Beleidsnota duurzaamheid M. Hage 20 oktober 2015 versie ter vaststelling door de gemeenteraad

Beleidsnota duurzaamheid 2016-2020 M. Hage 20 oktober 2015 | versie ter vaststelling door de gemeenteraad

Beleidsnota duurzaamheid 2016-2020

Naam opsteller

M. Hage

Datum vaststelling

Team

Ruimtelijk Beleid

Vastgesteld door

Datum en versie

20 oktober

Eventueel publicatiedatum 15INT02260

2

gemeenteraad

*15INT02260*


Inhoudsopgave Samenvatting 1. Inleiding 1.1 Evaluatie duurzaamheidsbeleid 2012-2015 1.2 Verantwoording gemaakte keuzes 1.3 Relatie met andere beleidsterreinen 1.4 Gerelateerde programma’s programmabegroting 1.5 Duurzaamheid - wat verstaan wij eronder? 1.6 Uitgangspunten Lingewaards duurzaamheidsbeleid 1.7 Leeswijzer 2. Duurzame energie en energiebesparing 2.1 Wat willen wij gaan bereiken? 3. Duurzame energie - Wat gaan wij hiervoor doen? 3.1 Invulling 14% doelstelling 3.2 Windenergie 3.3 Biomassa 3.4 Zonne-energie 3.5 Aansluiting aan het regionale warmtenet 3.6 Energie uit afval 3.7 Bodemenergie 3.8 Oplaadvoorzieningen voor elektrische auto’s 4. Energiebesparing - Wat gaan wij hiervoor doen? 4.1 Speerpunt: Energiebesparing in woonhuizen 4.2 Speerpunt: Energiebesparing in het bedrijfsleven 5. Duurzame organisatie 5.1 Wat willen wij bereiken? 5.2 Wat gaan wij hiervoor doen? 6. Natuur en biodiversiteit 6.1 Wat gebeurt er nu? 6.2 Wat willen wij gaan bereiken? 6.3 Wat gaan wij hiervoor doen? 7. Uitvoering 7.1 Uitvoeringsprogramma 7.2 Borging 7.3 Wat mag het kosten? 7.4 Samenwerking 7.5 Communicatie en participatie Bijlage I

4 5 5 5 5 5 6 6 6 7 7 9 10 10 11 11 12 13 13 13 14 15 16 17 17 17 20 20 20 20 22 22 22 22 23 24 25

3


Samenvatting De gemeente Lingewaard wil een substantiële bijdrage leveren aan de verduurzaming van de samenleving. Hiervoor is het voortzetten en concretiseren van de ingezette aanpak van belang. Daarom wordt u nu gevraagd om te besluiten over de nieuwe beleidsnota duurzaamheid 2016-2020. De beleidsnota vormt het algemene kader voor het duurzaamheidsbeleid. De uitvoering vindt plaats via een uitvoeringsprogramma dat begin 2016 door het college zal worden besloten. Wat willen wij gaan bereiken? Wij willen uiteindelijk toe naar een klimaatneutrale gemeente. Voor de korte en middellange termijn volgt Lingewaard het Nationale SER Energieakkoord en gaat voor 14% duurzame energieopwekking in 2020, 16% duurzame energieopwekking in 2023 en 1,5% energiebesparing per jaar. Wat gaan wij hiervoor doen? De doelstelling voor duurzame energie willen wij behalen door in te zetten op een energiemix van biomassa, zon en wind. Lingewaard zet verder vol in op de realisatie van een regionaal warmtenet en de aansluiting hierop van onder meer glastuinbouwgebied Bergerden. Voor energiebesparing zijn twee speerpunten geformuleerd: energiebesparing in woonhuizen en energiebesparing bij bedrijven. Lingewaard maakt verder werk van de verduurzaming van de eigen organisatie door duurzaam in te kopen en ons eigen vastgoed te verduurzamen. Lingewaard gaat voor versterking van de natuur en zet zich in voor de realisatie van het Gelders Natuurnetwerk en projecten ter bevordering van de biodiversiteit. Wat mag het kosten? Uw raad heeft via de programmabegroting 2016 voor de uitvoering van het nieuwe beleidskader duurzaamheid meer middelen ter beschikking gesteld dan in de afgelopen beleidsperiode, om meer dan voorheen werk te maken van energiebesparing en duurzame energie. Structureel is er nu een exploitatiebudget duurzaamheid opgenomen van € 175.000 per jaar. Het budget voor de jaren 2016 en 2017 is verlaagd tot € 125.000 per jaar. Dit wordt in dit voorstel gecompenseerd door de bestemmingsreserve duurzaamheid toe te voegen aan het exploitatiebudget duurzaamheid. Hierdoor is dan voor de jaren 2016 en 2017 per jaar € 159.000 voor duurzaamheid beschikbaar.

4


1. Inleiding De gemeente Lingewaard heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. In 2011 werd met het eerste duurzaamheidsprogramma breed ingezet op vele aspecten van duurzaamheid. Met de beleidsnota duurzaamheid 2016-2020 wordt het Lingewaardse duurzaamheidsbeleid voortgezet en geconcretiseerd, zodat er voor de komende jaren een duidelijk sturend beleidskader ligt. Het bewustzijn over de urgentie van klimaatverandering is de afgelopen jaren toegenomen. Dit vertaalt zich ook in deze beleidsnota, waar meer dan voorheen werk wordt gemaakt van duurzame energie en energiebesparing. Op deze wijze neemt de gemeente Lingewaard haar deel van de gedeelde verantwoordelijkheid om deze aarde te bewaren voor de komende generaties.

1.1 Evaluatie duurzaamheidsbeleid 2012-2015 De kadernotitie duurzaamheid 2012-2015 en het hieraan gerelateerde uitvoeringsprogramma 2012-2015 was breed ingestoken en omvatte een scala aan onderwerpen. Het beleid is in 2014 en 2015 door RoyalHaskoning DHV geëvalueerd. Hierbij is zowel naar het proces en de organisatie van het beleid gekeken als naar het bereiken van de doelstellingen. De hoofdconclusie van de evaluatie van deze eerste beleidsperiode is dat wij goede ervaring hebben opgedaan met het duurzaamheidsbeleid, maar dat het nu tijd is om meer focus aan te brengen om de beschikbare middelen effectiever te kunnen inzetten. Dat is het uitgangspunt van deze beleidsnota duurzaamheid.

1.2 Verantwoording gemaakte keuzes Belangrijke input voor deze beleidsnota is het raadsbesluit van december 2014 geweest, waarin de gemeente Lingewaard zich heeft aangesloten bij het Nationale SER Energieakkoord. In februari 2015 heeft de door Lingewaard Energie georganiseerde Energietop plaatsgevonden. Ook deze input is verwerkt in de nieuwe beleidsnota. De uitgangspunten en ambities zijn in juli 2015 opnieuw besproken met de gemeenteraad in de vorm van een startnotitie. Uitgaande van de wens om in het duurzaamheidsbeleid meer focus aan te brengen, is deze beleidsnota duurzaamheid opgebouwd rond vier hoofdonderwerpen: 1. 2. 3. 4.

Duurzame energieproductie Energiebesparing Duurzame organisatie Natuurbehoud & biodiversiteit

De keuze voor deze onderwerpen bouwt voort op het raadsbesluit om aan te sluiten bij het Nationale SER Energieakkoord. Bovendien is er voor onderwerpen gekozen waar de gemeente zelf invloed op uit kan oefenen.

1.3 Relatie met andere beleidsterreinen Het duurzaamheidsbeleid heeft raakvlakken met bijna alle beleidsterreinen. Er ligt een sterke link met het ruimtelijk en landschappelijk beleid, afvalbeleid, natuur & groen en openbaar beheer, economisch beleid, mobiliteitsbeleid en sociaal beleid. De raakvlakken van duurzaamheid met deze beleidsterreinen zijn uitgewerkt in bijlage I.

1.4 Gerelateerde programma’s programmabegroting Deze beleidsnota heeft betrekking op volgende programma’s uit de programmabegroting: Programma 8 Klimaat en duurzaamheid Programma 6 Landschap Programma 3 Bereikbaarheid en mobiliteit 5

Beleidsnota duurzaamheid 2016-2020 Programma 4 Bedrijvigheid Programma 7 Wonen Programma 9 Beheer en Onderhoud

1.5 Duurzaamheid - wat verstaan wij eronder? Duurzaamheid is een breed begrip. Duurzaam betekent ‘op de lange duur volhoudbaar’. Een ander woord voor duurzaamheid is dan ook toekomstbestendigheid. Onze definitie van duurzaamheid is het kunnen voldoen aan de behoeften van de huidige generatie, hier en elders, zonder de mogelijkheden van de toekomstige generatie te beperken. Hierbij heeft duurzaamheid drie dimensies: ecologisch, sociaal en economisch. Bij duurzame ontwikkeling streven wij naar een ideaal evenwicht tussen ecologische, economische en sociale belangen. In de praktijk zal het er soms op neerkomen dat wij tussen deze drie aspecten een afweging moeten maken.

