BASISONDERWIJS
29.05.2014 - 14.09.2014
AMSTERDAM EXPO
WWW.AMSTERDAMEXPO.NL
HOME TO WORLD CLASS EXHIBITIONS
VOORBEREIDING - KLEUREN & VORMEN Iedereen heeft wel eens met LEGO® gespeeld: het is het meest populaire speelgoed aller tijden. Waarschijnlijk heb je zelf ook LEGO-steentjes thuis. Dan weet je dat iets compleet nieuws bouwen van LEGO het leukste is. Dat doet de Amerikaanse Nathan Sawaya ook. Hij maakt kunstwerken die helemaal uit LEGO bestaan. Deze LEGO-kunstenaar maakte van zijn hobby zijn beroep. In de tentoonstelling The Art of the Brick (wat ‘De Kunst van de Steen’ betekent) zie je wat Nathan allemaal voor moois maakt met zijn fantasie… en meer dan 1 miljoen steentjes!
Kleuren Tegenwoordig zijn er LEGO-steentjes in allerlei maten en alle kleuren van de regenboog. In de winkel kun je kiezen uit meer dan vijftig verschillende kleuren. Dat was in 1953, toen de moderne LEGO voor het eerst te koop was, wel anders. Toen kon je maar uit drie gekleurde blokjes kiezen: rood, blauw en geel. Dat is geen toeval. In de schilderkunst worden dat al eeuwenlang de hoofdkleuren genoemd. Of met een moeilijk woord: de primaire kleuren. Primair betekent ‘eerste’: het zijn de kleuren die je niet kunt maken door verf te mengen. Maar die je wel nodig hebt om andere kleuren te maken. De basis dus.
Opdracht 1
Door twee primaire kleuren te mengen, krijg je de secundaire kleuren. Secundaire betekent ‘tweede’. Welke twee kleuren moet je mengen om deze LEGO-steentjes te maken?
2
geel
groen
rood
oranje
blauw
paars
Basisonderwijs
Als je om je heen kijkt, zie je dat er meer dan maar zes kleuren zijn! Want wat krijg je als je een primaire kleur mengt met een secundaire kleur? Een tertiaire kleur. Je raadt het misschien al: ‘tertiair’ betekent ‘derde’. Er zijn ontzettend veel tertiaire kleuren. De Zwitserse kunstschilder en docent Johannes Itten maakte er een handige kleurencirkel van.
Zwart & wit Zie jij ook welke twee kleuren er niet in de kleurencirkel staan? Inderdaad: zwart en wit. Het klinkt een beetje gek, maar de afspraak is dat zwart en wit geen kleuren zijn. Het zijn niet-kleuren. Dat heeft met natuurkunde te maken. Een lichtstraal is een mengsel van kleuren. Als die lichtstraal op een oppervlak valt, dan worden sommige kleuren opgeslurpt en sommige teruggekaatst naar jouw oog. Een groen oppervlak zuigt alle kleuren uit de lichtstraal op, behalve het groene gedeelte. Vandaar dat je een grassprietje als groen ziet. En een oppervlak dat álles opslurpt en helemaal niets terugstuurt? Dat zien wij met onze ogen als een zwart oppervlak. Het tegenovergestelde is een oppervlak dat niets vasthoudt en alles terugkaatst. Dat zien wij als wit. Wit is dus niet één enkele kleur, maar alle kleuren samen. En dat maakt wit (en zwart) een niet-kleur.
Opdracht 2
Hier zie je drie kunstwerken van Nathan Sawaya. Het kleurgebruik is behoorlijk verschillend. Beschrijf wat er zo opvallend aan de kleuren is en ook waarom je denkt dat Nathan voor deze kleur(en) koos.
Basisonderwijs
3
Vormen Tegenwoordig kun je LEGO® in alle vormen en maten krijgen, maar de meest voorkomende steentjes zijn nog steeds vierkant of rechthoekig. Omdat de LEGO-steentjes vooral uit rechte hoeken bestaan, zijn de meeste LEGO-bouwsels zoals je die op de doos ziet ook recht en hoekig. Vandaar dat je vooral gebouwen (zoals een ziekenhuis, politiekantoor of tankstation) en voertuigen (auto’s, treinen, ruimteschepen) op de doos zult zien. Het zijn zaken die door mensen zijn gemaakt en dus vaak recht zijn. In de natuur kom je niet snel een kaarsrechte lijn of rechthoekige vorm tegen. Kijk maar naar een boom, een wolk of naar je eigen lichaam. Nathan Sawaya vindt het juist leuk om met die rechthoekige LEGO-steentjes toch gebogen of ronde lijnen te maken. Hij maakt veel menselijke standbeelden. Van een afstandje lijken die beelden toch minder recht en hoekig. Of als je je ogen een beetje dichtknijpt. Een perfecte ronding maken kan niet, maar met genoeg steentjes kun je wel aardig in de buurt komen. Omdat Nathan zo goed rondingen kan maken, mag hij zich LEGO Meester Bouwer noemen. Om die eretitel te verdienen, moest hij een moeilijk examen afleggen. Binnen drie kwartier moest Nathan een bal van LEGO-steentjes bouwen. Daarna volgde de proef op de som: alleen als de LEGO-bal ook echt lekker rolt, mag je door.
