Nieuwsbrief
Overijsselse Vereniging van Kleine Kernen December 2010
Stokkum Locatie: Zwolle, Provinciehuis Datum: vrijdag 26 november 2010 Organisatie: de partners van het consortium Dorpsplanplus
Symposium schetst toekomstperspectief
Bal ligt nu bij de dorpen ‘Binden, boeien en behouden van inwoners betekent zoveel als het betrekken van die inwoners bij het beleid.’ Met deze woorden opende Sabine Uitslag het symposium Toekomst voor dorpen – de agenda voor vitale dorpsgemeenschappen. Het symposium kende een grote opkomst: meer dan 160 personen van divers pluimage, zoals beleidsmedewerkers, bestuurders en dorpsbewoners. Even divers waren de sprekers. Gedeputeerde Piet Jansen en Henk Aalderink, burgemeester van Bronckhorst, voerden het woord; maar ook plaatselijke belangenorganisaties bij monde van Evert Jan Hof uit Hoonhorst en Bert van der Woude uit IJhorst. dorpen. Een prominente rol hierin dicht hij toe aan de dorpsbewoners zelf. Aan hen het initiatief voor versterking van de leefbaarheid, welzijn en zorg voor elkaar.
Sabine Uitslag, Tweede Kamerlid CDA
Wat staat er voor het toekomstige dorp op de agenda? Bij gedeputeerde Piet Jansen is dat samenwerking: hét sleutelwoord om te komen tot vitale
Henk Aalderink had het fenomeen krimp op de agenda staan. Groningen en Limburg kampen reeds met een afnemend inwonertal, met alle bijverschijnselen van dien. Naar zijn mening moet hierop geanticipeerd worden door middel van het creëren van nieuwe werkgelegenheid, herijking van de voorzieningen en een goede woonkwaliteit. Lees verder op pagina 2 1
Krimp! In delen van Nederland neemt het inwonertal af. Naar verwachting zal deze krimp steeds verder om zich heen grijpen. Krimp wordt vaak als iets negatiefs gezien. Gert-Jan Hospers ziet het echter niet zo somber in. Hij pleit voor een creatieve aanpak en bespreekt in dit boek verschillende mogelijkheden van wonen in de natuur tot de terugkeer van de SRV-man en andere mobiele dienstverleners. Het boek leest prettig weg. De auteur is als docent en hoogleraar verbonden aan de Universiteit Twente en de Radboud Universiteit Nijmegen. Titel: Krimp! Auteur: Gert-Jan Hospers. ISBN: 9789461053619. Prijs: 19,50.
Vervolg van pagina 1
Tijdens de forumdiscussie kwam het onderwerp Leefbaarheid ter sprake. Vanuit het forum werd gesteld dat leefbaarheid vooral een kwestie is van sociale vitaliteit. De zaal ging hier niet helemaal in mee. Materiële zaken zoals bedrijvigheid, ruimtelijke inrichting en voorzieningen zouden wel degelijk van belang zijn voor de leefbaarheid van het dorp. Bepaalt het aantal inwoners het voorzieningenniveau of bepaalt het voorzieningenniveau het aantal inwoners?
Hoonhorst en IJhorst werden opgevoerd als lichtend voorbeeld van hoe-het-moet. Beide dorpen zijn namelijk gezegend met betrokken bewoners die een inventieve blik op de toekomst werpen. Evert Jan Hof en Bert van der Woude gaven tekst en uitleg bij de verschillende initiatieven voor de leefbaarheid. Het symposium kenmerkte zich door een grondige probleemverkenning. Waar de discussie zich toespitste op mogelijke oplossingen, bleef deze nochtans steken in algemeenheden als sociale cohesie, vertrouwen en de schouders eronder. Als basis prima natuurlijk, maar hoe geef je aan dat alles handen en voeten? En… blijft de overheid lokale initiatieven actief faciliteren? Dorpsplanplus heeft zich bewezen als een middel waarmee concreet werk kan worden gemaakt van de toekomst van het dorp. Over twee jaar loopt Dorpsplanplus af. De OVKK bekijkt samen met de partners Het Oversticht, Landschap Overijssel en Stimuland of dit instrument, al dan niet in aangepaste vorm, ook daarna ingezet kan worden.
