BAB 6 : GEOMETRI KOORDINAT Sesi 1 Jarak dan titik tengah antara dua titik π¦ π΅(π₯2 , π¦2 )
π΄(π₯1 , π¦1 ) π₯ Jarak π΄π΅ = β(π₯2 β π₯1 )2 + (π¦2 β π¦1 )2 π₯1 +π₯2 π¦1 +π¦2
Titik tengah π΄π΅ = (
2
,
2
)
Contoh 1 Cari jarak di antara titik π(β6 , β2) dan titik π(6 , 3). Penyelesaian Jarak ππ = β(6 + 6)2 + (3 + 2)2 = β122 + 52 = β144 + 25 = β169 = 13 unit Contoh 2 Jarak di antara titik π΄(β4 , 2) dan titik π΅(2 , π) ialah 10 unit. Cari nilai-nilai π. Penyelesaian Jarak π΄π΅ = 10 β(2 + 4)2 + (π β 2)2 = 10 β62 + (π β 2)2 = 10 62 + (π β 2)2 = 100 36 + (π β 2)2 = 100 (π β 2)2 = 100 β 36 (π β 2)2 = 64 π β 2 = Β±β64 π β 2 = Β±8 40
βπβ2=8 π = 10
atau
π β 2 = β8 π = β6
Contoh 3 Cari koordinat titik tengah π bagi garis lurus yang menyambungkan titik π(β7 , 5) dan π(3 , 1). Penyelesaian β7+3
π=(
2 4
,
5+1 2
)
6
= (β 2 , 2) = (β2 , 3)
Contoh 4 Titik tengah bagi π΄(β , β2) dan π΅(β6 , π) ialah (β1 , 3). Cari nilai β dan π. Penyelesaian Titik tengah π΄π΅ = (β1 , 3) (
ββ6 2
β
,
β2+π
ββ6 2
2
) = (β1 , 3)
=
β β 6 = β2 β= β΄
β2+π 2
=
β2 + π = 6 π=
41
Sesi 2 Koordinat titik yang membahagikan tembereng garis dengan nisbah π: π
π¦ π΅(π₯2 , π¦2 ) π π π(π₯, π¦) π΄(π₯1 , π¦1 ) π₯ ππ₯1 + ππ₯2 ππ¦1 + ππ¦2 π(π₯ , π¦) = ( , ) π+π π+π
Contoh 1 Titik π΄(1 , β2), π dan π΅(4 , 7) terletak pada suatu garis lurus. Jika π membahagikan π΄π΅ dengan nisbah 2: 1, cari koordinat π. Penyelesaian π΅(4,7) 1 π 2 π΄(1, β2) 2(4)+1(1)
π=(
,
2+1 8+1 14β2
=(
,
3 9
3
2(7)+1(β2) 2+1
)
)
12
= (3 , 3 ) =( , )
Contoh 2 Titik π΄(7 , β5), π(3 , β1) dan π΅ terletak pada satu garis lurus. Jika π membahagikan π΄π΅ dengan nisbah 2: 3, cari koordinat π΅.
