B enjamin. Prinses Maxima heeft gelijk! De jonkvrouw en de juwelier. Van Wiener schnitzels naar falafel. Joods. Mijn leven

B e n j a m i n 79 Gratis kwartaalblad voor iedereen met een Joodse achtergrond • maart 2010 • jaargang 21, nr. 79

Joods

Prinses Maxima heeft gelijk!

Mijn leven

De jonkvrouw en de juwelier

Mult Culti

Van Wiener schnitzels naar falafel

Ons nieuwe telefoonnummer 020 755 7000

CURSUS DILEMMA’S ILEMMA’S IN DE HE POLITIEK ISRAËLISCHE — docent: Nadav av Haran

Wij staan als ziekenhuis dichtbij onze patiënten, dichtbij de regio en dichtbij onze collega’s en medewerAangenaam dichtbij.

kers. Ziekenhuis Amstelland is in veel opzichten “Aangenaam Dichtbij”. Ziekenhuis Amstelland wenst u een prettigePesach! Pesach! prettig www.ziekenhuisamstelland.nl

JMW Hulpverlening Thuiszorg Joodse activiteiten Jingles de vriendensite Benjamin/Joodse Agenda Servicepakket/Mediation Vrijwilligers

Adverteren in de Benjamin? Bezoek de website www.debenjamin.info voor de advertentietarieven en Benjamin deadlines voor 2010, of neem contact op met [email protected]. Per 1 januari 2010 worden alle advertenties in kleur

In drie lessen krijgt u een beter inzicht in de politiek, de spanningsvelden en het politieke en bestuurlijke systeem in Israël. Maatschappelijk-politieke vraagstukken die de eerste les aan de orde komen: Wat is de groene lijn? Hoe zit het met de scheidingsmuur? Hoe belangrijk zijn de stedelijke groeikernen in Noord- en Zuid-Israël? In de tweede les nemen we de politieke partijen, hun kopstukken en hun programma’s onder de loep. De derde les besteden we aandacht aan actuele vraagstukken in het buitenlandbeleid. Hoe ontwikkelen de verhoudingen zich met de Palestijnen en hoe is de verhouding met het Amerika van Barack Obama? Zijn genormaliseerde betrekkingen met Iran mogelijk? Na het volgen van deze drie lessen hebt u een betere kijk op de waar & wanneer vaak complexe politieke Amsterdam verhoudingen in Israël. 3 x op donderdagavond 8, 15 en 22 april 2010 kosten € 42, -

geplaatst.

Eet smakelijk! www.debenjamin.info 2

Benjamin nr. 79 - maart 2010

e-mail [email protected] e-mail t l f 020-640.23.80 020 640 23 80 telefoon info informatie www.crescas.nl

Werk mee aan de Benjamin!

Actueel

4

Schrijft u graag, vaak en goed? En heeft u tijd om op vrijwillige

Joods

8

basis af en toe een artikel of rubriek voor de Benjamin te schrijven? Neem dan contact met ons op. Fotografen met werk over Joods leven in de breedste zin van het woord zijn ook van harte welkom!

Mail ons een voorbeeld van eerder werk (artikel/foto) en uw cv op [email protected]. De redactie zal een selectie maken uit de kandidaten en contact opnemen met alle aanmeldingen.

• • • • •

De Pesach column: Iedereen kan een seideravond leiden Enquête Joodse Vrienden Mijn Joodse voorwerp Tweespraak Nieuwe Joden in Nederland

Mijn leven • • • •

14

Interview met Theodor Holman Geen sof met Toff! Zo gek als een hoedenmaker Mijn leven: Jos Blik de papierversnipperaar Eitzes van Esther

Multi Culti • • •

COLOFON De Benjamin wordt uitgegeven door JMW (Joods Maatschappelijk Werk) en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 10.000 exemplaren. De Benjamin wordt op aanvraag gratis toegezonden. U kunt zich abonneren door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin, of door registratie op de website www.debenjamin.info. Het volgende nummer verschijnt begin juli 2010.

Redactieadres JMW De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam tel 020-577 65 18 (redactie) tel 020-577 65 84 (administratie) E-mail [email protected] www.debenjamin.info Vormgeving en druk: Dickhoff Design, Amsterdam & Hega Offset, Rijswijk Foto omslag: S. Wurms aan de matzes.

Joden in het buitenland: Oskar Laufer in Wenen Babylonische spraakverwarring: togus Eten & opeten

Sjoek • • •

24

Benjamin Servicepakket Sjoekertjes en oproepen Jingles: voor vriendschap of meer

Van toen... naar nu •

Hoofdredacteur: Michel Kotek Redactie: Karien Anstadt, Eva de Baat, Shirley Ensel-Avni, Marianne Fuchs, Tzippy Harmsen, Esther Konstantinov, Jolan Toff en Berendien Bos (secretariaat).

20

• • •

Onderzoek: Joodse vervolgingsslachtoffers: geen ‘gewone arbeidsongeschikten’. Column Ariëlla Kornmehl: Nooit meer hetzelfde Polen: een reis vol tegenstellingen 65 jaar bevrijding

Activiteiten • • • •

28

34

Groepen en cursussen Agenda: activiteiten in het land Kunst en cultuur Jeugd en jongeren

Tsavta

46 Benjamin nr. 79 - maart 2010

3

Actueel JMW actueel In 2010 herdenken wij voor de 65e keer de Bevrijding. Het einde van een oorlog die het Joodse volk heeft gedecimeerd en die nog steeds een enorme impact heeft op onze gemeenschap. JMW heeft in die 65 jaar alles in het werk gesteld om overlevenden te ondersteunen en hun belangen te behartigen. Een deel van de rol die JMW heeft gespeeld in de totstandkoming en de ontwikkeling van de WUV (Wet Uitkering Vervolgingsslachtoffers) kunt u lezen in de bijdragen van Hinke Piersma en Elly Touwen van het NIOD aan deze Benjamin (blz. 28/29). Tot mijn verwondering hoorde ik laatst iemand zeggen dat JMW niets meer doet voor de vervolgingsslachtoffers.

Niets is minder waar! Anno 2010 bestaat een groot deel van de cliënten/deelnemers nog steeds uit vervolgingsslachtoffers. Dat geldt voor alle vormen van dienstverlening van JMW: van hulpverlening en aanvragen van WUV en WUBO (Wet Uitkering Burger-Oorlogslachtoffers) tot thuiszorg en sociaal-cultureel werk voor ouderen in Amsterdam (afdeling 50+/Beth Simcha). Deze afdeling staat helaas onder druk. De NIISA, het voormalige armbestuur van de Joodse gemeente Amsterdam, heeft besloten deze activiteit niet langer te willen subsidiëren. Een pijnlijke beslissing, omdat wij dagelijks met de behoefte tot ondersteuning van deze groep in ons midden worden geconfronteerd. JMW zal zijn klanten

niet in de kou zetten en werkt aan mogelijkheden om zoveel mogelijk activiteiten overeind te houden. Naast het misverstand dat JMW niet meer werkt voor de eerste generatie, hoor ik ook wel eens het verhaal dat JMW niet meer voor Joden zou werken. Schokkend! Waar de meeste Joodse zorginstellingen gedwongen zijn om zich ook in te zetten voor andere doelgroepen, heeft JMW juist vastgehouden aan de Joodse doelgroep. Van oudsher gebruikt JMW wel een brede definitie van de Joodse doelgroep. Wij helpen iedereen met een Joodse moeder en/of vader, degenen die zijn ‘uitgekomen’ en hun partners. Als hulpverleningsorganisatie mogen en

Benjamin nieuws Voor u ligt het eerste nummer van 2010. Voor dit jaar hebben we veel nieuwe plannen in petto. Zo hebben we een nieuwe gastcolumnist mogen verwelkomen die kosteloos willen meewerken. De Benjamin wordt hierdoor gevarieerder en zal zo nog beter de stem verwoorden van Joods Nederland. Mischa Schrijver is een van hen. In de rubriek Joods legt hij uit dat een seider vieren voor iedereen is weggelegd. De Joodse traditie, religie en onze geschiedenis passeren de revue op zo’n heerlijke en gezellige avond. Wist u trouwens dat Pesach het meest gevierde feest is onder Joden?

4


Verder onderzoeken we de mogelijkheden voor een nieuw Joods internetplatform. Op pagina 9 vindt u de eerste resultaten van de enquête die we in het Chanoekanummer hielden. In maart besluiten JMW en samenwerkende partijen of en hoe ze de schouders onder dit initiatief gaan zetten. U kunt de ontwikkelingen volgen op www.joodsevrienden.nl. JMW wil in de Benjamin een platform bieden aan Joodse Nederlanders en mensen met een Joodse achtergrond om hun meningen en gevoelens te verwoorden. Zo willen we laten zien hoe gevarieerd Joods Nederland is. De meningen van de personen in kwestie

DE REDACTIE: VLNR. SHIRLEY ENSEL-AVNI, MARIANNE FUCHS, KARIEN ANSTADT, JOLAN TOFF, TZIPPY HARMSEN, ESTHER KONSTANTINOV EN RECHTSACHTER MICHEL KOTEK. EVA DE BAAT EN BERENDIEN BOS ONTBREKEN OP DE FOTO.

kunnen wij geen verschillen maken tussen mensen die een Joodse moeder hebben of alleen een Joodse vader, tussen ‘Joodse’ echtparen en ‘gemengd’ gehuwden. Bij JMW is iedereen die onze steun nodig heeft van harte welkom! JMW wacht in spanning de update van het demografisch onderzoek af. De verwachting is dat de ‘Joodse binding’ in de afgelopen 10 jaar nog veelvormiger is geworden. In hoeverre zo’n binding kan doorwerken kunt u lezen in het interview met Theodor Holman (blz 14) en, als u de vorige Benjamin (nr. 78) nog heeft, met Jörgen Raymann. Beiden zijn overigens geen voorbeelden van de typische cliënt/deelnemer bij JMW.

staan los van de visie van JMW. Voor deze Benjamin heeft Yael Schrijver de spraakmakende Theodor Holman geïnterviewd. Alhoewel zijn Joodse roots ver weg lijken te zijn is het interessant om te zien hoe deze nog het leven van Theodor beïnvloeden. Helaas ontkomt JMW in 2010 niet aan bezuinigen. JMW is genoodzaakt de mogelijkheden te onderzoeken om kosten te besparen op de gesproken Benjamin voor slechtziende abonnees en op de verzending naar buitenlandse lezers.

JMW gaat weer een intensief jaar tegemoet. Naast de continue aandacht voor de eerste generatie, zijn de speerpunten: aandacht voor de naoorlogse (babyboom) generatie en aandacht voor de Mediene. Bijzondere thema’s voor 2010 zijn: ‘relaties’ en ‘Joodse binding’. Ik wens u een goede Pesach toe en heel veel heerlijke matzes met bruine suiker!

HANS VUIJSJE, ALGEMEEN DIRECTEUR-BESTUURDER

Gelukkig hebben velen van u gehoor gegeven aan ons verzoek om de Benjamin financieel te steunen. Het totaal aan giften voor de Benjamin voor 2009 is uitgekomen op € 37.541. Dit hadden wij niet verwacht in deze financieel moeilijke tijden. Heel erg bedankt voor uw bijdrage! Ik wens u hele fijne dagen en veel leesplezier.

MICHEL KOTEK, HOOFDREDACTEUR


5

Actueel DEMJANJUK-PROCES

Medeaanklagers zetten Sobibor op de kaart Op maandag 30 november is het proces tegen voormalig kampbewaker Iwan Demjanjuk gestart. Samen met twintig van de drieëntwintig Nederlandse medeaanklagers en de andere begeleiders van stichting Sobibor en JMW reis ik af naar München waar het proces plaats vindt. Het was een ingrijpend besluit voor de medeaanklagers om te getuigen in dit proces. Voor diegenen die nog nooit een voet in Duitsland hadden gezet. Voor allemaal, omdat alle pijn weer heftig boven zou komen, terwijl het een leven lang kostte om met het verleden enigszins in balans te komen. Wij doen als begeleiders ons best om de medeaanklagers bij hun zware taak te steunen. De eerste zes procesdagen zijn bijzonder spannend. Zal Demjanjuk er zijn of is hij ziek? Hoe vechten wij ons door het immense circus van de pers naar binnen? Wat gaat de verdediging doen om het proces stop te zetten? Wanneer krijgen wij – getuigen – het woord?

Mogen we wat zeggen? Krijgen onze partners een plekje op de publieke tribune? Het gaat veel beter dan vooraf werd gevreesd. Heel snel wordt duidelijk dat de rechter iedereen in alle rust laat praten. Enkelen van de groep zijn zelf overlevenden en zij getuigen over hun gruwelijke ervaringen. Het is onvoorstelbaar dat zij hier zo krachtig staan te getuigen over die verschrikkingen en het verlies van dierbaren. Zij zijn in dezelfde leeftijd als de aangeklaagde Demjanjuk, die op een brancard onder een blauw dekentje het proces onbeweeglijk volgt. Door gerichte vragen te stellen hoort de rechtbank over het lot van de naaste familieleden van de medeaanklagers, die als kinderen zelf de oorlog hebben overleefd. Ook vertellen zij wat de gevolgen zijn geweest voor henzelf in hun verdere leven. Hoe zij niet door hun ouders werden opgehaald aan het einde van de oorlog. Over een sombere

MEDEAANKLAGERS UIT NEDERLAND Alle medeaanklagers zijn familieleden in de eerste graad van Nederlandse Joden die in de periode van 26 maart tot 1 oktober 1943 werden vermoord in Sobibor, toen Demjanjuk er als Trawniki werkte. De groep spreekt namens hun vermoorde familieleden, maar zij zijn ook de symbolische vertegenwoordigers van alle Joden die in Sobibor zijn vergast. Zij worden begeleid door een team van Duitse advocaten, een begeleidingsgroep van de Universiteit van Amsterdam, Stichting Sobibor en JMW. De uitspraak is gepland op 3, 4 en 5 mei 2010. Op de website van www.joodsmaatschappelijkwerk.nl volgt u de laatste ontwikkelingen in het weblog Berichten uit München.

6


jeugd met een zwaar getraumatiseerde ouder, omdat de andere ouder niet terugkeerde. Goede en slechte ervaringen bij pleegouders, waar zij soms ver van het Jodendom opgroeiden. Aangrijpende verhalen, die diepe emoties losmaken bij alle aanwezigen in de rechtszaal. Buiten de rechtszaal wordt de groep door de media overweldigd. Overal zijn journalisten en camera’s. Er is geen ontkomen aan. Mede dankzij een goede voorbereiding geven de medeaanklagers geweldig mooie en indrukwekkende interviews. Daarmee zetten zij Sobibor nationaal en internationaal weer op de kaart. Elke procesdag praten de medeaanklagers en de JMW-begeleiders met elkaar na. Voor wie wil. Ervaringen uitwisselen, even ontladen. Er heeft zich in recordtijd een groepsgevoel ontwikkeld: wij doen dit met elkaar en wij steunen elkaar. De medeaanklagers zijn erin geslaagd om twee belangrijke doelen als groep en ieder voor zich persoonlijk te verwezenlijken: de wereld kent nu ook Sobibor. De vermoorde familieleden hebben weer een stem gekregen. En wel in een Duitse rechtszaal, waar door Duitse rechters na 65 jaar alsnog recht wordt gesproken.

ELLA OESTERMAN, LEIDINGGEVENDE

HULPVERLENING JMW.

Steun Joods Nederland geef aan Cefina Stichting Cefina financiert tekorten van Joodse projecten en instanties in Nederland die zich inzetten voor uiteenlopende sociale doelen. Denk hierbij aan: JMW, Mr. L.E. Visserhuis, Bne Akiwa, het Sinaï Centrum en meer. Haboniem Dror bijvoorbeeld, een Joodse jeugdbeweging die o.a. zomerkampen in Israël organiseert.

Meer weten over Cefina? - , info@cefina.nl of www.cefina.nl. Postbank  Geven kan óók via een nalatenschap!

mr L.E. Visserhuis Joods woonzorgcentrum

Het nieuwe mr L.E. Visserhuis is begonnen met de verhuur van de appartementen. Er zijn nog tien appartementen beschikbaar. Voor € 250,- inschrijvingskosten kunt u een appartement reserveren. De maten variëren van 66 m tot 93 m en de prijzen variëren respectievelijk van € 1175,tot € 1750, - inclusief een parkeerplaats, de servicekosten bedragen € 417,- per maand. Zesendertig ruime appartementen voor ouderen die lichte tot middelzware zorg nodig hebben en dertig verpleegplaatsen in kleinschalige woonunits (waarvan 2 strikt kosjer) van zes personen en daarbij ook een zwembad met fitness, speciaal voor ouderen en op loopafstand van winkels en gezellige terrasjes.

Het nieuwe woonzorgcentrum zal begin 2011 open gaan! Voor meer informatie: 070 - 3586363

of via de website:

W W W. J B C - V I S S E R H U I S . N L Benjamin nr. 79 - maart 2010

7

Joods DE PESACH COLUMN

Iedereen kan een seideravond leiden Een van de mooiste momenten van het Joodse jaar is de seideravond met Pesach. Op die avond vieren we De Uittocht, de bevrijding uit de slavernij in Egypte. Want wij waren slaven van de Farao. Inderdaad, wij waren slaven in Egypte, want zo beleven we dat: alsof wij er zelf bij waren. De seider betekent (volg)orde en de seideravond staat dan ook in het teken van het programma zoals dat staat beschreven in het speciale handboek voor die avond, de Haggada. Misschien hebt u zelf wel eens een seider meegemaakt, of nog beter, bent u er ieder jaar bij één, of zelfs bij twee aanwezig. Want dat kan ook. Maar hebt u zelf wel eens een seider geleid, bij u thuis of ergens anders? U weet niet hoe het moet? Het duurt tot middernacht en de kinderen (of uzelf?) houden dat niet vol? Dat lijkt inderdaad een grote drempel, maar dat is niet nodig. U kunt het uzelf zo moeilijk of makkelijk maken als u zelf wilt.

VRIJWILLIGERS GEZOCHT De Afdeling Vrijwilligerswerk van JMW is op zoek naar: • Chauffeurs en begeleiders voor de nieuw op te zetten Boodschappenbus (Amsterdam); • Mensen voor vriendschappelijk huisbezoek in het midden van het land; • Russisch sprekende vrijwilligers voor huisbezoek of telefonisch contact. Wij horen dolgraag van u op [email protected] of 020-577 65 77 of 020-577 65 46 (Liesbeth de Vries).

8


Er zijn twee mogelijkheden. Als u all the way wilt en de hele Haggada wilt volgen, met alle gebeden, psalmen en liederen, dan is het een hele kluif om zo’n seider te leiden. Zeker als je dat nog nooit hebt gedaan. Volg dan een cursus, die zijn er genoeg. Maar de dagelijkse realiteit van de meeste mensen laat zo’n tijdsbelasting meestal niet toe (waarom eigenlijk niet?). Misschien moet u eens denken aan een eigentijdse ‘lightversie’ van de seider. Er is een regel dat wie op de seideravond niet heeft gesproken over drie basiswaarden, niet aan de mitswa (opdracht) heeft voldaan. Misschien moeten we dat een beetje omdraaien. Als u dus op de seideravond wel praat over die basiswaarden, dan hebt u dus wel voldaan aan die mitswa. Die basiswaarden zijn de volgende: Pesach, matzes en maror. Kortom, als u een seideravond leidt en u praat over het Pesach-offer, de achtergrond van het seiderbeentje, u vertelt verder iets over de matze en haar achtergrond en u spreekt ook nog over de maror, het bittere kruid en zijn betekenis, dan hebt u een volwaardige seider-light! Natuurlijk vertelt u uitgebreid over het verhaal van Mosjé, de tien plagen, de ontberingen van de slaven en de uittocht door de Rode Zee. Of u laat de aanwezigen een stukje voorbereiden, zodat iedereen actief meedoet. U bedenkt spelletjes voor de kinderen om hen er bij te betrekken. Moeilijk? Helemaal niet. Laat de kinderen een piramide bouwen met plastic glaasjes, laat ze lopen als een kikker (één van de plagen) of maak quizvragen over Pesach of desnoods een ander (Joods) onderwerp. Of laat hen een toneelstukje voorbereiden.

