Beleidskader Wmo Veenendaal Startnotitie november 2015

Beleidskader Wmo Veenendaal 2016-2019 Startnotitie november 2015

Inleiding/Samenvatting

Energiemix

Toekomstbeelden

Strategie in 4 pijlers

Samenvatting De gemeente wil streven naar een energieneutraal Veenendaal in 2035. Deze ambitie is groot en loopt voor op de afspraken van het Energieakkoord en de ambities die er zijn bij de provincie Utrecht en de Rijksoverheid. De gemeente kiest met deze ambitie dan ook voor een voortrekkersrol.

Tegelijkertijd moet het besef er zijn dat de energietransitie vol zit met onzekerheden, technisch, maar ook sociaal maatschappelijk. Dat betekent dat de gemeente niet alleen successen kan boeken. Uitdagende trajecten en het in goede banen leiden van onrust bij inwoners en bedrijven zijn ook onderdeel van een transitieproces. Van alle partijen worden immers grote investeringen en veranderingen verwacht. Voor de meeste aspecten van de energietransitie speelt de gemeente een bescheiden rol. Waar de gemeente wel een grote rol speelt is om bij haar bewoners, bedrijven en organisaties het energiebewustzijn te vergroten, het gedrag te beïnvloeden en haar inwoners, bedrijven en organisaties voor te bereiden op een andere (energie)toekomst. Ook kan de gemeente ervoor zorgen dat binnen haar invloedsfeer de goede voorbeelden en innovaties ontstaan. Vanuit deze gedachte lijkt het voor de hand te liggen om in te zetten op onze voorbeeldrol, een programmatische en integrale aanpak (Strategische Visie 2040), de versterking van communicatie en een duurzaamheidsprogramma voor de jaren 2017-2021. In deze startnotitie wordt de opgave vertaald naar beelden zoals Veenendaal er in 2035 eruit kan zien. Met deze beelden willen we het komende jaar met de stakeholders om tafel gaan, zodat we voor de jaren 2017-2021 een goed beeld hebben welke inzet er nodig is en hoe wij als gemeente onze rol het beste kunnen invullen.

2

Proces


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces

Inleiding In Nederland staat het SER Energieakkoord centraal als strategie om de klimaatdoelstellingen te halen. In september 2013 tekenden de overheid (VNG), werkgevers, vakbeweging en natuur- en milieuorganisaties het akkoord en verbonden zich aan de afspraken in het akkoord over energiebesparing, schone technologie en klimaatbeleid. De afspraken moeten een betaalbare en schone energievoorziening opleveren. Ook werkgelegenheid en kansen voor Nederland in de schone technologiemarkten is de inzet van het akkoord.

Op 24 juni 2015 was Nederland op het wereldnieuws met de klimaatzaak. De rechter gaf Urgenda en 900 andere aanklagers gelijk dat de staat onvoldoende maatregelen neemt om een CO2-reductie van 25-40% te realiseren in 2020. De reductie die nodig is volgens de klimaatwetenschap en het internationale klimaatbeleid voor geïndustrialiseerde landen om onomkeerbare gevolgen voor het klimaat tegen te gaan.

Om energieneutraal te zijn moet de volledige energievraag door duurzame bronnen worden opgewekt. Compensatie in de vorm van het planten van bomen of het opslaan van CO2, zoals bij een klimaatneutrale ambitie, is hierbij geen optie. Duurzame energie mag zowel binnen als buiten de gemeente worden opgewekt. Veenendaal wil er echter naar streven om zoveel mogelijk binnen de gemeente op te wekken.

In september 2015 kwam de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur met het rapport ‘Rijk zonder CO2’. Dit rapport is gemaakt op verzoek van Minister Kamp. Hij wil weten hoe Nederland een volledig duurzame energievoorziening in 2050 kan krijgen. Doorgaan op dezelfde voet is daarbij geen optie volgens het rapport. Een trendbreuk is nodig en de focus moet verbeterd worden en los staan van belangendiscussies. Eén van de aanbevelingen is om het reductiedoel wettelijk vast te leggen.

De consequenties van de opgave om in 2035 een energieneutrale gemeente te zijn, zijn groot en vragen om een opschaling van de wijze waarop de gemeente zich nu inzet voor het onderwerp duurzaamheid, klimaat en energie. In deze startnotitie proberen we door middel van toekomstbeelden de opgave duidelijk te maken.

Het gemeentebestuur van Veenendaal voelt de urgentie goed aan en wil een duidelijke rol spelen in de energietransitie. In mei 2014 nam de gemeenteraad een motie aan bij het raadsprogramma 2014-2018:

De gemeente zet zich in om de opwekking van duurzame energie in Veenendaal te vergroten en streeft ernaar om in 2035 evenveel duurzame energie op te wekken als er in Veenendaal gebruikt wordt.

3

De energietransitie komt niet vanzelf en ook niet zonder slag of stoot. Sommige initiatieven gaan veel energie opleveren, letterlijk en figuurlijk. Maar er zullen ook besluiten genomen worden die niet het gewenste effect hebben. Met vallen en opstaan zal de energietransitie vorm krijgen. Met het uiteindelijk doel om Veenendaal en onze planeet te behoeden voor onherstelbare schade. Met deze startnotitie in de hand willen we het gesprek aangaan met inwoners, bedrijven, de provincie, energiebedrijven, de sleutelpersonen in onze organisatie om te kijken welke accenten we als gemeente de eerste vijf jaar moeten leggen en hoe we dat organisatorisch het beste kunnen invullen. Tot 2017 geven we uitvoering aan het Milieukwaliteitsplan 2012-2016 die uiteraard ook al elementen van deze opgave bevat. Vanaf 2017 zetten we alle zeilen bij om uitvoering te geven aan een gedragen programma Duurzaamheid, klimaat en energie.


