Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
www.wtcb.be
BATIBOUW 2011 25 februari 2011 Antoine Tilmans, ir Afdeling Klimaat, Installaties en Energieprestatie WTCB - Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf Technologische Dienstverlening Duurzaam bouwen
Buitenisolatie
Binnenisolatie
Na-isolatie van spouwmuren
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
2
3 mogelijke technieken bij renovatie
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
3
3 mogelijke technieken bij renovatie
25/02/2011
Buitenisolatie
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
4
3 mogelijke technieken bij renovatie
25/02/2011
Buitenisolatie Binnenisolatie
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
5
3 mogelijke technieken bij renovatie
25/02/2011
Buitenisolatie Binnenisolatie Na-isolatie van spouwmuren
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
6
Voor nieuwe gebouwen of renovatie (met stedenbouwkundige vergunning aanvraag), de EPB-regelgeving stelt Umax-waarden vast. Voor muren :
25/02/2011
Umax = 0,4 W/m²K
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
7
Buitenisolatie met bebording
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
8
ETICS
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
9
Buitenisolatie
Binnenisolatie
Na-isolatie van spouwmuren
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
10
Meerdere mogelijke oplossingen Gevelbekleding
25/02/2011
Buitengevelisolatiesystemen met pleisterafwerking
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
Speciale systemen
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
11
Het is de beste techniek (wanneer toepasbaar!)
25/02/2011
Gunstig hygrotermisch gedrag Beperkte koudebruggen MAAR • Aansluitingen met fundering • Balkon • Alle uitstekende gevelelementen • ...
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
12
Luchtspouw altijd nodig! 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
13
Meer info? TV “Houten bebordingen” in voorbereiding
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
15
TV 209, WTCB, 1998 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
16
TV 209, WTCB, 1998 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
17
TV 209, WTCB, 1998 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
18
Enkele aandachtspunten...
Balkons! 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
19
Geschikte profielen moeten gebruikt worden (kunststof of metalen)
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
20
De muurafdekking is onvoldoende breed. De druiplijst bevindt zich ter hoogte van het pleister De muurafdekking aanpassen : - Voldoende oversteek - Druiplijst voldoende uit het gevelvlak
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
21
TV n° 209
Informatieblad 2003/2
+ gids voor europese technische goedkeuring (ETAG 004) + artikels WTCB contact + video infofiche n°37 + ... 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
22
Buitenisolatie
Binnenisolatie
Na-isolatie van spouwmuren
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
23
industrieel - prefab-platen isolatie + gipskarton - verkleefd op muur 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
ambachtelijk isolatie tussen stijl-en regelwerk BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
24
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
25
Impact op bestaand metselwerk
Lagere temperaturen Hogere vochtgehaltes Grotere impact van het buitenklimaat
Gevolgen :
25/02/2011
Verhoogd risico op vorstschade Risico van scheur ontwikkeling ... • enkel toepassen indien geen problemen met originele wand • vorstgevoeligheid van het metselwerk evalueren • Eventueel, een hydrofobering of een gevelbekleding voorzien
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
26
DOEL : inwendige condensatie voorkomen (+ luchtdichtheid) De noodzaak van een dampscherm (in functie van de type van de isolatie) kan door dynamische numerieke berekeningen geëvalueerd worden. De parameters gekozen om de berekeningen te doen hebben een grote invloed op de bekomen resultaten
Figuur uit ‘http://bauklimatik-dresden.de/delphin’ 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
27
De voorzetwand moet luchtdicht zijn: Vermijden dat er binnenlucht achter het isolatiemateriaal kan geraken Een luchtstroming achter het isolatiemateriaal vermijden
Gevaar voor luchtlekken ter hoogte van doorboringen (schakelaars, stopcontacten, …) 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
28
Men moet ook aandacht besteden aan de volgende elementen:
Elektrische leidingen : technische spouw voorzien en het waterdampscherm niet onderbreken Waterleidingen : beschermd tegen vorst! Bevestiging van radiatoren ...
Praktische uitvoering niet eenvoudig!