Wie wil er nou niet Mosjé zijn, die de Farao een lesje leert? Het leuke is dat u van de voorbereidingen heel veel leert. Kennis, die u meteen kunt gebruiken of eventueel volgend jaar, om de seider verder uit te breiden. Die kennis haalt u in ongelofelijke hoeveelheden van internet (‘Pesach’ geeft 741.000 hits op google en ‘seideravond’ 3.240!) net als talloze ideeën voor spelletjes, quizjes en dergelijke. Bent u niet zo vaardig op internet, lees dan bijvoorbeeld Joods Leven, Voor alles is een tijd van Harry Gersh (Stichting Sja’ar) of Jom Jom van D. Hausdorff. Bouw het rustig op en, zeker weten, eens leidt u een complete seider, met alles er op en er aan, voor alle aanwezigen de moeite waard. En o ja, nog wel even boodschappen doen. Vergeet de zero’a niet, het seiderbeentje. Die krijgt u cadeau bij een pesachbestelling bij de kosjere leveranciers. En als u daar toch bent, kunt u er net zo goed voor die ene week al uw levensmiddelen kopen, Pesachdik (kosjer voor Pesach). Die winkels zijn trouwens ook na Pesach gewoon weer open... Chag Same’ach!

MISCHA SCHRIJVER

Mischa Schrijver is één van onze nieuwe columnisten voor Joods. Hij heeft gewerkt als rabbinaal medewerker bij de LJG en als docent Joodse religie en cultuur o.a. bij Crescas.

NIEUW WWW.JOODSEBIBLIOTHEEK.NL Crescas bibliotheek vernieuwd en online JMW VOOR U Activiteiten en cursussen zie pag. 34

Enquête Joodse Vrienden De afgelopen maanden heeft de Benjamin onder haar lezers een enquête gehouden over een nieuw Joods internetplatform. 165 mensen hebben hun ideeën met ons gedeeld. Veruit het merendeel (68%) is geïnteresseerd in een Joods digitaal internetplatform.

De mensen die de enquête hebben ingevuld zijn gemiddeld 58 jaar oud. Het merendeel is vrouw (60%) en heeft uitwonende kinderen. 51% woont in de Randstad. Binnen deze groep is het aantal alleenstaanden en samenwonenden in evenwicht.

Een van de gestelde vragen is of mensen interesse hebben in een ontmoetingsplek voor Joodse personen ‘voor gezelligheid, vriendschap en of meer’. Deze Joodse vriendensite moet onderdeel gaan uitmaken van een breed Joods internetplatform. 63% is hierin geïnteresseerd. Daarnaast zijn de respondenten vooral geïnteresseerd in de volgende onderwerpen: Joodse cultuur (89%), een agenda voor Joods Nederland (83%) en nieuws (76%).

Uit bovenstaande gegevens kunnen we concluderen dat op een te bouwen internetplatform in ieder geval Joodse cultuur, een agenda en nieuws aan de orde moet komen. Verder geven verschillende mensen aan dat een combinatie van bestaande websites goed zou zijn in plaats van het wiel opnieuw uit te vinden. Een vrienden- en of datingsite mag niet ontbreken en deze moet breed toegankelijk zijn: iedereen van seculier tot orthodox moet er zich thuis voelen.

Op de vraag welke Nederlands Joodse internetomgeving zij regelmatig bezoeken of bezocht hebben, worden joods.nl, nik.nl, joodswelzijn.nl, stichtingjingles.nl het vaakst genoemd. Voor buitenlandse internetplatforms geldt dat digitale Israëlische kranten, zoals Haaretz en The Jerusalem Post het meest worden bekeken. Het merendeel van de geënquêteerden geeft aan dat zij geen gebruik maken van niet-Joodse internetplatforms. Alleen Facebook wordt door enkelen genoemd. 68% van de ondervraagden zegt te willen meewerken aan een nieuw Joods internetplatform. Voor financiële ondersteuning wil 19% bijdragen en 50% weet het (nog) niet.

BARBARA TANENBAUM

De bibliotheek van Joods Educatief Centrum Crescas is opgeleverd. Fysiek en digitaal. Ruim 4000 titels, ingedeeld op thema’s zoals: Halacha (waaronder veel medisch-ethische vraagstukken), filosofie, literatuur, Nederlands-Joodse geschiedenis, talmoed en Joodse identiteit. De catalogus is toegankelijk via www.joodsebibliotheek.nl. Zoeken op Hebreeuwse titel Alle boeken zijn inmiddels gecatalogiseerd. En om maximaal toegang te geven tot die catalogus is de website www.joodsebibliotheek.nl ontwikkeld. Michel Waterman, directeur: ‘Onze webmaster heeft alles op alles gezet om een gebruiksvriendelijk zoeksysteem te ontwikkelen, speciaal voor ons. En dat is goed gelukt. De bezoeker kan zoeken op onderwerp, auteur en titel, en ook op Hebreeuwse titel.’ Zeldzame titels De collectie telt een aantal bijzondere uitgaven. Een voorbeeld: Het magazine Témoignages de notre temps (Getuigen van onze tijd) met een facsimile van een handgeschreven brief van Albert Einstein. Hierin schrijft hij dat hij het als een ‘geschenk van het lot’ ziet deel uit te maken van het Joodse volk. Toegang De catalogus is digitaal toegankelijk via internet. De bibliotheek bevindt zich op de eerste etage van het Crescaskantoor in Amstelveen en is geopend tijdens kantooruren. De boeken worden niet uitgeleend, maar kunnen in de bibliotheek worden bestudeerd, op afspraak. Er is plaats voor meerdere lezers. In de bibliotheek zijn een computer en een kopieerapparaat beschikbaar. Meer informatie: www.joodsebibliotheek.nl en www.crescas.nl


9

Uw Joodse voorwerp in de Benjamin? Heeft u een origineel Joods voorwerp met een bijzonder verhaal? Schrijf het

Joods

ons! Mail uw bijdrage met foto naar [email protected]

MIJN JOODSE VOORWERP

Mijn besami’m-bus Sjabbes ingaan is een wekelijks terugkerend gebruik, maar hawdala (het afsluiten van Sjabbat) schiet er bijna altijd bij in. Jammer, want eigenlijk vind ik het een van de mooiste momenten als het om het ritueel gaat. Helaas, ik heb het nooit goed genoeg geleerd om dit te kunnen doen. Mijn ouders hadden geen zilverkastje en al helemaal geen Joodse voorwerpen. Behalve een Chanoekia die ik hun ooit had gegeven. Zelf was ik nog niet verder gekomen dan een kidoesjbeker. Jaren geleden was ik in Jerusjala’im en zag dat kleine donkere antiekwinkeltje

waar twee nog ‘antieke’ mannen de boel bestierden. Toch even naar binnen. Daar zag ik die kleine besami’m-bus. Een torentje dat wordt opgetild door drie leeuwen. De leeuwen van Juda, de leeuwen van Oranje. Hawdala komt er nog steeds niet van, maar aan het einde van Sjabbat even schudden en ruiken aan het torentje doe ik wel. Daarna begint het dagelijks leven weer van voren af aan.

waarschijnlijkheid niet hebben neergezet maar veilig hebben weggeborgen. Je zou anders misschien wel eens kunnen zien dat hij Joods was... Op een enkel fotootje na heeft niets uit zijn ouderlijk huis de oorlogsjaren

overleefd. En zelfs dat fotootje schermde hij af, dat hoorde bij zijn jeugd. Daar stond zijn moeder op, zijn moeder die het niet had overleefd. Onbespreekbaar was het allemaal, en tegelijk voortdurend onderwerp van gesprek. Vooral de angst en de daaruit voorkomende opdracht om te assimileren en de buitenwereld niets van dat Joodse te laten zien. Dat deze menora nu open en bloot bij ons in de kamer staat is dan ook niets minder dan een trendbreuk die eer doet aan mijn Joodse wortels.

MONICA MARX

Mijn menora Mijn eerste, echte, eigen Joodse voorwerp is de menora die ik een kleine tien jaar geleden van studievrienden van mijn man cadeau kreeg bij ons huwelijk. Hij was net zo Joods als ik en ik had hem leren kennen in een gespreksgroep van JMW. Ook ik groeide op met die bekende en verwarrende combinatie van het duidelijk besef van mijn Joodse achtergrond en de angst voor de gevaren die deze achtergrond met zich mee kon brengen. Terwijl zijn grootvader nota bene rabbijn was geweest, waren er bij mijn vader thuis, op een paar souvenirs die hij van zakenreizen naar Israël had meegenomen na, geen authentieke Joodse voorwerpen aanwezig. En als hij ze al gehad zou hebben, zou hij ze naar alle


WILHELMINE VAN AERSSEN

WIZO

voor een betere Israëlische samenleving

Waarin verschilt deze zondag van andere zondagen? Op zondag 21 en 28 maart a.s. vinden in de WIZO GiftShop in Amsterdam extra koopzondagen van 10.00 - 16.00 uur plaats. In Enschede zijn deze koopzondagen met Pesach matzemarkt van 11.00 - 17.00 uur.

Adverteren in de Benjamin?

Bezoek de website www.debenjamin.info voor de advertentietarieven en Benjamin deadlines voor 2010, of neem contact op voor advertentietarieven met [email protected]

In de GiftShops kunt u terecht voor uw Pesach kado’s (ook voor kinderen), seiderschotels, tafelaankleding, etc. WIZO GiftShop Amsterdam A.J. Ernststraat 735a 1082 LJ Amsterdam Tel.: 020-6466295 E-mail: [email protected] WIZO GiftShop Twente Prinsestraat 16 7511 AL Enschede Tel: 06-51336650 E-mail: [email protected]

De vernieuwde WIZO GiftShop in Amsterdam is geopend van maandag t/m donderdag van 10.00 – 16.00 uur en op vrijdag van 10.00 - 13.00 uur. De GiftShop in Enschede is geopend op zondag en woensdag van 11.00 - 17.00 uur. Of bezoek onze webwinkel op www.wizo.nl.

WIZO Nederland wenst u Chag Sameach. De opbrengsten komen geheel ten goede aan onze projecten in Israël

Beth Shalom is een Joods multifunctioneel zorgcentrum. Beth Shalom staat voor maximale autonomie, zelfstandigheid en thuisgevoel van de cliënt. Centraal staan de wensen, behoeftes en belevingen van de individuele cliënt.

Beth Shalom heeft 2 locaties in Amsterdam: één in Buitenveldert en één in Osdorp. In Buitenveldert hebben wij een verzorgingshuis (inclusief kortdurend verblijf) een somatische verpleegafdeling en dagactiviteiten.

In Osdorp hebben wij een somatische verpleegafdeling, een revalidatie-unit en een psychogeriatrische verpleegafdeling. Daarnaast biedt Beth Shalom wijkverpleging (samen met JMW) en dagstructurering aan. Voor meer informatie of een rondleiding kunt u, tijdens werkdagen, contact opnemen met de afdeling maatschappelijk werk op één van beide locaties.

Heeft u vragen of wilt u zich aanmelden, dan kunt u bellen naar Beth Shalom en vragen naar de afdeling maatschappelijk werk (020-661 15 16). Ook kunt u een e-mail sturen naar: [email protected]

www.bethshalom.nl Benjamin nr. 79 - maart 2010 11

Joods TWEESPRAAK

Voorjaarsbloemen Wat leuk om jou weer te ontmoeten! Kennen wij elkaar dan? Ja natuurlijk. Jij deed toch ook de cursus Het Joodse Huwelijk Door De Jaren Heen? Ja, maar meteen daarna kon ik de cursus De Hedendaagse Joodse Scheiding gaan volgen, dus kon ik proefondervindelijk alle aspecten van het Joodse huwelijk ervaren. Wou je zeggen dat je alweer gescheiden bent? Je was toch nog helemaal niet zo lang getrouwd? Dat heb je heel goed begrepen! Wat afschuwelijk voor je! Nou, dat valt ook wel weer mee. Maar wij zouden elkaar dus van die cursus moeten kennen? Wou je beweren dat je me echt niet meer herkent? Eh..., nou..., eigenlijk niet nee...

‘Zet narcissen op de seidertafel. Geen tulpen!’

Nieuwe vrienden vind je op Jingles!

Jingle?

Voor iedereen met een Joodse achtergrond

Kijk op www.joodsevrienden.nl

12


Dus je kunt je niet herinneren dat wij zo gelachen hebben en zo fijn samen konden praten? Gelachen? Wij??? Ja, tijdens de cursus, dat jij al die opmerkingen maakte tussendoor. Oh, wacht even, dan moet jij die sjikse zijn geweest die om alles moest lachen wat ik zei! Ja, ik herinner het me weer. Dankbaar publiek. Was je toen niet blond? Ja, maar ik heb inmiddels mijn gioer gekregen en ik vond dat donker nu beter bij mij paste. Hoezo zou dat nu beter bij je passen? Je had beter gele of rode haarverf kunnen nemen! Geel of rood? Hoezo? Ik begrijp je niet... Voor zover ik weet zijn de meeste tulpen geel of rood... Ik kan je echt niet volgen... Tulpen zijn toch meestal geel of rood? Of zie ik dat verkeerd? Ja, nou en? Wat heeft dat met mij en mijn haarkleur te maken? Jij bent toch uitgekomen? En tulpen komen toch ook uit...? Vanwege die overeenkomst worden mensen die uitgekomen zijn ‘tulpen’ genoemd. Ik kan je niet volgen. Maar dat zal wel weer iets authentiek Joods zijn waar jullie zo over opscheppen, maar waarvan niemand mij kan uitleggen wat dat nou precies inhoudt... Zie je nou? Wij krijgen altijd de schuld, maar jullie zijn het die onderscheid aanbrengen: authentiek Joods... Hoe verzin je het... Ik zeg toch ook niet dat jullie neppers zijn?

Ik begrijp alleen dat je iets met voorjaarsbloemen lijkt te hebben... Ik zou niet willen zeggen dat ik echt iets met tulpen heb, nee... noch met ijsberen... Volgens mij ben je behoorlijk in de war. Wat hebben ijsberen daar nou weer mee te maken? Luister goed naar me: al lees je alles over ijsberen en weet je alles over ijsberen, daarmee word je nog steeds geen ijsbeer! Ik begrijp je niet meer hoor, maar ik ben gelukkig bijna aan de beurt. Ik moet inkopen doen voor de Seder van onze Joodse Gemeente. Ik zit in het bestuur namelijk. Ach wat leuk voor je... Er is zeker gevochten om die functie? Eh..., nou nee, eigenlijk niet... Niemand anders wilde... Maar iemand moet het toch doen? Ah, ik ben aan de beurt. Mag ik 2 kilo dun gesneden pekelborst van u? Mag ik jou als nieuwbakken Jood iets leren? Neem nooit dun gesneden vleeswaren en vraag niet om pekelborst, maar pekelvlees! Ja, zal ik zo opschrijven, heb ik een speciaal boekje voor. Joodse tips... Heel nuttig, dank je! Trouwens, wat je daarstraks zei, sjikker of zo, wat bedoelde je daarmee? Sjikker is toch dronken? Ik ben nooit dronken hoor, wij Joden drinken geen alcohol... Laat maar zitten, ik zei sjikse en niet sjikker. En als ik je dan nog een eitse mag geven: zet narcissen op de seidertafel. Geen tulpen!

© VAN BEEM

NIEUWE JODEN IN NEDERLAND

Prinses Maxima heeft gelijk! Joseph Mejia-Mory (27) komt uit Guatemala en woont sinds de zomer van 2008 in Amsterdam. De liefde bracht hem hier. In 2005 ontmoette Joseph ‘zijn’ Jonah in Guatemala via zijn broer, die de Nederlandse studente antropologie in een kibboets in Israël had leren kennen. Vanuit internationale vakanties voor Joodse jongeren bleken zij zelfs een aantal gezamenlijke vrienden te hebben. Eind maart verwachten hij en Jonah hun eerste kind. Joseph heeft zijn studie psychologie voortgezet aan de universiteit in Leiden en is nu tweedejaars. “De Joodse gemeenschap in Guatemala is heel klein. Het overgrote deel woont van oudsher in de hoofdstad Guatemala-Stad. Daar ben ik ook geboren. We zijn met zo’n 100 families, zeg duizend mensen bij elkaar. Thuis zat ik in de organisatie van verschillende verenigingen voor Joodse jongeren en studenten. Er zijn drie synagogen, voor orthodoxe, Asjkenazische en Sefardische Joden. Dat is eigenlijk te veel voor zo’n kleine groep. Bovendien is er een onderlinge “concurrentiestrijd”: de laatste tijd groeit de orthodoxe gemeenschap en dat zie je ook op straat.

straat. Ik bedoel de Waterloopleinbuurt waar ik op de gevel van een huis het bouwjaar in het Hebreews ontdekte. Er is sowieso veel meer geschiedenis zichtbaar in deze stad. Door de lange burgeroorlog (19601996, red.) is dat in Guatemala heel anders: het verleden ligt veel te gevoelig.

'De klassieke Nederlander met zijn tulp en klompen bestaat al lang niet meer!'

In Amsterdam heb ik nog geen synagoge gevonden waar ik me thuis voel. Ik vergelijk het teveel met thuis, waar ik twee keer per maand naar de Sefardische synagoge ging. Eenzelfde vertrouwd gevoel vind je natuurlijk niet zo snel in een nieuwe stad. Wat me opvalt in Amsterdam zijn de vele sporen van het Joodse verleden op

Behalve dat ik mijn familie en vrienden mis, voel ik me erg thuis in Amsterdam. Ik geniet van de vrijheid en dat je veilig overal naar toe kan fietsen. En er is hier zoveel te doen aan festivals en films. Elke dag kun je naar een ander café! ‘Ik vind de bureaucratie hier wel veel groter dan verwacht. In Guatemala ben

je het gewend, en dan betaal je gewoon iets om de zaak te versnellen. Maar hier ben ik al heel vaak van het kastje naar de muur gestuurd voor mijn visa en de inschrijving op de universiteit. Veel mensen denken dat ik Grieks, Turks of Italiaans ben. Dat komt vast, omdat mijn moeder Egyptisch is. Ik heb geen last van discriminatie gehad. Ik vind Nederland toleranter dan andere landen maar tegelijkertijd worden ook hier homo’s in elkaar geslagen. De ophef over de uitspraak van Prinses Máxima dat ‘de’ Nederlandse identiteit niet bestaat, heeft me wel verrast. Ze zei toch niets nieuws? Er zijn zoveel nieuwe Nederlanders gekomen. De klassieke Nederlander met zijn tulp en klompen bestaat al lang niet meer!”