42
Penyelesaian π΅(π₯, π¦) 3 π(3, β1) 2 π΄(7, β5) Katakan π΅(π₯ , π¦) (
3(7)+2π₯
3(β5)+2π¦
,
3+2 21+2π₯
(
,
5
3+2 β15+2π¦
β
5
) = (3 , β1)
) = (3 , β1)
21+2π₯ 5
=3
21 + 2π₯ = 2π₯ = β6 π₯= β΄
β15+2π¦ 5
=
β15 + 2π¦ = β5 2π¦ = 10 π¦= β π΅(β3 , 5)
Contoh 3 Titik πΏ(π , 3) membahagikan πΎπ dengan nisbah π: π. Koordinat πΎ dan π masing-masing ialah (β10 , 6) dan (β2 , β6). Cari a) π: π , b) nilai π Penyelesaian πΎ(β10, 6) πΏ(π, 3) π(β2, β6)
43
a) ( (
π(β2)+π(β10) π+π β2πβ10π
,
,
π(β6)+π(6)
π+π β6π+6π
π+π β6π+6π π+π
π+π
) = (π , 3)
) = (π , 3)
=
β6π + 6π = 3π + 3π β6π β 3π = 3π β 6π β9π = β3π π = π π π
=
β π: π = βΆ b) π =
β2πβ10π
= =
π+π β2(1)β10(3) 1+3 β2β30 4
=
44
Sesi 3 Luas segitiga π¦ π΄(π₯1 , π¦1 )
π΅(π₯2 , π¦2 )
πΆ(π₯3 , π¦3 ) π₯ Luas βπ΄π΅πΆ 1 π₯1 π₯2 = |π¦ π¦ 2 1 2
π₯3 π₯1 π¦3 π¦1 |
1
= 2 |π₯1 π¦2 + π₯2 π¦3 + π₯3 π¦1 β π¦1 π₯2 β π¦2 π₯3 β π¦3 π₯1 | Contoh 1 Cari luas segitiga πππ
dengan π, π dan π
masing-masing ialah (5 , β2), (3 , 4) dan (β6 , β1). Penyelesaian Luas βπππ
1
= 2 |20 + (β3) + 12 β (β6) β (β24) β (β5)| 1
= 2 |20 β 3 + 12 + 6 + 24 + 5| 1
= 2 |64| 1
= 2( =
) π’πππ‘ 2
Contoh 2 Diberi titik (β2 , β1), (2 , π) dan (10 , 5) adalah segaris, cari nilai π. Penyelesaian 1 2 1 2 1 2
β2 2 10 β2 | |=0 β1 π 5 β1 |β2π + 10 + (β10) β (β2) β 10π β (β10)| = 0 |β2π + 10 β 10 + 2 β 10π + 10| = 0 45
1 2
|β12π + 12| = 0 |β12π + 12| = 0 β12π + 12 = 0 β12π = β12 β΄π=1
Contoh 3 Titik-titik (β1 , β3), (5 , π) dan (β4 , β1) ialah bucu-bucu sebuah segitiga. Diberi luas segitiga itu ialah 15 π’πππ‘ 2 , cari nilai-nilai π. Penyelesaian 1 2 1 2 1 2 1 2
β1 5 β4 β1 | | = 15 β3 π β1 β3 |βπ + (β5) + 12 β (β15) β (β4π) β 1| = 15 |βπ β 5 + 12 + 15 + 4π β 1| = 15 |
| = 15
|3π + 21| = 30 β 3π + 21 = 3π = π=
atau
3π + 21 = 3π = π=
46
Sesi 4 Pintasan-π dan pintasan-π π¦
π΅(0, 3)
π΄(2, 0) π₯ Pintasan-π₯ = 2 Pintasan-π¦ = 3
Kecerunan garis lurus π¦
π(π₯2 , π¦2 )
π(π₯1 , π¦1 ) π₯ π¦ βπ¦
Kecerunan, π = π₯2 βπ₯1 2
1
ππππ‘ππ ππβπ¦
Juga, π = β (ππππ‘ππ ππβπ₯ )
Contoh 1 Cari kecerunan garis lurus yang menyambungkan titik π
(β5 , 6) dan titik π(β4 , β2). Penyelesaian β2β6
ππ
