GW46 Jimmy Nelson
05-08-2013
15:49
Pagina 42
GW46 Jimmy Nelson
05-08-2013
15:57
Pagina 43
GW#BEFORE
het droomproject van jimmy nelson
before they pass away
THEY
PASS
AWAY
“De mensen die ik heb gefotografeerd zijn de laatsten van hun stam, de laatste gezinnen die nog leven zoals je op deze foto’s ziet. Ze zullen niet sterven of verdwijnen. Maar hun cultuur zal dat wel. Die zal oplossen in onze grote homogene wereld, waarin iedereen zich hetzelfde kleedt, er hetzelfde uit wil zien. Dit is hun ultieme document...” Tekst: Gerben Bijpost
“...Deze foto maakten we in Mongolië, bij min 20 graden Celsius. Om op deze locatie te komen moesten we een paar uur tegen een berg op klimmen. Vervolgens hadden we vijf minuten de tijd om de foto te maken, want dan was het licht van de opkomende zon precies zoals ik het wilde. Dag 1 mislukte door wolken voor de zon. Dag 2 idem dito. Dag 3 leek alles goed te gaan. Maar op het moment suprême waren mijn vingers zó koud dat ik ze niet meer kon bewegen. Een meegereisde vrouw uit de stam hield haar jas open. Ik moest tegen haar aan komen staan, met mijn handen tussen haar borsten. Een andere vrouw ging achter tegen me aan staan. Zo warmden ze me binnen een paar minuten en op en kon ik alsnog bij het perfecte licht afdrukken...”
0 0 : 4 2
0 0 : 4 3
GW46 Jimmy Nelson
05-08-2013
16:01
GW46 Jimmy Nelson
Pagina 44
05-08-2013
16:03
Pagina 45
GW#BEFORE
THEY
PASS
“Ik voelde me als iemand die al twintig jaar chef-kok is geweest en opeens te horen krijgt dat mensen alleen nog maar hamburgers willen eten.”
“D
it is meer dan een droompro-
ging ik dat doen? Ik had een paar kiekjes
ject. Ik reis vanaf mijn geboorte.
gemaakt. Geen goede foto’s, kiekjes. Maar
Mijn vader werkte bij Shell als
het verhaal erbij was wel interessant en dus
geoloog. Ik zat op een Britse kostschool.
kon ik ze verkopen. Zo ben ik een paar jaar
Ging in zomervakanties heen en weer naar
aan het werk geweest, voor verschillende
Engeland. Was veel alleen op reis. Op mijn
bladen. Reizen, fotograferen. Tot ik 21 jaar
18e had ik al meer van de wereld gezien dan
geleden mijn vrouw tegenkwam, een Neder-
de meeste mensen in hun hele leven doen.
landse. Toen dat een beetje serieus werd en
Rond die tijd begon ik ook met fotograferen.
we over een gezin gingen nadenken, was wel
Min of meer bij toeval. Toen ik tiener was
duidelijk dat ik mijn leven anders zou
viel al mijn haar uit. Ik had malaria opgelo-
moeten inrichten. Mijn werk leverde veel te
pen in Afrika en kreeg verkeerde medicij-
weinig geld op. En dus ben ik toen de
nen voorgeschreven. Met als gevolg dat ik
commerciële fotografie ingegaan en heb ik
kaal werd. En bleef. Ik zat toen op een Harry
vijftien jaar als reclamefotograaf gewerkt. Ik
Potter-achtige kostschool: korte broeken
deed vooral lifestyle: sigaretten, drank, lucht-
aan, pet op. Die combinatie van factoren
vaartmaatschappijen, veel auto’s. Foto’s die
werd bepalend voor de rest van mijn leven.
voor abri’s werden gebruikt. Ik was een
Stel je voor: een kale puber in het Engeland
gedreven reclamefotograaf. Heel Engels, heel
van de jaren tachtig. Het was een tijd waarin nadrukkelijk werd geoordeeld op basis van uiterlijk, kleding, accent. En ik werd dus in
De Nederlands-Engelse fotograaf Jimmy Nelson (1967), hier in actie met
een hokje geplaatst. Ik was anders. Ik wás
zijn analoge vlakfilmcamera.