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces

De energiemix Het energieverbruik in Veenendaal Het energieverbruik in Veenendaal wordt bepaald door wat aan energie binnenkomt en wat er lokaal geproduceerd wordt. In 2013 was dit volgens cijfers van de klimaat monitor databank ca. 3008 TJ. 1 TJ staat ruwweg gelijk aan het jaarlijkse energiegebruik van 16 huishoudens. In 2013 bedroeg het aandeel duurzaam opgewekte energie in Veenendaal met 67,2 TJ zo’n 2%. Voor 2014 zijn de gegevens nog niet vrijgegeven.

In de taartdiagram hieronder is het verbruik onderverdeeld naar sectoren.

CO2-emissies:

Energieverbruik Veenendaal 2013

Energieverbruiken in Veenendaal (TJ) 4000

Op basis van de energieverbruiken is de totale CO2-emissie van gebouwen in de gehele gemeente: 234.457 ton CO2 per jaar

16%

40%

3000

19%

2000

7% 18% 1000 2010

2011

Warmte Industrie Verkeer en vervoer Publieke dienstverlening Commerciële dienstverlening Woningen

2012

De Omgevingsdienst Regio Utrecht heeft onderzocht op basis van cijfers van Stedin en Liander wat het gebouwgebonden verbruik is van Veenendaal. In totaal is het verbruik van gebouwen in de gemeente Veenendaal in 2014: 260 miljoen kWh en 75,4 miljoen m3 aardgas per jaar.

2013

Woningen Commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening Verkeer en vervoer Industrie

4


Energiemix

Opties voor duurzame energie Om de energievraag in Veenendaal volledig te verduurzamen is op basis van de huidige energie verbruiken gekeken naar de volgende duurzame energie opties:

Toekomstbeelden


zonne-energie. De zonnepanelen zijn nog niet uitontwikkeld, waardoor hier de verwachting is dat in de toekomst minder panelen nodig zijn om de totale behoefte te dekken.

Zonnecollectoren 1. Windturbines 2. Zonnestroompanelen (PV) 3. Zonne-collectoren (zonneboiler) 4. Biomassacentrale 5. Isolatie woningen 6. Isolatie en energiebesparing bij bedrijven 7. Warmte-koude opslag en warmtepompen Deze opties geven invulling aan de energievraag hoeveel technisch/theoretisch nodig is de gemeente als gehele gemeentelijke grondgebied te verduurzamen.

Windturbines Om de elektriciteitsvraag in te vullen voor particulieren zijn 11 windmolens nodig van 3 Mw. Voor bedrijven zijn 36 windmolens nodig van 3 Mw. In totaal 47 windmolens. De beperking van Veenendaal hierbij is dat het een haast onmogelijke ruimtelijke opgave is vanwege haar compactheid. Op eigen grondgebied lijken er voor de komende vijf jaar weinig kansen voor realisatie.

Zonnestroompanelen Om de elektriciteitsvraag in te vullen voor particulieren met zonnepanelen is 48,3 ha nodig. Voor bedrijven is 144,5 ha nodig. Voor de hele gemeente opgeteld is dit bijna 200 voetbalvelden vol panelen of 1,2 miljoen PV-panelen die optimaal zijn georiënteerd, zonder belemmeringen zoals schaduw. Er is uitgegaan van PV-panelen met een rendement van 15%. Gebruik van zonne-energie heeft grote potentie als alleen gekeken wordt naar het dakoppervlak in Veenendaal. Dan wordt echter geen rekening gehouden met de draagkracht van de daken. Niet alle daken zullen even geschikt zijn voor

Het potentieel van zonnecollectoren in de gemeente waarmee warm water wordt geproduceerd, is afhankelijk van de warm tapwatervraag van de woningen. Er wordt uitgegaan dat deze warmte jaarlijks voor ca. 50% met zonnecollectoren kan worden ingevuld. In de winter als er weinig zon is, is bijverwarming nodig. Hieronder staan de resultaten in een tabel samengevat:

Zonnecollectoren

centrales worden opgericht met een totaal vermogen van 44 MWe. Een centrale heeft een elektrisch rendement van 30% en 65% wordt door warmte ingevuld. Voor het bepalen van de warmtebehoefte is uitgegaan van een warmteaandeel van 80% van de biomassa centrale. Dit betekent dat bij een extreme vraag aan warmte een piekvoorziening wordt ingezet. De mogelijke totale reductie van de CO2-emissies bedraagt: 191.900 ton CO2 ofwel ruim 82% van de totale uitstoot van het gemeentelijk grondgebied. Grote biomassacentrales passen het best op industriegebieden of soms zelfs in het buitengebied dat makkelijk bereikbaar moet zijn voor de aanvoer van de materialen. Op wat kleinere schaal kan men denken aan houtpelletketels.

Isolatie woningen

Oppervlakte per woning

2,7 m2

Oppervlak collectors in gemeente

57.208 m

Duurzame warmte

85.812 GJ

Vermeden aardgas (m3)

3.229.600 m2

CO2-winst

6.085 ton

2

De toepassing van zonnecollectoren voor ruimteverwarming zijn niet meegenomen omdat hiermee slechts een zo’n 10% van de ruimteverwarming kan worden ingevuld. De toepassing van zonnecollectoren voor bedrijven is ook niet meegenomen omdat hier de vraag voor warm tapwater vaak heel beperkt is. Voor zonnecollectoren zijn weinig beperkingen. Er is wel ruimte nodig in de woning voor een warmwatervat.