π = β4β(β5) =
β8 1
= β8
47
Contoh 2 Kecerunan bagi garis yang menyambungkan titik (β2 , π) dan (1 , 9) ialah 2. Cari nilai π. Penyelesaian π=2 9βπ 1+2 9βπ 3
=2 =2
9βπ = βπ = β3 π=
Contoh 3 Diberi titik (β1 , β2), (2 , π) dan (4 , 8) terletak pada satu garis lurus. Cari nilai π. Penyelesaian (4, 8)
(2, π) (β1, β2) 8β(β2)
π1 = 4β(β1) =
10 5
= 8βπ
π2 = 4β2 =
8βπ 2
π1 = π2 =
8βπ 2
4= 8βπ β4 = βπ β΄π=4
48
Contoh 4 π¦ π΄
-2
π₯
0
-5 π΅ Cari kecerunan garis lurus π΄π΅. Penyelesaian π=
β(β5) β2 5
= β2
5
= β2
49
Sesi 5 Persamaan garis lurus 1. π¦ β π¦1 = π(π₯ β π₯1 ) 2. Bentuk pintasan : π₯ π¦ + π = 1, dengan π ialah pintasan-π₯, π π ialah pintasan-π¦ 3. Bentuk am : ππ₯ + ππ¦ + π = 0
Contoh 1 1
Cari persamaan garis lurus yang melalui titik (7 , β2) dan mempunyai kecerunan β 3. Penyelesaian π¦ β π¦1 = π(π₯ β π₯1 ) 1
π¦ β (β2) = β 3 (π₯ β 7) 1
7
π¦ + 2 = β3π₯ + 3 1
7
1
1
6
π¦ = β3π₯ + 3 β 3 π¦ = β3π₯ + 3 3π¦ = βπ₯ + 1
Contoh 2 Cari persamaan garis lurus yang melalui titik (β3 , 5) dan (1 , β7). Penyelesaian π= =
β7β5 1+3 β12 4
= β3 π¦ β 5 = β3(π₯ + 3) π¦ β 5 = β3π₯ β 9 π¦ = β3π₯ β 4
50
Contoh 3 Cari persamaan garis lurus dengan pintasan-π₯ dan pintasan-π¦ masing-masing ialah 2 dan β6. Penyelesaian π₯ π π₯
π¦
+π =1 π¦
+ (β6) = 1 2
π₯ 2
π¦
β6=1
Contoh 4 Tukarkan persamaan berikut kepada bentuk am. 2
a) π¦ = 3 π₯ β 2 b)
π₯
6
π¦
+ 12 = 1
Penyelesaian 2
a) π¦ = 3 π₯ β 2 (Γ 3) βΆ 3π¦ = 2π₯ β 6 0 = 2π₯ β 3π¦ β 6 2π₯ β 3π¦ β 6 = 0 b)
π₯ 6
π¦
+ 12 = 1 π₯
π¦
(Γ 12) βΆ (12) ( ) + (12) ( ) = (12)(1) 6 12 2π₯ + π¦ = 12 2π₯ + π¦ β 12 = 0
51
Sesi 6 Kecerunan dan pintasan garis lurus Contoh 1 Cari kecerunan dan pintasan-π¦ bagi yang berikut : a) 3π₯ + 4π¦ = 2 b) π¦ β 5 = 2π₯ Penyelesaian a) 3π₯ + 4π¦ = 2 4π¦ = β3π₯ + 2 π¦= π¦=
β3π₯
2
+4
4 β3π₯
1
+2
4
βπ=
β3 4 1
π=2
b) π¦ β 5 = 2π₯ π¦ = 2π₯ + 5 βπ= π=
Contoh 2 Tulis persamaan garis lurus berikut dalam bentuk pintasan. Seterusnya, cari pintasan-π₯, pintasan-π¦ dan kecerunan garis lurus tersebut. a) π₯ β π¦ = 2 b) π¦ = 8 β 4π₯ c) π¦ β 2π₯ = 4 d) 2π¦ = 5π₯ + 10 Penyelsaian a) π₯ β π¦ = 2 π₯ π¦ (Γ· 2) βΆ β = 1 2 2 π₯
2
π¦
+ (β2) = 1