niet anders, ik was gewoon Jimmy. Maar
keurig, heel erg op tijd en heel netjes binnen budget, maar nooit... Ik wilde dat überhaupt niet. Dít is wat ik wilde. [Jimmy klopt op het enorme boek dat tussen ons in op tafel ligt. GB] Mijn ziel zit hier in.
mensen behandelden me wel alsof ik anders was. Ik was bovendien een vrij creatieve jongen. Dat paste al helemaal
Vier jaar geleden stortte de commerciële wereld in. De financiële
niet binnen het klassieke kostschoolsysteem. Op dat moment
crisis. Dat raakte ook de reclame fotografie. En iedereen kan
kreeg ik zoiets van: ik zie er anders uit, ik denk anders, nu ga ik
tegenwoordig fotograferen. Dus waarom zouden ze mij duizen-
me echt anders gedragen. Toen heb ik definitief voor de
den euro’s gaan betalen als een andere het voor bijna niets doet?
creatieve richting gekozen, ben ik na school niet meer gaan
Dan kom je jezelf tegen. Het is was weer eens decision time. Wat
studeren en heb ik me helemaal op fotografie toegelegd. Wat als
ga je doen? Ga je de rest van je leven foto’s maken waar je niet
ik die medicijnen nooit had gekregen, als ik niet kaal was gewor-
achter staat? Blijf je in de reclamewereld en gooi je je tarieven
den? Goede vraag. Ik denk dat mijn leven er alleen maar moeilij-
overboord? Ik had daar geen zin in. Ik voelde me als iemand die
ker op was geworden. Dat ik meer klem was komen zitten
al twintig jaar chef-kok is geweest en opeens te horen krijgt dat
tussen wat ik echt wilde en wat er van mijn verwacht werd.
mensen alleen nog maar hamburgers willen eten. Je wilt je door-
Misschien had ik de keuze voor creativiteit dan nooit durven
ontwikkelen, niet hamburgers van één euro bakken. Toen heb
maken.
ik de keuze gemaakt: het wordt of een project als dit, of helemaal niets.
Vervolgens ben ik een jaar naar Tibet geweest. Ben ik van de ene
In tweeënhalf jaar tijd hebben we vijftien reizen gemaakt. Het
naar de andere kant gelopen en kwam ik erachter dat ik precies
was een enorm intensief project. Vijfennegentig procent van de
dát wilde doen: ik wilde kijken, ervaren, zien, voelen... Maar hoe
foto’s in dit boek is maximaal drie jaar oud. De vijf procent die ik
Goroka in Papoea-Nieuw-Guinea
0 0 : 4 5
0 0 : 4 4
AWAY
GW46 Jimmy Nelson
05-08-2013
16:07
Pagina 46
GW46 Jimmy Nelson
05-08-2013
16:15
Pagina 47
GW#BEFORE
THEY
PASS
AWAY
eerder maakte heb ik gebruikt om financiers voor Before They
de andere kans van de lens het gevoel geven, soms ervan overtui-
koud. Dus rolde ik naar de rand van de tent en begon ik met het
Pass Away te vinden. Het gaf ze een indruk van wat ik wilde
gen, dat hij heel bijzonder is. Pas dan zijn mensen bereid om één
afpellen van mijn lagen kleding. Eén laag, nog een laag, nóg een
maken. Namelijk de laatste 35 ‘oorspronkelijke’ stammen op
of twee dagen voor mij te poseren, om steeds opnieuw héél stil te
laag... Ik had er iets van negen over elkaar heen aangetrokken.
deze wereld te bezoeken, te fotograferen en te presenteren als
gaan zitten. Veel van de foto’s zijn gemaakt met sluitertijden van
Die missie mislukte jammerlijk. Door de kou was alles daar
kunst. Gefotografeerd met een technisch toestel, een vlakfilm
wel drie seconden! Dat betekent dat ze echt bewegingloos
beneden gekrompen tot ongeveer niets en door alle lagen
camera. Niet digitaal. Om nadrukkelijk een verschil te creëren
moeten staan om een scherp beeld te kunnen krijgen. Tegelij-
kleding kon ik hem onmogelijk op tijd vinden. En dus werd het
tussen wat iedereen nu doet en ‘het oude vakwerk’. Vijfentachtig
kertijd zorgt het voor een prachtig filmisch effect op het
een grote ellende en plaste ik alles onder, vooral mijn eigen
procent van de beelden is met zo’n camera gefotografeerd.