1.6 Uitgangspunten Lingewaards duurzaamheidsbeleid    

Wij streven naar een duurzame samenleving. Wij zetten vol in op duurzame energie en energiebesparing. Wij zoeken de samenwerking. Wij geven het goede voorbeeld.

1.7 Leeswijzer Deze beleidsnota is opgebouwd rond de eerdergenoemde vier onderwerpen. Allereerst wordt in hoofdstuk 2 uiteengezet wat de gemeente Lingewaard wil bereiken op de gebieden van duurzame energie en energiebesparing. Het derde hoofdstuk houdt zich bezig met de geplande acties om duurzame energie te produceren en te gebruiken. In hoofdstuk 4 volgen de geplande acties voor energiebesparing. Daarna wordt er ingegaan op de verduurzaming van de gemeentelijke organisatie in hoofdstuk 5. Het zesde hoofdstuk behandelt de plannen op het gebied van natuur en biodiversiteit. Het laatste hoofdstuk geeft de verschillende onderdelen van uitvoering weer.

6


2. Duurzame energie en energiebesparing 2.1 Wat willen wij gaan bereiken? Wij willen uiteindelijk toe naar een klimaatneutrale gemeente. Dat houdt in dat alle energie die in Lingewaard wordt gebruikt 100% duurzaam wordt opgewekt. Dat is nu nog een stip aan de horizon, maar wij zijn wel onderweg naar dit doel. Nederland heeft in het Nationale SER Energieakkoord de ambitie uitgesproken om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Lingewaard committeert zich aan het Nationale SER Energieakkoord en heeft ook het Gelders Energieakkoord ondertekend. Het Gelders Energieakkoord is een uitwerking van het Nationale SER Energieakkoord op provinciaal niveau. De weg naar klimaatneutraliteit kent echter veel onzekerheden, waaronder de snelheid van technologische ontwikkelingen en prijsontwikkelingen, en de effectiviteit van Europese en Nederlandse stimuleringsprogramma’s. Daarom is het nog te vroeg om hier voor Lingewaard een precies pad uit te stippelen. Voor de nabije toekomst kan en moet dit zeker wel. Hiervoor zijn in het Nationale SER Energieakkoord afspraken gemaakt. Het Nationale SER Energieakkoord In 2013 hebben ruim veertig organisaties, waaronder de overheid, werkgevers, vakbeweging, natuur- en milieuorganisaties, andere maatschappelijke organisaties en financiële instellingen, zich verbonden aan het Energieakkoord voor duurzame groei. De kern van het akkoord bestaat uit breed gedragen afspraken over energiebesparing, schone technologie en klimaatbeleid. Uitvoering van de afspraken moet resulteren in een betaalbare en schone energievoorziening, werkgelegenheid en kansen voor Nederland in de schone technologiemarkten. Concreet zijn in het Nationale SER Energieakkoord de volgende doelstellingen afgesproken:   

14% duurzame energieopwekking in 2020 16% duurzame energieopwekking in 2023, en 1,5% energiebesparing per jaar.

In december 2014 heeft ook de gemeenteraad van Lingewaard zich aan het Nationale SER Energieakkoord verbonden. Vertaling van het Nationale SER Energieakkoord naar de Lingewaardse situatie Lingewaard neemt haar verantwoordelijkheid om de benodigde bijdrage te leveren om de doelen van het Nationale SER Energieakkoord te bereiken. Daarom staan in deze beleidsnota duurzaamheid energiebesparing en duurzame energie centraal. De productie van energie uit hernieuwbare bronnen en energiebesparing zijn beide middelen om de CO2uitstoot te verlagen en klimaatneutraliteit te bereiken. Hoe lager de energievraag, hoe minder moeite het zal kosten om aan de vraag te voldoen met duurzame energiedragers. Energiebesparing is daarom een belangrijke pijler van het SER Energieakkoord. Energiebesparing Het SER Energieakkoord gaat uit van 1,5% energiebesparing per jaar. Dat is een forse opgave en betekent voor Lingewaard dat het energieverbruik elk jaar met 61 Terajoule zal moeten dalen. Terajoule is een energie-eenheid, waarmee zowel het gas als het elektriciteitsverbruik kan worden uitgedrukt en vergeleken. 61 Terajoule is veel: dan zal bijvoorbeeld het gasverbruik van 2500 huishoudens moeten halveren, of het gasverbruik van 500 bedrijven moeten halveren. Hoe wij dit willen bereiken, wordt in hoofdstuk vier.0.0 uitgewerkt.

7

Beleidsnota duurzaamheid 2016-2020 Duurzame energie Als deze energiebesparing kan worden gerealiseerd, rest er nog een flinke opgave voor de opwekking van duurzame energie op Lingewaards grondgebied. Het Nationale SER Energieakkoord streeft naar 14% extra duurzame energieopwekking in 2020 en 16% in 2023. Dat betekent dat er in Lingewaard tot 2020 398 Terajoule extra moet worden gerealiseerd. Deze hoeveelheid duurzame energie is vergelijkbaar met:   

67 hectare zonnevelden (ca. 100 voetbalvelden), of 3-4 biovergistingsinstallaties, of zeven windturbines van ruim 3 MW.

In 2023 moet de hoeveelheid duurzame energie verder zijn toegenomen tot 452 Terajoule. De vergelijking maakt duidelijk dat alleen met een strategische mix van verschillende duurzame energiesoorten deze doelstelling kan worden bereikt. Dit wordt in het volgende hoofdstuk uitgewerkt.

Ambitie Lingewaard streeft naar klimaatneutraliteit in 2050. Om dit te bereiken moet het tempo omhoog. Lingewaard gaat de komende jaren inzetten op een versnelling van energiebesparing en duurzame energieproductie. Beleidsdoelen 1. Lingewaard realiseert vanaf 2015 1,5% energiebesparing per jaar. 2. Lingewaard realiseert in 2020 14% duurzame energieopwekking op eigen grondgebied. 3. Lingewaard realiseert in 2023 16% duurzame energieopwekking op eigen grondgebied.

8


3. Duurzame energie - Wat gaan wij hiervoor doen? In Lingewaard is voldoende potentieel aanwezig om invulling te geven aan de opgave van 14% opwekking duurzame energie op eigen grondgebied in 2020. Telt men alle opties bij elkaar op, dan is het technische potentieel meer dan dubbel zo veel als de benodigde 398 Terajoule. De duurzame energiemogelijkheden in Lingewaard zijn in figuur 1 gepresenteerd. Daarbij zijn de projecten op het gebied van zon PV, zonneboilers, warmtepompen en biowarmte bij elkaar genomen (geclusterd). Dat betekent dat in het zon PV-cluster zowel alle verwachte groei van zon op daken ook het initiatief voor het drijvend zonnepark op Bergerden zijn meegenomen. Ook is de impact van afvalverbranding met een hoger rendement (+ 6 Terajoule) en het warmtenet Bergerden (+ 300 TJ) toegevoegd, terwijl dit officieel niet meetelt. Het warmtenet is niet meegerekend omdat nog onvoldoende bekend is hoeveel warmte zal worden afgenomen, of de warmtebronnen duurzaam zullen zijn, en waar de warmtebronnen zich bevinden. Het betreft hier dan ook een grove schatting. Liggen de warmtebronnen buiten Lingewaard wat het geval is - dan mag meetellen strikt genomen niet. Op deze wijze wordt dubbeltelling voorkomen (voor uitvoerige uitleg zie achtergrondrapport duurzame energievisie van RoyalHaskoning DHV, pag. 19). Omdat met name door het warmtenet een grote duurzaamheidswinst kan worden bereikt, wordt dit hier ook genoemd. Ook al is het technisch potentieel ruim aanwezig, dat wil nog niet zeggen dat wij er vanuit kunnen gaan dat dit potentieel volledig wordt gerealiseerd. Het is bijvoorbeeld onzeker hoeveel politiek draagvlak er voor windenergie in Lingewaard is. Ook is nog zeer onzeker of er initiatiefnemers van duurzame energieprojecten zijn die risico’s willen dragen en de financiering kunnen regelen. Opvallend is ook dat het potentieel van zonne-energie achterblijft bij andere mogelijkheden, ondanks initiatieven zoals een drijvend zonnepark op Bergerden. Dat komt doordat de hoeveelheid energie die wordt opgewekt met PV-panelen relatief gering is in vergelijking met energie uit wind of biomassa. De grote klappers kunnen in Lingewaard daarom ook worden gemaakt met groen gas (Biogas installatie op Bergerden), het regionale warmtenet en windenergie. Figuur 1: Bijdrage per duurzame energieoptie in Terajoule aan doelstellingen energie Lingewaard (bron: RHDHV) 400

365

350 300 300

1. Zon PV 2. Zonneboilers

250

230

3. Warmtepompen

220

4. Biowarmte

200

5. Groen Gas 6. Windpark Lingewaard

150

7. Windpark Bergerden 100 50

8. Afval 44,5

9. Warmtenet 4,5

10,9

15

3

4

6

0 1

2

5

6

7

8

9

9


3.1 Invulling 14% doelstelling Ervan uitgaande dat de geplande biogasinstallatie op Bergerden gerealiseerd gaat worden, is meer dan de helft van de 14% doelstelling al gehaald. Om ook de andere helft te kunnen invullen, zijn voldoende alternatieven aanwezig. Als men het warmtenet meetelt, dan betekent dat dat de doelstelling ruimschoots gehaald moet kunnen worden. Omdat het warmtenet hierbij echter niet mag zonder meer worden meegeteld, zijn er nog andere vormen van duurzame energie nodig. Of het warmtenet er komt is bovendien nog erg onzeker. Het is wijs om niet alles op één paard te wedden en te gaan voor een brede mix van duurzame energie. Uit de grafiek wordt ook duidelijk dat zonne-energie weinig resultaat geeft, ook al is hier het geplande drijvend zonnepark op Bergerden al meegeteld. Om enige vorm van windenergie zullen wij daarom in Lingewaard niet heen kunnen. Omdat de landschappelijke inpassing van windenergie echter problematisch is, zal hier nog verder onderzoek naar moeten worden verricht. Om invulling te geven aan haar duurzame energiedoelstelling, gaat Lingewaard voor een energiemix van biomassa, zon, warmte en wind. De gemeente werkt actief mee aan lokale initiatieven, mits deze op een verantwoorde wijze landschappelijk inpasbaar zijn.