β΄ ππππ‘ππ ππ β π₯ = 2 ππππ‘ππ ππ β π¦ = β2
52
π=
β(β2) 2 2
=2 =1 b) π¦ = 8 β 4π₯ 4π₯ + π¦ = 8 4
π¦
8
(Γ· 8): π₯ + = 8 8 8 π₯
2
π¦
+8=1
β΄ ππππ‘ππ ππ β π₯ = ππππ‘ππ ππ β π¦ = π= = c) π¦ β 2π₯ = 4 π¦
2
π¦
π₯
4
(Γ· 4): β π₯ = 4 4 4 β2=1 4
βπ₯
π¦
2
+4=1
(β2)
+4=1
π₯
π¦
β΄ ππππ‘ππ ππ β π₯ = ππππ‘ππ ππ β π¦ = π= = d) 2π¦ = 5π₯ + 10 β10 = 5π₯ β 2π¦ 5π₯ β 2π¦ = β10 (Γ· β10):
5 β10
2
β10
π₯ β β10 π¦ = β10 π₯ (β2)
π¦
+5=1
β΄ ππππ‘ππ ππ β π₯ = β2 ππππ‘ππ ππ β π¦ = 5 β5
π = β2 5
=2
53
Titik persilangan dua garis Contoh Cari titik persilangan bagi garis lurus π₯ + 2π¦ + 3 = 0 dan 2π₯ + π¦ = 3. Penyelesaian π₯ + 2π¦ + 3 = 1 2π₯ + π¦ = 3
2
Daripada 2 : 2π₯ + π¦ = 3 π¦ = 3 β 2π₯
3
1
Gantikan 3 ke dalam 1 : β π₯ + 2(3 β 2π₯) + 3 = 0 π₯ + 6 β 4π₯ + 3 = 0 β3π₯ + 9 = 0 β3π₯ = β9 π₯=3 β π¦ = 3 β 2(3) = 3β6 = β3 Titik persilangan ialah ( , )
54
Sesi 7 Garis selari Garis lurus π¦ = π1 π₯ + π1 adalah selari dengan garis lurus π¦ = π2 π₯ + π2 jika dan hanya jika π1 = π2 .
Contoh 1 Tentukan sama ada
π₯ 3
π¦
+ 2 = 1 dan 9π¦ + 6π₯ = 5 selari atau tidak.
Penyelesaian π₯ 3
π¦
+2=1
π1 =
βπ¦
=
π₯ β2 3 2
= β3 9π¦ + 6π₯ = 5 9π¦ = β6π₯ + 5 π¦= π¦=
β6
5
π₯+9 9
β2 3
5
π₯+9 2
π2 = β 3 π1 = π2 β Selari
Contoh 2 π
Diberi bahawa garis lurus 2π¦ + 4π₯ = 5 adalah selari dengan garis lurus π¦ = β 3 π₯ β 4. Cari nilai π. Penyelesaian 2π¦ + 4π₯ = 5 2π¦ = β4π₯ + 5 π¦=
β4 2
5
π₯+2 5
π¦ = β2π₯ + 2
55
π1 = β2 π¦=
βπ 3
π2 =
π₯β4
βπ 3
π1 = π2 β β2 =
βπ 3
β6 = βπ π=6
Contoh 3 Cari persamaan garis lurus yang melalui titik (β3 , 6) dan selari dengan garis 2π₯ β 4π¦ = 3. Penyelesaian 2π₯ β 4π¦ = 3 2π₯ β 3 = 4π¦ 4π¦ = 2π₯ β 3 1
3
π¦ = 2π₯ β 4 βπ= 1
π¦ β 6 = 2 (π₯ + 3) 1
3
π¦ β 6 = 2π₯ + 2 (Γ 2): 2π¦ β 12 = π₯ + 3 0 = π₯ β 2π¦ + 15 π₯ β 2π¦ + 15 = 0
56
Sesi 8 Garis serenjang Dua garis lurus dengan kecerunan π1 dan π2 adalah berserenjang jika dan hanya jika π1 π2 = β1.
Contoh 1 π₯
π¦
Tentukan sama ada garis 3 + 2 = 1 dan 5π¦ β 3π₯ = 10 berserenjang atau tidak. Penyelesaian π₯ 3
π¦
+3=1 β2
β π1 =
3
5π¦ β 3π₯ = 10 5π¦ = 3π₯ + 10 3
π¦ = 5π₯ + 2 3
π2 = 5 π1 π2 =
β2 3
=
( )
3 5 β6 15 2
= β5 β Tidak berserenjang.