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
29
Koudebruggen (quasi onvermijdelijk) :
Vloeroplegging Aansluiting met binnenwanden Raamaansluitingen
Groter warmteverlies Lagere oppervlaktetemperaturen:
25/02/2011
Vochtproblemen Schimmelvorming ...
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
30
Uitvoering : isolatie moet in aanraking komen met het raamprofiel
http://www.energieplus-lesite.be 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
31
Uitvoering : oplossing voor aansluitingen met binnenmuren
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
32
Aandachtspunt: Balk ingebouwd in de metselwerk : risico van verrotting
http://www.energieplus-lesite.be Mogelijke oplossingen:
L’APPLICATION DE PRINCIPES DE LA MAISON PASSIVE EN REGION DE BRUXELLES-CAPITALE, CERAA pour l’IBGE, 2008 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
33
O. Henz, FHW architectes
http://lehr.be/FR-P-Eupen.htm
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
34
Studie van koudebruggen in een sociale woning Met isolatie op het plafond + gevel isolatie (5cm Zonder isolatie met plafond (5cm dik bij 70 cm lengte) dikte, 30cm hoogte) Zonder isolatie toegevoegd
Τ = 0,51 < 0,7 Τ = 0,63 < 0,7 Τ = 0,75 > 0,7
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
35
LEHR project : w w w .lehr.be
I solation therm ique par l’intérieur des m urs existants en briques pleines, Architecture et Clim at (UCL) et SP W -DGO4, 2010
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
36
Buitenisolatie
Binnenisolatie
Na-isolatie van spouwmuren
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
37
1. Inspectie 3. Vulling van de spouw
2. Doorboring 4. Afwerking
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
38
Voordelen :
25/02/2011
Uitzicht van het gebouw blijft behouden Geen plaatsverlies Geen steiger relatief goedkope techniek korte uitvoeringstermijn Groot potentieel
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
39
Isolatieniveau beperkt (spouwbreedte) Vochtiger buitenspouwblad Toepassingsvoorwaarden :
25/02/2011
Voldoende spouwbreedte (~4cm) Voldoende luchtdichtheid (om inwendige condensatie te voorkomen) Buitenspouwblad voldoende vorstbestendig
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
40
Schuimen - PUR: polyurethaan - UF: ureumformaldehyde
Vezels - MW: minerale wol
25/02/2011
Korrels : - EPS: Geëxpandeerd polystyreen - EP: perliet - EV: vermiculiet - SLS: soda-lime-silica
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
41
Identiek aan binnenisolatie, koudebruggen zijn bijna onvermijdelijk :
Lintel Vloeroplegging Raamaansluitingen Dakaansluitingen ...
Oplosbaar? Let op bij uitvoering : controle nodig Hygrothermische impact is minder risicovol dan voor binnenisolatie...
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
42
Correctie van een koudebrug rond een raam
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
43
Het risico van oppervlaktecondensatie is niet verhoogd! 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
44
Voorbeeld van uitvoering
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
45
Voorbeeld van uitvoering
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
46
+ BUTgb informatieblad in voorbereiding 25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
47
WTCB
Technologische Dienstverlening Duurzaam Bouwen en Duurzame Ontwikkeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Prioritaire thema’s: • • • • • • • •
Energie en gebouwen Renovatie en onderhoud van muren en gevels Akoestisch comfort Toegankelijkheid van gebouwen Duurzaam materiaalgebruik Innovatieve prospectie Technology watch (in samenwerking met SIRRIS) Duurzame mobiliteit (in samenwerking met OCW)
Missie:
• Rechtstreekse en multidisciplinaire technische ondersteuning • Informatie en collectieve vorming • Marktverkenning, informatieverspreiding en innovatiestimulering
Doelgroep:
Alle Brusselse ondernemingen actief in de bouwsector In samenwerking met de Confederatie Bouw Brussel Hoofdstad
25/02/2011
Gesubsidieerd door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest via InnovIRIS
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
48
Bedankt voor uw aandacht! Vragen? WTCB Technologische Dienstverlening Duurzaam Bouwen Antoine Tilmans
[email protected] 02/655.77.11
25/02/2011
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
BATIBOUW 2011 : Isolatie van bestaande muren
49