BELEID IN LANDELIJKE GEMEENTEN Rurant - 3 oktober 2012 Mark Suykens, algemeen directeur VVSG vzw
Drie thema’s 1. Zicht op de verscheidenheid van lokale besturen
2. Beleidsaccenten voor landelijke gemeenten 3. Bestuurskracht versterken
2 - VVSG -
19-12-2012
Verscheidenheid Vlaamse gemeenten (308) • 2 grote steden (aantal inwoners: 726.871) • 11 centrumsteden (aantal inwoners: 824.987) • Stedelijke rand • Kleinere steden (50-tal) (aantal inwoners: 1.435.177)
• Overgangsgebied • Platteland (aantal inwoners: 874.970) 3 - VVSG -
19-12-2012
87 gemeenten met veel open ruimte en lage fiscale draagkracht
4 - VVSG -
19-12-2012
Structuurplan Vlaanderen (1997) Vlaanderen, Open en Stedelijk • Herwaardering van de steden • Vrijwaring van het buitengebied We moeten de wederzijdse vooroordelen tussen steden en buitengebied overstijgen Zorgvuldige balans tussen platteland en stad Wisselwerking en Wederkerigheid! De stad biedt voorzieningen aan de dorpen die op hun beurt rust en ruimte aan stedelingen bieden. 5 - VVSG -
19-12-2012
Groenboek Beleidsplan Ruimte (2012) • De ruimtelijke veerkracht van Vlaanderen vergroten. Daarvoor moet er in 2050 een ‘robuuste’ open ruimte zijn dat wordt ondersteund door een netwerk van groene verbindingen en waterlopen. Grote open ruimten dienen voor de voedselproductie, maar er is ook plaats voor een grote rijkdom aan planten en dieren. • Korte termijn • • • •
6 - VVSG -
Woonuitbreidingsgebieden vrijwaren van bebouwing Maatregelen voor overstromingsgevoelige gebieden Creatie van “energielandschappen” Vrijwaren van aaneengesloten landbouwgebieden voor de professionele landbouw
19-12-2012
Plattelandsgemeenten. Plattelandskernen. Kenmerken • • • • • • • • • • • • • •
Lage bevolkingsdichtheid Vaak veel kleine kernen (enkele honderden inwoners) Veel kerken en kerkfabrieken Veel onroerend erfgoed Veel kilometers landbouwwegen Veel kilometers wegbermen en grachten Verspreide woningbouw (soms ook lintbebouwing) Grote landbouwoppervlakte Natuur, bossen, … Afnemende mantelzorg Zwak woningaanbod Achteruitgang van het verenigingsleven Krimpend aanbod van openbare en privé-dienstverlening Laag fiscaal draagvlak
7 - VVSG -
19-12-2012
Plattelandsgemeenten Geen KRIMP (geen dalend aantal inwoners) maar wel een dilemma DILEMMA • Behoud open ruimte (dus geen groei qua woningen, bedrijfjes, …) betekent lage bevolkingsdichtheid en laag fiscaal draagvlak versus • Hoge kostprijs onderhoud en behoud open ruimte (wegbermen; waterzuivering; veel kilometers landbouwwegen; natuurgebieden; onroerend erfgoed; enz.).
Ofwel groeien en verstedelijken ofwel behoud open ruimte. De keuze voor “open ruimte” moet vergoed worden!
8 - VVSG -
19-12-2012
Duurzaam beleid in landelijke gemeenten • Economie • Leefbaarheid dorpen en kernen (ruimtelijke ordening) • Mobiliteit • Natuur en milieu • Toerisme • Welzijn en armoedebeleid
9 - VVSG -
19-12-2012
ECONOMIE LANDBOUW • Enorme schaalvergroting (megastallen; …) • Evolueren naar Veelkleurige landbouw: verbrede agrarische activiteiten met meervoudige functies o.a. - boerderij-educatie - zorgboerderijen - kinderopvang - hoevewinkels - agrotoerisme - recreatie - streekproducten 10 - VVSG -
19-12-2012
ECONOMIE: Landbouw én nieuwe economie • Landbouwactiviteiten - grootschalige silo’s en gebouwen (agrarische architectuur): vervlakking en banalisering van de plattelandsarchitectuur (zie handleiding Vlaamse Bouwmeester) - erfbeplanting - erosieproblematiek - wachtbekkens - landschapsbeheer - beheersovereenkomsten met landbouwers - ruilverkaveling nieuwe stijl - landbouwwegen - verpaarding van het platteland • Nieuwe economische activiteiten in leegstaande hoeves • Regionale branding! Streekproducten, ‘vermarkten van de streek?’ 11 - VVSG -
19-12-2012