Contoh 2 Diberi garis lurus
π 2
π₯ + π¦ = 7 berserenjang dengan garis lurus 5π₯ + 10π¦ = 3. Cari nilai π.
Penyelesaian : π 2
π₯+π¦ =7 π
π¦ = β2π₯ +7 π
π1 = β 2 5π₯ + 10π¦ = 3 10π¦ = β5π₯ + 3 5
3
π¦ = β 10 π₯ + 10 57
5
π2 = β 10 π1 π2 = β1 π
5
β 2 (β 10) = β1 π 4
= β1
β΄ π = β4
Contoh 3 Cari persamaan garis lurus yang melalui (β1 , 2) dan berserenjang dengan garis 3π₯ β 2π¦ = 7 Penyelesaian 3π₯ β 2π¦ = 7 β2π¦ = β3π₯ + 7 3
7
π¦ = 2π₯ β 2 π1 π2 = β1 3 2
π2 = β1 2
π2 = β1 Γ 3 2
π2 = β 3 2
π¦ β 2 = β 3 (π₯ + 1) (Γ 3) βΆ 3π¦ β 6 = β2(π₯ + 1) 3π¦ β 6 = β2π₯ β 2 2π₯ + 3π¦ β 4 = 0
Contoh 4 Diberi π΄(3 , β6) dan π΅(β2 , 4). Cari persamaan pembahagi dua sama serenjang π΄π΅. Penyelesaian 4+6
ππ΄π΅ = β2β3 10
= β5 = β2 β2π2 = β1 β1
π2 = β2 1
=2 58
3β2
Titik tengah π΄π΅ = (
2
,
β6+4 2
)
1
= (2 , 1) π¦ β π¦1 = π(π₯ β π₯1 ) 1
1
π¦ + 1 = 2 (π₯ β 2) 1
1
π¦ + 1 = 2π₯ β 4 (Γ 4) βΆ 4π¦ + 4 = 2π₯ β 1 4π¦ = 2π₯ β 5 1
5
π¦ = 2π₯ β 4
Sesi 9 Lokus Contoh 1 Cari persamaan lokus bagi titik π yang bergerak supaya jaraknya dari titik π΄(2 , 4) sentiasa 2 unit. Penyelesaian Katakan π ialah (π₯ , π¦), ππ΄ = 2 β(π₯ β 2)2 + (π¦ β 4)2 = 2 (π₯ β 2)2 + (π¦ β 4)2 = 4 π₯ 2 β 4π₯ + 4 + π¦ 2 β 8π¦ + 16 β 4 = 0 π₯ 2 + π¦ 2 β 4π₯ β 8π¦ + 16 = 0
Contoh 2 Titik π΄ ialah (0 , 1) dan π΅(3 , 4). Titik π bergerak dengan keadaan ππ΄: ππ΅ = 1: 2. Cari persamaan lokus titik π.
59
Penyelesaian Katakan π ialah (π₯ , π¦), ππ΄: ππ΅ = 1: 2 ππ΄
1
=2 ππ΅ 2ππ΄ = ππ΅ β 2β(π₯ β 0)2 + (π¦ β 1)2 = β(π₯ β 3)2 + (π¦ β 4)2 4[(π₯)2 + (π¦ β 1)2 ] = (π₯ β 3)2 + (π¦ β 4)2 4(π₯ 2 + π¦ 2 β 2π¦ + 1) = π₯ 2 β 6π₯ + 9 + π¦ 2 β 8π¦ + 16 4π₯ 2 + 4π¦ 2 β 8π¦ + 4 = π₯ 2 + π¦ 2 β 6π₯ β 8π¦ + 25 3π₯ 2 + 3π¦ 2 + 6π₯ β 21 = 0 (Γ· 3) βΆ π₯ 2 + π¦ 2 + 2π₯ β 7 = 0
60