3.2 Windenergie Nederland is een dichtbevolkt en energie-intensief land. Ruimte om windenergie op te wekken is hier niet zo aanwezig als in andere landen. Toch zullen ook bij ons in de regio windturbines worden geplaatst om aan de Gelderse en Nationale doelstellingen te kunnen voldoen. Hiervoor heeft de provincie Gelderland een windvisie opgesteld. Uitgangspunt is dat de provincie gemeenten niet zal dwingen om windturbines te plaatsen, maar rekent op het draagvlak van de gemeenteraad. Voor onze regio geldt dat de wind pas op grotere hoogtes voldoende waait. Dat betekent dat wij in Lingewaard praten over windturbines met een masthoogte van ca. 120-150 meter. Hierdoor valt eigenlijk niet meer te spreken van landschappelijk inpassing van de windmolens, ze vormen een nieuwe dominante laag in het landschap. Vanuit beleving en leesbaarheid van het landschap zou gestreefd moeten worden naar een ordelijk beeld. Een lijnopstelling ligt in dat geval in het Lingewaardse landschap het meest voor de hand. Om visueel een lijnopstelling te creëren zullen er minimaal drie molens gerealiseerd moeten worden op een passende locatie. Wat betreft de landschappelijke inpassing geeft de provincie de voorkeur voor windturbines langs grootschalige infrastructuur en rond bedrijventerreinen. Voor Lingewaard levert dat drie technisch mogelijke locaties op: rond of in Bergerden, in het open kom gebied langs de Betuwe route en de nog aan te leggen A15, en nabij knooppunt Ressen in het verlengde van het windmolenpark Nijmegen Betuwe (hier moet nader onderzoek uitwijzen of er ruimte is voor één turbine). In de gemeentelijke structuurvisie 2012-2022 en het landschapsontwikkelingsplan hebben wij vastgelegd dat wij het open kom landschap willen behouden. Het positioneren van de windmolens langs de A15 vinden wij landschappelijk niet wenselijk. Voor de twee andere locaties (in Bergerden en nabij Ressen) zal aanvullend ontwerpend onderzoek moeten uitwijzen, of hier vanuit landschappelijk oogpunt een ordelijk beeld kan worden gerealiseerd en belangrijke zichtlijnen en landschapsstructuren behouden blijven. Horizonvervuiling is daarnaast een belangrijk aandachtspunt. Lingewaard wijst de realisatie van windturbines in het open komgebied langs de A15 af. Afname van de beleving van het open komgebied is niet in lijn met is met de gemeentelijke structuurvisie 2012-2022. Lingewaard onderzoekt verder de mogelijkheden voor de inpassing van windturbines op de mogelijke locaties Bergerden en Ressen en legt de resultaten ter besluitvorming opnieuw aan de raad voor.

Mini-windturbines Mini-windturbines zijn turbines die speciaal ontwikkeld zijn voor toepassing op of naast gebouwen. 10

Beleidsnota duurzaamheid 2016-2020 Deze turbines kunnen een kleine – maar vooral zichtbare – bijdrage leveren aan het opwekken van duurzame energie. De inzet is dan ook vooral gericht op zichtbaarheid en bewustwording. Wij kiezen ervoor om – in eerste instantie – op de bedrijventerreinen de bouw mogelijk te maken. Wij denken dan aan vrijstaande turbines met een maximale tiphoogte van ca. 20 meter of een maximale tiphoogte van ca. 6 meter bij plaatsing op een gebouw. Lingewaard maakt bij het bestemmingsplan ‘Bedrijventerreinen Veegplan’ de bouw van mini-windturbines mogelijk.

3.3 Biomassa Als de biomassa centrale van Groen Gas Gelderland BV (voorheen BioEnergie Bergerden) in bedrijf is, zal dit een van de grootste bio-vergistingsinstallaties in Gelderland zijn. De vergistingsinstallatie op de glastuinbouwlocatie Bergerden gaat biomassa gecontroleerd vergisten, waarbij biogas vrijkomt. Dit biogas wordt via een aanvullend procedé opgewaardeerd tot groengas. Het levert als nevenproducten CO2 en mineralen als stikstof en fosfaten op. Als grondstof wordt dierlijke mest en groenafval gebruikt. Het gewonnen groengas vloeit naar het aardgasnetwerk van Liander in Huissen. De vloeibare CO 2 gaat via een vaste afnemer naar onder andere de glastuinders van Bergerden. Verder wordt er in Lingewaard door tuinders al veel warmte geproduceerd met groenafval onder andere afkomstig van de gemeente. Hier willen wij het goede werk in de toekomst voorzetten en waar mogelijk uitbouwen. Lingewaard zet de huidige praktijk van verwerking van gemeentelijk groenafval voort.

Bio-based Economy (BBE) Vanuit een bredere duurzaamheidsgedachte zijn voor biomassa echter nog veel hoogwaardigere toepassingen te bedenken. Dat is dan niet terug te zien in de energiecijfers, maar het zorgt voor het zuinig omgaan met grondstoffen. Dan hebben wij het over de zogenaamde Bio-based economy. Biobased Economy (BBE) gaat over de overgang van een economie die draait op fossiele grondstoffen naar een economie die draait op biomassa als grondstof. Bij de acquisitie voor Bergerden, Huissen-Angeren en Agropark II speelt het zoeken naar BBE-bedrijven die zich in Lingewaard willen vestigen een belangrijke rol. Enkele voorbeelden zijn bedrijven die biomassa (bermgras, snoeihout) willen verwerken en initiatieven voor de teelt en bewerking van hennep (tot diervoer, composieten, textiel en bouwmaterialen). Andere voorbeelden die worden bekeken, zijn de teelt en verwerking van algen en waterlinzen. Glastuinbouwproducten als paprika, aubergine en tomaten kennen naast de 'groente' ook loof dat als biomassa wordt aangemerkt. Er bestaan bedrijven, waarbij de verwerking van de biomassa in de glastuinbouw bijna even veel voorstelt als de teelt van de gangbare producten. In andere gevallen kan de kas waarin de traditionele producten worden geteeld, ook gebruikt worden voor de teelt van eendenkroos en algen. Veel van de genoemde ontwikkelingen staan nog in de kinderschoenen. Indien het voor praktische toepassingen nog te vroeg is, is de gemeente graag betrokken bij experimenten en haalbaarheidsstudies. De gemeente wil in dit kader graag samenwerken met kennisinstellingen (Radboud Universiteit & WUR), met andere overheden (provincie, Oost NV) en met ondernemers. Lingewaard zet voor haar tuinbouwgebieden in op de Bio-based Economy. Wij faciliteren haalbaarheidsstudies en experimenten.

3.4 Zonne-energie Zonne-energie is belangrijk omdat inwoners en bedrijven op deze wijze zelf en direct een bijdrage kunnen leveren aan duurzame energieopwekking. Zonne-energie en windenergie vullen elkaar aan omdat zij meestal op andere tijden energie aan het net leveren. Als gemeente hebben wij een rol bij het stimuleren 11

Beleidsnota duurzaamheid 2016-2020 van zonnepanelen voor inwoners en bedrijven en bij de locatiekeuze voor veldopstellingen met zonnepanelen. In de toekomst zullen initiatiefnemers steeds meer bij de gemeente aankloppen met de vraag naar gronden voor zonnevelden. Omdat de energieopbrengst per hectare PV-panelen op dit moment nog niet zo hoog is, streven wij waar mogelijk naar een verantwoord, dubbel ruimtegebruik. Zonnepanelen op daken hebben de voorkeur boven zonnepanelen op de grond. Een ander mooi voorbeeld is het drijvend zonnepark op het gietwaterbassin van Bergerden: hier wordt de beschikbare ruimte dubbel gebruikt. De gemeente Lingewaard faciliteert zonneparken, mits er zuinig wordt omgegaan met de beschikbare ruimte. De gemeente Lingewaard stimuleert de collectieve lokale inkoop van zonnepanelen.