Agrarische architectuur in Vlaanderen
12 - VVSG -
19-12-2012
Nieuwe economische activiteiten Vijf toetsingselementen • Gebouwen (architectuur, kleur, …) • Site, nl. de onbebouwde delen van het erf (verharding, erfbeplanting, …) • Integratie in het landschap (milieu-impact, reclame, …) • Mobiliteit (aantal vervoersbewegingen, aard toegangsweg, …) • Andere hinder (geluid, geur, …)
13 - VVSG -
19-12-2012
Aanbevelingen • Economische dynamiek kwaliteitsvol inpassen in het bestaande gebouwenpatrimonium (geen nieuwe open ruimte aanboren) • Herbruik van functieloze gebouwen voor nietlandbouwgeplande economische activiteiten • Voldoende respect voor de andere functies van het platteland • Sturen via aangepast instrumentarium (RUP’s, …) • Ruimtelijke kwaliteitsverbetering (tegen versnippering, tegen verrommeling, …) • Gebiedsspecifieke aanpak (maatwerk)
14 - VVSG -
19-12-2012
15 - VVSG -
19-12-2012
16 - VVSG -
19-12-2012
WONEN EN LEEFBAARHEID • Dorpsverschraling tegengaan (inbreiding; buurtwinkels; dorpskernherwaardering; leefbaarheid kernen verhogen; …) Dorpsidentiteit bewaren via een kwalitatief beleid inzake ruimtelijke planning (RUP’s, verordening) en beeldkwaliteit • Appartementisering tegengaan (draagkracht van de open ruimte) • Parkeren van vrachtwagens in dorpskernen • Bereikbaarheid van voorzieningen (winkel, school, gemeentelijke diensten, dokter, …) • Herbestemming kerkgebouwen 17 - VVSG -
19-12-2012
Buurtwinkels • Voorzien in dagelijkse aankopen • Buurtverzorgend karakter • Bijkomende dienstverlening: postpunt; verkooppunt De Lijn; verkooppunt; afhaalpunt wasserij/droogkuis; schoenherstelplaats; thuislevering; betaalterminal/bankautomaat; flexibele openingsuren; streekproducten; toeristische streekinformatie (fiets- en wandelkaarten)
Ondersteuning door sociale economie-initiatieven Economisch commercieel en sociaal-maatschappelijk (sociale cohesie, ontmoetingsplaats) 18 - VVSG -
19-12-2012
19 - VVSG -
19-12-2012
MOBILITEIT • • • •
Vlot en veilig landbouwverkeer Vrachtroutenetwerk Beleid inzake trage wegen Landbouwwegen met multifunctioneel gebruik: functietoekenningsplan (zware landbouwvoertuigen; veel recreatief toerisme; sluiproutes; …) • Openbaar vervoer
20 - VVSG -
19-12-2012
Parkeren van vrachtwagens in dorpskernen
• Curatieve aanpak (o.a. handhaving) • Preventieve aanpak (o.a faciliteiten creëren)
21 - VVSG -
19-12-2012
22 - VVSG -
19-12-2012
Landbouwwegen en functies • • • • • • • • • • • •
Landbouwverkeer Mestverwerkingsinstallaties, para-agrarische bedrijven Nieuwe economische dragers, lokale bedrijventerreinen Sluipverkeer (GPS) Fietsverkeer Quads Ander recreatief verkeer (wandelaars, ruiters, menners, …) Woon/werkverkeer Schoolgaande jeugd Landschappelijke functies Ecologische functies (wegbermen) …
23 - VVSG -
19-12-2012
NATUUR EN MILIEU • • • • • • • • •
Natuurinrichtingsprojecten Waterzuivering Onderhoud bermen Beekrandenbeheer Stiltegebieden Duurzame energie; windmolens Biodiversiteitsprojecten Bermmaaisel omzetten in groene stroom …
24 - VVSG -
19-12-2012
25 - VVSG -
19-12-2012
TOERISME • Herbestemming van hoeves en agrarisch erfgoed • Cultuurhistorisch erfgoed en waardevol landschap • Toeristische ontwikkeling op maat van de gemeente • Plattelandstoerisme groeit sterk (b.v. Westhoek, laatste 5 jaar +30%: Bed & Breakfast, vakantiewoningen) • Stilte & Rust
26 - VVSG -
19-12-2012
27 - VVSG -
19-12-2012
WELZIJN EN ARMOEDEBELEID • Onaangepaste huisvesting • Vervoersarmoede • Verborgen armoede (o.a. groep van landbouwers en klein zelfstandigen) • Vergrijzing (vereenzaming en sociaal isolement) • Maatschappelijk kwetsbare jongeren • Generatie-armen • Budgetproblemen • Onderbescherming • Bereikbaarheid voorzieningen 28 - VVSG -
19-12-2012
Hefbomen • • • • • • • • •