moment dat bijvoorbeeld een paard zijn hoofd beweegt tijdens
kleding. Maar ach, what the hell.. Ik rolde terug naar mijn slaap-
Uitzondering vormen de reportage beelden, de actie. Die zijn wel
de opname. Dat maakt de beelden zo enorm levendig.
plaats en viel weer in slaap. Tot ik wakker schrok van een enorm
digitaal vastgelegd.
Dat contact leggen is het moeilijkste van alles, hun vertrouwen
lawaai. De tent werd omver gelopen door een kudde rendieren.
Het voordeel van de vlakfilmcamera is dat ik de beelden straks
winnen. Ik ben op zoek gegaan naar de laatste vrije stammen op
Chaos alom. Wat bleek: de rendieren hadden mijn urine
bij tentoonstellingen veel verder kan vergroten, met veel meer
aarde en heb mezelf zo klein mogelijk gemaakt. Ik was niets, zij
geroken. En omdat ze altijd op zoek zijn naar zout, hadden ze de
ziel, meer perspectief. Digitaal is prima op het scherm, of afge-
waren de helden, de iconen. Dat verliep niet altijd even soepel. Bij
kortste weg naar de bron gekozen. Dwars door de tent. Daar
drukt op klein formaat. Maar het blíjven pixels. Wat nog belang-
een stam, ergens in het noorden van Rusland, lukte het me maar
stond ik dan, omringd door rendieren die aan mijn kruis
rijker voor mij is, is het feit dat deze manier van fotograferen me
niet om mezelf echt geaccepteerd te krijgen. Ze bleven afstande-
stonden te likken. Dat brak het ijs wel. De stamleden hadden
dwingt om dingen langzamer te doen, om er de tijd voor te
lijk, gereserveerd. Tot ik op een avond flink had meegedronken
ondanks de chaos en kou de grootste lol en vanaf die nacht kreeg
nemen. Het is geen kwestie van een kiekje schieten van een
met de mannen en laveloos op een paar huiden in de tipi lag. Het
ik het vertrouwen dat nodig was om de foto’s te kunnen maken.
veilige afstand. Ik moet iemand leren kennen, met hem praten,
was midden in de nacht, overal om mij heen lagen stamleden te
Iedereen is ijdel. Iedereen heeft een bepaald beeld van zichzelf,
drinken, knuffelen, lachen, huilen en vervolgens samenwerken
slapen, ik moest enorm nodig plassen en het was dertig graden
een ideaalbeeld van hoe je eruit ziet, of wilt zien. Die gevoelens
om tot dit resultaat te kunnen komen. Ik moet de persoon aan
onder nul. Naar buiten gaan was geen optie, want dat was veel te
moet ik strelen. Ik laat ze weten dat ik ze mooi vind, sterk, stoer,
Maasai, in Oost-Afrika
0 0 : 4 6
0 0 : 4 7
GW46 Jimmy Nelson
05-08-2013
16:17
Pagina 48
GW46 Jimmy Nelson
05-08-2013
16:19
Pagina 49
GW#BEFORE
THEY
PASS
AWAY
trots. En dat is ook precies hoe ik ze afbeeld. Als trotse mensen. De aandacht die ik ze hierbij geef, het voetstuk waar ik ze op plaatst, is meestal belangrijker voor ze dan de uiteindelijke foto. In die zin lijkt mijn werk inderdaad op datgene wat Edward S. Curtis honderd jaar geleden heeft gedaan. Wat hij heeft gemaakt is van onschatbare waarde. Toen hij zijn foto’s maakte was de Noord-Amerikaanse indianencultuur al aan het uitsterven. Tachtig procent van de indianen droeg geen veren meer op hun hoofd, dat was allemaal al lang voorbij. Maar hij is bij ze langs gegaan en heeft ze voor een laatste keer op hun paard gekregen, op de berg, trots poserend in hun traditionele kledij, op de manier zoals kort daarvoor nog gewoon voor ze was. In die tijd werd Curtis uitgelachen. Hij is berooid gestorven. Maar nu weten we hoe belangrijk zijn werk was. Curtis toonde de mensen in hun traditionele kleding, kleding die ze vaak al