Forumleden Andre Bus, Douwe Prinsse en Hans Peter Benschop
Toekomst voor dorpen - de agenda voor vitale dorpsgemeenschappen is mogelijk gemaakt door de Provincie Overijssel. Het uitgebreide verslag treft u aan op onze website www.ovkk.nl
Nieuws van de LVKK Net als de overige provinciale organisaties is de OVKK aangesloten bij de Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen (LVKK). De LVKK is er voor kennisuitwisseling, gezamenlijke belangenbehartiging en het doorgeven van de belangrijke signalen.
Ten behoeve van een meer inhoudelijke kennisdeling is besloten om jaarlijks een kaderdag te houden, bestemd voor bestuurders en coördinatoren van de provinciale koepels. Tijdens de kaderdag zal een actueel thema nader worden uitgediept en toegelicht. De eerste kaderdag wordt georganiseerd in april 2011. Voorts is de LVKK doende met de voorbereiding van het Nationale PlattelandsParlement 2011. Tijdens dit evenement kunnen plattelandsbewoners direct met Tweede Kamerleden in gesprek gaan over verschillende zaken die spelen op het platteland. De
2
L ANDELIJKE VERENIGING VOOR KLEINE KERNEN
plattelandsbewoners bepalen de gespreksonderwerpen. Het PlattelandsParlement is echter geen formeel parlement. Steeds nadrukkelijker gaat de problematiek van de dorpshuizen onderdeel worden van de werkzaamheden van de LVKK. Het dagelijks bestuur is uitgebreid met twee leden uit de dorpshuizensfeer. Ook wordt gewerkt aan een projectplan waarmee voorzien wordt in de aanstelling van een landelijke functionaris ten behoeve van de dorpshuizen.
Gebouw Ankum staat voor nieuwe uitdaging
Project Energieke dorpshuizen; laatste nieuws
Gebouw Ankum is een plaatje om te zien. Maar ook van binnen mag het dorpshuis er zijn. De zaal is voorzien van een goede dansvloer, een mooie bar en biedt verblijf aan maximaal tachtig personen. Voor een ieder kan de zaal naar wens worden ingedeeld met tafels en stoelen, statafels of juist zoveel mogelijk leeg. Verder is er in het gebouw een keuken aanwezig en twee bergingen. Aan de achterkant bevindt zich een ruim veld waar een tent kan worden opgezet, zodat bij mooi weer nog meer mensen een welkom geheten kan worden.
Het eerste deel van het project Energieke Dorpshuizen en Kulturhusen is afgerond. De Overijsselse dorpshuizen, multifunctionele accommodaties en Kulturhusen zijn in dit traject benaderd met de vraag of zij bereid zijn mee te doen met de gezamenlijke inkoop van energie. Een grote groep heeft hiermee ingestemd. Ook hebben zij belangstelling getoond voor het nemen van andere energiebesparende stappen. Inmiddels zijn er met meerdere leveranciers inkoopgesprekken gevoerd, waaruit naar voren kwam dat er gemiddeld minimaal 15 à 20% bespaard kan worden op de energiekosten (niveau 2009). De werkelijke besparing kan vastgesteld worden op het moment van afsluiten van het contract. Het besparingspercentage kan dan lager of hoger zijn.
Sinds jaar en dag fungeert het voormalig schoolgebouw als locatie waar bewoners, groepen en verenigingen met hun activiteiten terecht kunnen. Het bestuur van de Stichting Algemeen Verenigingsgebouw Ankum bestaat uit bewoners van Ankum en omstreken en heeft als taak om de sociale functie en het beheer van het gebouw te waarborgen.
Momenteel staat het stichtingsbestuur voor een nieuwe uitdaging. De voorgevel van het gebouw zal worden voorzien van isolerende beglazing. Ook wordt de bestaande cv-installatie vervangen. De werkzaamheden beginnen in januari en worden uit eigen middelen gefinancierd. De kans op subsidie is namelijk zo goed als nihil.
De tweede fase van het project is nu in voorbereiding. Het is de bedoeling dat er in deze fase vervolgstappen zullen worden gezet die concrete besparingen gaan opleveren: Sluiten collectief energiecontract (instappen op individuele basis) Uitvoeren van EPA-U advies om status gebouwen en besparingsinvesteringen vast te stellen Energiemanagement voor beheerders De deelnemende gemeenschapsaccommodaties ontvangen hierover begin volgend jaar nader bericht.
Nieuwe leden ’t Gebouwtje Stokkum en het Gemeenschapscentrum Aadorp hebben zich aangesloten bij de Samenwerkende Dorpshuizen Overijssel van de OVKK. Het bestuur van de OVKK heet hen van harte welkom.