Opdracht 3
Kijk nu nog eens naar dit kunstwerk. Nathan gebruikt drie bekende vormen in plaats van de hoofden. Schrijf hier welke vormen dat zijn, in volgorde van moeilijkheid om te maken.
1. Het makkelijkst met LEGO te maken is: 2. Daarna komt: 3. Het moeilijkst met LEGO te maken is:
4
Basisonderwijs
TIJDENS HET BEZOEK In de tentoonstelling The Art of the Brick is een bijzondere verzameling LEGO®-kunstwerken te zien, bedacht en gemaakt door de Amerikaan Nathan Sawaya. Hij speelde als klein jongetje al met LEGO, maar is er eigenlijk nooit mee gestopt. Na zijn studie ontdekte Nathan dat LEGO meer is dan alleen maar speelgoed. Je kunt er ook échte kunstvoorwerpen mee maken! Op deze tentoonstelling zie je daar de mooiste voorbeelden van. Net als bij andere kunst is het niet de bedoeling dat je de voorwerpen aanraakt, want dan kunnen ze beschadigen. Bij de tentoonstelling horen een aantal vragen en opdrachten. Als je goed kijkt, dan vind je de meeste antwoorden vanzelf. Op de muur bijvoorbeeld! Heb je straks alle vragen goed ingevuld en de opdrachten gemaakt? Dan ben je hard op weg om net zo’n creatief genie te worden als Nathan Sawaya. En wie weet… word jij ook kunstenaar en krijg je dan een eigen tentoonstelling.
Opdracht 1 - Materiaalgebruik
Het materiaal waarmee een kunstenaar werkt, is bepalend voor hoe het kunstwerk eruit ziet en aanvoelt. De tentoonstelling van vandaag bestaat volledig uit… plastic. Het leuke is dat kunstenaars met de meest uiteenlopende materialen en technieken werken. Zo zijn er schilderijen van zand gemaakt, mozaïeken van beschilderde rijstkorrels en kunstwerken van… pindakaas! Daarmee vergeleken zijn LEGO-steentjes helemaal niet zo’n vreemd kunstenaarsmateriaal. Een aantal werken die je vandaag gaat zien, zijn LEGO-uitvoeringen van al bestaande kunstwerken. Hou in elke ruimte goed je ogen open, op zoek naar het materiaal van het bestaande kunstwerk dat Nathan naar LEGO-plastic vertaalde. Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. 1. Olieverf: 2. Hout: 3. Marmer: 4. Kalksteen: 5. Botten:
Basisonderwijs
5
Opdracht 2 - Kunstenaars
Veel kunstenaars laten zich inspireren door… andere kunstenaars! Nathan Sawaya is geen uitzondering. Hij maakte met LEGO® reproducties van bekende schilderijen en beeldhouwwerken uit de kunstgeschiedenis. Misschien ben jij een echte kunstkenner en ken je namen van de oorspronkelijke makers. En anders moet je goed rondkijken, want de antwoorden vind je op de muur!
1.
2.
4.
3.
5.
1. The Scream / De Schreeuw is een schilderij van: 2. Wie schilderde dit paard? 3. Het plafond van de Sixtijnse Kapel is beschilderd door: 4. Starry Night / Sterrennacht is geschilderd door: schilderde de mysterieuze lach van de Mona Lisa.
5.