BERENDIEN BOS

Benjamin nr. 79 - maart 2010 13

Mijn leven INTERVIEW MET THEODOR HOLMAN

De jonkvrouw en de juwelier In een land hier niet zo ver vandaan, Friesland, woonde eens de jonkvrouw van Hania tot Weidum. Op een dag stond de blonde jonkvrouw te kijken naar diamanten die zo schitterden in de vitrines, dat ze moest kijken. ‘U vindt ze mooi,’ zei een stem. ‘Schitterend’, zei ze bijna onhoorbaar. Ze draaide zich om en zag een man met vurige bruine ogen, zwarte haren met lange krullen en een glimlach die mooier was dan alle juwelen die ze ooit had gezien. Hij was het zelf, de Joodse juwelier en eigenaar van ‘Gouden Kettingen’. Dit sprookje liep anders af dan ‘ze leefden nog lang en gelukkig’. Dat hoorde Theodor Holman (1953) toen hij dertig was en zijn dochter Marcha Chaja werd geboren. Toen vertelde zijn moeder hem het familiegeheim van dit sprookje en de werkelijkheid van anno 1860. We zijn in het Bellevue theater in Amsterdam. De culturele talkshow Fluisterende Olifanten o.l.v. Gijs Groenteman en Theodor Holman is voorbij. De zaal loopt leeg. De muzikanten vertrekken en achter in de zaal praat ik met Theodor Holman over het sprookje en over Theo. Wie is Theodor Holman? Theodor Holman werd geboren op 9 januari 1953 in Amsterdam en was de jongste in een gezin van drie kinderen. Zijn vader was jurist. In de oorlog waren zijn ouders in Nederlands-Indië opgesloten in interneringskampen. Zijn moeder kwam daar door alle martelingen met een oorlogstrauma uit. Zijn vader liep een kamphart op. In 1945 keerden beiden terug naar Nederland. “Er was geen enkele opvang,” bromt Theo, “en nu is

14


er zelfs al opvang bij een vliegramp die verhinderd wordt.” Hij groeide op in Oud-Zuid, waar hij nog steeds woont. Hij studeerde Nederlands en geschiedenis aan de UvA. Een blauwe maandag werkte hij als leraar en sinds 1982 is hij schrijver. Voor o.a. de Volkskrant, Nieuwe Revu en het Parool. Ook maakt hij tv-programma’s, schrijft hij boeken en filmscenario’s waaronder Interview, Cool en Medea (voor zijn vermoorde vriend Theo van Gogh). Ook is hij regelmatig als interviewer op tv te zien. Wat vind je van het Jodendom? Door het familiegeheim ben ik verbonden met het Jodendom en ben ik daardoor meer naar Joden gaan kijken. Bij ons thuis werd veel gesproken over Auschwitz, door het kampverleden van mijn ouders. Het leed dat de Joden was aangedaan en wat mijn ouders ook hadden meegemaakt in Indonesië. Het verlaten zijn van G’d en je geloof verliezen. De ontdekking dat de moraliteit, Goed en Kwaad, ten onder gaat aan de willekeur van het Kwaad. Bij ons thuis ging het niet meer over religie, wel over humanisme. Over waarden om jezelf te vormen, zoals Jaap van Praag in 1946 schreef. Zoals Martin Buber aangaf, gaat het om respect voor je medemens en het

nemen van je eigen verantwoordelijkheid. Zingeving, met de nadruk op de zin van het leven en de vreugde ervan. Pesach Het feest van de uittocht uit Egypte. Het vertrek uit Egypte, het land waar de Joden vierhonderd jaar als slaven hadden geleefd. Vele malen hadden onze leiders, Moshe Rabbenu en zijn broer Aharon, de Farao gesmeekt om hun volk te laten gaan om als vrije mensen naar hun eigen land Israël te kunnen terugkeren. De Farao weigerde ondanks het feit dat G’d hen de ene plaag na de andere liet ondergaan, maar na de tiende plaag (macat ha bechoriem/ dood van de oudstgeboren zoon) liet hij hen gaan. Achteraf had de Farao weer spijt en stuurde hij zijn troepen achter het Joodse volk aan, maar het Egyptische leger ging ten onder in de zee. De leiders van het Joodse volk namen zelf de verantwoordelijkheid om hun volk te bevrijden van de slavernij en dat lukte hen. Dat is voor mij de zingeving van het bestaan, jezelf bevrijden van het beperkende verleden. Dat is je bevrijden van de slavernij. Hoe zie je dat in deze tijd? Dat Israël geen schurkenstaat is. Je kunt hooguit zeggen dat de Balfourdeclaratie in 1918 fout was, maar Israël is een legale staat. Ik zie ook dat wat het Jodendom hoog in het vaandel heeft staan, zoals respect voor het leven, dat heilig is en verantwoordelijkheid dragen voor je eigen daden, niet kan samengaan met uitwassen binnen de Islam. In de Islam gaat het om onderwerping, volledige overgave aan het geloof. Niet meer je eigen verantwoordelijkheid nemen, die leg je bij de ander. Je wordt een vrijwillige slaaf van

ZIN IN GEZELLIGHEID? Nieuwsgierig naar onze groepen, of met anderen naar de film? Lees de rubriek Joodse activiteiten vanaf bladzijde 34.

het geloof, je geeft jezelf over. De waarde van je leven laat je bepalen door de willekeur van leiders, die naar eigen inzicht hun macht en moordlust kunnen volgen. Leiders, die je kunnen aanzetten om de ander te dwingen zich tot de Islam te bekeren. Om zelfmoord te plegen, om in het hiernamaals beloond te worden met 72 maagden. Moorden bevrijdt niet, het houdt je gevangen. Die Islam is overgave aan slavernij. Daar ben ik tegen. Ik vind het wat dat betreft fascistoïde. Respectloos naar vrouwen. Onderdrukken van homo’s en vrouwen. Oproepen en aanzetten tot geweld. Ik ben tegen dat systeem. Het is als de architectuur van het fascisme: slavernij. Ik ben niet tegen goede mensen die moslim zijn. Maar die onderwerping in de Islam gaat niet samen met het Jodendom. Daarom zie ik geen oplossing voor Israël. Het beste wat ze nu kunnen doen, doen ze. Een hek optrekken rond het land om zich te beschermen tegen de omringende slavernij. Waarom zouden ze zichzelf niet mogen beschermen tegen aanvallen en binnendringers van buitenaf? Waarom zouden ze dat moeten toelaten?’ Nederland Heeft een slavenmentaliteit. Ze vinden het hier wel fijn om zich ondergeschikt, kleurloos en conflictmijdend op te stellen. Sinds de Tachtigjarige Oorlog zijn ze niet meer in staat geweest om zich ook maar ergens met moed en kracht tegen te durven verzetten. Ook nu buigt Nederland voor de Islam. Zo zelfs dat ze geen kerstboom meer durven te zetten in een openbare Hogeschool.

Je mening geven over de Islam kan gevaarlijk zijn, denk aan Theo van Gogh. Ik vind dat je toch je mening moet blijven geven. Ook met gevaar voor eigen leven? Ook dan. Ik vind dat je niet uit vrije wil slaaf moet worden. Mijn vriend Theo van Gogh is niet voor niets gestorven. Hij stierf voor de vrijheid door de hand van een slaaf. Wat is jouw band met het Jodendom? Dat is het sprookje van de jonkvrouw en de juwelier. Dat sprookje van mijn overgrootmoeder liep anders af dan dat van Doornroosje en Sneeuwwitje. Overgrootmoeder werd zwanger van mijn Joodse overgrootvader, maar ze mochten niet samen zijn. Zij was van adel en hij was een Jood. Weliswaar rijk, maar wel een Jood en geen christen, dat ging niet samen. Dat was het familiegeheim. Die liefde tussen mijn Joodse overgrootvader en mijn overgrootmoeder van Friese adel eindigde in een verboden mooie liefdesbaby, mijn grootmoeder. Maar de geliefden trouwden niet met elkaar. Ze trouwde met een man van haar stand. Hoe gelukkig dat was, weet ik niet. De familie zweeg uit schaamte over die schande. Pas toen ik dertig was, vertelde mijn moeder mij de waarheid over het Joodse familiegeheim. Ik gaf daarom mijn dochter de naam Marcha Chaja.

vergaren, verwerken, je vormen, meer keuzemogelijkheden creëren. Het is een prachtige overlevingsstrategie waarbij de kernwaarde is, zelf steeds te veranderen. Blijven werken aan jezelf. Lernen, daar draait het voor mij om. Wat geef je de lezers van de Benjamin mee voor Pesach? Ook al vind je het gemakkelijk om de ander voor je te laten beslissen en je zelf tot “slaaf” te maken voor de ander, pik het niet van jezelf. Sta op en bevrijd jezelf van je slavernij. Wacht niet op hulp van buitenaf die niet komt. Doe als je voorvaderen ten tijde van de Farao deden. Vertrek zelf uit je slavernij en kies zelf voor jouw vrijheid. Dat hoeft niet groots te zijn. Juist in het kleine zit de kracht. Maar... verlaat de slavernij. Wees je bewust dat je een Zoon van de Vrijheid bent. De moraal van het sprookje? Mijn overgrootouders zouden in een wereld van gelijkwaardigheid, respect voor het leven en vrijheid van meningsuiting met elkaar zijn getrouwd en ...dan zouden de jonkvrouw en de juwelier nog lang en gelukkig met elkaar hebben geleefd. Als kinderen van de vrijheid in het Beloofde Land.

YAEL SCHRIJVER

FOTO’S: HIAN OEY

De moraal? Als ik Jood zou zijn, zou ik orthodox zijn. Ik geloof in lernen. Je hele leven blijven lernen, bestuderen van de Tora, de Talmud, de Mischna enzovoort. Je bent nooit uitgeleerd. Lernen vind ik een geweldige verworvenheid. Kennis


In de rubriek Geen Sof met Toff geeft Jolan Toff, hoofd van de afdeling thuiszorg, elke keer een inkijkje in het werk.

Mijn leven GEEN SOF MET TOFF!

NATASJA FAKKELDIJ

Zo gek als een hoedenmaker

“Ik houd er niet van als mensen zeggen: ‘Wat een leuk hoedje.’ Het zijn geen hoedjes, het zijn hoeden!” Natasja Fakkeldij (39 jaar) combineert haar werk als hoedenmaakster met haar baan als verzorgende bij JMW Thuiszorg. “Na mijn opleiding MBO-Mode/Kleding heb ik een jaar op de kunstacademie in Tilburg gezeten. Op een gegeven moment raakte ik gefascineerd door hoeden. Ik heb in de Witte de Withstraat in Amsterdam bij een hoedenmaakster de opleiding gedaan tot modiste en leerde daar accessoires maken zoals hoeden, tassen, zijden bloemen en handschoenen. Ik noem mezelf geen kunstenaar, maar vormgever. Het is een ambacht. Ik koop hoedenmallen van lindehout. Die zijn zacht. Vilt moet je boven heet stomend water houden om het in de juiste vorm

‘Ik zou trouwens wel eens een keppeltje willen ontwerpen’

16


te rekken. Daarna moet het goed drogen. Dan appreteer je het met een soort stijfsel. In Engeland gebruikten ze vroeger kwikhoudend stijfsel. Daar werden zowel de makers als de dragers echt gek van. Hier komt waarschijnlijk de uitdrukking mad as a hatter (zo gek als een hoedenmaker) vandaan. Vervolgens zet je de bol en rand aan elkaar en werk je de hoed af met een bandje (ribslint). Soms denk ik bij iemand uit mijn omgeving: voor jou zou ik wel eens een hoed willen maken. Bij chiquere dames mis ik een hoed en waar zijn de hoedenmannen gebleven? Als ik op vrijdag en zaterdag voor mijn thuiszorgcliënten in Buitenveldert werk, zie ik die vrome Joodse mannen met hun hoeden en dat vind ik prachtig. Ik zou trouwens wel eens een keppeltje willen ontwerpen. Ik bewonder de bekende Ierse hoedenontwerper Philip Treacy die heel extreme hoeden maakt van bijvoorbeeld een bos kunstbloemen. Zijn hoeden zijn exclusief en heel duur, maar hij heeft ook een lijn voor ‘de gewone mens’. Ik kan door van alles

geïnspireerd worden; een herfstblaadje of een stuk zeewier. Ik word eerder geïnspireerd door de natuur dan door de kunst. Sinds 2006 werk ik bij JMW-thuiszorg. Als verzorgende-B help ik ‘s ochtends en ‘s avonds cliënten met wassen en aankleden, medicijnen geven, ogen druppelen. Ook maak ik een praatje met ze. Het gaat mij om het contact met de mensen, hun verhalen vind ik fascinerend. Het is fijn als je een luisterend oor kunt bieden. Veel mensen hebben heel veel meegemaakt. Cliënten vinden het bijzonder dat ik hoeden maak. Sommigen hebben zelf hoeden gemaakt of zaten in de bonthandel. De combinatie hoeden maken en thuiszorg bevalt me uitstekend. De leiding houdt er rekening mee als ik een tentoonstelling heb. Op mijn beurt ben ik altijd bereid extra te werken met de feestdagen. Hoeden maken doe je in je eentje en in de thuiszorg heb je steeds nieuwe mensen om je heen!”

JOLAN TOFF

THUISZORG CLIËNTENRAAD Onlangs organiseerde de afdeling thuiszorg een cliëntenpanel in aanwezigheid van enige leden van de cliëntenraad. De cliënten waren over het algemeen tevreden over de huishoudelijke, verzorgende en verpleegkundige werkzaamheden die bij hen thuis worden verricht. Kritiek was er op het aantal verschillende medewerkers dat bij één cliënt komt. De leiding van de thuiszorg heeft dit punt erkend en heeft aangegeven dat JMW dit graag wil voorkomen. Soms kan het echter niet anders, want de dag-, weekenden avonddiensten worden uitgevoerd door verschillende medewerkers. Mensen die drie keer per dag hulp krijgen, zien dus meerdere mensen langs komen. Dit blijft een punt van aandacht.

THUISZORG Als u meer wilt weten over wat JMW-thuiszorg voor u kan betekenen, neem dan contact op via www.joodsethuiszorg.nl of bel 020-577 65 11.

De papierversnipperaar De Benjamin neemt deze keer een kijkje in het leven van Jos Blik, ouddirecteur van Archiefvernietiging Jo Blik Oud Papierhandel. Hij is 61 jaar en geboren in Amsterdam (Bos en Lommer). Jos is gescheiden en heeft drie kinderen. Zijn oudste zoon Sander is op driejarige leeftijd overleden. Van zijn twee dochters Esther (32) en Joyce (30) heeft hij vier kleinkinderen: Saffana, Amani, Amber en Iris Fleur. Beroep: Op mijn twintigste ben ik in de zaak van mijn vader Jo Blik gekomen, een bedrijf in oud papier. Scholen en zang- en sportverenigingen haalden oud papier op en verkochten dat aan ons. Wij verkochten het weer aan papierfabrieken. Later zijn we ook begonnen met het ruimen van archieven en het versnipperen. Op 18 oktober 1992 gingen we failliet. Ik had er toen 23 jaar gewerkt. Die datum staat in mijn geheugen gegrift. De markt stortte in. We moesten geld toe geven aan de papierfabrieken om het oud papier kwijt te kunnen. Mijn leven is toen beschadigd want ik had het gevoel dat ik had gefaald. Ik moest mensen op straat zetten die al heel lang bij ons werkten. Daarna heb ik gewerkt bij de Ford-dealer Entam, waar ik als kassier begonnen ben. Vervolgens werd ik manager tankstations. Het laatst heb ik gewerkt bij een Shellstation in Amsterdam Zuid-Oost. Mijn mooiste herinnering: De geboorte van mijn kinderen. Met name van mijn zoon Sander, die de naam Blik zou voortzetten. Helaas heeft dat niet zo mogen zijn. Sport: Ik houd van zwemmen. Mijn mobiliteit is slecht, zodat het er helaas niet meer van komt. Op de televisie kijk ik graag naar voetbal en schaatsen.

WWW.JOODSETHUISZORG.NL

Joods: Mijn vader was Joods. Het loopt als een rode draad door mijn leven. Hij heeft de angst op mij overgebracht en ook de maatschappelijke ontwikkelingen van tegenwoordig baren mij zorgen. Mijn moeder was leidster van het zangtrio Sjierá W’ Zimrá, dat Jiddische en Hebreeuwse liederen zong. Ze speelde piano en dirigeerde. Ook was ze plaatsvervangend dirigente van het koor van de beroemde dirigent en componist Hans Krieg. Eten: Ik lust alles. Eten ervaar ik als een rustpunt van de dag. Het is een sociaal moment. Ook toen mijn ouders het erg druk hadden, vonden ze altijd tijd om samen te eten. Tv: Ik kijk veel actualiteitenprogramma’s en discussieprogramma’s, zoals Pauw en Witteman of De Wereld Draait Door, al vind ik laatstgenoemd programma soms te gehaast. De formule van de zender Het Gesprek is prettig. Er is alle tijd om over iets te praten. Buitenhof is ook fijn. Het beschadigen van mensen op tv vind ik kwalijk. Dat is helaas erg in de mode. Krant: Het Parool en de internet editie van De Telegraaf, vooral vanwege het financiële nieuws. Tachtig procent van de dag zit ik in mijn kantoorkamertje op internet of voor de tv. Boek: Ik ben geen lezer. Ik kan me slecht concentreren. Ik houd wel van naslagwerken zoals Het XIJZ van Amsterdam. Ik ben trouwens gek op alles wat met Amsterdam te maken heeft. Mop: Ik ben niet zo’n moppenverteller, maar ik heb verschillende moppenboeken zoals Geloof me van Max Tailleur. Winkel: Ik vind de buurtsuper belangrijk vanwege de sociale kant er van. Bij mij om de hoek zit Deen. Dat is een tegenhanger van al die

JOS BLIK

INTERVIEW MET JOS BLIK

onpersoonlijke grote winkels van Albert Heijn en Dirk van den Broek. Koken: Eenvoudige warme maaltijden: gebakken aardappelen, vlees, kip, groente of salades. Hekel aan: Mensen die anderen kwetsen of beschadigen en geen respect hebben voor een andere mening en geen gewillig oor hebben voor een ander. ‘Stel je eens wat socialer op.’ Daar ben ik mee grootgebracht. Bewondering voor: Mensen die zonder voorwaarden vooraf klaar staan voor een ander. Alle vrijwilligers in organisaties zijn belangrijk, of het nou om religie of sport gaat. Ik ben zelf actief in de Nederlandse Obesitas Vereniging. Uitzicht: Ik heb een nostalgisch uitzicht op ‘t Spijtellaantje met een doorkijkje naar het Olympisch Stadion. Dit historisch stukje Amsterdam van 1885 gaat helaas gesloopt worden, net als een aantal bomen. Markt: Vroeger ging ik vaak met mijn grootvader naar het Waterlooplein. Nu de Noordermarkt. Grootste wens: Israël bezoeken om naar het Sander Blik park te gaan. Dat is naar mijn overleden zoon genoemd. Kom graag: In het Amsterdamse Bos. Het is uit en in de stad. Ik kom ook graag bij Chez Favié, een paviljoen langs de Bosbaan in het Amsterdamse Bos. JMW: Een fantastische kleinschalige organisatie waar je direct contact mee hebt en waar ik me thuis voel. Korte lijntjes en goede ervaringen met de thuiszorg.

JOLAN TOFF


Mijn leven Eitzes van Esther

FOTO: YORAM DIAMAND ©

In deze rubriek geeft Esther Konstantinov een inkijkje in haar werk als maatschappelijk werkster bij JMW. De vragen en antwoorden zijn gebaseerd op voorbeelden uit de praktijk, maar zijn uiteraard geanonimiseerd. Als u een vraag heeft over uw financiën, relaties, werk- of woonsituatie, of als u kampt met psychische of emotionele klachten, kunt u zich wenden tot het spreekuur: maandag tot vrijdag (9.30 - 12.00 uur) en woensdagavond (18.30 - 20.30 uur). U kunt ook per mail contact opnemen: [email protected]. Zie ook www.joodsmaatschappelijkwerk.nl

Naar een verzorgingshuis? Mijn kinderen vinden dat ik naar een verzorgingshuis moet. Ik ben wel slecht ter been en mijn gehoor is niet meer wat het was, maar ik ben verknocht aan mijn huisje en ik wil niet verhuizen. Toch ben ik aan het twijfelen gebracht. Is het niet verstandig om nu die stap te zetten en niet te wachten tot het te laat is?