Biomassacentrale Een biomassacentrale kan de warmte- en elektriciteitsbehoefte invullen. In Veenendaal kan er één of meerdere biomassa-

5

Proces

Er is gekeken hoeveel er bespaard kan worden met het verder isoleren van woningen. Er is uitgegaan van: • dat gemiddeld 52% van de woningen al geïsoleerd zijn. Op basis van het gemiddelde resultaat bij een steekproef in 10 gemeenten in de provincie Utrecht; • dat bij het isoleren van de woning zeker 40% wordt bespaard op aardgas. Er wordt uitgegaan van een gemiddeld verbruik van 1.349 m2 aardgas (bron: energieinbeeld 2014) van een woning in Veenendaal. Bij het bepalen van het gemiddelde is de wijk Veenendaal-oost niet meegenomen omdat deze woningen grotendeels geen aardgasaansluiting hebben. Desondanks is dit een laag gemiddeld verbruik voor woningen in Nederland. De besparing is dan ruim 7,0 miljoen m3 aardgas. Dit komt overeen met een jaarlijkse reductie van 13.220 ton CO2. Vanwege het lage gemiddelde verbruik is ook gekeken wat de besparing is als al 70% van de woningen in Veenendaal geïsoleerd zijn, de besparing is dan 4,8 miljoen m3 per jaar. Isolatie en energiebesparing bij bedrijven Het besparen van energie bij bedrijven kan een grote bijdrage leveren aan een energieneutrale gemeente. Bedrijven die


Energiemix

verantwoordelijk zijn voor 75% van het elektriciteitsverbruik en 68% van het totale aardgasverbruik binnen de gemeente zijn een belangrijke groep. De mogelijkheden van energiebesparing bij bedrijven in Veenendaal is niet verder uitgewerkt. De mogelijkheden zijn namelijk afhankelijk van het bedrijf en het productieproces.

Warmtepompen op lucht of met warmte-koude opslag uit de bodem

Toekomstbeelden


Proces

Conclusies over de energiemix Veenendaal is een compacte gemeente. Hierdoor is het streven van onze gemeente om uiteindelijk in 2035 evenveel duurzame energie op te wekken als dat we verbruiken een behoorlijke opgave uitgegaan van de huidige mogelijkheden. De algemene opinie is echter dat er in de komende jaren nog veel technische ontwikkelingen zullen plaatsvinden die bijdragen aan de energietransitie. De Trias Energetica blijft de komende vijf jaar echter een goed uitgangspunt.

Deze duurzame optie kan zeker interessant zijn voor grotere (kantoor) gebouwen, zeker als er zowel warmte als koude nodig is. Het aandeel van deze gebouwen en het potentieel in de energievraag in de gemeente is echter niet bekend. De bodem in Veenendaal is met uitzondering van het waterwingebied in het centrum, geschikt voor energie-opslag. Onderzoek vanuit de provincie Utrecht laat zien dat vanwege de onregelmatige opbouw van de bodem diepe geothermie gepaard gaat met grote financiële risico’s.

Kosten voor de energietransitie Voor Veenendaal zijn geen berekeningen gemaakt met betrekking tot de kosten van de energietransitie. Volgens het energieplan van de gemeente Utrecht zouden de maatregelen die nu beschikbaar zijn, wanneer volledig ingezet, bij elkaar tot 90% van de huidige CO2-uitstoot terugdringen. Gerekend met de huidige prijzen, zijn de investeringen die daarvoor in Utrecht gedaan moeten worden 7- 10 miljard. Indien we hiervan een vertaling maken met de grootte van Veenendaal (inwoners), gaat het hier om een investering van 1,4 – 2 miljard.

Wat zijn de afspraken uit het Energieakkoord? 2018: 2020: 2023: 2030: 2050:

65% energiebesparing in vergelijking met 2012 14 % van het energieverbruik is hernieuwbaar 16 % van het energieverbruik is hernieuwbaar 17% minder uitstoot van broeikasgassen dan in 1990 60% minder uitstoot van broeikasgassen dan in 1990

6


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces

Energieneutraal wonen

Energieneutraal werken

Duurzame decentrale energievoorziening

Energieneutrale mobiliteit

Energieneutrale gemeentelijke organisatie

Energieneutraal wonen Veenendaal 2035

Ontwikkelingen

Veenendaal 2015

In 2035 zijn de woningen in Veenendaal energieneutraal, comfortabel en betaalbaar. Bewoners gaan bewust om met hun energieverbruik. Veel huishoudens hebben gekozen om de benodigde aanpassingen te doen in hun woning via een consortium van regionale installatiebedrijven, aannemers, de woningcorporaties, banken en het onderwijs. De maandelijkse energiekosten zijn hierdoor sinds 2020 niet gestegen, maar ook niet gedaald. Het consortium zorgt ook voor beheer van de installaties in de woning.

De ontwikkelingen rondom energieneutrale nieuwbouw gaan hard. De branche weet steeds beter energieneutrale woningen te realiseren tegen aanvaardbare kosten. De bestaande bouw blijft achter. Vanuit de afspraken uit het Energieakkoord verrichten de woningcorporaties inspanningen om hun woningvoorraad energiezuiniger te maken. Er wordt met betrekking tot de particuliere woningen landelijk volop geëxperimenteerd met het energieneutraal maken. Investeringen liggen hier nu nog rond de €35.000 en €65.000. Er wordt gezocht naar mogelijkheden om deze kosten te verlagen in combinatie met ontzorging van de bewoners. Van gemeenten wordt verwacht dat zij bewoners gaan faciliteren met een energieloket.