De OVKK wenst u een vitaal, leefbaar en gezond 2011 3
Energieke Dorpshuizen en Kulturhusen is een project van Doedens en Partners te Heeten, in samenwerking met de OVKK en Woertman & Massop Partners. Het project is mogelijk gemaakt door de Provincie Overijssel.
Winkels in de kleine kernen In de kleine kernen hebben veel winkels hun deuren voorgoed gesloten. Een groot deel van de dorpsbevolking heeft namelijk een baan buiten het eigen dorp, met als gevolg dat de boodschappen en andere bestedingen eveneens buiten het dorp worden gedaan.
Opvallend is echter dat vrij veel dorpen door de rijdende winkel worden bediend. In Overijssel zijn er ongeveer vijftien van deze wagens op de weg. Het merendeel opereert onder de formule Springer & Partners. De ondernemers zijn aangesloten bij de Coöperatie SAM (Samenwerkende Ambulante Melkhandel).
Toch blijft er wel degelijk vraag naar winkelproducten die in het dorp zelf worden aangeboden, wat bevestigd wordt door de voorzieningenenquête die de OVKK vorig jaar heeft gehouden. Die vraag is echter te klein en te gedifferentieerd voor een branchegebonden winkelvoorziening. De dorpssuper is meestal de laatste winkel die stand houdt. Maar in kernen met minder dan 1500 inwoners is ook die niet meer exploitabel. Voor de overige branches ligt de ondergrens al gauw op 2000 inwoners.
Soms staan deze rijdende winkels niet op zichzelf, maar vormen ze een onderdeel van een groter bedrijf. Een aantal ondernemers houdt er bijvoorbeeld een internetwinkel op na, zodat de klanten via de website hun boodschappen kunnen bestellen. Als extra kunnen de bestelde boodschappen tijdens de avonduren aan huis worden bezorgd. Anderen gaan nog een stap verder en leveren ook aan bedrijven, scholen en kinderdagverblijven. Daarnaast bieden sommige rijdende winkels diensten aan, zoals een TPG-servicepunt. Combinaties van een vaste winkel met
een of meer rijdende winkels komen ook voor. De rijdende winkel is dus niet voor één gat te vangen. Precies hier ligt zowel de kern van het probleem als ook de sleutel tot een oplossing. Dankzij het combineren van functies en het leveren van maatwerk blijkt het mogelijk om in de kleine kernen een rendabele detailhandel op poten te zetten en te houden. Het probleem is echter dat er voor beginnende ondernemers geen concreet uitgangspunt bestaat om in een dorp aan een winkel te beginnen. Elk dorp vraag om een specifieke winkelvariant, bestaande uit verschillende functies en productgroepen. Momenteel bekijken de OVKK en de SAM of er een manier gevonden kan worden om op basis van maatwerk ondernemers te helpen in de opstart naar een winkel, aangepast aan de specifieke wensen van het dorp.
Gemeenschapsaccommodaties hooglijk gewaardeerd Het Oranjefonds heeft in heel Nederland onderzoek gedaan naar het gebruik van de dorpshuizen en wijkaccommodaties en hoe bewoners tegen deze gemeenschapshuizen aankijken. Uit het onderzoek blijkt dat maandelijks maar liefst 2,6 miljoen mensen er gebruik van maken. Bovendien beschouwt het gros van de Nederlanders deze voorzieningen als zijnde onmisbaar voor de onderlinge verbondenheid. De uitkomst van het onderzoek laat zich in drie punten samenvatten: • Ontmoetingsruimtes zijn populair: bijna de helft van de Nederlanders brengt wel eens een bezoek • Nederlanders weten een groepsaccommodatie in de wijk te vinden, maar weten niet altijd wat er te doen is • Positieve houding ten opzichte van groepsaccommodaties: sociaal, toegankelijk en vriendelijk imago en onmisbaar voor Nederland Het onderzoek is het eerste in Nederland
dat specifiek ingaat op de beeldvorming en de functie van de gemeenschapsaccommodaties. Een opvallende uitkomst is dat wekelijks ruim 30% van de Nederlanders van twaalf jaar het dorpshuis of wijkgebouw bezoekt. Culturele activiteiten zijn favoriet. Die worden met 26% het meest bezocht. De talloze organisaties die activiteiten organiseren in ontmoetingsruimtes, kunnen lering trekken uit dit onderzoek. Zo blijkt dat Nederlanders matig tot redelijk op de hoogte zijn van de programmering. ,,Onder meer wat betreft de promotie is er dus nog werk aan de 4
MFC De Ploats te Blokzijl; onmisbaar voor de gemeenschapszin. In het volgend nummer meer over deze prachtige accommodatie.
winkel! Gezien het positieve beeld over de ontmoetingsruimtes, zal het zeker lonen mensen meer en beter te informeren over het activiteitenaanbod.” Het onderzoeksrapport kan gedownload worden via de website van het Oranjefonds: www.oranjefonds.nl. Ga naar het zoekvenster en vul daar ‘onderzoek dorpshuizen’ in.