Eitze van Esther Verhuizen naar een verzorgingshuis is een grote stap. Niet alleen voor u, maar voor iedereen. Het wordt ervaren als ‘de laatste verhuizing’ en dat op zich maakt de beslissing al moeilijk. Als je daarbij optelt dat je niet weet wat gaat komen, maar je wel beseft wat je achterlaat, dat je ineens een groot deel van je spullen, ruimte en privacy moet opgeven, lijkt de beslissing schier onmogelijk. Het moet bovenal uw beslissing zijn, en niet die van uw familie. Natuurlijk is het goed het onderwerp met elkaar te bespreken, maar de uiteindelijk knoop zal door u doorgehakt moeten worden. Als ik u was, zou ik uw kinderen vragen

18


waarom zij vinden dat u naar een verzorgingshuis moet? Maken zij zich zorgen? Zien ze uw zelfredzaamheid afnemen? Voelen ze zich verantwoordelijk en zijn ze bang deze niet waar te kunnen maken? De antwoorden op deze vragen geven u zicht op het verhaal achter hun wens. Op uw beurt kunt u hun uw kant van het verhaal vertellen. Zo kunt u onrealistische verwachtingen proberen te voorkomen. Het is belangrijk om te beseffen dat u zich niet alvast vooraf kunt inschrijven in een verzorgingshuis voor het geval het later slechter gaat. De overheid heeft bepaald dat u alleen nog in aanmerking komt voor een opname in een beschermde omgeving (verzorgingshuis of verpleeghuis) als blijkt dat het thuis niet meer gaat. Op het moment dat u zich wilt inschrijven, zal een verzorgingshuis u laten weten dat u eerst een indicatie (toestemming van de overheid) nodig heeft. De indicatie wordt gedaan door een onafhankelijke instantie, Centrum Indicatiestelling Zorg. Het CIZ onderzoekt of u voor een opname in aanmerking komt en hoeveel zorg u nodig heeft. Afhankelijk van de hoeveelheid benodigde zorg geeft het

CIZ toestemming en een advies voor een verzorgingshuis of verpleegtehuis. De overheidsregels zijn streng. Opname is alleen nog mogelijk als bij wijze van spreken blijkt dat u geen dag langer meer thuis kunt blijven wonen vanwege gezondheidsklachten. Bijvoorbeeld bij vergeetachtigheid, vallen of niet meer goed alleen naar het toilet kunnen. Het CIZ onderzoekt eerst of u met thuiszorg thuis kunt blijven wonen, zolang het medisch verantwoord is. Als u in Amsterdam of Amstelveen woont, kan JMW thuiszorg voor u verzorgen. Beschermde woonvoorzieningen bepalen zelf welke zorg zij bieden. Het ene verzorgingshuis neemt bewoners met een zware indicatie (die veel zorg nodig hebben) wel op, maar andere instellingen doen dat niet. Over het algemeen veroudert de bewonerspopulatie van deze woonvoorzieningen aanzienlijk. Iemand van tachtig is er jong. Hoe dit alles zich verhoudt tot uw vraag, moet u zelf rustig overdenken. Mijn inschatting is dat u nog niet aan een verzorgingshuis toe bent. Wanneer u verder wilt praten over uw (toekomstige) woonsituatie of u en/of uw

kinderen willen toch een aanvraag doen bij het CIZ, neemt u dan gerust contact met ons op. JMW heeft een contactpersoon die u hierover alle informatie kan geven en u behulpzaam kan zijn bij de aanvraag: Philippe Rubens tel. 088-789 13 00 (9.00 13.00 uur) Philippe is werkzaam bij het CIZ, Centrum Indicatiestelling Zorg.

Zorgen over mijn kinderen Ik maak me erg veel zorgen over mijn kinderen. Ik ben een gescheiden man en mijn twee zoontjes wonen bij hun moeder. Ik krijg steeds meer de indruk dat zij niet goed voor hen is. De school belde mij met het verhaal dat ze vaak te laat op school komen en dat ze te koude kleding dragen. Ik weet dat er soms geen geld in huis is voor boodschappen. Ook vertelde mijn oudste zoon (9 jaar) mij dat zijn moeder vaak schreeuwt en soms zelfs slaat! Dat was voor mij de druppel, maar wat kan ik doen? Ik ben ten einde raad.

Eitze van Esther Dat klinkt als een zorgwekkende situatie. Ik vraag me af hoe uw contact met hun moeder is. Overlegt u samen over de opvoeding? Mijn eerste ingeving is namelijk dat er als eerste een gesprek tussen u en de moeder moet plaatsvinden. U kunt dan uw zorgen kenbaar maken en haar kant van het verhaal aanhoren. Voelt zij zich overbelast? Heeft zij persoonlijke zorgen, waardoor zij emotioneel aan haar taks zit? U zou samen plannen kunnen maken om de zorg voor uw kinderen beter te laten verlopen. Als het moeilijk is om met elkaar in gesprek te komen, dan kunt u hulp krijgen van een van onze jeugdhulpverleners.

Wanneer de problemen niet opgelost kunnen worden door u en de moeder, en uw zorgen groot blijven, kunt u een melding doen bij het Advies en Meldpunt Kindermishandeling (0900-123 12 30). Een medewerker van het AMK bespreekt met u de situatie en geeft u een eerste advies. Als daar aanleiding voor is zal het AMK onderzoek doen naar de opvoedsituatie van uw zoontjes. Tijdens dit onderzoek wordt informatie gevraagd aan belangrijke mensen in hun omgeving: moeder, vader, school, opa, oma, huisarts etc. Uit het onderzoek kan blijken dat er hulp moet komen. U en uw gezin worden dan doorverwezen naar de jeugdhulpverlening. Wanneer het AMK van mening is dat de zorgen over de kinderen ernstig zijn èn dat de ouders niet (kunnen) laten zien dat zij zelf of met hulp van vrijwillige hulpverlening de situatie voor hun kinderen kunnen verbeteren, zal het AMK aan de Raad voor de Kinderbescherming vragen een raadsonderzoek te doen. Het is dan goed mogelijk dat de Kinderbescherming aan de kinderrechter vraagt om uw zoontjes onder toezicht van de staat te stellen en zelfs de zoontjes uit huis te plaatsen. Dit worden kinderbeschermingsmaatregelen genoemd. Er komt dan een (gezins)voogd. Hij/zij is wettelijk verantwoordelijk voor de veiligheid en het welzijn van uw zoontjes en kan u en de moeder dwingen hulp in de opvoeding te aanvaarden. Een uithuisplaatsing is erg dramatisch en wordt gezien als een uiterste redmiddel. Het is natuurlijk altijd het beste voor de kinderen wanneer de ouders, ook als zij gescheiden zijn, er samen uitkomen. Dit is soms heel moeilijk. Daarom begeleiden wij ouders

WWW.JOODSMAATSCHAPPELIJKWERK.NL

hierbij. Als u beiden gemotiveerd bent, het gaat immers om uw kinderen, voor ondersteuning en de adviezen van de jeugdhulpverlener ter harte neemt, zal de gang naar de kinderrechter wellicht niet nodig zijn. JMW heeft zowel een afdeling voor vrijwillige, ambulante jeugdhulpverlening als voorzieningen voor begeleid wonen. De woonvoorziening is voor jongeren met een Joodse achtergrond (16-18 jaar), die om wat voor een reden dan ook niet meer thuis kunnen wonen en er nog niet aan toe zijn om helemaal zelfstandig te wonen. Ook biedt JMW een (gezins-)voogd, die de jeugdbeschermingsmaatregelen voor ‘onze’ jongeren kan uitvoeren. Jeugdhulpverleners van beide afdelingen werken zoveel mogelijk samen. Dit komt het welzijn van de jongeren alleen maar ten goede. Ik wil u adviseren contact met JMW jeugdhulpverlening op te nemen om deze zaak te bespreken en uw acties in deze goed voor te bereiden. Het nummer van onze jongerenlijn is: 020-577 65 55 of via emailadres: [email protected]. Kijkt u vooral op onze website voor meer informatie over de jeugdhulpverlening van JMW: www.joodsmaatschappelijkwerk.nl. Ook hebben wij twee mediators in dienst. Zij kunnen u eventueel helpen bij het op papier zetten van afspraken omtrent de omgang, de verdeling van taken en het regelen van de alimentatie. Hieraan zijn wel kosten verbonden. De mediators zijn te bereiken op tel. 020-577 68 66, of via [email protected].


Multi Culti JODEN IN HET BUITENLAND

Van Wiener schnitzels naar falafel Oskar Laufer (36) vertrok in 2007 vanuit Nederland naar Wenen. Hij heeft de stad, waarvan velen een negatief beeld hebben, ook van een leuke en dynamische kant ervaren. “Ik verhuis naar Wenen,” vertelde ik. Reactie: “Oh, dat is een prachtige stad: Sachertorte, Sisi, Mozart, Klimt, Freud, Wiener schnitzels, Staatsoper en statige oude gebouwen”. “Ben je er geweest dan?” vraag ik. “Eh... nee.” Een veel gehoorde reactie, van zowel Joodse als niet-Joodse vrienden, toen ik drieënhalf jaar geleden naar deze mooie stad vertrok. Wenen is veel meer dan de genoemde clichés en heeft bovendien een kleine maar groeiende Joodse gemeenschap. Mijn beslissing om naar Wenen te verhuizen was verre van vanzelfsprekend. Ik heb in zekere zin mijn roots in Oostenrijk, omdat mijn overgrootvader er is geboren, maar mijn tragische, typisch NederlandsJoodse familiegeschiedenis en het hardnekkige, en nu meer latente, antisemitisme waren redenen voor mijn Joodse omgeving om nogal negatief te reageren op mijn voornemen. Kurt Waldheim en Jörg Haider hebben ook niet echt geholpen in de laatste twee

UW DONATIE HELPT! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel helpen? Maak dan uw gift over op 204420, t.n.v. St. JMW Bijdrage en Fondsen. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam o.v.v. donatie Benjamin. Online doneren kan ook: zie www.debenjamin.info. Hartelijk bedankt!

20


verenigingen en onderlinge huwelijken. Zelf ben ik lid van de achtduizend zielen tellende Joodse gemeente. Het heeft godzijdank geen stomme afsplitsingen in liberaal en orthodox, maar is een echte Einheitsgemeinde met een charismatische, alom gerespecteerde opperrabbijn.

decennia. Desondanks heb ik een veel genuanceerder beeld van de stad. Ik woon er met plezier en heb intens genoten van het rijke culinaire, culturele (nacht)leven. Koken doe ik vrijwel nooit: uit eten gaan is relatief goedkoop en er is een ongelooflijke keus en kwaliteit. De beste falafel buiten Israël –sorry, Maoz is ook prima hoor!– eet ik regelmatig met nietJoodse collega’s bij een Israëli tegenover mijn werk! Ik werk in Wenen op het IBMhoofdkantoor voor Midden- en OostEuropa. Mijn dienstreizen door de regio hebben me laten zien dat Wenen nog steeds de hoofdstad is van wat ik het ‘Neo-Habsburgse Rijk’ noem: een gebied strekkend van Praag in het noorden tot de zuidelijke Balkan. Al sinds het 18e-eeuwse Habsburgse Rijk heeft de stad een sleutelfunctie gespeeld in handel, diplomatie, regionale politiek en migratie. Bratislava, Boedapest en Praag liggen op respectievelijk één, twee en drie uur rijden en Wenen voelt soms meer Oostdan West-Europees aan. De sporen van Joodse migratie zijn zichtbaar door bijvoorbeeld de aanwezigheid van grote groepen Russische, Boecharische en Georgische Joden, met hun eigen sjoels,

De overheid heeft een ambivalente en zeer beladen verhouding met de Joodse gemeenschap, maar ondersteunt tegelijkertijd talrijke projecten. Onlangs opende Heinz Fischer, de pro-Israëlische, Oostenrijkse president, in Wenen een groot gebouwencomplex met een Joods bejaardenhuis, school en sportclub. Ik was al twee keer in het stadhuis bij een grote sponsoractiviteit voor Israël. Vorige zomer opende de burgemeester van Tel Aviv een Tel Aviv city beach midden in de stad. Rond Joodse feestdagen adverteren politici van allerlei pluimage in de media om ons goede feestdagen te wensen. Dat vind ik wel wat merkwaardig: is het bedoeld uit schuldgevoel en dus hypocriet, of oprecht? Alles afwegend heb ik een gemengd beeld van de Oostenrijkers. Enerzijds zijn zij vaak conservatief, gesloten en op het randje van xenofoob, ongeacht opleidingsniveau. Anderzijds zijn vele anderen open, hartelijk, bourgondisch qua levensstijl en geïnteresseerd in mijn Joodse leven. Toch zal ik hier niet blijven: na een leuke, dynamische tijd in Wenen verhuis ik in 2010 naar Tel Aviv. Ik ruil Wiener schnitzels, Höflichkeit en goede restaurants in voor snitzels, botte taxichauffeurs, falafel, strand en oelpan (cursus Ivriet)!

OSKAR LAUFER

Ewoud Sanders (1958) is taalhistoricus en journalist van o.a. NRC Handelsblad. Speciaal voor de Benjamin schrijft hij over de geschiedenis en de betekenis van woorden in het Jiddisch of Bargoens. Is er een Joods woord waarvan u de betekenis wilt weten? Mail het naar [email protected]

BABYLONISCHE SPRAAKVERWARRING

Togus Zoals andere mensen een kont hebben, zo hadden wij volgens mijn vader een togus. Bips heb ik hem zelden of nooit horen zeggen – ik vermoed dat hij het, net als ik, een truttig woord vond. Reet zal hij wellicht aan de grove kant hebben gevonden, hoewel hij, in voorkomende gevallen, zonder aarzelen de kwalificatie dikke reet zal hebben gebruikt. Plus reetje, wat juist weer liefelijk klinkt. Maar togus was voor hem het gangbaarst. Je moest op je togus blijven zitten, je kon – alleen spreekwoordelijk – een schop onder je togus krijgen, sommige mensen hadden volgens mijn vader dringend behoefte aan gember in hun togus, en een paar keer heb ik hem horen zeggen, kwaad of gekscherend: “Je kunt mijn togus kussen.” Kortom, togus is mij met de paplepel ingegoten en lang heb ik niet geweten dat het een Joods woord is. Waar komt het vandaan? Via het Jiddische tooches is het ontleend aan het Hebreeuwse tachat, dat ‘onder, beneden’ betekent. Net als veel Joodse woorden komt togus in allerlei spellingvarianten voor. Ik heb tot nu toe togus geschreven, maar volgens de Grote Van Dale moet het toges zijn. Als vormvariant kent Van Dale tokes. Elders zijn onder meer nog aangetroffen dokes, toches, tochus, togas, tooges, tokus en tooches. Het woord is in 1887 voor het eerst opgetekend, door H. Molema, in diens Woordenboek der Groningsche volkstaal, in de vorm tokes. Molema gaf de betekenis, podex, alleen in het Latijn, wat indertijd de gewoonte was bij grove woorden. Podex betekent namelijk ‘aars’. “Schertsend zegt men

tegen een kind”, voegde Molema hieraan toe: “krigst wat veur dien tokes”. Hij kende het woord ook uit het Westfaals, als tûkus, en als laatste toevoeging schreef Molema: “Wellicht Bargoensch.” En inderdaad, togus is later in allerlei Bargoense bronnen opgetekend. Niet alleen voor ‘achterste’ trouwens, maar ook voor ‘vagina’, hoewel die betekenis minder vaak voorkomt. In de literatuur werd togus aanvankelijk alleen door Joodse schrijvers gebruikt. Zo schreef Israël Querido in 1901 in Levensgang: “Ze kijk je nog niet an mit ‘r toches!” In 1904 schreef Herman Heijermans in Diamantstad: “Loop ‘m nou achter z’n togus”, en in 1906 schreef Jules de Vries in Ghetto-schetsen: “Vannach kan je an je man de blauwe plekke op je togus late”. Bij Heijermans komen we bovendien deze dialoog tegen: “Kom nou, veruit! Zeventig!... De ouwe man!” “Je neus tegen me togus an,” rijmde Jozep ongevoelig voor de herrie. Vanaf het eind van de jaren twintig komen we togus ook bij niet-Joodse schrijvers tegen. Togus is in allerlei samenstellingen en uitdrukkingen terechtgekomen. Als samenstellingen zijn onder meer gevonden togesgevatter voor ‘plakker, iemand die je niet kwijt kunt raken’, togeslikker voor ‘gatlikker, kontkruiper’, togesmisjpoge voor ‘verre familie’, en togesponem voor ‘blotebillengezicht’.

Enkele fraaie Jiddische uitdrukkingen met togus zijn: mit aan tooches ken man nit ouf zwaa chassenes sitzen (‘met één achterwerk kun je niet op twee bruiloften zitten’), vrij te vertalen als ‘je kunt niet op twee plaatsen tegelijk zijn’; e grousse tooches hot e grousse boks neiteg (‘een grote derrière heeft een grote broek nodig’), wat betekent ‘wie op grote voet leeft, heeft veel geld nodig’; toges nevieges voor ‘veel drukte om niets’; dat plak ik an m’n toges voor ‘daar trek ik me niks van aan’; en in en uit m’n toges voor ‘twee handen op één buik’. Tot slot een anekdote die Tamarah Benima in 1982 optekende over Hartog Beem, een van de grootste kenners van het Jiddisch. “Sprekend over Harderwijk komt Beem ook te praten over de kwajongensstreken die hij samen met zijn jongere broer Emanuel uithaalde. ‘Er was een christelijke kruidenier die graag Hebreeuws wilde leren. Wij hebben gezegd dat het niet zo eenvoudig was. Nee, dat wist hij, maar ik moet eens tegen jullie geloofsgenoten die op Sjabbat op de markt komen kunnen zeggen: mijnheer het is vandaag Sjabbat. Toen hebben we hem geleerd: Togus Nefiche Sefanes Mehannes Sefots.’ (schrijfster dezes hoopt dat ze het juist weergeeft). Hij heeft het geleerd en ook tegen een Jood gezegd. Die kreeg gewoon een lachstuip.” Het is aan de lezers van de Benjamin om dit zo goed mogelijk te vertalen, want hoewel de strekking duidelijk is (iemand iets onbehoorlijks laten zeggen), kwamen de deskundigen er niet precies uit.

EWOUD SANDERS


Multi Culti ETEN & OPETEN

Lapta en goja gusht In minder dan een half uur heb ik drie Kaukasische Pesach-recepten tot mij genomen. Helaas niet met mes en vork, maar met pen en papier. Aan een grote tafel in Amsterdam worden de heerlijkheden mij nauwgezet beschreven.

'Pesach is niet compleet zonder soep!' Ik ben op bezoek bij de familie Abramov, een gezin met vier kleine kinderen, van wie vader Badri (Baruch) uit Georgië komt en moeder Sigal en grootmoeder uit Azerbadjan. Zij staan mij in een razend tempo in twee, soms drie verschillende talen te woord. Tussendoor krijg ik drie keer thee, fruit en koek. En nee, het duizelt mij niet. Vader, moeder en grootmoeder vullen elkaar aan, helpen elkaar met vertalingen en genieten alle drie van het vooruitzicht van die heerlijke maaltijden.