3.5 Aansluiting aan het regionale warmtenet Het maken van een koppeling tussen de bestaande warmtenetten in Arnhem en Nijmegen, waardoor een robuuster en regionaal warmtenet ontstaat, betekent een grote kans voor verduurzaming in de regio. De warmte die door de afvalverbrandingsinstallaties ARN in Weurt en de AVR in Duiven wordt geproduceerd en – naar verwachting – op termijn ook door andere producenten, kan op deze wijze efficiënt benut worden. Voor het warmtenet geldt: hoe meer warmte wordt getransporteerd naar meer verschillende warmteproducenten en –afnemers, hoe rendabeler het warmtenet. In het streven om een regionaal warmtenet te maken speelt de gemeente Lingewaard een bijzondere rol. Lingewaard is belangrijk enerzijds vanwege de centrale ligging in de regio en anderzijds omdat wij een grote speler zijn als het gaat om warmteafname en warmteproductie, vanwege de aanwezigheid van veel en grote glastuinbouwbedrijven (Bergerden en belendend tuinbouwgebied). Lingewaard heeft het initiatief genomen om in projectgroepsverband samen met de gemeente Overbetuwe, Alliander, provincie Gelderland en Lingezegen Energy (tuinders Bergerden) een haalbaarheidsstudie te laten uitvoeren waarin de warmtebehoefte van de bedrijventerreinen en woonwijken in Lingewaard en Overbetuwe wordt geïnventariseerd. Op basis van de haalbaarheidsstudie wordt bepaald wat de vervolgstappen zullen zijn. Alliander en de Provincie Gelderland zijn in ieder geval bereid om de grote investeringen te doen die nodig zijn voor de infrastructuur, op basis van een rendabele business-case. Uitgangspunt hierbij is dat sprake moet zijn van een open netwerk, waarin (op termijn) klanten keuzevrijheid hebben in hun warmteleverancier. Hiervoor worden op dit moment verschillende scenario’s doorgerekend. De trend is, ook in Lingewaard, om afval steeds beter te scheiden en minder restafval te produceren. Daarom wordt ook gewerkt aan de ontwikkeling van alternatieve duurzame warmtebronnen die ook op langere termijn het warmtenet te kunnen voeden, zoals geothermie en biogas uit vergisting. Naast de te behalen duurzaamheidsdoelstellingen is de aansluiting van het tuinbouwcluster Lingewaard op het warmtenet van zeer groot belang voor de verdere economische ontwikkeling van dit gebied. Dit maakt al met al dat Lingewaard door middel van stimuleren en faciliteren zich vol wil inzetten voor aansluiting van Lingewaard aan het warmtenet. Lingewaard zet zich vol in voor de realisatie van het regionale warmtenet.

12


3.6 Energie uit afval Omdat afval voor meer dan de helft uit biogeen materiaal bestaat, wordt de energieproductie uit afval voor dit gedeelte aangezien als duurzame energie. Het Lingewaardse afval wordt verwerkt in Coevorden Emlichheim, op ongeveer 140 kilometer vanaf Lingewaard. Dat betekent een grote hoeveelheid vrachtverkeer naar deze locatie, wat naast extra CO2-uitstoot ook zorgt voor extra verkeersbewegingen, meer geluidshinder en extra druk op de luchtkwaliteit. Vanwege duurzaamheidsoverwegingen streven wij er in de toekomst naar om het afval in de regio te verwerken. De duurzame energieproductie uit afval bedraagt in 2014 30 Terajoule. Het betreft een installatie met een hoog energetisch rendement. Maar het kan nog beter, omdat andere installaties zoals de AVR Duiven of de ARN Weurt niet alleen stroom, maar ook warmte uitkoppelen waardoor het energetisch rendement stijgt. De huidige contracten lopen tot 2020. Als dan het afval opnieuw wordt aanbesteed, is een verbeterde energieprestatie met 20% mogelijk. Dat is 6 Terajoule. Hierbij is ervan uitgegaan dat de hoeveelheid restafval gelijk blijft. Dat is echter niet de bedoeling: het gemeentelijke afvalbeleid heeft juist tot doel dat er beter wordt gescheiden en minder restafval wordt ingezameld. Als dat beleid succesvol is zal dus in toekomst eerder minder energie uit afval worden gewonnen. De eerste resultaten van een ander inzamelsysteem van huishoudelijk afval wijzen op een significante toename van de gescheiden afvalstromen plastics en gft en, als gevolg daarvan, van een significante afname in hoeveelheden restafval. Bij de aanbesteding van nieuw afval in 2019 wordt het energetisch rendement een zwaarwegend aanbestedingscriterium. Bij voorkeur wordt het afval in de regio verwerkt.

3.7 Bodemenergie Uit onderzoek is gebleken dat diepe geothermie in Lingewaard niet haalbaar is (bron: Vito). Wat wel mogelijk is, zijn ondiepe bodemenergiesystemen zoals warmte-koude opslag (WKO) Deze systemen zijn sinds juli 2013 vergunningplichtig bij de gemeente. WKO-systemen kunnen met elkaar interfereren. Om dat te voorkomen, kan de gemeente een bodemenergiekaart laten maken. Op dit moment zijn er nog heel weinig vergunningsaanvragen voor WKO systemen. Mocht de vraag in de toekomst toenemen, kan de gemeente overwegen om een bodemkansenkaart te maken. Daarom zal het aantal vergunningaanvragen gemonitord worden. Bij toenemende vraag naar WKO systemen zal de gemeente een bodemenergiekaart laten maken.

3.8 Oplaadvoorzieningen voor elektrische auto’s Een aantal jaren geleden heeft de gemeente Lingewaard een begin gemaakt met het laten plaatsen van de oplaadstations. De gemeente zal aan de hand van de VNG beleidsrichtlijn in 2016 beleid ontwikkelen voor het plaatsen van oplaadmogelijkheden. Hiermee kan dan invulling worden gegeven aan de toenemende vraag van bewoners naar openbare oplaadstations voor elektrische auto’s. Om het elektrisch vervoer in Lingewaard verder te stimuleren zullen wij in samenwerking met een marktpartij op een aantal strategische locaties in de gemeente een openbaar laadstation plaatsen. De gemeente draagt de inrichtingskosten, en de marktpartij het risico van de exploitatie van deze stations. Indien een inwoner een aanvraag doet voor een laadpaal voor zijn deur op openbare grond, zal de marktpartij beoordelen of op deze locatie een rendabele exploitatie mogelijk is. Lingewaard stelt in 2016 beleid vast voor oplaadvoorzieningen voor elektrische auto’s. 13


4. Energiebesparing - Wat gaan wij hiervoor doen? Energiebesparing werkt voor het klimaat én voor de economie. Investeren in energiebesparende maatregelen verdient zich bijna altijd terug. Energiebesparing is goed voor de portemonnee van onze inwoners, en goed voor het Lingewaardse bedrijfsleven, omdat het de bedrijfskosten naar beneden kan brengen. Figuur 2: Energieverbruik Lingewaard (Bron: RHDHV)

Fossiel energieverbruik 2014 in TJ 1.113

1.329

Elektriciteit Aardgas

1.798

Energieverbruik (excl. transport) naar type gebruiker in TJ Zakelijk

1.211

Transport

1.917

Particulier

Het Lingewaardse energieverbruik wordt voor het overgrote deel bepaald door aardgasverbruik, elektriciteit en transportbrandstoffen. Mobiliteit en mobiliteitsgedrag zijn op lokaal niveau moeilijk te beïnvloeden. Het Energieakkoord heeft hiervoor op nationaal niveau acties geformuleerd. Het hoge aandeel van aardgas in het energieverbruik betekent dat de besparing vooral te zoeken is in het verminderen van de warmtevraag, zowel zakelijk als particulier. Naar schatting zal 80% van de huizen die nu in Lingewaard staat, er in 2040 nog staan. De komende jaren is slechts weinig nieuwbouw in Lingewaard gepland. Voor de nieuwbouw die er komt, gelden steeds strengere eisen uit het bouwbesluit: in 2020 moeten alle nieuw gebouwde huizen energieneutraal zijn. Hier is geen extra beleid vanuit de gemeente noodzakelijk. Dat betekent dat het Lingewaardse energiebesparingsbeleid energiebesparing in de bestaande bouw als speerpunt heeft. Een tweede speerpunt is het terugdringen van het energieverbruik in het bedrijfsleven. Het zakelijke energieverbruik is in Lingewaard hoger dan het particuliere energieverbruik. 40% van het zakelijke gasverbruik komt voort uit de landen tuinbouw. In deze sector wordt al hard gewerkt aan energiebesparing, omdat energiekosten een groot aandeel hebben in de bedrijfskosten. De opgave vanuit het Nationale SER Energieakkoord om 1,5% energie per jaar te besparen is fors. Als in de periode tot 2020 25% van alle gebouwen (woningen en bedrijfsgebouwen) energetisch wordt aangepakt, dan komt dit neer op twee derde van de benodigde totale besparing. Deze vergelijking maakt duidelijk dat alleen door een gerichte aanpak de gewenste besparing kan worden gerealiseerd. Harde afspraken zijn nodig met de woningbouwcoöperaties en ook mobilisatie van lokaal initiatief, denk aan Lingewaard Energie. In het bedrijfsleven zal het bevoegd gezag meer moeten gaan sturen op vermindering van de energievraag. Alleen door gezamenlijke inspanning zal deze energiebesparing samen met Lingewaardse inwoners en bedrijven kunnen worden gerealiseerd. Lingewaard kiest twee speerpunten op gebied van energiebesparing: 1. Energiebesparing in woonhuizen 2. Energiebesparing bij bedrijven