Sallandse ommetjes naderen hun voltooiing Binnenkort is Salland zes nieuwe dorpsommetjes rijker. In Schalkhaar, Bathmen, Wesepe, Welsum, Nieuw-Heeten en Luttenberg zijn dorpsbewoners actief geweest met het bedenken van korte wandelroutes door hun dorp en het buitengebied. Begin volgend jaar wordt gestart met de daadwerkelijke realisatie van de routes, zoals het aanbrengen van markeringspaaltjes, een informatiebord, klaphekjes en bankjes. In de loop van de tijd is het landelijke gebied rond het dorp er niet toegankelijker op geworden. Vooral de grootschalige ruilverkavelingen zijn er de oorzaak van geweest dat talloze kruip-door-sluip-door-paden zijn verdwenen. Het maken van een ommetjesplan gaat dan ook vaak gepaard met een moeizame zoektocht naar nieuwe wandelmogelijkheden. Via Beleef het boerenlandschap; ommetjes in Salland worden de ommetjesmakers met raad en daad bijgestaan door een vakkundig projectteam, bestaande uit medewerkers van Landschap Overijssel, de OVKK en Stimuland. Bij het bedenken van een wandelroute moet er zeker ook bij agrariërs worden aangeklopt. Van hen is immers medewerking benodigd om agrarische grond weer toegankelijk te maken voor wandelaars. In de regel hebben die geen bezwaar, mits daarover heldere afspraken worden gemaakt. Boeren die een strook van hun land openstellen voor wandelaars
kunnen trouwens rekenen op een tegemoetkoming via de regeling Boerenlandpaden. Voor het onderhoud kan een beroep gedaan worden op de regeling Groene en Blauwe Diensten. De aankleding van de route wordt gefinancierd met een subsidie van LEADER+. Al deze zaken worden in het project piekfijn geregeld. Het Europese Leaderprogramma ondersteunt deze initiatieven met een subsidie van 174.000 euro voor de aanleg van de ommetjes. Op donderdag 25 november overhandigde gedeputeerde Piet Jansen tijdens een feestelijke bijeenkomst de Leadercheques aan de betrokken vrijwilligers. Beleef het Boerenlandschap; ommetjes in Salland is een project van Landschap Overijssel, in samenwerking met de Overijssels Vereniging van Kleine Kernen en Stichting Stimuland. Het project is mogelijk gemaakt door de Provincie Overijssel.
Website Regeling Boerenlandpad Het platteland wordt steeds populairder onder wandelaars. De website www.boerenlandpad.nl biedt informatie aan zowel de wandelaar als agrariërs. De agrariërs kunnen er terecht om inzicht te krijgen in de Regeling Boerenlandpad. Boeren, die hun land openstellen voor wandelaars, kunnen in het kader hiervan een vergoeding ontvangen. De wandelaar wordt per provincie op het spoor gebracht van attractieve wandelrou-
tes. Klik je op Overijssel, dan tref je daar bijvoorbeeld de kuierroutes van Elsenerbroek en IJhorst aan. Voor meer informatie of ondersteuning bij de aanvraag voor de Regeling Boerenlandpad kunt u contact opnemen met de OVKK.
5
Themadagen ‘Welkom op het platteland’ Op 15 en 17 november 2010 hielden de plattelandsvrouwenorganisaties ZijActief en NBvP Vrouwen van Nu de themadagen Welkom op het platteland. Medewerking werd verleend door Thea Kroese, streektaaldeskundige en bekend van haar optredens bij RTV Oost. Tijdens deze dagen kwam het thema Welkom op het platteland op een vrolijke en interactieve wijze aan de orde. Dat het thema leeft blijkt uit de ruim 70 deelnemers die zich hadden opgegeven. Thea Kroese vertelde over gewoonten en tradities op het platteland, de achtergronden en de betekenis hiervan in de huidige tijd. In een forum onder leiding van Alice Makkinga (Statenlid CDA Overijssel) werd gesproken over verbinding tussen de verschillende gebruikers van het nieuwe platteland en het belang hiervan. Wat zouden stad en platteland van elkaar moeten weten? Aan het forum namen deel: Thea Kroese, Berend Jan Warmelink (bestuurslid van de OVKK), Harry Nijhuis (streektaalconsulent van de Twentse Welle), Angelique Jurrius (communicatieadviseur) en Jan Evering (Statenlid CDA Overijssel).