niet meer droegen. Bovendien koos hij ervoor om moderne elementen die niet pasten binnen dat plaatje uit het beeld weg te halen. Een bewuste manipulatie van de actuele werkelijkheid dus. Bij mijn foto’s zie je in tachtig procent van de gevallen de mensen in de kleding die ze dagelijks dragen. Ook heb ik geen zaken bewust weggehaald. Als iemand een modern horloge draagt, een mobiele telefoon, een automatisch wapen of wat dan ook, dan is dat ook gewoon in beeld. Die twintig procent ‘kleding speciaal voor de foto’ is bijvoorbeeld hun zondagse hoed, wat extra gele make-up op hun gezicht, dingen die ze alleen dragen of doen bij bijzondere gelegenheden. De foto’s geven dus een heel zuiver beeld van de dagelijkse realiteit, zoals die nu nog bestaat. Wel heb ik bewust gekozen wélke mensen in beeld komen. Iemand met één oog heb ik bijvoorbeeld niet gefotografeerd. Ik heb geselecteerd op mooie, fotogenieke mensen, om zo een positief, romantisch, idyllisch beeld te schetsen. Een beetje als een reclamefotograaf, inderdaad. Daar zit een gedachte achter. Volgens mij begrijpen wij het zo beter. Op deze manier kunnen Himba, in Namibië
we van jong tot oud inzien en bewónderen hoe speciaal en ongelooflijk mooi dit allemaal is. De ellendige beelden van arme mensen in Afrika bijvoorbeeld, zonder oog of met ontbrekende
0 0 : 4 8
0 0 : 4 9
GW46 Jimmy Nelson
05-08-2013
GW#BEFORE
THEY
16:20
PASS
Pagina 50
AWAY
In de republiek Vanuatu, in Melanesië
ledematen, omcirkeld door vliegen, die kennen we allemaal wel.
teren met een aantal stammen waar ik nu nog niet heen kon.
Maar daarnáást bestaat er ook dít. Dit is ook de werkelijkheid, dit
Bijvoorbeeld in het middenoosten, in gebieden waar de Taliban
is ook puur. Het is een andere manier om de wereld te presente-
nu heersen, in China en natuurlijk de aboriginals in Australië.
ren.
Maar dat ligt politiek gevoelig. Australië is een erg racistisch land
Ik heb nu over de hele wereld 35 stammen gefotografeerd. Die 35
waardoor over en weer tussen de aboriginals en de blanke bevol-
zijn mede geselecteerd vanwege hun geografische spreiding. Zo
king veel wrijving heerst. Het zal me veel moeite kosten om in
zie je beelden in de woestijn, in de jungle, op het ijs, in het hoog-
een gemeenschap daar voldoende geaccepteerd te raken zodat ik
gebergte. Het toont de natuur over de hele wereld op haar
mijn foto’s kan maken. Maar het is me tot nu toe overal gelukt
mooist. Maar er zijn meer stammen die ik in beeld wil brengen.
dus ik heb goede hoop. Zolang de tijd meewerkt en ze er nog zijn
Dit is Fase 1 van het project. In Fase 2 wil ik het project comple-
zoals ze nu zijn. Before they pass away... forever.”
BOEK & EXPOSITIE De Collector's Edition XXL van Before They Pass Away wordt uitgegeven door Jimmy Nelson Pictures BV en kan besteld worden via www.beforethey.com. Dit prachtig gedrukte boek meet 40 x 59 cm, telt 464 pagina’s en wordt geleverd in een luxe bewaarbox. De Collector’s Edition XXL (inclusief 3 gesigneerde prints en een transparante standaard) kost € 6500,-. De trade edition van € 128,- is onder licentie van Jimmy Nelson Pictures uitgegeven door uitgeverij TeNeues en kan worden besteld via www.teneues.com. Before They Pass Away zal vanaf april t/m juli 2014 als expositie te bewonderen zijn in het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden. Voor up-to-date informatie over deze en andere tentoonstellingen: check de website beforethey.com.
0 0 : 5 0