14


4.1 Speerpunt: Energiebesparing in woonhuizen Om de benodigde energiebesparing te bereiken, zullen Lingewaardse huizen dus op grote schaal energiezuiniger gemaakt moeten worden. En dat terwijl de huizen in Lingewaard gemiddeld al relatief energiezuinig zijn. Volgens de website bespaarnu.nl hebben Lingewaardse huizen gemiddeld energielabel C, en hoort Lingewaard qua energiezuinige huizen op plaats 42 van alle Nederlandse gemeenten. Een label B is zeker binnen handbereik voor de meeste gebouwen en vergt alleen investeringen die binnen een redelijke termijn terug te verdienen zijn. Om nog meer inwoners te bereiken om hun huis te isoleren, zal echter een grotere inspanning moeten worden geleverd. Mensen die duurzaam zijn ingesteld, hebben hun huis inmiddels vaak al geïsoleerd. Om de overige Lingewaarders te bereiken, zullen wij nog meer aan bewustwording moeten werken en gerichter wijken moeten benaderen op basis van een analyse van bouwjaar en gasverbruik van wijken. Het Lingewaardse wijkproject ‘De knop om’ zal over meer wijken worden uitgerold. Projecten als ‘Slim Lingewaard’ over collectieve inkoop van isolatiemaatregelen, zullen worden voortgezet en moeten worden opgeschaald om de nodige massa te bereiken. Lingewaard gaat voor een wijkgerichte en collectieve aanpak van energiebesparing in woonhuizen. Ondersteuning door Rijk en provincie nodig Om onze ambitie te realiseren, zijn wij aangewezen op de ondersteuning door Rijk en provincie. Het Gelders Energieakkoord heeft de ambitie uitgesproken om tot 2020 100.000 woningen te renoveren. De verwachting is dan ook dat de provincie haar succesvolle subsidieprogramma woningisolatie gaat voortzetten. Dat is hard nodig om de Lingewaardse ambitie te bereiken. Vanuit het Rijk is de VNG ondersteuningsstructuur energiebesparing opgezet. Doel hiervan is om vraag en aanbod met betrekking tot woningisolatie beter op elkaar af te stemmen. Dit doen wij door de opzet van een Lingewaards/Regionaal energieloket in samenwerking met lokale energiecoöperaties en lokale bedrijven, waar inwoners terecht kunnen voor goed advies en eventueel ook een offerte bij een aangesloten bedrijf. Lingewaard gaat voor de oprichting van een (regionaal) energieloket. Wij vragen woningcorporaties om ambitie De woningcorporaties WaardWonen en Woonstichting Gendt hebben het via het landelijke Convenant Energiebesparing Corporatiesector afgesproken om in 2021 al hun woningbestanden naar gemiddeld energielabel B te brengen. Waardwonen en woonstichting Gendt hebben op dit moment een woningbestand van gemiddeld energielabel C met tendens tot B. Dat is beter dan het landelijke gemiddelde van een D label. Ondertussen gaan de ontwikkelingen snel en komen er ook voor woningcorporaties steeds meer concepten op de markt voor ‘nul op de meter’ woningen, en bijbehorende financieringsconcepten. ‘Nul op de meter’ woningen hebben energielabel A++ met weinig tot geen energieverbruik. De meerkosten om een huis in plaats van naar energielabel B naar energielabel A te brengen worden steeds kleiner. Bovendien is het beter om als de woning eenmaal wordt aangepakt, dit ook meteen grondig te doen. Immers zal het daarna een lange tijd duren voordat de woning weer aan de buurt is. Energetische renovatie zorgt voor meer wooncomfort en lagere energielasten. Omdat de Lingewaardse corporaties er gemiddeld al vrij goed voor staan, en ‘nul op de meter’ concepten steeds meer binnen handbereik komen, streeft de gemeente Lingewaard ernaar om met de woningcorporaties ambitieuzere afspraken te maken: minimaal energielabel B, in plaats van gemiddeld label B. De gemeente Lingewaard streeft erna via de prestatieafspraken met de woningcorporaties af te spreken, om voor minimaal energielabel B (energieindex van 1,25) in 2020 te gaan. De gemeente gaat de woningcorporaties vragen om ervaring op te doen met ‘nul op de meter’ renovaties

15


4.2 Speerpunt: Energiebesparing in het bedrijfsleven Bedrijven zijn meer dan de helft verantwoordelijk voor alle CO2-uitstoot in Lingewaard. Dat is in eerste instantie goed: het laat namelijk ook zien dat er veel bedrijvigheid is. Idealiter groeit het bedrijfsleven in Lingewaard, terwijl het energieverbruik afneemt. Hiervan profiteren ook de bedrijven. Investeringen in energiebesparende maatregelen verdienen zich over het algemeen redelijk snel terug. Bedrijven met een middelgroot energieverbruik zijn zelfs verplicht om de energiebesparingsmaatregelen te nemen waarvan is aangetoond dat de investering daarvan zich binnen vijf jaar terugverdient (Activiteitenbesluit Wet Milieubeheer). Om energiebesparing bij bedrijven te bevorderen, zal de gemeente Lingewaard een aanpak ontwikkelen, gericht op verschillende doelgroepen: grootverbruikers, middelgrootverbruikers en kleinverbruikers. Uitgangspunt hierbij is: eerst adviseren en stimuleren op basis van vrijwilligheid, dan pas handhaven en controleren. Lingewaard ontwikkelt een meerjarenplan van aanpak op energiebesparing bij bedrijven. Lingewaard gaat sterker handhaven op energiebesparing. Voorlichting en advies staan hierbij voorop. Verduurzaming bedrijventerreinen Als bedrijven op een bedrijventerrein samenwerken, ontstaan er veel kansen voor verduurzaming. Voorbeelden zijn uitwisseling van restwarmte en -koude, het gezamenlijk realiseren van zonne-energie op daken, het opzetten van een gezamenlijk distributiesysteem, het delen van elektrische voertuigen: er zijn mogelijkheden genoeg. In de directe omgeving zijn twee mooie voorbeelden te vinden waar ondernemers de handen ineen slaan en gaan voor verduurzaming van ‘hun’ bedrijventerrein: het initiatief van TPN-West in Nijmegen waar ondernemers de energie die zij verbruikten in de toekomst zelf willen opwekken, en bedrijventerrein de Aam in Elst, waar men is begonnen met het delen van auto’s en het collectief inkopen van duurzame energie. Deze goede voorbeelden hebben gemeen dat er een actieve kring van ondernemers bestaat, ondernemers die samen de handen ineen hebben geslagen in de vorm van een parkmanagementorganisatie. Het bestaan van een dergelijke organisatie blijkt een sleutelfactor voor succes van duurzame initiatieven. Het initiatief hiervoor kan zowel van de ondernemers als ook de gemeente komen, bij voorkeur natuurlijk samen. Lingewaard stimuleert en ondersteunt ondernemersinitiatieven tot verduurzaming van bedrijventerreinen

16


5. Duurzame organisatie 5.1 Wat willen wij bereiken? Wat je van een ander vraagt, moet je ook zelf waarmaken. Daarom willen wij de komende jaren er echt werk van maken om de gemeentelijke organisatie verder te verduurzamen en onze CO2-voetprint te verkleinen. Wij willen steeds meer energie besparen en zuinig zijn met papier en water. Wij willen ons afval beter scheiden. Wij willen dat onze inkopen het milieu zo min mogelijk belasten en onder goede arbeidsomstandigheden worden geproduceerd. Als wij op pad gaan, willen wij dat op een zo duurzame manier doen. Wij beheren het gemeentelijke groen met respect voor natuur & milieu. Wij nemen onze voorbeeldfunctie serieus, en kiezen voor duurzame oplossingen. Hierbij zullen wij vaak ook financiële en praktische afwegingen moeten maken. Indien wij van het duurzaamheidsprincipe afwijken, zal dat goed onderbouwd en transparant moeten gebeuren. Veel gemeenten hebben tot doel om in 2020 een klimaatneutrale gemeente te zijn. Dat betekent dat het gemeentelijke energieverbruik achteraf vergroend wordt door groene stroom certificaten te kopen, en de overige CO2-uitstoot gecompenseerd wordt met CO2-certificaten. Hiermee kan de gemeentelijke organisatie op papier klimaatneutraal worden, omdat elders in de wereld CO2 bespaard wordt. De gemeente Lingewaard kiest hier niet voor. Wij kiezen ervoor om het geld dat wij anders zouden gebruiken om te compenseren, te investeren in verdere verduurzaming van onze eigen organisatie en het stimuleren van duurzame energieprojecten in Lingewaard.