6
Basisonderwijs
Wist je dat? In de tentoonstelling is een speciale Beeldentuin, waarin beroemde standbeelden uit de geschiedenis bij elkaar staan. Nathan Sawaya is eigenlijk ook een soort beeldhouwer: een LEGO®-beeldhouwer. Het grote verschil is dat beeldhouwers vormen creëren door al wat overbodig is weg te beitelen, terwijl Nathan juist vorm creëert door elementen aan elkaar toe te voegen. Daarbij behandelt Nathan de LEGO-steentjes net wat anders dan jij thuis, want hij lijmt ze aan elkaar vast. Dat doet hij omdat zijn kunstwerken de hele wereld rondreizen, en dus vaak in- en uitgepakt worden. Als hij de steentjes niet vast zou lijmen, dan zou er tijdens het transport makkelijk iets kunnen afbreken. Aangezien alle kunstwerken origineel zijn, is er geen bouwinstructie om de zaak weer goed in elkaar te zetten. Dan kun je maar beter alles vastlijmen. Een nadeel is dat Nathan soms halverwege het maakproces erachter komt dat hij ergens een foutje heeft gemaakt. Als hij dan een stuk opnieuw moet doen, is dat niet gemakkelijk. Dan moet Nathan met hamer en beitel het foute gedeelte eraf slopen. Een heel ouderwetse manier van beeldhouwen dus!
Opdracht 3 - Wereldbeelden
Van de oorspronkelijke beelden, die met een moeilijk woord ook ‘sculpturen’ heten, komen er twee uit het oude Griekenland, twee uit Egypte en twee uit Frankrijk. Kun jij het juiste land bij het juiste beeld plaatsen?
1.
4.
3.
2.
5.
6.
1. 2. 3. 4. 5. 6.
Basisonderwijs
7
Opdracht 4 - Getallen
Je hebt vast nog nooit zoveel LEGO®-steentjes bij elkaar gezien als vandaag. Maar welk kunstwerk heeft de minste en welke de meeste blokjes? Tip: probeer eerst te raden uit hoeveel blokjes jij denkt dat het voorwerp bestaat. Kijk daarna pas op het bordje aan de muur. Had je aardig gegokt of zat je er heel ver naast met jouw schatting? a. Het voorwerp met de minste LEGO-steentjes is: Geschat aantal stenen: Werkelijk aantal stenen: b. Het voorwerp met de meeste LEGO-steentjes is: Geschat aantal stenen: Werkelijk aantal stenen:
Wat is kunst? Poeh, wat een lastige vraag! Het éne juiste antwoord bestaat namelijk niet. Omdat smaken verschillen, denkt iedereen net wat anders over wat wel kunst is en wat niet. Heel algemeen kun je zeggen dat kunst iets is wat door een mens wordt gemaakt, met het voornaamste doel om mooi te zijn of om de kijker iet te laten voelen of aan het denken te zetten. Een kunstwerk moet het liefst ook origineel of uniek zijn: dingen die van de lopende band komen rollen, vinden we niet zo heel snel kunst.
Opdracht 5
Kies een van de volgende kunstwerken uit: Yellow / Geel, Red Face Mask / Rood Gezichtsmasker of Swimmer / De Zwemster. Kijk 1 minuut lang stil naar het kunstwerk. Probeer daarna hier op te schrijven wat je allemaal voelde of dacht:
8
Basisonderwijs
Waar vind je kunst? Vaak worden kunstwerken in een mooie lijst aan de muur gehangen of tentoongesteld, in een galerie of in een museum. Ook daar bestaan weer uitzonderingen op. Street art oftewel ‘straatkunst’ is kunst die je in de buitenlucht tegenkomt, vaak op de meest onverwachte plekken. Een mooie muurschildering als graffiti bijvoorbeeld. Nathan maakt ook straatkunst, met Hugman. Die zie je alleen op deze tentoonstelling binnenskamers, maar de volgende keer… misschien wel bij jou op de stoep?
Opdracht 6 - Mooi, mooier, mooist
1. Wat is volgens jou het allermooiste kunstwerk van deze tentoonstelling?
2. Waarom vind je dat?
3. Welk kunststuk zou je mee naar huis willen nemen, en waar zou je het dan neerzetten?
4. Wat is het gekste kunstwerk dat je zag?
Basisonderwijs
9
Opdracht 7 - Tekenen
Als Nathan een kunstwerk maakt, begint hij niet zomaar in het wilde weg met bouwen. Eerst zoekt hij naar een goed idee. Als hij dat heeft, dan pakt hij zijn schetsblok en begint met tekenen. Pas als hij tevreden is met zijn tekening, gaat hij het kunstwerk uitvoeren met LEGO®-steentjes. Nathan gebruikt daar trouwens speciaal ruitjespapier voor. Als een kunstenaar iets (na)tekent om zich voor te bereiden, dan wordt dat een ‘voorstudie’ genoemd. Zo’n tekening hoeft niet tot in de puntjes perfect te zijn, of te zijn ingekleurd. Maar door te tekenen, dwing je jezelf om heel geconcentreerd en goed naar iets te kijken. Kies één interessant kunstwerk uit en teken dat na op deze pagina. Met jouw ‘voorstudie’ ga je later, terug op school, weer aan de slag. Probeer het kunstwerk daarom nu al zo goed mogelijk te bekijken en te schetsen.
