermiddelen met zelfgemaakte leermiddelen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een rijke variatie aan dragers, zoals laptop, tablet, smartphone, digitaal schoolbord. Niet de voorkeur voor een medium bepaalt de keuze maar het effectief en efficiënt realiseren van de leerlijn. Hoewel een smartphone als device slechts beperkt ingezet kan worden, kan deze wel dienst doen voor educatieve apps waarin op kleine schaal getest, gebrainstormd of gestemd wordt. Docenten stellen een evenwichtige mix van leermiddelen samen, gericht op de onderwijsambities zoals vastgelegd in uitspraak 1 tot en met 4 van dit beleidsplan. Ambities  In het sectieplan wordt de doorlopende leerlijn beschreven die zowel de inhoud [het wat] als het hoe [de didactiek] karakteriseert.  Blended learning is in het sectieplan het uitgangspunt voor het gebruik van leermiddelen.

Uitspraak 8: Docenten zijn digitaal vaardig a Docenten beschikken over digitale basisvaardigheden Alle docenten van het Liemers College zijn vaardig in digitale basisvaardigheden die nodig zijn voor een succesvolle inzet van digitale leermiddelen:  docenten beheersen de basisbeginselen van digitale didactiek door de meerwaarde van ict gericht te benutten in de lespraktijk en daarbij uit te gaan van de leerlijn;  docenten beheersen uiteenlopende digitale, technische vaardigheden, variërend van het gebruik van het digitale schoolbord, het leerlingadministratiesysteem tot de elektronische leeromgeving;  docenten beheersen het klaarzetten van digitale leermiddelen, zoals bijvoorbeeld de Stercollecties van VO-content, in de DWLO [digitale werken leeromgeving];  docenten beheersen de benodigde vaardigheden voor flipping-the-classroom en het gebruik van educatieve apps. b Opbrengstgericht werken en differentiatie Docenten houden systematisch de voortgang bij van hun leerlingen in een leerlingvolgsysteem. De voortgangsgegevens worden in het kader van opbrengstgericht werken periodiek geanalyseerd in de vaksectie. Op basis van deze analyse worden niveauverschillen tussen leerlingen benoemd waarna het onderwijsaanbod – indien nodig – gericht kan worden gevarieerd om de leerlingen beter op niveau te bedienen. Doel van de analyse van leerlinggegevens is het vormgeven van differentiatie in de klas door een gerichte inzet van leermiddelen. Deze leermiddelen kunnen vervolgens verschillen in leerstofinhoud, niveau of didactische werkwijze, afhankelijk van de leerbehoefte van de leerling. Ambities  Alle docenten van het Liemers College beschikken over educatieve en administratieve digitale basisvaardigheden.  Alle docenten van het Liemers College kunnen leerlinggegevens digitaal verwerken en analyseren ten behoeve van opbrengstgericht werken en differentiatie.  Alle docenten van het Liemers College beheersen de vaardigheden om met behulp van leermiddelen te variëren zowel in instructie als in verwerking, rekening houdend met de verschillen in ontwikkeling tussen leerlingen.



4 Financieel beleid De relatie tussen leermiddelen en het financieel beleid is vertaald in twee uitspraken. Elke uitspraak wordt gevolgd door ambities in de beleidsperiode 2014-2018. In dit hoofdstuk behandelen we de volgende twee uitspraken:  uitspraak 9: Het budget van € 300,= per leerling per jaar vormt het uitgangspunt voor aanschaf van leermiddelen;  uitspraak 10: Alle brugklasleerlingen brengen hun eigen device mee.

Uitspraak 9: Voor de aanschaf van leermiddelen is een budget van maximaal € 300,= per leerling per jaar beschikbaar Financiering vanuit de totale begroting à € 300,= per leerling per schooljaar Het geld dat vo-scholen krijgen voor leermiddelen mag de school volgens de wet naar eigen inzicht besteden. Het bedrag hiervoor in de lumpsum wordt vastgesteld op € 300,= per leerling [Akkoord Ministerraad november 2013]. De financiering van leermiddelen gebeurt uit het totaal aan middelen voor de school. Het bedrag voor leermiddelen wordt schoolbreed ingezet voor de financiering van alle leermiddelen en van de organisatiekosten die met verstrekking van de leermiddelen gemoeid zijn en dit bedrag wordt in de begroting opgenomen. Ambities  Voorstellen voor projecten en initiatieven waarin leermiddelen een rol spelen, bevatten altijd een toelichting op de kosten en opbrengsten.  De kosten van lesmethodes als resultaat van de Europese aanbesteding bepalen de ruimte voor investeringen in overige leermiddelen. Nieuwe leermiddelen moeten binnen het budget worden gefinancierd.