5.2 Wat gaan wij hiervoor doen? Verdere verduurzaming vervoersbeweging Voor dienstreizen zijn nu OV-kaarten, elektrische auto’s, scooters en fietsen beschikbaar. Medewerkers hebben dus volop keuze om duurzaam op dienstreis te gaan, en doen dat in veel gevallen ook al. Het is ons streven om hier nog meer medewerkers gebruik van te laten maken. Doel is het om het aantal gedeclareerde autokilometers verder te doen afnemen. Hiervoor zal een informatiecampagne onder medewerkers worden gevoerd. Voor ons technische wagenpark geldt dat wij bij elke nieuwe aanschaf ook een elektrisch voertuig overwegen. Indien dat uit praktische overwegingen niet mogelijk is, kiezen wij voor een voertuig met energielabel A. Alle chauffeurs die frequent gebruik maken van het technische wagenpark volgen de cursus ‘het nieuwe rijden’ voor energiezuinig rijgedrag. Lingewaard gaat voor verdere verduurzaming van alle vervoersbewegingen. Duurzame inkoop Duurzaamheid is een van de uitgangspunten van het Lingewaardse inkoopbeleid. Wij hanteren duurzaamheidscriteria door deze concreet en transparant mee te nemen in alle aanbestedingstrajecten. Goedkoop is vaak duurkoop. Daarom passen wij bij het voorbereiden van aanbestedingen consequent de principes toe van Total Costs of Ownership, de kosten over de totale levensduur, in plaats van de laagste prijs. Daar waar het zinvol is, passen wij EMVI gunningscriteria toe (=Economisch Meest Voordelige Inschrijving). Bij werken en diensten streven wij naar een passend percentage ‘Social Return’ van de opdrachtsom. Dat betekent dat, indien binnen het project mogelijk, langdurig werkelozen of mensen met een handicap aan een baan, stage of leerwerkplek worden geholpen. Het is belangrijk dat alle medewerkers die inkopen, kennis hebben van duurzaam inkopen. Hiervoor worden jaarlijks bijscholingen Duurzaam Inkopen georganiseerd. Duurzaamheid blijft een van de uitgangspunten van het inkoopbeleid.

17

Beleidsnota duurzaamheid 2016-2020 Regionale inkoop duurzame energie De gemeente Lingewaard streeft er naar dat de energie die de gemeentelijke organisatie verbruikt, in de regio en uiteindelijk in Lingewaard zelf wordt opgewekt. Wij zullen dus niet zoals in het verleden ons stroomverbruik achteraf vergroenen met certificaten, maar samen met de regiogemeenten investeren in inkoop van groene stroom die bij voorkeur in de regio wordt opgewekt. Uitgangspunt hierbij is dat dit niet wezenlijk meer mag kosten dan het achteraf vergroenen van onze stroom en ons gas. Op dit moment loopt een project van de regio Arnhem Nijmegen, waarin gezamenlijk verkend wordt of regionale inkoop van groene stroom en groen gas mogelijk is, waarbij door de leveranciers ook echt extra capaciteit van duurzame energie in de regio wordt gecreëerd. De gemeentelijke organisatie gaat in de toekomst duurzame energie bij voorkeur uit de regio inkopen. Toepassen van LED bij openbare verlichting Een van de speerpunten uit het coalitieprogramma 2014-2018 “Vrijlaten in vertrouwen” is de vervanging van openbare verlichting door LED-verlichting. Het SER Energieakkoord heeft tot doelstelling opgenomen om in 2020 20% energiebesparing bij openbare verlichting te bereiken t.o.v. 2013. Lingewaard is al in 2007 begonnen met energiebesparende verlichting. De komende jaren worden oude energieverslindende lampen vervangen door LED, zowel in woonwijken als op bedrijventerreinen. Dit is vastgelegd in het door de raad besloten beleidsplan openbare verlichting 2015-2019. Hierin is ook vastgelegd dat de voortgang van de SER besparingsdoelen op openbare verlichting jaarlijks wordt gemonitord. Lingewaard gaat verder met het vervangen van openbare verlichting door LED-verlichting. Verduurzaming bedrijfsvoering De gemeente monitort jaarlijks haar energieverbruik, afvalvolume en papier- en waterverbruik. Wij gaan steeds meer over tot het digitale werken. Op deze wijze gaan wij het papierverbruik nog verder terugdringen. Ook reduceren wij ons restafvalvolume nog verder, door de verschillende afvalstromen nog beter te gaan scheiden. Wij hebben nog geen goed inzicht in ons energieverbruik. Dit gaan wij veranderen door de introductie van een energiemanagementsysteem met slimme meters, zodat wij op elk gewenst moment inzicht hebben in het energieverbruik van 37 gebouwen waar wij zelf de energierekening voor betalen. Op deze wijze komen wij energielekken op het spoor, en kunnen wij een gerichte aanpak voor energiebesparing in onze eigen gebouwen ontwikkelen. Lingewaard zet een energiemanagementsysteem voor het gemeentelijke energieverbruik op. Verduurzaming gemeentelijke gebouwen Lingewaard is op weg om haar vastgoeddossier op orde te krijgen. Duurzaamheid krijgt hierin een prominente plaats. Het uitgangspunt hierbij is: beter één gebouw goed dan veel gebouwen half. Maatregelen die binnen tien jaar terug te verdienen zijn, zullen ook moeten worden genomen. (Via de Wet Milieubeheer zijn bedrijven en instellingen verplicht om energiebesparing toe te passen als de maatregelen binnen 5 jaar kunnen worden terugverdiend). Door toepassing van duurzaamheidsmaatregelen bij planmatig onderhoud en vervanging wordt al een belangrijke stap gezet in de verduurzaming van het gemeentelijk vastgoed. Nieuwe duurzaamheidsvoorzieningen en -maatregelen kunnen niet ten laste van het planmatig onderhoud worden gerealiseerd en er ontbreekt voor deze aanvullende maatregelen een financiële dekking. Voor de financiering zullen verschillende wegen verkend worden. De opbouw van een intern fonds, waarbij met de bereikte besparing nieuwe duurzaamheidsmaatregelen zullen worden gefinancierd, is een van de mogelijkheden.

18

Beleidsnota duurzaamheid 2016-2020 In het vastgoeddossier zit veel beweging. Wij weten (nog) niet welke gebouwen wij behouden en welke wij in de toekomst zullen verkopen. Het is financieel niet zinvol om te investeren in een gebouw dat wij gaan afstoten en waarvan we het toekomstige gebruik niet kennen. Wij streven naar minimaal energielabel B voor onze eigen gebouwen, waarvan wij zeker weten dat wij deze behouden. Hierbij wordt rekening gehouden met natuurlijke vervangingsmomenten en het gebruik van de gebouwen. Voor gebouwen waar de gemeente zelf de energierekening van betaalt, zal de gemeente op termijn investeren in zonnepanelen, te beginnen met een onderzoek voor de gemeentewerf. Voor gebouwen waarvan de gemeente niet de energierekening betaalt, stelt de gemeente de daken ter beschikking aan de gebruiker via een recht van opstal overeenkomst. Indien de gemeente investeert in een gebouw, maar de gebruiker profiteert van de lagere energierekening, dan zullen hierover vóór het begin van de energetische renovatie goede afspraken met de gebruiker over worden gemaakt. Een gebruiker die voortaan lagere exploitatiekosten heeft, kan meer huur betalen of hoeft minder gesubsidieerd te worden. Voor scholen draagt de gemeente bij aan de onderzoekskosten voor verduurzaming van hun gebouwen. Lingewaard streeft naar minimaal energielabel B voor haar eigen vastgoed. Energiebesparende maatregelen die binnen tien jaar terug te verdienen zijn, moeten worden genomen. Vóór begin van de energetische renovatie van een gebouw worden met de gebruiker nieuwe afspraken gemaakt over huurcontracten en eventuele subsidies.

19


6. Natuur en biodiversiteit Inleiding Op grote en op kleine schaal wordt in Lingewaard gewerkt aan versterking van natuur en biodiversiteit. Grootschalige natuurontwikkelingen bevinden zich in de uiterwaarden en in Park Lingezegen, met als doel de volledige realisatie van het Gelders Natuurnetwerk. Ook buiten deze gebieden zijn er tal van kansen om natuurwaarden te versterken. Dat kan door regels vast te stellen waaraan nieuwe plannen moeten voldoen, door zelf bij te dragen aan natuur & biodiversiteit, maar ook door het stimuleren en samenwerken met agrariërs, particulieren, stichtingen en verenigingen. Lingewaard zet zich in om op al deze manieren aan natuurontwikkeling te werken.