In Veenendaal-oost wordt geen gasinfrastructuur aangelegd voor de verwarming van de woningen. In Veenderij zet de gemeente tot 2020 in op het aanbieden van woningen met een energieneutrale optie. De gemeente neemt deel aan de Green Deal Stroomversnelling en heeft geld over voor de transformatie van twee bestaande woningen naar energieneutraal. Ook wordt in het project Energetisch renoveren gekeken hoe vraag van de consumenten en aanbod van de markt bij elkaar kunnen komen en welke rol een lokaal energieloket hierbij kan spelen.

De rijksoverheid wil dat in 2050 er geen woningen meer worden verwarmd met gas. Er wordt kritisch gekeken naar het huidige stelsel van energievoorzieningen en energiebelasting. Er worden grote wijzigingen verwacht op dit gebied. Er zijn oplossingen nodig voor het opslaan van energie (ontwikkeling huisaccu’s en inzetten elektrische auto’s) op huis- en gebiedsniveau en het verdelen van energie (andere infrastructuur. smart grids), er zijn hoge verwachtingen ten aanzien van duurzame lokale opwek en gekeken naar de aansluiting van woningen op warmtenetten.

In het project Woonbewust worden mensen begeleid in het nadenken hoe hun huis toekomstbestendig kan zijn, zowel vanuit de kant van een toekomstige zorgbehoefte als vanuit de kant van energie. Patrimonium pakt haar woningvoorraad gefaseerd aan, waarbij zij als eerste de laagste labelwoningen aanpakken. Ze blijven experimenteren met duurzaam bouwen. Hun project aan de Stadhouderslaan wordt (bijna) energieneutraal uitgevoerd. Ook zijn er vanuit de huurdersvereniging van Patrimonium energiecoaches opgeleid.

Wat zijn de afspraken uit het Energieakkoord? 2020: alle nieuwe gebouwen bijna energieneutraal 2020: alle bestaande gebouwen hebben minimaal twee labelstappen gemaakt 2020: gemiddeld label B in sociale verhuur en gemiddeld label C voor 80% van de particuliere verhuur 2030: alle gebouwen hebben label A

7


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces






Wat kan de gemeente doen?

Gemeente

De onderstaande maatregelen zijn ter inspiratie en zijn verzameld uit programma’s van diverse gemeenten met gelijksoortige ambities als gemeente Veenendaal. In het proces dat volgt op deze startnotitie moet duidelijk worden welke maatregelen het beste passen bij de visie van het gemeentebestuur en de ambities van bedrijven, inwoners en andere stakeholders van Veenendaal.

• de gemeente zoekt actief het overleg met bouwende partijen en woningcorporaties om te komen tot energiezuiniger bouw • tot 2020 maken we bij nieuwbouwprojecten afspraken over de aanbieding van een energieneutrale optie aan kopers en/of huurders • invulling van onze bouwclaims worden energieneutraal uitgevoerd • in overleg met de energiebedrijven consequenties onderzoeken van het niet vervangen van de huidige gasinfrastructuur • kritisch kijken naar drempels die er zijn in het gemeentelijke beleid en procedures • bij elkaar brengen van groepen inwoners • initiatieven verder brengen en in contact brengen met elkaar • kritisch kijken naar drempels (weten regelgeving) • energie-initiatieven verder brengen

Communicatie

Titel: Gemiddeld CO2 bijdrage door verbruik particulier elektra en gas in 2014 per buurt

• vergroten van kennis bij inwoners en de bouwen woningketen in Veenendaal • het, samen met lokale bedrijven, oprichten van een energieloket als (centrale) informatievoorziening • het actief benaderen van inwoners om energiebesparing en hernieuwbare energie-opwekking onder de aandacht te brengen en te stimuleren

Bron: Energie in Beeld Veenendaal

Financiële prikkels • drempelverlaging voor investeringen door middel van een ‘goedkope’ duurzaamheidslening • kosten verlagen door het aanbieden van woonpakketten door marktpartijen • de mogelijkheden onderzoeken van OZB als instrument om energiezuinige woningen te stimuleren • middelen beschikbaar stellen voor het realiseren van een aantal voorbeeldprojecten op het gebied van energieneutrale renovatie

8


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces






Energieneutraal werken Veenendaal 2035

Ontwikkelingen

Veenendaal 2015

In 2035 zijn de bedrijven energieneutraal. Nagenoeg alle daken zijn in gebruik voor zonne-energie. Op een bedrijventerrein zijn een paar leegstaande kantoren gesloopt waardoor ruimte is gekomen voor drie windmolens. De samenwerkende bedrijven hebben dit initiatief mogelijk gemaakt. Bij een aantal bedrijven worden de energiestromen uitgewisseld. Ook de verhoging van de energiebelasting heeft ervoor gezorgd dat elk bedrijf maatregelen heeft doorgevoerd om maximale energiebesparing te realiseren. Ook zijn er in de loop der jaren veel meer bedrijven gaan samenwerken, waardoor grondstoffen worden uitgewisseld en er besparingen zijn bereikt op het gebied van logistiek.

De diverse branches zijn druk bezig om invulling te geven aan het Energieakkoord. Gemeenten wordt door het VNG gestimuleerd om haar handhaving te professionaliseren op het gebied van energie.