De recepten die de revue passeren zijn: lapta, goja gusht en dalma’s. De exotische namen verraden de Sefardische afkomst van zowel de maaltijden als de bereiders er van. Rijst is een graag en veel gebruikt ingrediënt, net als kip, eieren en groenten. “En we eten natuurlijk soep,” voegt Badri daar met klem aan toe. “Pesach is niet compleet zonder soep!” Hij vertelt dat het in ere houden van de traditionele maaltijden belangrijk is. Hij wil dit graag aan zijn kinderen doorgeven, maar die eten vooralsnog liever patat en pizza. Sigal geeft toe dat haar lievelingseten eigenlijk kibbeling is: “Echt Nederlands.” Maar met Pesach wordt de hele familie uitgenodigd en wordt er uitgebreid gekookt, getafeld en genoten. Alle religieuze gebruiken worden evenzogoed in acht genomen. Badri helpt mee in de keuken. “Alhoewel een man in de keuken in onze cultuur als een belediging wordt gezien, help ik graag. Anders moet mijn vrouw alles alleen doen.”

Het is begin maart sowieso een drukke tijd. Het gezin begint een maand voor Pesach al met de grote schoonmaak. Iedereen moet zich vervolgens bewust zijn van de schoongemaakte en nietschoongemaakte delen van het huis. Dus niet met een koekje de gekasherde woonkamer inwandelen. Iedereen is welkom om plaats te nemen aan de tafel van de familie Abramov en iedereen krijgt iets te eten. Daar worden verder geen woorden aan vuil gemaakt. De koekjes, het fruit en de broodjes worden gewoon neergezet. Of gasten hiervan willen eten, mogen zijzelf weten.

ESTHER KONSTANTINOV

Lapta Lapta is een soort koek, die soms in plaats van matses tijdens de hele Pesach-periode wordt gegeten. 1. Meng de in kleine stukjes gebroken matses met 3 of 4 vier eieren en wat heet water. Roer het mengsel goed door. 2. Bak de door elkaar geroerde matses en eieren in maïsolie op een gemiddeld vuur aan twee kanten tot er een mooie bruingekleurde koek ontstaat.

22


Goja Gusht Een gerecht uit Azerbeidzjan dat met Pesach gegeten wordt op seideravond. Goja Gusht betekent letterlijk ei, vlees. Ingrediënten • kipfilet • ui • tamme kastanjes • eieren • zout en peper • plantaardige olie

1. Snij de kipfilet in kleine stukjes en doe deze met een klein beetje water in een grote pan, 2. Doe er een in ringen gesneden ui bij en laat koken totdat de kip helemaal gaar en zacht is. 3. Trek de kipfilet in kleine reepjes uit elkaar. 4. Het water is dan grotendeels verdampt: doe er een scheutje olie bij. 5. Zet het vuur hoger en roerbak de kippenreepjes totdat deze bruin zijn. 6. Voeg de tamme kastanjes toe. Deze moeten gepeld en doormidden gesneden zijn. 7. Doe dit mengsel in een braadslee, verspreid het over de bodem.

De hoeveelheden aanpassen aan hoeveel mensen er mee-eten.

8. Klop 10 tot 13 eieren los en giet deze over het mengsel in de braadslee. 9. Plaats de braadslee in de oven, op een niet te hoge temperatuur (ongeveer 180 graden) totdat het ei hard en bruin is.

JMW

Adverteren in de Benjamin?

Hulpverlening Thuiszorg Joodse activiteiten Jingles de vriendensite Benjamin/Joodse Agenda Servicepakket/Mediation Vrijwilligers

Bezoek de website www.debenjamin.info voor de advertentietarieven en Benjamin deadlines voor 2010, of neem contact op met [email protected]. Per 1 januari 2010 worden alle advertenties in kleur geplaatst.

Eet smakelijk! www.debenjamin.info Benjamin nr. 79 - maart 2010 23

Sjoek BENJAMIN SERVICEPAKKET

Benjamin Servicepakket (BSP) breidt uit Het BSP is een pakket van scherpe aanbiedingen, zorgen gemaksdiensten, artikelen en cursussen dat bestemd is voor iedereen met een Joodse achtergrond. Het lidmaatschap (€ 17,50 per jaar) geeft recht op tal van kortingen. Het aanbod dat in samenwerking met Osira/Amstelring is ontwikkeld (www.amstelring.nl) bevat Joodse diensten die speciaal ontwikkeld zijn voor abonnees van de Benjamin. Denk daarbij aan een Joodse pedicure, klusjesman, elektricien, kosjere maaltijdservice aan huis, maar ook aan kortingen op cursussen (talen en schilderen), dagtochten en computerhulp. Meer weten? Ga naar www.benjaminservicepakket.nl, [email protected] of bel van maandag t/m donderdag tussen 9.00 en 17.00 uur naar 020-577 65 88. Inschrijven kan ook door gebruikmaking van de antwoordbon op de achterzijde van deze Benjamin. Stuur deze naar JMW o.v.v. ‘Lidmaatschap Benjamin Servicepakket’.

WINNAAR

IN JE NOPJES AAN DE KNOPJES

Iedereen die zich in 2009 via een van de websites van JMW heeft ingeschreven, maakte kans op een gratis abonnement op het Benjamin Servicepakket. Mevrouw Elisabeth Chapon is een van de honderd prijswinnaars. Zij heeft inmiddels al gebruik gemaakt van de klusjesman van het Benjamin Servicepakket. Binnen één uur repareerde Marcel Walg allerlei klusjes in huis die al jaren zijn blijven liggen. Mevrouw Chapon is er erg blij mee.

24


Jehudith Gartenberg: “Evelien Ehrlig is mijn computerdeskundige met een gouden randje. Niet zelden is Evelien een graag geziene gast bij mij aan huis. Niet alleen omdat ik het leuk vind haar op de koffie te hebben, maar ook om mijn slechte communicatie met de computer in betere banen te leiden. Soms heb ik het gevoel dat mijn PC met mij op de loop gaat, want hij doet precies wat hij zelf wil. In paniek bel ik Irene Hirsch van het Benjamin Servicepakket. Zij vraagt vervolgens Evelien om mij te helpen. Evelien doet dat op deskundige wijze: per telefoon, Skype, of door zo snel mogelijk naar mij toe te komen om het probleem op te lossen. Dit geeft mij een rustig gevoel en het voorkomt dat ik dat ding ooit uit het raam zal smijten. Daarom heeft Evelien voor mij dat gouden randje.”

MET PLEZIER NAAR DE PEDICURE

STEUN DE BENJAMIN!

Gehoord van een tevreden klant: “Sinds ik op een leeftijd ben gekomen dat ik niet meer zo lenig ben om zelf mijn tenen te verzorgen, ben ik dolgelukkig dat Sadie Fridman dit van mij over heeft genomen. Sadie is een goede pedicure en heeft het hart op de juiste plek. Verder is het een prettige bijkomstigheid dat ik als lid van het Benjamin Servicepakket ook nog eens korting krijg. Ik kan het pakket iedereen aanraden.”

Wilt u de Benjamin steunen? Word dan donateur! Wij kunnen uw financiële bijdrage goed gebruiken. U kunt een bedrag overmaken aan ‘St. JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam’ op rekeningnummer 204420. Alvast hartelijk bedankt!

MELD U AAN EN PAK UW VOORDEEL! Word nu lid van het Benjamin Servicepakket en ontvang korting op tal van diensten en producten. U vindt het volledige en actuele aanbod, informatie en inschrijvingsmogelijkheden op www.benjaminservicepakket.nl. U kunt contact opnemen met het BSP via 020-577 65 88, [email protected] of door de antwoordbon achterop deze Benjamin in te vullen en op te sturen naar JMW o.v.v. ‘Lidmaatschap Benjamin Servicepakket’.

GEZOCHT voor de Joodse abonnees:

KAPPER SCHOONHEIDSSPECIALISTE

TUINMAN MEDIATION: BETAALBARE HULP BIJ CONFLICTEN

Neem contact op met Irene Hirsch op tel. 020-577 65 88 of mail: [email protected]

Heeft u een conflict op het werk, met familie of buren? Mediation kan u wellicht helpen. U kunt er ook terecht met vragen rond echtscheiding of een omgangsregeling voor kinderen. Je hoeft niet Joods te zijn om gebruik te maken van de mediation van JMW. Iedereen kan er terecht!

Inschrijving bij de Kvk en relevante diploma’s zijn vereist. Zie ook www.benjaminservicepakket.nl.

De tarieven zijn sinds januari 2010 verlaagd en zeer concurrerend! Het eerste gesprek is gratis en daarna betaalt u gezamenlijk € 110,– per uur. Leden van het Benjamin Servicepakket betalen slechts € 85,– per uur! Wilt u vrijblijvend informatie over de mogelijkheden of een afspraak maken voor een eerste gesprek, neem dan contact op met de mediators van JMW, (020-577 68 66 of [email protected]). De mediators Marc Grünfeld en Manja Pauka zijn geregistreerd bij het Nederlands Mediation Instituut. Zie ook www.joodsemediation.nl

NIEUW TELEFOONNUMMER VOOR OSIRA/AMSTELRING

CURSUSSEN SPORT EN BEWEGEN KLUSJES COMPUTERHULP MAKELAAR KOSJERE MAALTIJDEN PEDICURES KAPPER AAN HUIS

WWW.BENJAMINSERVICEPAKKET.NL

Het Benjamin Servicepakket bestaat uit algemene diensten en specifiek Joodse diensten. De algemene diensten werden voorheen verleend door Osira, maar binnenkort door Amstelring. Voor leden van het Benjamin Servicepakket verandert er bijna niets. De service blijft hetzelfde: u wordt binnen 24 uur verder geholpen door een van de medewerkers van Amstelring. Omdat het aanbod van Amstelring groter is, wordt de contributie met 1 euro verhoogd tot € 18,50. Het enige dat er voor u gaat veranderen is het tel. 0900-18 66. Ook ontvangt u een nieuw pasje met het logo van Amstelring. Voor vragen kunt u bellen met JMW afd. 50+ (020-577 65 88).


JOODSE DIENST OF PRODUCT AANBIEDEN? Wilt u een dienst of product aanbieden dat binnen het Joodse aanbod in het Benjamin Servicepakket past? Neem dan contact op met Irene Hirsch (020-577 65 88) of het Benjamin secretariaat (020-577 56 18). Of mail naar [email protected]. U profiteert als leverancier dan direct ook zelf van advertentiekortingen in de Benjamin!

Sjoek

Sjoekertjes en oproepen Haboboek, over de geschiedenis van de

Zij hadden geen kinderen en woonden

beweging. Uw hulp kunnen we goed

tot 1943 aan de Volkerakstraat 37-II

Secretaris

gebruiken! Ook foto’s zijn bijzonder

te Amsterdam. Ze zijn in juli 1943 vermoord

De Vereniging Joodse OorlogsKinderen

welkom.

in Sobibor. Bent u familie of kunt u ons

(JOK) zoekt per 1 mei een secretaris m/v

[email protected]

verder helpen bij het opsporen van familie?

GEZOCHT

op vrijwillige basis, 4 uur per week. Taak: het

Ik hoor graag van u.

uitvoeren van secretariaats-werkzaamheden

Hallojoods.nl zoekt kunstenaars

CAROLINE ROUWENDAL, BRASEMKOLK 11,

zoals notuleren, corresponderen en het

Hallojoods.nl vraagt beeldend kunstenaars

8017 NV ZWOLLE. 038-465 97 26,

bijhouden van de agenda. Sollicitaties of

en musici (Joods of niet-Joods) hun werk

[email protected]

inlichtingen aan: PETER MANASSE,

kort te presenteren op het prikbord van de

VOORZITTER, POSTBUS 297, 1440 AG

site. De site is een ontmoetingsplek voor

Penningmeester voor Kaits

PURMEREND. [email protected]

iedereen die ‘iets Joods’ uit te wisselen heeft

Kaits is een stichting die culturele

en is tevens een goede doelensite.

activiteiten organiseert voor Israëli`s in

MEER INFO: [email protected]

Nederland. Het bestuur zoekt een vrijwillige

Anita zoekt Mirjam uit 1966 Hoe is het jou vergaan Mirjam van de

penningmeester. Als penningmeester helpt u

Apollolaan uit Amsterdam? We waren met

Informatie over ondergedoken

met het opstellen van de begroting en het

JOY reizen naar St. Maxime een jeugdreis en

echtpaar ‘Wurth’

financiële jaarverslag en met de fonds-

staken over met de veerpont naar St. Tropez

Ik zoek informatie over het Joodse echtpaar

werving voor de verschillende projecten.

samen met Saskia Balder. Ik ben later nog bij

en hun zoontje, dat in de oorlog bij mijn

Ook is het handig als u met het programma

je thuis geweest en zou je graag weer

ouders (Frits en Bep Schiebaan) in Heine-

Excell kan werken. Kennis van de

ontmoeten. [email protected] OF

noord was ondergedoken. Mijn vader was er

Hebreeuwse taal is niet noodzakelijk.

06-361 052 65.

predikant. De werkelijke namen van het

Het bestuur vergadert 2 tot 4 keer per

echtpaar weet ik niet. Wij noemden de man

jaar, meestal op zondag.

Nabestaanden van schilder

Wurth, omdat hij op professor Brillenburg

ALS U HET LEUK VINDT DEZE GROEP TE

Simon Blok

Wurth leek. Zijn vrouw werd door mijn

HELPEN, NEEM DAN CONTACT MET: DIKLA,

Uit de erfenis van mijn vader Joop Schuijt en

broertje van twee ‘La’ genoemd. Hun

[email protected] OF 06-11456215

mijn oma Wilhelmina Schuijt (Marnixstraat,

zoontje van ongeveer vijf heette Lexje en

Amsterdam) heb ik een schilderij gekregen.

heeft kort bij ons gewoond. In het voorjaar

Oorlogsslachtoffers

Het is een stilleven van de Joodse schilder

van 1944 was er een inval. La had altijd

uit Bennebroek

Simon Blok en gesigneerd met “Simon ‘32”.

geweigerd een vals paspoort te aanvaarden.

In verband met een publicatie van het

Blok woonde aan de Westerstraat (18?) in

Een plakkertje over de ‘J’ in haar pas was

Noord-Hollands Archief over Bennebroekse

Amsterdam. In 1942 is hij weggevoerd naar

voor haar het uiterste. Het werd er af-

oorlogslachtoffers zoek ik informatie over

Duitsland en aldaar omgekomen. Mijn vader

gewipt. Ze is gearresteerd en omgekomen

oorlogslachtoffers uit Amsterdam/

kende hem wellicht, want bovenstaande is

in een van de kampen in Polen. Meneer

Bennebroek? Het gaat om het gezin van

beschreven op de achterkant van het

‘Wurth’ heeft de oorlog overleefd en is

autohandelaar Bennie van der Molen (geb.

schilderijtje.

bij uitgeverij Querido gaan werken, maar

1896), zijn vrouw Heintje van der Molen-

FAMILIE OF NABESTAANDEN KUNNEN

navraag aldaar leverde niets op. Hun lot

Casseres en hun kinderen (Sara, Esther,

CONTACT OPNEMEN MET: MARIANNE

houdt mij nog altijd bezig.

Meijer en David). Het gezin is weggevoerd

SCHUIJT-TORN. HEMELSBLAUW 38, 2718 JX

REACTIES NAAR BERBER PAARLBERG-

uit Bennebroek en omgekomen in Auschwitz

ZOETERMEER. 079-361 09 90

SCHIEBAAN

(28 januari 1944). Ook zoeken wij informatie

[email protected]

[email protected]

over Betsy de Hes (geb.1871 te Hoogeveen)

Haboniem-Dror BeHolland zoekt

Familie van Raphael en Betsy de

omgekomen in Sobibor (23 april 1943).

oud-leden (m/v)

Meza-Maarsen

ANNABELLA.MEDDENS@

Bent u tussen 1945 en 1980 lid geweest bij

Ik ben op zoek naar familie van

NOORD-HOLLANDSARCHIEF.NL

jeugdbeweging (Ichoed) Haboniem? Wij zijn

dhr. Raphael Siegfried de Meza (geb.

op zoek naar oud-leden die bijzondere

16-12-1912) en zijn vrouw Betsy Estella

anekdotes kunnen schrijven voor het Grote

de Meza-Maarsen (geb. 4-5-1912).

en Engeltje Goedhart-Fuldauer (geb. 1879),

26


ONDERZOEK DIAMANTINDUSTRIE Ik ben bezig met een onderzoek naar de diamantindustrie rondom de Nieuwe Achtergracht en het Weesperplein in Amsterdam. Van een aantal slijperijen zoek ik nog verhalen, herinneringen en afbeeldingen. Het betreft de firma’s van Granaat, Komkommer, Blitz & Davids, Coelho (De Eendracht) en de gebroeders Van Weerden & S.E. Slijper, allen gevestigd langs de Nieuwe Achtergracht. Aan de Valckenierstraat zat de Amsterdamse Diamantslijperij o.l.v. de familie Bottenheim. Aan de Sarphatikade zat na de oorlog de slijperij van Max Drukker. Heeft u informatie over deze slijperijen, of andere informatie die hiermee verband houdt, dan hoor ik dat graag: [email protected] of bel 06-418 489 94. Drs. Daniel Metz.

Jingles dé site voor nieuwe vrienden! Grootvader Oppenheimer Wij zoeken informatie over onze grootvader Oppenheimer. Hij gaf bij geboorte van onze moeder Henriette Louise (Hetty) Fellmer (Den Haag 09-02-1930) ca. fl. 1100,–. Daarna geen contact meer. Hetty herinnert zich vaag bezoek met moeder en tante aan haar vaders zus (op de Keizersgracht, hoog nr., Amsterdam, dichtbij Amstel), waar Oppenheimer, vertegenwoordiger in sieraden, vaak logeerde. Desondanks ontmoette zij haar

www.joodsevrienden.nl Ben jij ook liever samen dan alleen? Of vind je het als Joodse Nederlander gezellig en vertrouwd om in contact te komen met anderen, zonder dat dit per definitie hoeft te leiden tot een relatie? Dan is Jingles wat voor jou! Wil je nieuwe mensen leren kennen, aarzel dan niet en waag de stap naar Jingles, de grootste vrienden- en datingsite voor Joods Nederland. Nieuwsgierig? Kijk op www.joodsevrienden.nl

vader nooit. Hetty werd door tante Hermine Fellmer uit Oostenrijk en haar man opgevoed. Haar moeder Maria Fellmer (23-07-1891, Bierbaum, Oostenrijk) woonde daar later ook. Zij is gedurende oorlog op verschillende plaatsen ondergebracht. Oppenheimer had mogelijk afwijking aan voet of been.

AANGEBODEN Kamer te huur Mooie kamer te huur voor Joodse studente (Amstelveen, m.i.v. deze zomer).

Culturele ontmoetingen in Groningen Maandelijkse culturele ontmoetingen met Joodse thema’s. Andere mensen leren

542 Ik ben een mooie lieve stoere maar vrouwelijke jongedame van 49 met een zoon van 10 jaar. Ik ben al 10 jaar vrij gezellig maar ben nu toe aan echte liefde en lang geluk. Mijn hart staat open voor warmte en genegenheid. Als jij net als ik een levensgenieter bent, spontaan, sportief en leeft to the Max: reageer dan NU! 2010 Het jaar van onze passie! Yes! Wij wonen in Amstelveen. 543 Leuke spontane vrouw 65 jaar, fin. onafhankelijk en goed niveau, zoekt dito maatje om mee te reizen, bridgen en gezellig thuis te zitten. 544 Ik (56-jarige vrouw uit Amsterdam) zoek vriendin om gezamenlijk leuke dingen te ondernemen, b.v. film, theater, terrasje, museum e.d. Liefst uit Amsterdam, ik heb namelijk geen auto.

kennen? Films bekijken? Een lezing bijwonen? Ruilen of ver/kopen, bv (kinder-) boeken, journaals, video’s/ dvd’s? U bent van harte welkom, ook om zelf een korte lezing te houden over iets dat u leuk vindt. Voor iedereen uit Groningen, Friesland en Drenthe. Vooraf aanmelden is niet nodig. IEDERE DERDE DONDERDAG VAN DE MAAND: 18 MAART, 15 APRIL, 20 MEI, EN 17 JUNI 2010 (19.30 - 21.30 UUR). WIJKCENTRUM ‘DE BERK’ (SELWERD),

545 Ik (Joodse man van 67 uit Hilversum/ ‘t Gooi) ben op zoek naar een goed verzorgde Nederlands Joodse dame. Zelf ben ik een man met humor en ik zou het héél prettig vinden als de dame in kwestie dat ook zo’n beetje zou hebben. Ik hou van lezen, reizen en gezelligheid. Ben ook regelmatig bezoeker van Sjoel. Vriendschap is voor mij zéér belangrijk. Schorpioen, maar ik bijt niet!!