6.1 Wat gebeurt er nu? Alle uiterwaarden, Park Lingezegen en de Linge maken deel uit van het Gelders Natuurnetwerk. De afgelopen jaren is er veel nieuwe natuur in deze gebieden bij gekomen. Op dit moment wordt gewerkt aan de realisatie van een verbindingszone in Park Lingezegen. In deze zone worden verschillende kerngebieden, stapstenen en lijnvormige natuurgebieden gerealiseerd met als doel het maken van een verbinding die voor de rietzanger en de kleine ijsvogelvlinder een interessant leefgebied oplevert. De gemeente voert actief beleid ter bevordering van biodiversiteit om bijensterfte tegen te gaan. (raadsbesluit 67/2013) Er wordt onder meer gewerkt met een ander maaibeheer, het inzetten van schapen en het inzaaien van stroken met bloemenmengsels langs arealen met teeltgewassen. De gemeente past bovendien een lijst toe met bijenvriendelijke bomen en – planten. Indien er bosplantsoen geplant wordt, wordt wanneer mogelijk gekozen voor autochtoon plantmateriaal. Bij het vaststellen van nieuwe plannen wordt gecontroleerd of de aan te planten beplanting inheems is. Door toepassing van inheemse beplanting wordt bijgedragen aan de biodiversiteit. De gemeente heeft in de bijenvereniging Lingewaard een goede partner gevonden in het ontwikkelen van een netwerk van bijenhotels. Gemeente en provincie stimuleren bewoners in het herstructureringsgebied om de ruimtelijke kwaliteit en biodiversiteit in het gebied te verbeteren. Zo bestaat er bijvoorbeeld een subsidieregeling om in het gebied inheemse beplanting aan te planten, passend in het landschap.

6.2 Wat willen wij gaan bereiken? Wij gaan voor de verdere ontwikkeling van natuurgebieden, natuurnetwerken en versterking van de biodiversiteit in samenwerking met agrariërs, particulieren, stichtingen en verenigingen.

6.3 Wat gaan wij hiervoor doen? Gelders Natuurnetwerk Belangrijk doel is het optimaal werken van het Gelders Natuurnetwerk en de mogelijkheid voor inwoners om van natuur te kunnen genieten: belevingsnatuur. De grote (beoogde) natuurgebieden als onderdeel van het Gelders Natuurnetwerk, zijn niet in ons eigendom. We vervullen als gemeente daarom een faciliterende rol, als het gaat om realisatie van verbindingen voor natuur. Daarnaast vervullen we omtrent beheer een rol, als het gaat om stimulering van agrariërs, particulieren en stichtingen. Wij betrekken in een vroegtijdig stadium agrariërs, particulieren en stichtingen bij planvorming. Wij faciliteren en stimuleren natuurontwikkeling op grote en kleine schaal.

20

Beleidsnota duurzaamheid 2016-2020 Bevorderen biodiversiteit De gemeente organiseert met enige regelmaat overlegmoment waarbij partijen samen praten over de mogelijk- en onmogelijkheden om de biodiversiteit te versterken, projecten voor te bereiden en uit te voeren. Voor de toekomst willen we vooral met de bijenvereniging in gesprek blijven en elkaar ondersteunen bij de uitvoering van projecten ter bevordering van de biodiversiteit, waarbij we samen met de beschikbare middelen een optimaal resultaat boeken. Wij ondersteunen projecten ter bevordering van biodiversiteit en om de bijensterfte tegen te gaan. Inheemse autochtone beplanting op particuliere gronden Wij toetsen Landschappelijke inpassingsplannen aan de kaders Landschapsontwikkelingsplan en toepassing inheemse soorten. De meeste gronden in de gemeente zijn in particulier eigendom. Middels stimulering, subsidiëring en het stellen van kaders, proberen we de aanplant van inheems autochtone beplanting te bevorderen. In het herstructureringsgebied Huissen Angeren worden inwoners nu al middels subsidie vanuit het project herstructurering H-A, gestimuleerd om inheemse beplanting aan te planten passend in het landschap. Streven is dit project uit het landschapsontwikkelingsplan de komende jaren (vanaf 2016/2017), verder uit te rollen over het buitengebied, gebruikmakend van de middelen uit het landschapsfonds. Waar mogelijk en zinvol, bevorderen wij de aanplant van inheems plantmateriaal

21


7. Uitvoering Dit beleidsplan geldt voor vijf jaar. Allerlei ontwikkelingen kunnen een positieve of negatieve invloed hebben op de uitvoeringsactiviteiten en doelstellingen uit het beleidsplan. Jaarlijks kijken wij of de activiteiten aangepast moeten worden. Tegen het einde van de looptijd van dit plan, wordt gestart met het opstellen van een nieuw beleidsplan voor weer vijf jaar.

7.1 Uitvoeringsprogramma Op basis van dit beleidsplan zal een uitvoeringsprogramma worden samengesteld. Het uitvoeringsprogramma wordt ingedeeld volgens de vier hoofdonderwerpen: 5. 6. 7. 8.

Duurzame energieproductie Energiebesparing Duurzame organisatie Natuurbehoud & biodiversiteit

Hierin wordt gekeken in hoeverre de benodigde activiteiten over de vier jaren verdeeld kunnen worden, zodat de jaarlijkse werkdruk realistisch is. De jaarlijkse ambtelijke monitoring wordt gebruikt om het uitvoeringsprogramma te actualiseren Voor welke onderwerpen liggen wij goed op koers, waar moeten wij meer doen? Voor een succesvolle duurzame ontwikkeling in Lingewaard zijn wij aangewezen op initiatieven van inwoners en bedrijven. Vooral de ondersteuning van duurzame energieprojecten vraagt om flexibiliteit. Uitgangspunt in de uitvoering is hierbij: wij geven aandacht aan dat wat wij willen laten groeien, waar letterlijk en figuurlijk energie in zit.

7.2 Borging De bestuurlijke opdrachtgever is de wethouder duurzaamheid. Ambtelijke opdrachtgever is het directieteam. Ambtelijke opdrachtnemer is de duurzaamheidscoördinator. Er vindt eenmaal per kwartaal bestuurlijk overleg plaats over de voortgang van het uitvoeringsprogramma duurzaamheid. Er vindt twee keer per jaar overleg plaats met de ambtelijke opdrachtgever. Het college besluit jaarlijks de actualisatie van het uitvoeringsprogramma duurzaamheid. Binnen de ambtelijke organisatie is de duurzaamheidscoördinator verantwoordelijk voor de coördinatie van het uitvoeringsprogramma. De verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van projecten wordt neergelegd bij de vakafdelingen zelf, inclusief de bijbehorende budgetten. Een deel van de projecten zal door de duurzaamheidscoördinator zelf worden uitgevoerd. Het budget wordt integraal bewaakt door de duurzaamheidscoördinator. Monitoring De duurzaamheidscoördinator monitort jaarlijks de voortgang van het duurzaamheidsbeleid. Dat gebeurt via Energie in Beeld en de klimaatmonitor. Elk jaar wordt de raad doormiddels van een informatienota geïnformeerd over de voortgang van het duurzaamheidsbeleid.

7.3 Wat mag het kosten? De raad heeft via de programmabegroting 2016 voor de uitvoering van het nieuwe beleidskader duurzaamheid meer middelen ter beschikking gesteld dan in de afgelopen beleidsperiode. In de afgelopen beleidsperiode 2012-2015 was het duurzaamheidsbudget incidenteel en was er gemiddeld €150.000 per jaar beschikbaar voor duurzaamheid. Nu is er structureel duurzaamheidsbudget opgenomen om meer dan voorheen en op structurele wijze werk te maken van met name energiebesparing, duurzame energie en verduurzamen van de eigen organisatie. 22

Beleidsnota duurzaamheid 2016-2020 Het exploitatiebudget duurzaamheid bedraagt nu € 175.000 per jaar. In verband met bezuinigingen is dat budget voor de jaren 2016 en 2017 verminderd tot € 125.000 per jaar. Dit wordt gecompenseerd door de bestemmingsreserve duurzaamheid ter hoogte van € 68.000 voor de jaren 2016 en 2017 toe te voegen aan het exploitatiebudget duurzaamheid. Hierdoor is voor de jaren 2016 en 2017 in totaal € 159.000 voor duurzaamheid beschikbaar. In onderstaande tabel is opgesplitst hoe het budget voor de verschillende thema’s zal worden ingezet. Hier geldt dat de besteding van het budget elk jaar zal worden herzien, en waar nodig aangepast worden met zicht op het bereiken van onze gestelde doelen. Een groot deel van het budget zal worden uitgegeven aan energiebesparing. Dat is nodig omdat hieruit de oprichting van een energieloket, wijkprojecten en energiebesparing bij bedrijven (met communicatietrajecten en extra handhaving) zal moeten worden betaald. Het is nog niet duidelijk wat de financiële bijdrage van Rijk en provincie hierin zal zijn. Hierna is ingezet op duurzame energieproductie. Voor de verduurzaming van onze eigen organisatie omvat het voorstel de invoering van een slim energiemanagementsysteem, zodat wij beter weten waar wij kunnen besparen. Verder is er nog aandacht voor e-laadpalen en biodiversiteit. De kosten voor duurzame investeringen in ons gemeentelijk vastgoed zijn niet meegenomen, omdat dit nog verder onderzoek vergt. Wel zijn er onderzoekskosten voor verduurzaming vastgoed en het opzetten van een energiemanagementsysteem opgenomen. Ook zal het budget worden ingezet als middel om projecten te kunnen cofinancieren door bijdragen en subsidies vanuit de provincie, het Rijk, Euregio, en, indien zinvol, ook Europese subsidies. Hierbij zal de nauwe samenwerking worden gezocht met het intergemeentelijke subsidiebureau. Tabel 1: Inzet budget duurzaamheid DUURZAAMHEID onderbouwing budget 2016-2020 Thema