Er is met het bedrijfsleven samenwerking op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Zowel met betrekking tot de peoplekant (Samen voor Veenendaal) als de planetkant. Gemeente en bedrijven hebben een intentieovereenkomst gesloten, waarbij aandacht wordt gegeven aan de onderwerpen uit het Energieakkoord. Een jaarlijks Duurzaam Ondernemen Event legt de basis voor een netwerk van duurzame bedrijven en vergroot de kennis over duurzaamheid bij onze bedrijven.

Ook wordt onderzocht hoe het stelsel van regels en belastingen moet worden herzien. Een paradigma in het bedrijfsleven is dat grootverbruikers lagere energietarieven krijgen en minder energiebelasting hoeven te betalen, waardoor het langer duurt dat energiebesparende maatregelen lonend zijn.

Wat zijn de afspraken uit het Energieakkoord? 2014: start intensivering energiehandhaving door gemeente 2020: 15.000 voltijdbanen extra 2030: Nederland staat in de top 10 van de mondiale Clean Tech Ranking

9


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces






Wat kan de gemeente doen? De onderstaande maatregelen zijn ter inspiratie en zijn verzameld uit programma’s van diverse gemeenten met gelijksoortige ambities als gemeente Veenendaal. In het proces dat volgt op deze startnotitie moet duidelijk worden welke maatregelen het beste passen bij de visie van het gemeentebestuur en de ambities van bedrijven, inwoners en andere stakeholders van Veenendaal.

Communicatie

Titel: Gemiddeld CO2 bijdrage door verbruik zakelijk elektra en gas in 2014 per buurt Bron: Energie in Beeld Veenendaal

• in samenwerking met het bedrijfsleven vergroten van kennis over energiebesparing en duurzame energie (eventueel met inzet van een energiecoach) • goede initiatieven uitdragen als inspiratie voor bedrijven • het actief benaderen van verenigingen en scholen om energiebesparing en hernieuwbare energieopwekking onder de aandacht te brengen en te stimuleren • samenwerking bevorderen tussen eigenaars en gebruikers van gebouwen

Financiële prikkels • financieringsconstructies met banken mogelijk maken voor innovatieve projecten eventueel in samenwerking met Economic Board Utrecht

Gemeente • initiatieven verder brengen en in contact brengen met elkaar • een bijdrage leveren aan het vereenvoudigen van de procedures en regels om duurzame plannen en innovaties uit te voeren • het zoeken naar mogelijkheden voor de ontzorging van scholen en verenigingen om te komen tot energieneutraliteit • professionalisering energietoezicht • bij vergunningverlening bedrijven de vraag te stellen over hoe zij een bijdrage leveren aan de energieneutrale ambitie 10


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces






Duurzame decentrale energievoorzieningen Veenendaal 2035

Ontwikkelingen

Veenendaal 2015

In 2035 is de gas- en energiewetgeving helemaal aangepast en de energietransportbedrijven zijn per regio opgegaan in energieschappen. Zij zijn betrokken geweest bij het gefaseerd ontkoppelen van de gasinfrastructuur vanaf 2025. Daarvoor in de plaats is bij een aantal wijken en appartementengebouwen gekozen voor een collectieve energievoorziening. De voorbereidingen zijn getroffen om een aantal collectieve warmtevoorzieningen in Veenendaal in 2037 aan te sluiten op een regionaal warmtenetwerk. Hierdoor neemt het laatste restje gasverbruik af en is het regionale warmtenetwerk robuuster. Er wordt immers gebruik gemaakt van diverse duurzame bronnen.

De rol van aardgas in de verwarming van woningen gaat veranderen. De eindigheid van de Nederlandse gasvoorraad (en de huidige problematiek) samen met geopolitieke verhoudingen hebben de urgentie ten aanzien van dit onderwerp op een hoger niveau gebracht. Dat blijkt uit de Warmtevisie die dit jaar door het kabinet is gepresenteerd. Er zijn echter nog genoeg uitdagingen voor warmtedistributie. Zo wordt onder andere een nieuw marktmodel onderzocht voor de warmtedistributie. En zal de Warmtewet aangepast worden. Ook op de elektriciteitsmarkt zijn er veel wijzigingen. De toename van wind- en zonne-energie maakt dat herordening van de elektriciteitsmarkt nodig is en er moet rekening gehouden worden met grote economische structuurveranderingen in de energie-intensieve industrie en de energiesector. Voor de Omgevingswet moet elke gemeente een Omgevingsvisie ontwikkelen. De ruimtelijke opgave die samengaat met duurzame energieopwekking moet hierin een plek krijgen

In Veenendaal worden inmiddels zo’n 800 (van de geplande 1250) woningen in Buurtstede verwarmd door middel van een duurzame collectieve warmtevoorziening. Met deze voorziening wordt CO2-bespaard. Echter een kanttekening is dat een goed begeleidingstraject nodig is als de woning voorzien is van nieuwe duurzame technieken. Als gebruikers niet weten hoe het werkt, verkeerde instellingen gebruiken, wordt de gewenste besparing niet gehaald. Patrimonium heeft twee flats uitgerust met een houtpelletketel (biomassa).

Verder zijn er vanaf 2020 gefaseerd verzwaarde energieleidingen in de wijk aangelegd. Initiatieven van bewoners en bedrijven hebben ervoor gezorgd dat er bijna in elke wijk van Veenendaal een decentrale duurzame energievoorziening aanwezig is in de vorm van windmolens, zonnepanelen of warmtevoorzieningen. Het zonnepark op het Noordelijk Balkon is in 2020 opgericht om de gemeentelijke organisatie energieneutraal te laten werken.

Het Veenendaalse bedrijfsleven onderzoekt of er een project mogelijk is waarbij zonnepanelen grootschalig kunnen worden opgepakt.