BERKENLAAN 238, 9741 JV GRONINGEN. € 3,– P.P.

WWW.JOODSEVRIENDEN.NL

546 Vrouw 60+ zoekt vriend (leeftijd tot circa 77 jaar). Samen uit en thuis. (regio Arnhem).

547 Ik (vrouw 66 jaar, maar lijk 55 jaar; weduwe 1.73 m; zeer goed uitziend) zoek een fijne relatie met man (vanaf 55 jaar) om gezellige dingen te doen: uitgaan, vakantie, door de weeks ook gezelligheid, theater enz. Ik houd van sporten (zwemmen, biljarten, fitness), samen gezellig eten enz. Ik heb een auto en huis. Liefst in Amsterdam en omgeving, maar ik rijd overal heen. Ik ben een vrolijke vrouw en houd van genieten.

548 Ik (weduwnaar) zoek een vaste relatie met een vrouw van 50-60 jaar, die gezellig en lief is, romantisch is ingesteld met een goede algemene ontwikkeling, met wie een goede discussie mogelijk is. Zij is ca. 1.70m, niet-rokend, ongebonden en heeft géén huisdieren. Liefst zonder fulltime baan. Ik ben 62, woon in het Gooi, sportief, houd van wandelen/ fietsen/wintersport, reizen, theater, muziek en uit eten gaan. Deze vrouw moet géén doetje zijn; dat ben ik ook niet. Mijn uitdaging: liefde geven en ontvangen en lief en leed delen.

OP ZOEK NAAR GEZELSCHAP, VRIENDEN OF MEER? Aarzel dan niet en stuur ons uw oproep. Wij plaatsen uw berichtje gratis in de volgende Benjamin en zenden de binnengekomen reacties aan u door. Wilt u reageren op onderstaande oproepen, stuur ons uw brief in een gesloten envelop met linksboven in de hoek het nummer van uw keuze. Wij sturen uw gesloten envelop door aan de geadresseerde. ”Benjamin redactie, o.v.v. Schadchen, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam” of per mail [email protected].


Van toen.. naar nu NIOD-ONDERZOEK

Joodse vervolgingsslachtoffers: STEUN DE BENJAMIN! Wilt u de Benjamin steunen? Word dan donateur! Wij kunnen uw financiële bijdrage goed gebruiken. U kunt een bedrag overmaken aan ‘St. JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam’ op rekeningnummer 204420. Alvast hartelijk bedankt!

Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) heeft in 2006 een onderzoek gestart naar de totstandkoming en uitvoering van de wetten voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Joods Maatschappelijk Werk heeft bij de wetgeving en de verdere ontwikkeling van de Wet uitkeringen vervolgingsslachtoffers (WUV) een belangrijke rol gespeeld. Speciaal voor de Benjamin beschrijven NIOD-onderzoekers Hinke Piersma en Elly Touwen-Bouwsma hoe de wet in de jaren zeventig na een moeizaam proces tot stand kwam.

arbeidsongeschiktheid die als te belastend werd gezien. Een vraag als ‘Door wie of door welke instantie bent u opgepakt?’ wekte bij de aanvragers in het beste geval verbazing en in het ergste geval de snijdende opmerking dat die rotmof zich niet had voorgesteld. De maatschappelijk werksters weigerden nog langer mee te werken aan een dergelijke regeling. Men eiste dat de Nederlandse overheid én het Nederlandse volk zich ‘eindelijk bewust zou worden van hun verantwoordelijkheid en plicht jegens het welzijn van de vervolgden’.

Revolterende dames

De protesten van de maatschappelijk werksters werden breed uitgemeten in de media en de situatie van Joodse vervolgden kwam andermaal onder de publieke aandacht. Eerder was dat gebeurd toen de schrijver-dichter Ed. Hoornik in zijn toespraak op de Auschwitzherdenking in 1968 had betoogd, dat Auschwitz herdenken ‘beschaamd zijn’ betekende. De overlevenden van Auschwitz stonden aldus Hoornik al 23 jaar in de kou omdat ze geen pensioen of compensatie kregen. Het ging hier om een ereschuld die moest worden ingelost. Het begrip ‘ereschuld’ was tot dan toe gereserveerd voor verzetsstrijders die als gevolg van hun activiteiten in de Tweede Wereldoorlog invalide waren geraakt en daardoor niet in hun inkomen konden voorzien. Sinds 1947 konden zij (of hun nabestaanden) aanspraak maken op een buitengewoon pensioen. De ‘overige’ oorlogsslachtoffers moesten zich wenden tot voorzieningen van algemene aard (vanaf 1965 gekoppeld aan de toen ingevoerde Algemene Bijstandswet). Hoewel er na Hoorniks toespraak verbeteringen werden aangebracht in de

Op 16 februari 1970 publiceerden de landelijke dagbladen een Open brief aan de Nederlandse overheid, ondertekend door de maatschappelijk werksters van Joods Maatschappelijk Werk (JMW). In de brief werd gesproken van een falende hulpverlening aan degenen die in de Tweede Wereldoorlog waren vervolgd. Het ging daarbij vooral om de aanvraagprocedure voor uitkeringen voor oorlogsgerelateerde

BELANGRIJKE MEDEDELING VOOR BENJAMIN-LUISTERAARS OP CD Helaas zijn wij met ingang van het zomernummer (Benjamin 80) om budgettaire redenen genoodzaakt u een jaarlijkse bijdrage te vragen voor de “Gesproken-Benjamin”, aangeleverd op daisy-cd. Wij onderzoeken momenteel de mogelijkheden en besluiten binnenkort over het abonnementsgeld voor de Gesproken Benjamin. Wij verzoeken u ons het zo spoedig mogelijk te laten weten indien u geen gebruik meer kunt/wilt maken van de Gesproken Benjamin tegen betaling. Zonder tegenbericht wordt uw abonnement omgezet in een betaald abonnement. U kunt uw schriftelijke opzegging richten aan de Benjamin, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam.

28


JMW-THUISZORG Als u meer wilt weten over wat de thuiszorg van JMW u zou kunnen bieden, kunt u contact met ons opnemen via www.joodsethuiszorg.nl of 020-577 65 11.

geen “gewone arbeidsongeschikten” bestaande voorzieningen voor vervolgden – er kwam een commissie van deskundigen die geacht werden beter in staat te zijn de aanvragen te beoordelen dan de ambtenaren van de gemeentelijke Sociale Diensten – klonk de roep om een regeling vergelijkbaar met die van verzetsstrijders luider en luider. Het werd in 1970 vertolkt door de maatschappelijk werksters en dat juist zij de noodklok luidden is interessant. Het past in de democratiseringsgolf van eind jaren zestig. Met hun protest zegden de maatschappelijk werksters hun bestuurders de wacht aan. Sommigen waren op zijn zachts gezegd not amused. Dat gold bijvoorbeeld voor de jurist Sal Boas, die in de hierboven genoemde commissie zat. Hij was geheel verrast door de Open brief en betreurde het dat het bestuur van JMW niet duidelijker stelling had genomen tegen het “onorganisatorisch optreden” van zijn personeelsleden. Het inmiddels tot stand gekomen contact tussen de maatschappelijk werksters en Tweede Kamerleden was nog meer tegen het zere been. Boas richtte wederom zijn pijlen op het JMWbestuur, dat geen begrip zou hebben “voor wat in organisatorische zin betamelijk is”; hij vreesde dat met de protestactie van “de dames” de adviserende commissieleden in een scheve positie kwamen. Hiervan blijkt niets, wel van gekrenkte ego’s. Het protest had er namelijk toe geleid dat er onmiddellijk wijzigingen in de aanvraagformulieren werden doorgevoerd. Boas kon niet verkroppen “dat een buitenparlementaire actie van 23 maatschappelijke werkers het wetgevende apparaat meteen in werking stelde”.

En er gebeurde meer. Naar aanleiding van de protestactie diende het sociaaldemocratisch Tweede Kamerlid Joop Voogd een motie in waarin hij voor een aparte pensioenregeling voor Joodse vervolgden pleitte. De meerderheid van de Tweede Kamer steunde hem, maar hij vond de toenmalige regering in de personen van staatssecretaris Hein van de Poel en minister Marga Klompé tegenover zich. Als verantwoordelijke bewindslieden waren ze faliekant tegen een loskoppeling van de Bijstand. Na een kabinetswisseling, het loslaten van de pensioenseis, en een uitbreiding van de motie met de kampslachtoffers uit voormalig Nederlands-Indië, zou uiteindelijk de motie-Baruch (DS’70) die gelijktijdig werd ingediend met de derde motie-Voogd in november 1971, worden uitgevoerd en leiden tot de Wet Uitkeringen Vervolgingsslachtoffers (WUV). Hieraan hadden de revolterende dames een belangrijke bijdrage geleverd.

HINKE PIERSMA

een wetswijziging zou komen. Maar dit was niet zonder slag of stoot gegaan. Al in 1973, tijdens een van de eerste vergaderingen van de Uitkeringsraad, de uitvoeringsinstantie van de WUV, werd deze geconfronteerd met het probleem van de ex-Nederlanders in het buitenland. Het ging in eerste instantie om Nederlandse Joden die geëmigreerd waren en een andere nationaliteit hadden gekregen, zoals in Israël, of daarvoor hadden geopteerd, bijvoorbeeld in Amerika of Australië. De Nederlandse overheid had geweigerd deze groep vervolgden toe te laten tot de WUV. Als het alleen om de Joodse exNederlanders was gegaan, was het probleem niet groot geweest. Het ging echter om alle ex-Nederlanders, ook Indische Nederlanders die zich buiten Nederland hadden gevestigd en een andere nationaliteit hadden aangenomen. Dat was een omvangrijke groep. De bijzondere solidariteitsplicht van het Nederlandse volk kon zich, volgens de overheid, dan ook niet uitstrekken tot personen die niet langer het Nederlanderschap bezaten.

Opstand in Tel Aviv Toen staatssecretaris van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk (CRM), W. Meijer (PvdA) in het voorjaar van 1975 op werkbezoek ging in Tel Aviv werd hij geconfronteerd met woedende mensen. Hij stond voor een volle zaal voormalige Nederlanders die inmiddels de Israëlische nationaliteit hadden en daarom buiten de Wet Uitkeringen Vervolgingsslachtoffers 1940-1945 (WUV) dreigden te vallen Er heerste een heel explosieve sfeer, volgens een van zijn ambtenaren. Gelukkig kon hij toen zeggen dat het voor elkaar was en er

In de vergaderingen van de Commissie van Advies (1969-1972), de voorloper van de Uitkeringsraad, had Joods Maatschappelijk Werk (JMW) tevergeefs geprobeerd de ex-Nederlanders onder de WUV te brengen. Op 26 januari 1972 stuurde de voorzitter van het bestuur van JMW, E. Spier, een brief aan de staatssecretaris van CRM S. van Veenendaal-Van Meggelen (DS’70) waarin hij de wensen van JMW voor de nieuwe wet nog eens op een rij zette. > Vervolg op pagina 30.


Van toen.. naar nu

> Vervolg van pagina 29. Hij pleitte daarin onder meer voor uitbreiding van de WUV met Nederlanders die tijdens de oorlog waren vervolgd, nu in het buitenland woonden en een andere nationaliteit hadden aangenomen of gekregen. Tevergeefs. Alleen in zeer schrijnende gevallen konden zij voor gelijkstelling worden voordragen aan de minister van CRM. De Uitkeringsraad voelde er echter niets voor de ex-Nederlanders gelijk te stellen aan Nederlandse vervolgden. Dat zou een hausse aan aanvragen opleveren van geëmigreerde Indische Nederlanders. De aanvragen bleven echter toch binnenstromen. In 1973 had de Uitkeringsraad al 1.381 aanvragen van ex-Nederlanders ontvangen. Het raadslid J.A.B. Gomperts, tevens bestuursvoorzitter van JMW, verdedigde in de Uitkeringsraad het standpunt van JMW om ex-Nederlanders gelijk te stellen aan vervolgde Nederlanders. Het ging om vervolgden die zich al jaren in de steek gelaten

voelden door de Nederlandse overheid. Hij vond het onrechtvaardig om hen, alleen omdat ze geen Nederlander meer waren, uit te sluiten van de voorzieningen van de WUV. Onder druk van Joodse belangen- en actiegroepen in binnen- en buitenland ging de Nederlandse overheid al gauw overstag en werd een wetswijziging voorbereid om deze groep onder de wet te brengen. In Nederland waren het vooral JMW en het Nederlands Auschwitz Comité die de druk op de ketel hielden. Het Actiecomité exNederlanders in Israël stuurde in september 1974 een memorandum aan staatssecretaris Meijer, waarin het uiteenzette waarom ex-Nederlanders onder de WUV dienden te vallen. Het comité stelde dat de WUV uitsluitend was gebaseerd op wat er gebeurd was tijdens oorlog. Het zag niet in waarom dat anders werd door een andere nationaliteit die mensen ná de oorlog hadden aangenomen.

Het voorstel tot wijziging van de WUV werd op 19 maart 1975 behandeld in de Tweede Kamer. De wetswijziging die de ex-Nederlanders onder de WUV bracht, trad al op 1 juli 1975 in werking. Ook vervolgde Indische Nederlanders die buiten Nederland woonden en een andere nationaliteit hadden aangenomen, konden voortaan een beroep op de WUV doen. Het leverde honderden nieuwe aanvragen op. Daarom werd besloten in landen waar veel ex-Nederlanders woonden bureaus op te richten die de aanvragen in behandeling zouden gaan nemen en de sociale rapportages verzorgden.

ELLY TOUWEN-BOUWSMA

LITERATUUR In juni 2010 verschijnen Bevochten recht. Politieke besluitvorming rond de wetten voor oorlogsslachtoffers van Hinke Piersma en Op zoek naar grenzen. Toepassing en uitvoering van de wetten voor oorlogsslachtoffers van dr. Elly Touwen-Bouwsma bij uitgeverij Boom. Beide boeken gaan behalve over boeiende politieke en maatschappelijke processen, ook over mensen die geleden hebben, en vaak nog lijden, onder de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog.


JMW - OOK VOOR BABYBOOMERS Voor groepen en cursussen zie pag. 34.

COLUMN

Nooit meer hetzelfde Pas als een vrouw zwanger is, weet ze hoe het voelt. Pas als een vrouw moeder is, weet ze hoe het voelt om de verantwoordelijkheid over een kind te hebben. Alleen als je het hebt gekend, weet je hoe het voelt om grootouders te hebben. Alleen als je ze hebt gehad, weet je hoe vertrouwd en veilig het kan zijn bij de ouders van je ouders, waar je mag wat thuis niet altijd mag, waar je voelt hoe alles om ‘de kinderen’ draait. Er is niemand die zo gelukkig wordt van je stem aan de telefoon, als je grootmoeder. Ik heb de luxe gehad om op te groeien met vier grootouders, van wie ik de enige kleindochter was. Ik heb ook de luxe gehad om alle feestdagen mijn grootmoeder aan tafel te hebben. Ze had haar eigen plekje, aan het hoekje van de tafel, van waaruit ze rustig alles Ariëlla Kornmehl is filosofe en schrijfster. Wilt u meer over haar werk weten? Kijk dan op www.kornmehl.nl

kon bekijken, van waaruit ze kon luisteren naar vele verhalen, zonder al te vaak haar mening te geven. Ze kon intens genieten van het leven, van de liefde om haar heen en zelfs van de stralende zon. Ze liet ruimte voor iedereen, oordeelde niet, en klaagde nooit. Ook over de ‘vijf zware jaren’ zweeg ze liever. Het wordt nooit meer hetzelfde, zei ze. Als ze me verwende met koekjes en thee, tikte op de achtergrond haar wandklok, die ze al meer dan een halve eeuw aan diezelfde muur had hangen. De klok die ze tot in de laatste uren van haar leven heeft gehoord. Een klok vol tijd, tijd die is geweest. Mijn lieve oma is er niet meer, maar wat is gebleven zijn de herinneringen aan die tijd. Die tijd ben ik niet kwijt, die tijd is voorgoed van mij. Die heb ik met haar beleefd. Ik koester de herinneringen aan mijn grootouders, en ik wens ieder kind die

rijkdom toe, of het nou seideravond is of Rosj Hasjana, liefdevolle grootouders maken de Jomtov compleet. Ik betrap mezelf erop dat ik dagelijks de telefoon in mijn hand neem om haar weer op te bellen. Gewoon om dag te zeggen. Om te vragen hoe het met haar gaat. Het wordt nooit meer hetzelfde, zei ze vaak met zachte stem. Nooit meer.

ARIËLLA KORNMEHL

540 vrienden wachten op jou!

Jingle?




Van toen.. naar nu Een reis vol tegenstellingen In het najaar van 2009 nam Esther Konstantinov, maatschappelijk werker van JMW, deel aan de Polenreis van het Auschwitz Comité. Voor de Benjamin beschreef zij haar bezoek. In het vliegtuig naar Polen bestierf ik het bijna van angst. Ik omklemde de armleuningen en probeerde mij af te sluiten voor mijn omgeving, vooral voor het vliegtuig. Naast mij zat een aardige meneer die mij in bemoedigende bewoordingen toesprak. Ik kalmeerde wat en legde mij toe op een gezellig praatje. Ik vertelde waarom ik deelnam aan de Polenreis van het Auschwitz Comité. Desgevraagd vertelde hij dat hij ging, omdat zijn beide ouders in Sobibor waren vermoord. ‘Oh,’ zei ik, die in het algemeen beter weet te reageren op zulke mededelingen. Mijn angst leek ineens zo overdreven en belachelijk onbelangrijk. In gedachten relativeerde ik mijn onredelijke vergelijking, maar de toon was gezet en de rest van de reis drong de ene tegenstelling na de andere zich aan mij op.

We kwamen aan in Warschau, een moderne stad met de sfeer van succes en geld. Ons hotel was groot en comfortabel en het eten was heerlijk. Ik was onder de indruk. ‘s Middags bezochten we de oude Joodse begraafplaats. Daar hoorden we verhalen over het Warschau van de Tweede Wereldoorlog, het ghetto, de armoede, de bombardementen. Ineens zag ik een totaal andere stad voor me: vernield en ontredderd. Geen grote moderne gebouwen, maar één grote ruïne. Op de laatste dag van onze reis bezochten we het vernieuwde, oude stadscentrum dat na de oorlog in de originele staat is teruggebracht. Alsof ze het verleden tot leven wilden wekken. De gebouwen stonden er weer, maar de mensen die er ooit woonden, waren voor altijd weg. In Auschwitz I en Birkenau werd ik getroffen door de enormiteit van alles.