2016

2017

2018

2019

2020

Energiebesparing

€ 47.000,00 € 75.000,00 € 84.000,00 € 71.000,00 € 84.000,00

Duurzame energieproductie

€ 20.000,00 € 20.000,00 € 30.000,00 € 30.000,00 € 45.000,00

Verduurzaming gemeent. Organisatie

€ 57.000,00 € 29.000,00 € 24.000,00 € 24.000,00 € 11.000,00

Duurzame mobiliteit

€ 10.000,00 € 10.000,00 € 12.000,00 € 10.000,00 € 10.000,00

Natuur & groen

€ 10.000,00 € 10.000,00 € 10.000,00 € 10.000,00 € 10.000,00

Overig (subsidie dz. initiatieven, beleidsontwikkeling) € 15.000,00 € 15.000,00 € 15.000,00 € 30.000,00 € 15.000,00 TOTAAL exploitatiebudget

€ 159.000,00 € 159.000,00 € 175.000,00 € 175.000,00 € 175.000,00

7.4 Samenwerking Bij de uitvoering van het duurzaamheidsbeleid is Lingewaard aangewezen op samenwerkingspartners. Er wordt veel gevraagd van inwoners en bedrijven: zij moeten immers vooral aan de slag om energie te besparen. In de uitvoering is Lingewaard Energie een belangrijke samenwerkingspartner. De stichting geeft onafhankelijke informatie en is daarom een belangrijke schakel tussen installatie- en isolatiebedrijven en inwoners. Zij ontwikkelen duurzame energieprojecten. In de oprichting van het energieloket Lingewaard hebben zij een belangrijke rol. Voor de continuïteit en professionalisering van de dienstverlening streven wij naar een meerjarige samenwerkingsovereenkomst met Lingewaard Energie. Hiermee is in het duurzaamheidsbudget rekening gehouden. Voor het thema energiebesparing bij bedrijven is de Omgevingsdienst Regio Arnhem een belangrijke samenwerkingspartner. Zij hebben inzicht in de energieverbruiksgegevens en komen bij veel bedrijven over de vloer. Waar mogelijk zal de samenwerking worden gezocht met Overbetuwe. Hierbij is het belangrijk dat de projecten hun ‘lokale kleur’ kunnen houden. Hierbij kunnen wij leren van elkaars ervaringen. 23

Beleidsnota duurzaamheid 2016-2020 Voor kennisontwikkeling en –uitwisseling zullen wij blijven participeren aan regionale ambtelijke en bestuurlijke overleggen. Ook zal Lingewaard waar mogelijk aansluiten bij projecten die vanuit de voormalige stadsregio Arnhem Nijmegen is geïnitieerd. Op dit moment wordt gekeken hoe de samenwerking verder vorm kan worden gegeven. Lingewaard zal hier zeker bij aansluiten. De gemeente Lingewaard heeft het Gelders Energieakkoord ondertekend. Het Gelders Energieakkoord is een uitwerking van het Nationale SER Energieakkoord op provinciaal niveau. Het akkoord zal nu en de komende jaren steeds verder vorm worden gegeven. Lingewaard zal van de gelegenheid gebruik maken en aansluiten bij de structuren die ontstaan.

7.5 Communicatie en participatie Als het gaat om gedragsverandering, is communicatie het belangrijkste sturingsinstrument waarover de gemeente beschikt. Communicatie in de brede zin van het woord: niet alleen informeren, maar ook partijen bij elkaar brengen, netwerken bouwen, luisteren en openstaan voor initiatieven. Voorlichting over energiebesparing en duurzame leefwijze zal een belangrijk deel van de communicatieactiviteiten uitmaken. Dat doen wij onder meer door scholen lessen en lespakketten aan te bieden. Het wijkproject ‘de knop om’ zal worden uitgerold naar meer wijken. Voor het realiseren van duurzame projecten zal de gemeente steun verlenen aan initiatieven van inwoners en bedrijven. Ook vindt de gemeente Lingewaard het belangrijk dat omwonenden die te maken krijgen met een duurzaam energieproject goed worden geïnformeerd en geraadpleegd.

24


Bijlage I Relatie beleidsnota duurzaamheid met andere beleidsterreinen

Het duurzaamheidsbeleid heeft veel raakvlak met de andere beleidsterreinen. In het collegeprogramma 2014-2018 is het streven opgenomen naar “duurzaamheid in alle haarvaten”. Dat betekent dat duurzaamheid integraal in de andere beleidsterreinen wordt meegenomen. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste verbindingen genoemd. Ruimtelijk Beleid De ontwikkeling van duurzame energie zoals zonnevelden en windparken vraagt om ruimte en moet landschappelijk worden ingepast. Onze structuurvisie 2012-2022 geeft de kaders voor de ruimtelijke inpassing van windenergie: het openkomgebied moet behouden blijven. Natuur& groen en openbaar beheer Natuurbehoud & biodiversiteit is voor Lingewaard een belangrijk onderwerp. Daarom is het integraal opgenomen aan het eind van deze beleidsnota. Maar ook in onze wijze hoe wij de openbare ruimte inrichten en beheren maken wij duurzame keuzes in materiaalgebruik en werkwijze. Afvalbeleid In december 2013 heeft de gemeenteraad het Beleidsplan afvalbeheer 2015 – 2020 (“Gaan voor grondstoffen”) vastgesteld. Het beleidsplan zet stevig in op afvalscheiding en –hergebruik en gestreefd wordt om de benodigde Lingewaardse bijdrage te leveren aan de landelijke ambitie om in 2020 75% van het huishoudelijk afval te hergebruiken. Dat is een landelijk gemiddelde van 100 kg/ inwoner. Als gevolg daarvan wordt per januari 2015 in Lingewaard uitvoering gegeven aan een ander systeem van afvalinzameling. De herbruikbare huishoudelijke afvalstoffen (ook wel grondstoffen genoemd) gft en plastics worden in een duocontainer ingezameld en restafval in een andere container. In de eerste periode van 2015 heeft dit direct geleid tot een significante toename in deze herbruikbare grondstoffen. In de planperiode worden de ervaringen en hoeveelheden continu gemonitord en wordt de financiële consequentie daarvan nauwgezet gevolgd. De resultaten leiden mogelijk tot een actualisatie (bijsturing) van het beheerbeleid. Economisch beleid Er zijn veel raakvlakken tussen duurzaamheidsbeleid en economisch beleid. Ten eerste omdat de glastuinbouw een heel energie-intensieve maar ook innovatieve sector is. Hier liggen veel kansen voor verduurzaming, denk aan de Bio-Based Economy, hergebruik van CO2 door de tuinders of de aansluiting van Lingewaard op het warmtenet. Ten tweede omdat Lingewaardse bedrijven een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan energiebesparing. Belangrijk hierbij is dat energiebesparing bedrijven helpt om toekomstbestendiger te worden en niet een verdere financiële strop vormt. De verduurzaming van bedrijventerreinen is een tweede voorbeeld voor zowel economische winst als duurzaamheidswinst. Samenwerking, gedeelde faciliteiten zoals elektrische voertuigen, uitwisseling van warmte en koude met de buurman, dat alles ligt binnen handbereik als ondernemers de handen ineenslaan. In de economische beleidsvisie 2016-2025 zal de relatie tussen economie en duurzaamheid verder worden uitgewerkt.

25

Beleidsnota duurzaamheid 2016-2020 Mobiliteitsbeleid Ongeveer een derde van de Lingewaardse CO2-uitstoot gaat op aan transport. Hier kan Europa en de Rijksoverheid de meeste invloed op uitoefenen door fiscale regelingen, uitstootnormen en snelheidsbeperkingen. De gemeente kan met name het fietsverkeer en openbaar vervoer stimuleren, maar ook dat het liefst in regioverband. Verduurzaming zal integraal worden meegenomen in het nieuwe Gemeentelijke Mobiliteitsplan, dat in 2016 in de raad zal worden behandeld. In deze beleidsnota is ervoor gekozen om slechts het onderwerp te behandelen waar de gemeente direct zelf invloed op heeft: het aanleggen van openbare laadinfrastructuur voor elektrische auto’s en de verduurzaming van ons eigen wagenpark. Sociaal Beleid Voor steeds meer huishoudens slokt de energierekening een aanzienlijk deel van hun inkomsten op. Energiebesparing kan helpen om ervoor te zorgen dat huishoudens met een minimaal inkomen weer meer te besteden hebben. Projecten als de ‘De knop om’ dragen misschien niet zo veel bij aan de vermindering van de CO2-uitstoot in Lingewaard, maar vooral aan de financiële stabiliteit van de deelnemers, en aan de sociale samenhang in de wijk. Maar sociale duurzaamheid is meer dan energiebesparing. De gemeente Lingewaard hecht veel waarde aan het stimuleren van eigen initiatief in de kernen in de vorm van overheidsparticipatie. Wij zetten ons in voor het behoud en de groei van de sociale identiteit en cohesie in de kernen. In ons eigen inkoopbeleid is social return, het creëren van leeren werkplekken voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, een belangrijk aandachtspunt.

26

Beleidsnota duurzaamheid M. Hage 20 oktober 2015 versie ter vaststelling door de gemeenteraad

Recommend Documents