Wat zijn de afspraken uit het Energieakkoord? 2020: 1 miljoen huishoudens en bedrijven voorzien in de energievraag door duurzame decentrale energievoorzieningen

11


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces







Communicatie • draagvlak vergroten voor duurzame decentrale energiesystemen • lokale sleutelpersonen verzamelen in een klimaatraad die initiatieven verder kan helpen

Financiële prikkels • een fonds beschikbaar stellen voor haalbaarheidsonderzoeken voor lokale duurzame energie-initiatieven • goed overzicht houden van alle subsidies en fondsen die er zijn voor duurzame energie

Gemeente • ruimtelijke kansenkaart voor energie maken (mogelijkheden voor bodem-, wind-, warmte- en zonne-energie in kaart brengen) en opnemen in de Omgevingsvisie • bijdrage leveren aan een regionale routekaart • gasleidingen niet meer automatisch vervangen na 2025 • mogelijkheden onderzoeken van een robuust regionaal warmtenetwerk • medewerking verlenen aan een versnelde vergunningprocedure voor collectieve duurzame-opwek initiatieven

12


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces






Energieneutrale mobiliteit Veenendaal 2035

Ontwikkelingen

Veenendaal 2015

In 2035 mogen alleen CO2-emissievrije voertuigen rijden in de gemeente Veenendaal. Inwoners en bedrijven die met andere voertuigen de stad in willen rijden, betalen een ontheffingsvergoeding om de uitstoot binnen de gemeente te kunnen compenseren. Er is wel de mogelijkheid om op het vervoersknooppunt Veenendaal De Klomp voertuigen te parkeren en verder te reizen met openbaar vervoer of CO2 -emissievrije voertuigen.

Het aandeel schonere en stillere auto’s wordt snel groter. De overheid stimuleert dit door aan het bezit fiscale voordelen te koppelen. Verder zien we een andere houding van jongeren ten aanzien van autobezit: er wordt liever betaald voor gebruik. Ontwikkelingen binnen de ICT zorgen voor kansen, maar brengen ook nieuwe uitdagingen met zich mee. Zo hoeven mensen met het ‘nieuwe werken’ niet meer altijd naar kantoor en ontstaan er mogelijkheden om buiten de spits te reizen. Aan de andere kant zorgt e-winkelen voor een uitdaging door de pakketbezorging aan huis. Ook is er veel aandacht om verschillende vervoersvormen goed op elkaar aan te laten sluiten en met één betaalsysteem af te rekenen. Slimme navigatiesystemen zorgen er ook steeds meer voor dat autorijders zo snel en efficiënt mogelijk op de plaats van bestemming komen.

Veenendaal doet mee aan regionale projecten om het aandeel schone mobiliteit te vergroten. Er is nu één aardgasvulpunt en begin 2016 22 openbare elektrische laadpunten. Inwoners en bedrijven worden regelmatig geïnformeerd over de voordelen van rijden op aardgas en elektriciteit. In 2015 hebben de inwoners en bedrijven de mogelijkheid om subsidie aan te vragen voor een voertuig op groengas. Verder is de fietssnelweg Ede-Veenendaal in gebruik genomen. De bereikbaarheid van Veenendaal is belangrijk. Er wordt geïnvesteerd om de doorstroming op de wegen te verbeteren en de fietsvoorzieningen op peil te houden.

Tot 2030 was er nog één benzinevulpunt in Veenendaal. Anno 2035 hebben we alleen nog snellaadpunten, twee waterstofvulpunten en één aardgasvulpunt. Ongeveer een kwart van de woningen heeft in 2035 een eigen oplaadpunt. In sommige wijken zijn de elektrische auto’s onderdeel van de smart grid. Ze worden gebruikt om elektriciteit in op te slaan. Verder zijn er verdeeld over de diverse wijken 60 openbare oplaadpunten. De investeringen die er zijn gedaan voor uitstekende fietsvoorzieningen hebben hun nut gehad. In Veenendaal wordt voor de kortere afstanden vaker de fiets genomen dan in een gemiddelde gemeente in Nederland. Het autobezit in Veenendaal is afgenomen door een groei aan deelautoconcepten. Dat ondanks de tendens dat het aantal gereden kilometers wel is toegenomen.

Wat zijn de afspraken uit het Energieakkoord? 2020: in 2020 heeft 100% van de grote en 25% van de overige transportbedrijven een plan om 20% CO2 te besparen in 5 jaar met rendabele maatregelen 2030: 75% van de overige transportbedrijven hebben een plan om 20% CO2 te besparen 2035: alle nieuwe voertuigen zijn CO2-emissievrij 2050: alle voertuigen zijn CO2-emissievrij

13


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces







Communicatie • voordelen van schone voertuigen onder de aandacht brengen • informatievoorziening rondom laadpunten • stimuleren van het nieuwe rijden • transportbedrijven aanmoedigen om aandeel schone mobiliteit te verhogen

Financiële prikkels • gratis parkeermogelijkheden voor deelautoconcepten • beperkingen opleggen voor niet duurzame voertuigen • opdrachten van de gemeente worden gegund aan vervoerders met duurzame voertuigen

Gemeente • • • • •

faciliteren van een infrastructuur voor schone mobiliteit verduurzamen van het eigen woon- en zakelijk verkeer stimuleren laadmogelijkheden bij (nieuwbouw)woningen blijven investeren in fietsvoorzieningen de gemeente schaft alleen auto’s die rijden op biobrandstof of elektriciteit • mobiliteitskaart om medewerkers te stimuleren om vaker het openbaar vervoer te nemen