10
Basisonderwijs
Opdracht 8 - Dinosaurus
Het pronkstuk van de tentoonstelling is het dinosaurusskelet. Nathan Sawaya was een hele zomer lang bezig om deze grote jongen in LEGO® na te bouwen. Het is zo groot, dat het in 14 verschillende stukken vervoerd moet worden. Deze creatie is het skelet van de allerberoemdste dinosaurus, die in het echt wel twee keer zo lang kon worden als dit model van zes meter! Kun jij aan de hand van het skelet aanwijzen over welke dino het gaat?
Afbeeldingen © N. Tamura
Basisonderwijs
11
NA HET BEZOEK Opdracht 1 - Van schets naar LEGO®-bouwplaat
Net als de meeste beeldhouwers maakt Nathan vaak schetsen als voorbereiding op het eigenlijke werk. Hij gebruikt daarvoor speciaal millimeterpapier, waarmee hij die schetsen kan vertalen naar de LEGO®-vorm. Hieronder zie je het millimeterpapier dan Nathan gebruikt genaamd ‘brick paper’. Teken nu de ‘voorstudie’ die je op de tentoonstelling hebt gemaakt over op dit speciale raster.
Extra
Nu kun je aan de hand van jouw LEGO-tekening het kunstwerk echt gaan maken in LEGO. Misschien dat je niet genoeg stenen thuis hebt of op school, maar dat is geen probleem. Ook op de computer kun je met LEGO bouwen, via de website www.buildwithchrome.com. Daar heb je ontelbaar veel stenen om te gebruiken. Let op: misschien dat je jouw leraar of ouders even om hulp moet vragen, want deze site doet het niet op elke internetbrowser. Het beste is om de gratis Chrome-browser te downloaden en installeren via www.google.nl/intl/nl/chrome/browser.
12
Basisonderwijs
Opdracht 2 - Geef Nathan een opdracht
Veel kunstenaars maken ‘vrij werk’. Dat betekent dat ze zelf bepalen wat ze maken en hoe ze het maken. Maar soms hebben kunstenaars ook een opdrachtgever. Die betaalt dan het materiaal en het loon, maar mag in ruil daarvoor ook zeggen wat de kunstenaar moet maken. Zo maakte Rembrandt zijn zelfportret lekker voor zichzelf, maar het beroemde De Nachtwacht was een betaalde klus van de vereniging die op het schilderij staat afgebeeld. Als jij een rijke opdrachtgever zou zijn, wat voor kunstwerk zou je dan bij Nathan bestellen? Omschrijf hieronder zo precies mogelijk hoe jouw LEGO®-droomvoorwerp eruit zou zien. Bijvoorbeeld hoe groot het moet worden, welke kleuren Nathan moet gebruiken en waar het komt te staan of te hangen.
Basisonderwijs
13
Opdracht 3 - Doe het zelf(portret)
Kunstenaars kijken vaak in de spiegel. Niet omdat ze zo ijdel zijn, maar omdat ze niet altijd een menselijk model in de buurt hebben om te bestuderen. En je hebt altijd jezelf binnen handbereik. Wel zo gemakkelijk! Zo maakte Rembrandt in zijn leven meerdere zelfportretten, waarvan je er eentje in LEGO®-vorm hebt gezien. Ook Nathan maakte een paar LEGO-versies van zichzelf. En nu ben jij aan de beurt! Voor een zelfportret is het handig om een (hand)spiegel te gebruiken, zodat je tijdens het maken steeds even kunt kijken. Een foto waar je duidelijk op staat is natuurlijk ook goed bruikbaar. Je mag helemaal zelf weten hoe je jouw zelfportret wilt maken. Met verf, zoals Rembrandt, of met LEGO-steentjes zoals Nathan. Maar potlood, krijt, klei of iets anders mag ook.
WIN EEN SCHOOLREIS VOOR DE HELE KLAS! Heb je een van deze creatieve opdrachten gemaakt? Of misschien wel allemaal? Lever ze dan in bij jouw leraar of lerares. Als die ze naar Amsterdam EXPO stuurt, dan maak jij kans op een excursie of schoolreisje naar een volgende tentoonstelling, en dan mag je de hele klas meenemen. Vergeet niet jouw naam, school en leeftijd te vermelden! Amsterdam EXPO t.a.v. Afdeling Educatie Gustav Mahlerlaan 24 1082 MC Amsterdam
14
Basisonderwijs