Uitspraak 10: Alle brugklasleerlingen brengen hun eigen device mee BYOD: Bring Your Own Device voor alle leerlingen Om digitalisering van het onderwijs aan het Liemers College te versnellen, wordt het BYODprincipe gehanteerd: alle leerlingen in leerjaar 1 nemen met ingang van 2014/2015 een eigen device mee, hetzij een laptop, hetzij een tablet. Leerlingen in de onderbouw die nog niet beschikken over een device, kunnen een device lenen van het Liemers College. Vanaf leerjaar 3 zijn leerlingen en ouders in de toekomst zelf verantwoordelijk voor een device. Als volwaardig device gaat het Liemers College uit van een laptop of tablet. Een smartphone geldt niet als volwaardig device. Ambities  Alle brugklasleerlingen hebben met ingang van schooljaar 2014/2015 een eigen device: tablet of laptop.  Vanaf leerjaar 3 zijn leerlingen en ouders met ingang van 2016/2017 zelf verantwoordelijk voor een device.



5 Implementatie Procedure vaststelling beleidsplan leermiddelen Op 28 mei 2014 is de globale opzet van het leermiddelenbeleidsplan voorgelegd aan een klankbordgroep, bestaande uit leerlingen, afdelingsleiders en docenten. Hun open aanmerkingen zijn vastgelegd in een verslag en zijn verwerkt in de eerste versie van het Beleidsplan leermiddelen 2014-2018. Op 3 juli 2014 is deze eerste versie gepresenteerd aan de klankbordgroep. Zij hebben gecontroleerd in hoeverre eerdere opmerkingen van 28 mei zijn gehonoreerd en hebben verder inhoudelijk gereageerd op het beleidsplan. De tweede versie is op 7 juli 2014 voorgelegd aan Harald Wiggers, voorzitter van de centrale directie van het Liemers College, ter bespreking in het managementteam op 8 juli 2014. Het definitieve beleidsplan wordt in oktober 2014 gepresenteerd en ter goedkeuring aangeboden aan de MR. Verspreiding binnen het Liemers College De docent en de sectie vormen de motor van het onderwijs. Van belang is dat docenten en secties de inhoud van het beleidsplan kennen en weten wat er van ze verwacht wordt. Na goedkeuring door de MR zal daarom het leermiddelenbeleidsplan verspreid worden onder de docenten van alle secties. Tevens zal het plan of onderdelen daarvan gepresenteerd worden tijdens de IiPconferenties bij de start van het schooljaar en kalenderjaar in 2015 en 2016.Het beleidsplan vormt een vast onderdeel van de agenda van het overleg tussen centrale directie en sectieleiders. Periodieke evaluatie van leermiddelen door leerlingen In de twee klankbordgroepbijeenkomsten is het belang van evaluatie door leerlingen expliciet benoemd. Deze evaluatie zou periodiek moeten plaatsvinden tijdens de beleidsperiode van 20142018. De volgende opties zijn genoemd:  een klankbordgroep met een representatieve vertegenwoordiging van leerlingen van alle locaties en alle sectoren, evenwichtig verdeeld over onderbouw en bovenbouw;  een digitale leerlingenquête waarbij vijf leerlingen per klas willekeurig worden bevraagd. Onderdeel beleidscyclus en jaarplan Het beleidsplan leermiddelen wordt opgenomen in de beleidscyclus. De genoemde ambities krijgen een plaats in het jaarplan. Per schooljaar wordt een aantal ambities uitgevoerd. Daar waar relevant worden de te behalen resultaten opgenomen in teamcontracten.



Bijlage 1 Tijdpad implementatie beleidsplan leermiddelen 2014-2018 [nader uit werken als beleidsplan is vastgesteld]

1 2 3 4 5 6 …

Ambitie Vaststellen in de MR Verspreiding onder docenten Content keuze schooljaar 15-16 Bespreken sectieleiders

Eindverantwoordelijk Wig Wig Kick Wig


Datum afronding November 2014 December 2014 April 2015 januari 2015


Bijlage 2 Criteria voor aanschaf en gebruik van leermiddelen Vak: Schooltype: ☐vmbo-bb ☐ vmbo-kb ☐ vmbo-gt ☐ vmbo-havo/gt ☐havo ☐vwo/havo ☐ vwo Leerjaren: Naam sectievertegenwoordiger: Titels van gekozen leermiddelen: Beschrijf of en in hoeverre de huidige dan wel gewenste leermiddelen voldoen aan de ambities van het Liemers College. Voor verdere uitleg van de ambities verwijzen we naar het beleidsplan Leermiddelen 2014-2018. 1 De inhoud van de leermiddelen sluit aan bij actuele leerdoelen- en examendoelen en bouwt daar op voort. De leermiddelen bieden meer dan wat minimaal vereist wordt door de officiële doelen en biedt de docent de gelegenheid om als curriculumarrangeurs te werk te gaan.

2 Leermiddelen spelen in op verscheidenheid tussen leerlingen, in een veilige en st uitdagende leer- en werkomgeving. 21 century skills en contextueel en zingevend onderwijs wordt door de leermiddelen gefaciliteerd.

3 Leermiddelen ondersteunen de ontwikkeling van reflecterende en actief lerende leerlingen. Vakoverstijgend werken is mogelijk met deze leermiddelen.

4 Leermiddelen versterken mediawijsheid en burgerschap

5 Het leerproces wordt digitaal versterkt.


BELEIDSPLAN LEERMIDDELEN Beleid en aanpak. Liemers College Zevenaar. Tiddo Ekens, Berna Pas en Harald Wiggers

Recommend Documents