Aangepaste zorgvormen voor ouderen Belbus Mindermobielencentrale Dorpsrestaurants Sociaal huis Buurt- en wijkwerking Sociale economie-projecten Biblioservicebus Laagdrempelige ontmoetingsplaats (Dorpshuis)
29 - VVSG -
19-12-2012
Hefbomen • • • •
• • • •
Buurtwinkels Sociale kruidenier Basisonderwijs Zorgnetwerk b.v. NESTOR (Netwerk Steun Ouderen in rurale gebieden) Sociaal verhuurkantoor Volkstuinen Welzijnschakels …
30 - VVSG -
19-12-2012
31 - VVSG -
19-12-2012
Bestuurskracht versterken • Versterken politiek personeel • Versterken ambtelijk personeel • Zelfonderzoek (per dorpskern). Variëteit aan methodieken (o.a. Dorpsspiegel, Dorp in Zicht, …) • SLIM samenwerken (intergemeentelijk-interlokaal en regionaal) + rol van de (kleinere) regionale steden • Verregaande samenwerking tussen gemeente en OCMW • Samenwerking gemeentebestuur met bewonerscomités, dorpsraden of bewonersplatforms • Nieuwe Leaderperiode: absoluut dynamiek van onderuit behouden
32 - VVSG -
19-12-2012
Bibliografie • Socio-economische typologie van de gemeenten (Dexia; 2007) • Onderzoek Omschrijving Platteland (opdracht VLM; Universiteit Gent, afdeling Mobiliteit en Ruimtelijke Planning; april 2001) • Manifest Plattelandsgemeenten (VVSG; juni 2010) • Nieuwe inzichten in de economische dynamiek op het Vlaamse platteland (VLM/IPO; april 2010) • Vrachtroutenetwerk (Departement Mobiliteit en Openbare Werken) 33 - VVSG -
19-12-2012
Bibliografie • Agrarische architectuur in Vlaanderen (Vlaamse Bouwmeester en VLM; 2008) • Stilte en rust als collectieve waarde (VLM/IPO; 2010) • Naar een eigenlijk gebruik van plattelandswegen. Voorbeeldenboek aanpak sluipverkeer (VLM/IPO; 2011) • Buurtwinkel in een landelijke omgeving. Praktijkgids (VLM; 2009) • Navigatieplan voor een vitaal West-Vlaams platteland (Provincie West-Vlaanderen, september 2003)
34 - VVSG -
19-12-2012
Bibliografie • Stiltegebieden in Vlaanderen. Leidraad bij het creëren van een landelijk stiltegebied (Departement Leefmilieu, Natuur en Energie; 2006) • Bereikbaarheid en kwaliteit van voorzieningen in landelijke gebieden - Deelthema 1: voorzieningen voor dagelijkse behoeften (2008) - Deelthema 2: welzijn en gezin (2009) - Deelthema 3: gezondheidszorg (2011) (VLM/IPO; 2009-2011) 35 - VVSG -
19-12-2012
Bibliografie • • • •
Hoevewinkels op het platteland (VLM/IPO; 2009) Lokaal woonbeleid op het platteland (VLM/IPO; 2009) Logiesbedrijven op het platteland (VLM/IPO; 2009) Dorpsverschraling in kleine landelijke dorpen in Vlaanderen (Sociale Staat van Vlaanderen 2009; Focus Wonen; blz. 401-426) • Landbouwwegen in de Westhoek (studieproject 20092010) • Economische dynamiek en ruimtelijke kwaliteit op het platteland. Onderzoek in de regio Roeselare-Tielt (WVI; 2008)
36 - VVSG -
19-12-2012
Bibliografie • Armoedebestrijding op het platteland. Op zoek naar knelpunten en uitwegen (Cera; dr. Carmen Matthysen; 2010) • Armoede en Sociale uitsluiting op het platteland (Samenlevingsopbouw Vlaanderen; Hautekeur en Viaene; juni 2011) • Plattelandsarmoede en vrijetijdsparticipatie (Lokale Netwerken; Maya Hermans; Momenten; 2010) • TerZake; Dossier “Betrokken op het platteland” (september 2007) 37 - VVSG -
19-12-2012
Bibliografie • Begeleiding opstart Plattelandsfonds vanuit bestuurskundige expertise (onderzoek besteld door VLM aan Universiteit Antwerpen en Leuven) (2010) • Bestuurskrachtmeting plattelandsgemeenten (VLM; universiteit Antwerpen en Leuven) (2011)
38 - VVSG -
19-12-2012
Meer informatie
Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten vzw Paviljoenstraat 9, 1030 Brussel Tel. 02/211 55 00 Fax 02/211 56 00 Website: www.vvsg.be Mark Suykens, algemeen directeur Steunpunt Landelijke Gemeenten Liesbet Belmans, stafmedewerker 39 - VVSG -
19-12-2012