14


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces






Energieneutrale gemeentelijke organisatie Veenendaal 2035

Ontwikkelingen

Veenendaal 2015

Alle gebouwen die de gemeente na 2017 heeft gebouwd, zijn energieneutraal. In 2025 heeft al het maatschappelijk vastgoed dat we binnen 10 jaar niet willen afstoten, de stap naar label A gemaakt. De gemeente heeft in 2020 geïnvesteerd in een zonnepark op het Noordelijk Balkon, waardoor zij haar eigen stroom opwekt. In de meeste gebouwen wordt de verwarming nu verzorgd door infraroodpanelen. Er zijn veel besparingen gehaald met openbare verlichting door middel van LED en het verlichtingsbeleid. Vanaf 20.00 uur wordt de verlichting gedimd tot 01.00 uur. Van 01.00 tot 05.00 uur is er helemaal geen verlichting.

Volgens de afspraken uit het herijkte Energieakkoord moeten alle nieuwe overheidsgebouwen in 2019 energieneutraal zijn en moeten er in 2020 20% bespaard zijn op openbare verlichting. Er zijn veel wijzigingen nodig voor de energietransitie. Communicatie en een voorbeeldrol van de gemeente zijn daarmee van groot belang.

We hebben goed inzicht in onze verbruiken. De elektriciteit en het gas dat we inkopen is groen. Panorama is energieneutraal, het dak van het Ontmoetingshuis ligt helemaal vol met zonnepanelen, de parkeergarage Tricotage is uitgerust met LED en er zijn oplaadpunten gerealiseerd. De gemeente stimuleert het fietsgebruik en heeft daartoe faciliteiten in het gemeentehuis. Voor het personeel zijn fietsen (één elektrische) en een elektrische auto beschikbaar. Er is geen autovergoeding voor medewerkers op korte afstand. Alle nieuwe lantaarnpalen worden uitgevoerd met LED en bij de oudere lantaarnpalen worden de armaturen gefaseerd vervangen. De 20% energiebesparing voor 2020 ligt in bereik. Vanaf 2015 werken we als organisatie klimaatneutraal.

Wat zijn de afspraken uit het Energieakkoord? 2018: alle nieuwe overheidsgebouwen energieneutraal 2020: alle bestaande gebouwen minimaal 2 labelstappen 2020: 20% energiebesparing bij openbare verlichting en verkeersregelinstallaties ten opzichte van 2013 2020: 40% van de openbare verlichting wordt aangestuurd door slim energiemanagement 2020: 40% van de openbare verlichting is energiezuinig 2030: alle gebouwen label A 2030: 50% energiebesparing bij openbare verlichting en verkeersregelinstallaties ten op zichte van 2013

15


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces







Communicatie • voorbeeldrol van gemeente duidelijk uitdragen • bewustwording vergroten bij gebruikers van ons maatschappelijk vastgoed • gebruikers van maatschappelijk vastgoed ondersteunen bij energiebesparing en duurzame energie • Financiële prikkels • onderzoeken op welke manier geld dat bespaard wordt door genomen investering ook weer terugvloeit naar degene die de investeringen doet (voor nieuwe investeringen)

Gemeente • energiemanager aanstellen • overzicht maken van alle maatregelen die binnen 10 jaar terugverdiend kunnen worden en opnemen in de investeringsplannen • bij vervanging van gebouwinstallaties zoeken naar energieneutrale oplossingen • diensten zoals monitoring en jaarlijkse afstelling van de installaties aanbieden aan de gebruikers van ons maatschappelijk vastgoed • medewerkers vastgoed opleiden

16


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces

De strategie in vier pijlers Gemeente is voorbeeld De energietransitie vraagt om behoorlijke investeringen van de hele samenleving. De gemeente heeft de rol om de samenleving in Veenendaal te verleiden om de juiste besluiten te nemen om te komen tot een energieneutraal Veenendaal in 2035. Zolang de gemeente niet doet wat zij wel van anderen verwacht, ondermijnen we onze eigen rol als stimulator en facilitator. Er zal daarom in de eerste jaren vooral veel geïnvesteerd moeten worden in besparingen voor het gemeentelijk apparaat en in energieneutrale oplossingen. De gemeente moet op zoek gaan naar oplossingen om het eigen verbruik duurzaam op te wekken.

Integrale aanpak (inbedding in Strategische Visie 2040) Een energieneutraal Veenendaal in 2035 vraagt om inbedding in de Strategische Visie 2040 en een programmatische aanpak. Programma’s worden gekenmerkt door een hoog ambitieniveau, een ‘onzekere’ horizon en een claim op het organiserend vermogen. De draagkracht van een organisatie laat daardoor ook maar een gering aantal gelijktijdig te managen programma’s toe. De beslissing om een programma te starten vraagt daarom tevoren een grondige en zorgvuldige afweging. Na goedkeuring van de startnotitie door de raad gaat de directie zich buigen over de vraag in welke mate de ambitie voor een energieneutraal Veenendaal georganiseerd moet worden en welke consequenties dit heeft voor de inzet van personeel.

Programmamanagement is de gecoördineerde besturing van een portfolio van projecten, inspanningen en middelen, onzekerheden en risico’s, met gecontroleerde stappen in een veranderende omgeving, gericht op het bereiken van maatschappelijke effecten van strategisch belang. (Rix Hof)

Risico’s bij een te lage organisatiegraad van de ambitie zijn dat er niet efficiënt gewerkt wordt en dat kansen niet gezien en benut worden. Ook zijn er risico’s met betrekking tot transparantie en geloofwaardigheid. Er is een zorgvuldige afweging nodig als de gemeente besluiten neemt of moet nemen die niet bijdragen aan de beperking van de CO2-uitstoot. Ook als er nauwelijks capaciteit of budget beschikbaar gesteld kan worden en vooral van bewoners of bedrijven actie verwacht wordt, kan de gemeente negatieve reacties verwachten.