Woonbeheer Borne houdt bewoners betrokken
Vrienden van de OVKK
Regelmatig wordt in Kernpunt aandacht geschonken aan een Vriend van de OVKK. De aandacht gaat dit keer uit naar Woonbeheer Borne. De woningcorporatie heeft burgerparticipatie hoog in het vaandel staan.
Waterschap Groot Salland Beter Wonen IJsselmuiden De Woonplaats Enschede Salland Wonen Raalte Wetland Wonen Vollenhove Woningstichting Hellendoorn Woonconcept Meppel Stichting Woonbeheer Borne
Er is Woonbeheer Borne veel aan gelegen dat haar huurders zich betrokken voelen bij hun buurt. Een van de middelen om dat te bereiken is de wijkschouw. Tijdens een gezamenlijke wandeling nemen vertegenwoordigers van de gemeente, de woningcorporatie en andere instellingen samen met de buurtbewoners de omgeving dan in ogenschouw. Carla Ruiter, manager van Afdeling Wonen, vertelt: ‘Het voordeel van een wijkschouw is dat de bewoners direct en in hun eigen woorden hun opvattingen en wensen kenbaar kunnen maken. Politici, ambtenaren en de verschillende instellingen in de wijk krijgen op hun beurt een concreet beeld van de kwaliteit van de openbare ruimte. Zij bekijken de wijk als het ware door de ogen van de bewoners. Mooi meegenomen is ook dat al tijdens de wijkschouw mogelijke oplossingen worden aangedragen waarover gelijk concrete afspraken worden gemaakt.’ De laatste vier jaren heeft Woonbeheer Borne zich intensief met de wijkschouw beziggehouden. De aandachtspunten blijven allang niet meer beperkt tot zaken als losliggende stoeptegels, zwerfvuil en foutparkeerders. Aan de wijkschouw is ook
een sociaal element toegevoegd. Carla Ruiter: ‘Voor bewoners is het belangrijk dat er ook aandacht wordt geschonken aan de beleving van de wijk. Voel ik mij wel thuis in deze buurt? Ademt de wijk de juiste sfeer? Wat is er nodig voor een aangenaam verblijfsklimaat? Verandering van de straatverlichting kan bijvoorbeeld veel bijdragen aan het gevoel van veiligheid op straat.’ Inmiddels is de leefbaarheid en veiligheid in een aantal wijken in Borne op deze manier aangepakt, tot grote tevredenheid van zowel de bewoners als de deelnemende partijen. In de toekomst zal de wijkschouw ook in Zenderen en Hertme plaatsvinden. Woonbeheer Borne bestaat 90 jaar. Ter gelegenheid hiervan is er een jubileumuitgave verschenen met de titel Van Bornse Hof naar Bornsche Maten. Het boek, dat geschreven is door de historica Gerda Remmers, beschrijft de groei van Borne en de vroegere woonomstandigheden van de ‘gewone Bornenaren’. Het boek is te koop bij het VVV-kantoor of de boekhandel in Borne.
Kernpunt is mede mogelijk gemaakt door Provincie Overijssel
Colofon Kernpunt is een uitgave van de Overijsselse Vereniging van Kleine Kernen en verschijnt 4 x per jaar.
OVKK Postbus 228 7440 AE Nijverdal 0548-634 445
[email protected] www.ovkk.nl
Redactie Kor Pollema
Vormgeving Wil Scholten Grafisch Ontwerp
Bestuur P.J.J. Boerman Basse, Tel. 0521-588527 A.G.J. Bosch, voorzitter Welsum, Tel. 06-55560204 R.J. Ossel Losser, Tel. 053-5387556 H.J. Ploeg, penningmeester Ambt Delden, Tel. 074-3841226 M.M. Timmerman Vollenhove, Tel. 0527-249710 B.J. Warmelink, secretaris Stegeren, Tel. 06-54347956
Erelid T.M.W.A. Ibes, Luttenberg
6