Zo groot en weids en gruwelijk in aantal. In het museum keek in naar de foto’s: allemaal mensen, met een gezicht en een naam, met een leven. Halverwege de week bezochten we het concentratiekamp Majdanek dat letterlijk tegen Lublin aangebouwd is. Open en bloot tegen de stad aan! De inwoners aan de rand van de stad keken vanuit hun tuin zo het kamp in. Ze zagen de gevangenen, de barakken, de schoorstenen, de rook. Wat moeten ze gedacht hebben? Diezelfde dag reden we door naar het uiterste oosten van het land. De bus toerde langs rijen bomen, weilanden en moerassen. Aan de linkerkant werden we gevolgd door een smal spoorlijntje. Dit gebied kwam op mij kil en mistroostig over. Het was alsof we naar het einde van de wereld reden en plotseling, weggestopt tussen de bomen, vonden we de plek waar ooit concentratiekamp Sobibor was. We herdachten door Kadiesj en Yizkor te zeggen en de namen van vermoorde familieleden uit te spreken. We wensten elkaar ‘nog vele jaren’ (om er te zijn en te kunnen herdenken). Iedereen was alleen met zijn eigen verhaal en tegelijkertijd samen met een gedeeld verhaal. Die tegenstelling was op de een of andere manier heel geruststellend. De Polenreis was een onvergetelijke ervaring. Ik zie de verhalen van mijn cliënten nu anders: alsof ik dichterbij ben. Dat heeft deze reis mij en mijn werk in ieder geval opgeleverd.

HET CONCENTRATIEKAMP MAJDANEK, OP DE VOORGROND, IS TEGEN DE STAD LUBLIN AANGEBOUWD.


ESTHER KONSTANTINOV

65 jaar bevrijding Op 5 mei viert Nederland dat het 65 jaar geleden werd bevrijd. Twee cursisten aan de schrijfcursus ‘Levensverhalen’ van JMW zetten hun persoonlijke gedachten erover op papier.

Bevrijding “De gedachte aan de komende Bevrijdingsdag doet haar beseffen dat ze als het ware opeens 65 jaar ouder is geworden. Alsof er bijna geen tijd heeft gezeten tussen 1945 en nu. Alsof ze gisteren nog als meisje van nog geen vijf, samen met haar jongere zusje tegen de pui van het huis stond geplakt, omdat er anders chocoladerepen op je hoofd zouden kunnen vallen. (Dat waren de voedseldroppings, maar wist zij veel!) Alsof gisteren de overgebleven familieleden, hun eigen wonden likkend, weer bij elkaar kwamen en daarna vooral veel

POLENREIS 2010

ruzie met elkaar maakten. Dat was kennelijk hun manier om verdriet te verwerken. Maar wist zij veel!

paal en perk aan wensen te stellen. Volstrekt verwerpelijk naar mijn mening.

Zij was een kind en voor haar eigen gevoel is ze altijd een beetje kind gebleven. Toch heeft ze van alles meegemaakt: huwelijken, kinderen, kleinkinderen, werk, haat, liefde, verdriet en vreugde. Maar ergens is ze blijven steken. Op bevrijdingsdag.”

En dan is er de vrijheid van handelen. Ogenschijnlijk is in ons land een ieder vrij om te gaan en staan waar hij of zij wil. Inderdaad: ogenschijnlijk. Want wij worden continue in de gaten gehouden. Als je een mobieltje hebt, en dat heeft bijna iedereen, is op elk moment bekend waar je bent. En kijk ook eens naar allerlei bestanden en de koppeling daartussen. Er bestaan geen geheimen meer. Je financiën, je gezondheid, je koopgedrag: alles weten ze van je. Bovendien krijgen we binnenkort allemaal een kastje in de auto, dan weet men het allemaal nog preciezer. Big brother is watching you!”

FREDDAH WESKI

65 jaar na de bevrijding: zijn we vrij? “Ok, we zijn niet bezet, hoewel Wilders daar, voor wat betreft de toekomst, anders over denkt. Te denken geeft dat de vrijheid van meningsuiting de laatste tijd telkens weer ter discussie staat. Kennelijk zijn er krachten in de samenleving die daar

HERDENKING & HERINNERING

aarlijks organiseert het Nederlands Auschwitz Comité een reis voor overlevenden, nabestaanden en geïnteresseerden naar de concentratie- en vernietigingskampen, Auschwitz, Birkenau, Majdanek en Sobibor in Polen. Wij vertrekken vanuit Amsterdam op maandag 1 november per vliegtuig naar Warschau. Dinsdagmorgen gaan wij per luxe touringcar naar Auschwitz en Birkenau. Dinsdag en woensdag zijn geheel gewijd aan bezoeken aan deze kampen. Wij logeren in Krakau. Donderdag zetten wij de reis voort richting Lublin en bezoeken wij Majdanek. Op vrijdag 5 november gaan wij naar Sobibor en in de avond reizen we door naar Warschau. Zaterdag bezoeken wij belangrijke historische plekken in de stad. Gedurende de reis zullen ook de avonden grotendeels zijn ingevuld met interessante bezoeken aan musea en sjoels. We verblijven tijdens deze reis in luxe hotels. De kosten zijn € 895,– per persoon. Voor een eenpersoonskamer wordt een toeslag van € 175,– in rekening gebracht. Deze prijzen zijn all-in. U kunt zich voor deze reis opgeven door nevenstaande bon in te vullen en op te sturen naar: Nederlands Auschwitz Comité, Postbus 74131, 1070 BC Amsterdam. Mocht u meer informatie willen dan kunt u dat vinden op onze website: www.auschwitz.nl. Ook kunt u contact opnemen met Jacques Grishaver, telefoon: 06-546 062 90. Hiernaast is een impressie opgenomen van een van de deelnemers aan de reis in november 2009.

J

NB: Prijzen onder voorbehoud gelijkblijvende hotel- en vliegtarieven.

MARTIN HOVENIER

NEDERLANDS AUSCHWITZ COMITÉ

Opgave deelname Polenreis 2010 van 1 tot en met 6 november Dhr/Mw: Adres: Postcode en Woonplaats: Telefoon: E-mail: meldt zich hierbij aan voor de Polenreis 2010. Ik reis met ……. reisgenoten. reisgenoot 1 – Dhr/Mw: reisgenoot 2 – Dhr/Mw.: reisgenoot 3 – Dhr/Mw:

Ik bestel ……. 2-persoonskamer(s) en/of ……. 1-persoonskamer(s). Prijs per persoon € 895,–. Toeslag 1-persoonskamer € 175,–. Zestig procent van het bedrag ad € ……. wordt direct na bevestiging gestort op rekeningnr. 41.46.46.282 t.n.v. het Nederlands Auschwitz Comité onder vermelding van REIS 2010. Het resterende bedrag wordt vóór 15 september 2010 overgemaakt. Plaats en datum

Handtekening

Deze bon uitknippen en in een gefrankeerde envelop opsturen naar: Nederlands Auschwitz Comité, Postbus 74131, 1070 BC Amsterdam


Activiteiten Groepen en cursussen Matzes eten of Paaseieren zoeken? Stel, je wilt je kind iets Joods meegeven, maar je weet niet wat, hoe en wanneer. Je hebt zelf tijdens je opvoeding weinig Joods meegekregen en hebt je er nooit zo mee bezig gehouden. Nu je zelf ouder bent, een kind of een niet-Joodse partner hebt, gaat het spelen. Er kunnen dilemma’s ontstaan. Vier je Pesach of Pasen of allebei? Hoe staat je partner hier tegenover? Voor Joods opvoeden bestaat geen pasklaar recept. In drie bijeenkomsten op woensdagavond (eens keer per twee weken) bespreken we alle leuke en lastige aspecten van Joods opvoeden en geven we informatie en tips. ALLE VADERS EN MOEDERS ZIJN WELKOM. KOSTEN: € 22,50

Wat betekent overgewicht voor jou? In twee bijeenkomsten gaan we in op alle mogelijk- en onmogelijkheden van afvallen en op gewicht blijven.

Gewicht- en voedseldeskundige Marion Kornmehl geeft informatie en advies. Iedereen is van harte welkom. DOOR JMW I.S.M. MARION KORNMEHL. KOSTEN: € 15,– VOOR TWEE BIJEENKOMSTEN. NIEUW

Hellup! Ik ben Joods - Drie bijeenkomsten om meer over je Joodse familiegeschiedenis te ontdekken Je hebt een Joodse vader of moeder, maar je weet er heel weinig van. Of je hoorde pas op latere leeftijd dat je een Joodse vader of moeder hebt. Thuis werd er niet over gesproken. Misschien heb je verre familie in Israël, die plotseling contact zoekt of wil je zelf het een en ander uitzoeken over je familiegeschiedenis. Deze groep is voor mensen die meer willen weten over hun Joodse achtergrond en anderen willen ontmoeten die dezelfde behoeften hebben. Aarzel niet en geef je nu op voor deze speciale groep. START: NAJAAR 2009. KOSTEN: € 22,50

Ik heb een niet-Joodse partner In deze groep wordt besproken wat de dilemma’s kunnen zijn voor partners in een gemengde relatie. Zowel de Joodse als de niet-Joodse kant wordt belicht. Het is de bedoeling dat de deelnemers vanuit een persoonlijke ervaring met elkaar in gesprek gaan. DRIE BIJEENKOMSTEN. START NAJAAR 2009. KOSTEN: € 22,50

Haar moeders dochter In de bijzondere relatie tussen moeder en dochter blijkt iets te zijn, dat sterker is dan alle andere dingen. Deze relatie is bepalend in je leven. Boosheid, omdat je moeder niet altijd gaf wat je nodig had vanwege haar oorlogs- of andere ingrijpende ervaringen, wisselt af met het gevoel voor haar alles goed te willen maken, jezelf weg te cijferen. Bovendien wisselen de rollen soms als moeder ouder wordt. In deze gespreksgroep hoor je hoe het andere dochters vergaat, verdiepen we ons in de relatie met onze eigen dochters en leren we grenzen aangeven. VIER BIJEENKOMSTEN, TWEE WEKELIJKS. KOSTEN: € 30,–.

AAN HET WOORD SCHRIJFCURSUS LEVENSVERHALEN Vaste gewoonte Mijn zoon is journalist. Best een goeie! Ik ben zijn moeder dus ik kan het weten. Erger, ik ben zijn Jiddische mamme, dus ik weet het zelfs zeker! Ik ben niet trots op hem. Dat durf ik niet. Niet beschrie-en is mijn motto. Iedere ochtend, zodra ik ben opgestaan, neem ik met een kop koffie plaats voor (of achter, dat weet ik nooit) mijn PC, bestijg het internet en zoek de site van zijn krant op. Daarna download ik de krant van die

34


dag op mijn PC (Uitleg voor eventuele digibeten: ik kan de krant op mijn PC lezen.) Dan kijk ik of er iets van mijn zoon in staat en lees dat, heus wel kritisch, hoor! Als ik een door hem geschreven artikel echt goed vind, pak ik mijn mobieltje en sms hem zoiets als: ‘Heel goed artikel vandaag! Liefs, **** mama’. Mijn zoon is gewend aan dit ritueel en rekent erop dat ik dit altijd doe. Als ik een keer oversla (kan gebeuren), belt hij me ongerust: ‘Alles OK? Je hebt niet ge-sms’t!’. Ik voel me dan heel bezwaard, maar wel blij om

zijn stem weer te horen. Ik ben nou eenmaal zijn moeder: niet trots, niet beschrie-en...

GILA BAUM, DEELNEMER AAN DE

SCHRIJFCURSUS VAN JMW

Heeft u deelgenomen aan een van de groepen of cursussen en wil je je ervaringen delen? Stuur het naar de Benjamin: [email protected]

INFORMATIE EN AANMELDEN Meer weten over groepen en cursussen, of de flyer ontvangen? Registreer jezelf op de website www.joodseactiviteiten.nl, bel 020-577 65 66 of stuur een e-mail aan [email protected]. De cursussen vinden doorgang bij voldoende aanmeldingen. GROEPSWERKERS JUDITH BRUINSMA, MARIANNE FUCHS, ROOS VAN DEN BERGH, HESTER MOUWES EN HETTY VAN ENDEN

Kinderen van Joodse vaders De term ‘Vaderjoden’ is tien jaar geleden voor het eerst gebruikt door Andreas Burnier. Zij gaf dit woord een positieve betekenis en wilde de erkenning van Vaderjoden bepleiten. In de praktijk blijkt dat mensen met een Joodse vader het soms kwetsend vinden om zo genoemd te worden. In deze groep gaan we dieper in op het gevoel door de buitenwereld niet erkend te worden als Jood. Hoe ga je daar mee om terwijl je je toch Joods voelt en de invloed van de oorlog hebt ervaren? Heb je een Joodse vader, geen Joodse

LEZING

moeder en voel je je aangesproken? Kom dan naar deze gespreksgroep. VIER BIJEENKOMSTEN. KOSTEN: € 30,–.

Je zal maar Joods zijn! - Drie bijeenkomsten over alle plussen en minnen van Joods zijn Voor de een is het Joods zijn met de paplepel ingegoten, voor de ander is het een nieuwe ervaring. Voor de één horen Vaderjoden erbij, voor de ander niet. Voor de één is Joods zijn alleen maar verbonden met de oorlog, voor de ander heeft het een spirituele invloed op het leven. De één heeft last

van vervelende opmerkingen over Joden, de ander heeft nog nooit zo iets meegemaakt. Kortom een scala van persoonlijke ervaringen en gevoelens, die we met elkaar bespreken en uitdiepen. Waar komen deze gevoelens vandaan en hebben we er last van? Kunnen we ze veranderen en hoe ervaren anderen ze? Hoe belangrijk is Joods zijn nu in je leven? Wat betekenen de Joodse cultuur en traditie voor jou? Maak samen de balans op en overwin je onzekerheden en dilemma’s. KOSTEN € 22,50

ZONDAG 18 APRIL OM 13.30 UUR

HOE OVERLEEF IK DE ERFENIS Goedschiks of kwaadschiks?

Daphne Riksen

Vrijwel iedereen krijgt in zijn leven te maken met het afhandelen van een erfenis. Dat is niet alleen veel werk, maar emotioneel ook zwaar. Een erfenis verdelen kan een bron zijn van familieruzies, zelfs als er weinig te verdelen valt. In haar lezing geeft journalist Daphne Riksen, die er een boek over schreef, tips om ruzie over de erfenis te voorkomen of op te lossen. Daarnaast geeft zij praktische informatie over wat er na een overlijden allemaal geregeld moet worden. Daphne Riksen put voor haar lezing uit een ruime ervaring met personen die er beroepshalve mee te maken hebben (notaris, accountant, makelaar, advocaat, rouw- en verliestherapeut, mediator). Zij zal ook voorbeelden geven van inspirerende erfenissen. Manja Pauka en Marc Grünfeld, mediators van JMW, zullen u informeren over wat mediation kan betekenen bij deze conflicten. Plaats Nesjomelet, Kastelenstraat 80 Amsterdam Buitenveldert Datum zondag 18 april, 13.30 uur Kosten € 5,–, inclusief koffie/thee Aanmelden [email protected] of tel. 020-577 65 66

www.joodseactiviteiten.nl


Activiteiten Cursus Joodse cultuur in één dag Hoe was het ook alweer? Wat is een brit mila? Wat betekent sjabbes? Waarom vieren we Rosj Hasjana? Op al deze vragen en nog veel meer krijgt u antwoord in een cursus die bedoeld is voor iedereen die niets of weinig weet van de Joodse tradities. Voor iedereen met een Joodse achtergrond. Partners zijn ook welkom.

Schrijfcursus Mozaïek van je leven - Voor iedereen die van schrijven houdt en er in zijn eentje niet toe komt Onder begeleiding en met leuke en boeiende opdrachten schrijven over persoonlijke onderwerpen die na aan het hart liggen. De cursisten lezen elkaar voor en krijgen reacties op de teksten. Schrijftalent is niet nodig! Een aanrader!

KOSTEN € 22,50 INCLUSIEF LUNCH.

TIEN BIJEENKOMSTEN € 75,–

Van je familie moet je het hebben of niet... - Drie gespreksbijeenkomsten over familierelaties. Familie krijg je, vrienden zoek je uit. Familierelaties zijn relaties met een geschiedenis. Familiebanden kunnen dierbaar zijn en tegelijkertijd gecompliceerd. Soms is het contact met familie moeizaam of zelfs tijdelijk verbroken. Pogingen om in gesprek te komen lopen vast. Bij JMW horen we deze verhalen regelmatig. Tijdens deze bijeenkomsten kun je jouw verhaal kwijt en horen hoe anderen omgaan met hun ervaringen. Je kunt elkaar vertellen waar het misloopt, of waar het stokt. Door het uitwisselen van ervaringen kun je nieuwe mogelijkheden ontdekken om het gesprek aan te gaan, of de realiteit onder ogen te zien en deze leren te accepteren.

Joods, maar Christelijk opgevoed Als je een Joodse achtergrond hebt, maar je bent Christelijk opgevoed, hoe hervind je dan de juiste balans? Welke gevolgen heeft dit voor je familie? Hoe hebben anderen dit ervaren? Misschien trokken in het verleden beide kanten je en ben je nu op een ander spoor. In deze gespreksgroep wordt de invloed van je achtergrond helder en kan je de keuze maken die bij je past.

BIJ VOLDOENDE DEELNAME WORDEN DEZE DRIE BIJEENKOMSTEN OVERAL IN HET LAND GEORGANISEERD. € 22,50

VIJF BIJEENKOMSTEN € 37,50

Kind in de oorlog - 65 jaar later Wat moet je daar nú nog over zeggen? De oorlog ligt 65 jaar achter ons. Toch blijft bij de kinderen ‘van toen’ de oorlog als een soort cactus van binnen steken. Kennissen en soms ook goede vrienden kijken je vreemd aan als je probeert iets over je achtergrond te vertellen. Als je de oorlog als kind hebt meegemaakt kun je nu nog plotseling opkomende gevoelens van eenzaamheid en onveiligheid of het gemis van dierbaren voelen. Is dit herkenbaar? In een veilige sfeer wissel je ervaringen uit en vind je herkenning en erkenning. ACHT BIJEENKOMSTEN, TWEEWEKELIJKS. KOSTEN € 60,–


Gespreksgroep naoorlogse generatie Hoe kun je last hebben van de oorlog, als je deze niet zelf hebt meegemaakt? Toch droom je er soms over. Je merkt dat je opvoeding is beïnvloed door wat je familie heeft meegemaakt. Je hebt vragen over de relatie met je ouders, over je Joods zijn, over het aangaan van intieme bindingen en nog veel meer. In deze groep kun je in gesprek met anderen tot nieuwe inzichten komen. ZES BIJEENKOMSTEN, TWEEWEKELIJKS. € 42,50.

Zin in vriendschap! - Cursus voor 55+ vrouwen Met een vriendin kun je lachen en huilen, kun je vertrouwelijk praten, afspraken maken, op stap gaan en een film zien. Soms vragen vrouwen zich af: waarom heb ik dat niet, wat heb ik verkeerd gedaan? Had ik het te druk met mijn werk, mijn gezin? Ben ik te kritisch geweest? In de ‘Vriendschapscursus’ kun je ontdekken wat vriendschap voor jou betekent. Ter sprake komt hoe je omgaat met conflicten en teleurstellingen in vriendschappen en hoe je nieuwe contacten legt. TIEN BIJEENKOMSTEN VAN 2 UUR. DOOR JMW EN SINAI CENTRUM. KOSTEN € 75,–

AAN HET WOORD Heeft u deelgenomen aan een van de groepen of cursussen en wilt u uw ervaringen delen? Stuur het naar de Benjamin: [email protected]

EVEN BELLEN MET... “Goedemorgen, is alles in orde?” Zo begint vaak het gesprek met de mensen die bij de telefooncirkel zijn aangesloten. Momenteel maakt een klein aantal zestigplussers (die alleen wonen of hun partner hebben verloren) gebruik van de telefooncirkel van JMW. Zij bellen elke ochtend tussen 9 en 10 uur naar een vrijwilliger om te vertellen of alles goed met hen gaat. Als zij daarna nog niet hebben gebeld, belt de vrijwilliger en onderzoekt of alles in orde is.