Versterking communicatie Het realiseren van energiedoelen is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeente en andere partijen uit de samenleving, zoals bedrijven, inwoners, maatschappelijke organisaties, de woningcorporatie en onderwijsinstellingen. Daarnaast moeten we de samenwerking zoeken met de provincie en Regio FoodValley en leren van ervaringen van andere gemeenten, inwoners en bedrijven. De gemeente faciliteert de interactie tussen en samenwerking met deze partijen en spant zich in om, liefst in co-creatie, te komen tot uitvoering van de juiste communicatie en maatregelen. Pijlers voor de communicatie zijn samenwerking (delen van kennis, co-creatie en efficiënte investeringen), bewustwording (draagvlak voor maatregelen en mogelijk controversiële

17

Foto: Jan-Fotografie besluiten in samenhang met gedragsmodellen) en het bieden van een platform. Dit platform kan een website zijn waar informatie gebundeld wordt aangeboden van en voor de doelgroepen, maar kan net zo goed een Veense Klimaatraad zijn waarin stakeholders adviezen geven of kan een terugkerend stadsgesprek zijn. In eerste instantie zal bekeken worden binnen welke bestaande structuren het onderwerp belegd kan worden en welke ideeën er zijn bij de stakeholders. Via een enquête en een stadsgesprek willen we inwoners en bedrijven interesseren voor het onderwerp en uitdagen om een bijdrage te leveren.

Vijfjarig programma 2017-2021 De energiemarkt ontwikkelt zich razendsnel. Heel ver vooruitkijken, is dan ook lastig. De gemeente wil zich daarom beperken, voor wat betreft uitwerken van activiteiten en maatregelen, tot de komende vijf jaren.


Energiemix

Toekomstbeelden


Proces

Proces

Fase 1: Analyse & Kansen

Fase 2: Brede consultatie

Fase 3: Vertaling & Besluit

Januari-april

April-juli

Augustus-december

Deze fase is intern gericht. Als eerste wordt gezocht naar de juiste personen die het interne en externe participatieproces goed kunnen vormgeven. Met deze personen wordt een aanpak bedacht om de toekomstbeelden voor een energieneutraal Veenendaal te delen met de verschillende afdelingen in onze gemeente. De afdelingen moeten zich bewust worden van hun rol in dit proces en de voorbeeldrol die de gemeente heeft. Verder moet boven tafel komen waar de grootste kansen liggen voor de gemeente, maar ook wat de grootste bedreigingen zijn. Op welke wijze denken de afdelingen dat de beste resultaten worden geboekt? Wat is de beste integrale aanpak? Hoe moeten we het organisatorisch aanpakken? Welke overlegvormen zijn er met externe partijen en hoe krijgen we Veenendaal Energieneutraal daar op de agenda en welke focus moeten we hebben voor de komende vijf jaar? In april moeten de kansen en risico’s in beeld zijn voor de organisatie.

Deze fase is extern gericht. Samen met de werkgroep zal gezocht worden naar een participatieaanpak die past bij de gemeente Veenendaal. Doel is om een grote diversiteit aan bedrijven, organisaties en inwoners een stem te geven. Zijn zij bewust van de uitdagingen? De uitkomsten moeten de basis vormen voor een effectieve communicatiestrategie die past bij de doelgroepen in Veenendaal. Gedacht kan worden aan een brede enquête in combinatie met een stadsgesprek.

In deze fase worden de resultaten van fase 1 en fase 2 gewogen. De directie van de gemeente Veenendaal speelt in deze fase een centrale rol vanwege de benodigde integraliteit en de complexiteit van de opgave. Zij nemen een besluit hoe de programmatische aanpak wordt vorm gegeven in de organisatie en of er mogelijkheden zijn om budgetten te combineren of anders in te zetten. Er wordt gestreefd naar een efficiënte en effectieve werkorganisatie. Verder moet duidelijk worden welke focus de gemeente gaat leggen in het vijfjarig programma. En welke maatregelen of acties horen daarbij?

In april stelt het college de resultaten van het interne participatieproces vast en geeft sturing aan de verdere uitwerking.

Ook met de georganiseerde stakeholders wordt volgens de bekende overlegvormen de visie van het gemeentebestuur getoetst aan de visie van de stakeholders. Doel is om de gezamenlijke belangen te verkennen, kansen te creëren en te zoeken naar vruchtbare samenwerkingsvormen. In juni stelt het college de resultaten van het externe participatieproces vast en geeft sturing aan de verdere uitwerking. De raad wordt geïnformeerd over de belangrijkste resultaten uit fase 1 en fase 2.

18

Het college wordt in oktober geïnformeerd over de voortgang en geeft sturing aan de verdere uitwerking. De raad wordt tijdens een beeldvormende avond in november meegenomen in de strategische aanpak en de grote lijnen of uitgangspunten van het programma. In november neemt het college een besluit over het uitvoeringsprogramma en het benodigd budget. In december neemt de raad een besluit over het uitvoeringsprogramma en het beschikbare budget.

Een uitgave van gemeente Veenendaal, november 2015

Ontwerp Studio Mensinga/Bruns

www.veenendaal.nl

Beleidskader Wmo Veenendaal Startnotitie november 2015

Recommend Documents