Voor veel mensen is het prettig om ‘s ochtends even met iemand een praatje te maken. Soms kort, soms wat langer, om leuke of moeilijke dingen die zij meemaken te delen. (“Ik zag vanmorgen de eerste krokus in mijn tuin.” Of: “Ik heb vanmiddag een vervelend onderzoek in het ziekenhuis.”)

niet zo dat er iets ernstigs aan de hand moet zijn. Het is gewoon “Goedemorgen en hoe gaat het?”

INE KOOLBERGEN, VRIJWILLIGSTER VAN DE

TELEFOONCIRKEL

Een van de vijf vrijwilligers heeft steeds een week de beurt. Daarna wordt het stokje doorgegeven aan de volgende en bespreken ze samen even hoe het met iedereen gaat. Het is dus

e om de dag te Heeft u ook behoeft atje? U bent beginnen met een pra cliënt. Neem van harte welkom als t op met dan vrijblijvend contac dswelzijn.nl, Mireille Oei (m.oei@joo 020-577 68 02).

HOE MAAKT U HET? VOORSTELLING

3 EN 10 JUNI

Een ontmoeting tussen verschillende culturen en generaties Leerlingen van het ROC ASA en Joodse ouderen presenteren in een theatrale vorm hun ontmoeting. De voorstelling vindt op 3 en 10 juni plaats in de Uilenburgersjoel te Amsterdam. Heeft u belangstelling? Bel 020-577 65 88 of mail naar [email protected]

Een vrijwillige bijdrage in de kosten is welkom.

JMW, de zorgcoördinator van Joods Nederland www.joodseactiviteiten.nl


Activiteiten ACTIVITEITEN IN HET LAND

Agenda ALMERE Di z’n koffie Iedere woensdag v.a 9.30 uur inloop koffieochtend in de buurt Parkwijk. Woensdag 24 maart Gezellige lunch gemaakt door traiteur Esther Davidoff. Donderdag 1 april Matze-brunch INFORMATIE/ OPGAVE: BETTY ILSAR 036-844 76 86, OF MIEKE GAARENSTROOM 036-522 86 52 AMSTELVEEN Koffie-inloop Iedere dinsdag van 10.30 uur in ‘Open Hof’ voor iedereen vanaf 60 jaar. ENTREE € 1,–. INFORMATIE 020-647 77 50 AMSTERDAM Lezing: Liefde, leed en loyaliteit Op zondag 21 maart 2010 geeft familietherapeut Else-Marie van den Eerenbeemt een lezing over familierelaties. Waarom eindigt het gesprek tussen mij en mijn moeder altijd in ruzie? Kan ik de breuk tussen mijn broer en mij nog herstellen? In haar lezing schetst zij aan de hand van voorbeelden uit haar praktijk de relaties tussen (schoon)ouders en kinderen, zussen en broers, scheiding en andere breuken in het gezin. Na de lezing is er gelegenheid voor vragen, discussie en napraten.

Nieuwe vrienden vind je op Jingles!

Jingle?


Zondag 21 maart 2010. Kosten: € 7,50 incl. koffie/thee. 13.30 uur – 17.00 uur (zaal open 13.00 uur). AMERICAN HOTEL LEIDSEPLEIN AMSTERDAM. AANMELDEN: [email protected] OF TEL. 020-577 65 66/ 020-577 65 77. ZIE OOK ADVERTENTIE OP PAG. 41

zijn van familieruzies, zelfs als er weinig te verdelen valt. Daphne Riksen geeft in een lezing tips om ruzie te voorkomen. NESJOMELET, KASTELENSTRAAT 80, AMSTERDAM. KOSTEN € 5,–, INCLUSIEF KOFFIE/THEE. ZIE OOK ADVERTENTIE OP PAGINA 35. APELDOORN

Matzelunch voor ouderen Donderdag 1 april organiseert JMW Ouderenwerk een matzelunch. U bent van harte welkom. PLAATS: KASTELENSTRAAT 84, 1083 DE AMSTERDAM KOSTEN: € 9,50 P.P. TIJD: 12.30 – 14.00 UUR. AANMELDEN VÓÓR 26 MAART, VAN MA. T/M DO. VIA 020-577 65 88 (9-17 UUR). Alternatieve Seideravond OrangeJews i.s.m. Jonag Zondag 4 april vieren we seideravond met elkaar. Kosten € 17,50. Plaats: Bagels & Beans (Van Baerlestraat 40). OPGEVEN TOT EN MET DONDERDAG 25 MAART. 020-577 65 66, [email protected] JMW gaat Pathé met La petite Jérusalem Een verhaal over liefde en vrijheid. Deze bijzondere Franse film van Karin Albou speelt zich af in de Joodse wijk La petite Jérusalem in Parijs. Kom kijken en napraten op dinsdag 13 april 13.30 - 16.00 uur. CENTRUM DE ROOS, P.C. HOOFTSTRAAT 183, AMSTERDAM. ENTREE FILM € 7,50. AANMELDEN [email protected] OF 020-577 65 66. ZIE OOK ADVERTENTIE OP PAG. 39. Lezing: Hoe overleef ik de erfenis, goedschiks of kwaadschiks? Zondag 18 april 13.30. Vrijwel iedereen krijgt in zijn leven te maken met het afhandelen van een erfenis. Dat is niet alleen veel werk, maar emotioneel ook zwaar. Een erfenis verdelen kan een bron

HaMakor Geen JMW groep Koffieochtend, bijna iedere derde vrijdag van de maand. INFO CHANNA ALLIKI (055-542 08 63 OF [email protected]). € 2,–. IEDEREEN IS WELKOM. ARNHEM Sjmoes-Inn Geen JMW groep Iedere eerste en derde donderdag van de maand 10.30 - 12.30 uur, koffieochtend LOCATIE: V&D VELPERPLEIN ARNHEM. INFORMATIE FRED SENATOR (0575-542 315). BREDA Finjan Elke tweede woensdag van de maand is er een koffie-ochtend. Zondag 4 april Pesach-brunch met matzes (11.00 - 13.00 uur). Woensdag 12 mei lezing door Daniël Metz over het ‘Digitaal Joods Monument’ (10.00 uur). Woensdag 9 juni Slotbijeenkomst DEN BOSCH Bejachad Donderdag 1 april Pesach-bijeenkomst bij Koos de Lange. Matzes met salades koffie/thee en veel meer lekkers. AANVANG 11.30 UUR. INFO EN AANMELDEN 073-521 48 05 (INGRID) OF E-MAIL [email protected] (KOOS)



WWW.JOODSEACTIVITEITEN.NL

23 MEI ‘S AVONDS & 24 MEI OVERDAG

MAAK HET MEE

LIMMOED 2010 CO-CREATE

Zondagavond tijdens het pinksterweekend lernen, lezingen, discussies en een mooi cultureel programma met dans, muziek en optredens. Maandag is er elk uur keuze uit ten minste vijftien sessies om je joodse horizon te verbreden. Doe mee aan boardgames, bezoek onze sjoek of drink gezellig een drankje aan de bar.

Limmoed is dit jaar op een nieuwe plek: Hogeschool INHolland in Diemen. Een mooie, overzichtelijke en goed toegankelijke locatie met ruime lokalen. Er is voldoende gratis parkeergelegenheid en openbaar vervoer op loopafstand.

Limmoed is van en voor iedereen, hoe je je Zie voor informatie en aanmelden: jodendom ook invult en voor jong en oud. Er is een speciaal programma voor kinderen van 6 tot WWW.LIMMOED.NL 12 jaar.

LA PETITE JÉRUSALEM JMW GAAT PATHÉ

DINSDAG 13 APRIL OM 13.30

Een verhaal over liefde en vrijheid Deze bijzondere Franse film van Karin Albou speelt zich af in de Joodse wijk La petite Jérusalem in Parijs. De mooie Laura groeit op in een Joods orthodox gezin. Door haar studie filosofie leert ze op een andere manier naar het leven te kijken. Hierdoor komt ze in tweestrijd tussen haar Joods orthodoxe opvoeding en haar gevoel. Ze ontmoet de Algerijnse journalist Djamel, die voor de islam kiest. Ze worden verliefd op elkaar. Op de achtergrond speelt het slechte huwelijk van haar religieuze zus een rol. Beide zussen raken in verwarring en kiezen uiteindelijk op eigen wijze hun weg in het leven. In deze film wordt met diepgang ingegaan op vragen en botsingen over religie, traditie, vrijheid en persoonlijke keuzes. Vind je het leuk om in groepsverband film te kijken en na te praten? Kom dan naar “de Roos” op 13 april.

E E N W R IT N DE SCR A V R A A 005 W IN N ANNES 2 AWA R D C

ERS

Tijd 13.30 uur - 16.00 uur Plaats Centrum de Roos, P.C. Hooftstraat 183, Amsterdam Entree film € 7,50 Vooraf aanmelden [email protected] 020-577 65 66

SCHRIJF JE IN OP WWW.JOODSEACTIVITEITEN.NL EN ONTVANG GRATIS OP JOU AFGESTEMDE INFOR MATIE EN HET KWARTAALBLAD DE BENJAMIN!

www.joodseactiviteiten.nl Benjamin nr. 79 - maart 2010 39

Activiteiten ACTIVITEITEN IN HET LAND

Agenda DEN HAAG Mitzwe Bar Elke tweede en vierde dinsdag van de maand gezellige middagbijeenkomsten. Aanvang 14.30 uur. Donderdag 1 april Pesach high tea. AANVANG 14.30. AANMELDEN BIJ BETTY BRAAT (0172-430 628, E-MAIL [email protected]). HAARLEM-BLOEMENDAAL Tsevet Donderdag 1 april Matze-maaltijd voor Pesach Zondag 16 mei wandeling door Joods Amsterdam Dinsdag 8 juni Bart Wallet spreekt over zijn boek Jiddische Historiografie uit het 18e eeuwse Amsterdam. ALLE BIJEENKOMSTEN VANAF 19.30 UUR. INFORMATIE EN AANMELDEN 023-526 22 81 OF [email protected] HEERENVEEN Sjemoe’ot Ochtendbijeenkomsten op de tweede woensdag van de maand. Woensdag 7 april Pesach-lunch Woensdag 12 mei Lezing van Tamara Benima MEER INFORMATIE: HTTP://SMOEZEN.ISRAEL-ONLINE.NL AANMELDEN BIJ GINEKE VAN DAM 0514-541 193 OF [email protected]


HEERHUGOWAARD Stichting Chanah Dinsdag 30 maart: Seideravond Dagcentrum Jan Willem, Reigerlaan 27, Sint Pancras (vanaf 18.30 uur). Kosten: € 20,– volw., € 7,50 kind, € 15,– (donateurs). Vrijdag 28 mei: Sjabbatmaaltijd Iedere woensdagmiddag: Joodse les voor kinderen. AANMELDEN EN INFORMATIE: WWW.CHANAH.NL; ANITA BRUYNJÉ 072-571 19 72. HEILOO Tsafon Zondag 4 april Pesach matze-brunch met het swingende duo Kochawiem (vanaf 13.00 uur). Woensdag 12 mei Edward van Voolen, conservator van het Joods Historisch Museum, spreekt over Joodse kunst en cultuur (vanaf 19.30 uur). Woensdag 9 juni Slotbijeenkomst (vanaf 19.30 uur). INFORMATIE 072-533 31 27 OF [email protected] HILVERSUM Gooise Nesjomme Iedere derde donderdag van de maand koffieochtend of huiskamerbijeenkomst. Donderdag 1 april Matze-koffie in de Koepel, Hilversum Donderdag 16 mei Excursie/ boottocht. Nadere informatie volgt. Donderdag 17 juni Slotbijeenkomst (koffieochtend in de Koepel). INFORMATIE EN AANMELDING EDITH BERNARDS-BAAS. TEL. 035-541 47 50, [email protected] OF WWW.GOOISENESJOMME.NL

NOORD-OOST NEDERLAND Le Dor Wa Dor Drie keer per jaar organiseren we een themabijeenkomst in het noorden van het land. INFORMATIE EN/OF AANMELDING: 0514-564 177, [email protected] Pesach-brunch Donderdag 1 april organiseert JMW voor mensen in de omgeving van Zwolle een Pesach matzebrunch. Wees welkom om gezellig samen Pesach te vieren en matzes te eten. MEER INFORMATIE BIJ AFDELING JOODSE ACTIVITEITEN (020-577 65 66 OF [email protected]). ROTTERDAM Joffie Koffie Iedere derde woensdag van de maand, 10.30 tot 12.30, Locatie LJG, Mozartlaan 99, Rotterdam Woensdag 17 maart muzikale ochtend met Pierre van Duijl Donderdag 1 april matze-lunch Woensdag 21 april een ochtend om met elkaar bij te praten Woensdag 26 mei Nog nader te bepalen activiteit MEER INFORMATIE: 0180-314 539. ZUID-NEDERLAND Pesach in Limburg Donderdag 1 april vieren we Pesach in Hotel Wilhelmina in Venlo (18.30 - 20.30 uur). KOSTEN: € 15,–. LEUK ALS U OOK KOMT! OPGEVEN TOT EN MET DONDERDAG 25 MAART: 020-577 65 66, [email protected]. Uitstapje naar Maastricht Zondag 6 juni organiseert JMW weer een uitstapje voor iedereen in het zuiden van het land. Deze keer gaan we naar Maastricht. INFO: 020-577 65 66 OF [email protected]

Kiwoen organiseert ism met het Nederlands Verbond voor Progressief Jodendom en de LJG Amsterdam, de themadag van 2010

WAT IS DE MEERWAARDE VAN HET JOODSE ZORGCIRCUIT? Alles wat u wilt weten over Joodse zorg in Nederland. Datum zondag 25 april 2010 Tijd 13.00 tot 17.00 uur Plaats LJG Amsterdam, Stadionweg 269 Eigen bijdrage: € 5,–, aan zaal te betalen, inclusief consumpties en een drankje na afloop. Opgeven vóór 10 april via Mia Davidson: [email protected] / 020-662 81 62 of Inez Linthorst: [email protected] / 070-386 13 07

Een themamiddag bedoeld voor vrijwilligers en alle andere belangstellenden! Programma met o.a. de volgende onderwerpen: • Waarom kiest iemand voor specifiek Joodse zorg • Biedt het Joods Zorgcircuit meer kwaliteit? • Is de keuze voor Joodse zorg aan leeftijd gebonden en/of aan Joodse achtergrond? • Hoe zien de mensen van het Joods Zorgcircuit de toekomst Met inleidingen door Michel Kotek (Joods Zorgcircuit) Michael Bloemendal (Beth Shalom), Hans Vuijsje (JMW) en Nanette Verdooner (Joods Hospice Immanuel). Daarna wordt een panel gevormd, waarin ook het Sinaïcentrum, het mr L.E. Visserhuis Den Haag en Ziekenhuis Amstelland vertegenwoordigd zijn, om te reageren op al uw opmerkingen/vragen.

BETH SHALOM JMW MR L.E. VISSERHUIS SINAÏ CENTRUM

Joods Zorgcircuit

ZIEKENHUIS AMSTELLAND JOODS HOSPICE IMMANUEL

Famileitherapeut, publicist en onderzoeker ouder-kind relaties Else-Marie van den Eerenbeemt spreekt over

LIEFDE, LEED EN LOYALITEIT LEZING

ZONDAG 21 MAART VAN 13.30 - 17.00 UUR Waarom eindigt het gesprek tussen mij en mijn moeder altijd in ruzie? Kan ik de breuk tussen mijn broer en mij nog herstellen? Waarom is mijn man meer met zijn moeder bezig dan met mij? Familie gaat een leven mee en is de krachtigste en tegelijkertijd meest kwetsbare band. De familie waarin je opgroeit heeft grote invloed op je latere leven. Het kleurt de relaties die je aangaat en de band met je eigen kinderen. In vele gevallen speelt de oorlogsachtergrond bij moeizame relaties nog steeds direct of indirect een rol. In haar lezing schetst Else-Marie van den Eerenbeemt aan de hand van voorbeelden uit haar praktijk de relaties tussen (schoon)ouders en kinderen, zussen en broers en gaat zij in op scheiding en andere breuken in het gezin. Na de lezing is er gelegenheid voor vragen, discussie en napraten. Plaats American Hotel Leidseplein, Amsterdam (ingang Leidsekade) Datum zondag 21 maart, 13.30 - 17.00 uur Kosten € 7,50 incl. koffie/thee Aanmelden [email protected] of tel. 020-577 65 66

www.joodseactiviteiten.nl Benjamin nr. 79 - maart 2010 41

Activiteiten Kunst & Cultuur er voor seculiere, liberale en orthodoxe

cartoons naam maakte in de hele wereld.

Joden. Ook als jij je meer ‘cultureel’ Joods

Fritz Behrendt overleed tijdens de

Winterconcert in de Esnoga

beschouwt, zul je je thuis voelen op

voorbereiding van de tentoonstelling,

Donderdag 25 maart organiseert

Limmoed. Dat is wat Limmoed zo leuk en

op 4 december 2008.

de Portugese Synagoge het laatste

uniek maakt en waar het voor staat: van

MUZIEK

winterconcert van dit jaar. Voor dit ‘concert

iedereen en voor iedereen.

SEIZOEN ‘40-’45. Voetbal tijdens de

bij kaarslicht’ staat Duo Edelen op de rol.

KIJK VOOR MEER INFORMATIE

Tweede Wereldoorlog

De winterconcerten zijn een bijzondere

EN AANMELDEN OP WWW.LIMMOED.NL

T/m 16 mei. Veel mensen zijn verbaasd

ervaring: men kan genieten van klassieke

wanneer ze horen dat er tijdens de oorlog

winterconcerten met een verrassend

Jom ha Voetbal

werd gevoetbald.

muzikaal programma, in de indrukwekkende

Zondag 6 juni wordt het jaarlijkse Jom Ha

Bij de oorlogsjaren denken we vooral aan

omgeving van een zevetiende eeuwse

Voetbal georganiseerd. Kom ook naar deze

onderdrukking, verzet, Jodenvervolging,

synagoge.

gezellige familiesportdag met falaffel,

armoede en honger. Maar het voetbal wordt

KAARTVERKOOP AAN DE KASSA VAN DE

klezmermuziek, een Joodse Uitmarkt en

tijdens de oorlog populairder dan ooit

SYNAGOGE (ZONDAG T/M VRIJDAG VAN

activiteiten (groot)ouders en (klein)kinderen.

tevoren: tienduizenden Nederlanders sluiten

10.00 - 16.00 UUR). AANVANG 19.30 UUR.

SPORTPARK ESCAPADE. ESCAPADE 5,

zich aan bij een voetbalvereniging en het

ENTREE: € 8,50 ZIE WWW.ESNOGA.NL OF

AMSTELVEEN. 8.30 - 17.00 UUR.

publiek in de stadions verdubbelt. Voetbal

MAIL [email protected]

WWW.JOMHAVOETBAL.NL

biedt afleiding van de oorlogsellende. LOCATIE: VERZETSMUSEUM AMSTERDAM,

FESTIVALS

EXPOSITIES

PLANTAGE KERKLAAN 61, AMSTERDAM, TEL. 020-620 25 35,

Limmoed

Joods Historisch Museum

Zondagavond 23 mei en maandag

Gedurfd Verzamelen. Van Chagall

24 mei de hele dag (Pinksterweekend) kun

tot Mondriaan

je weer hét Joodse studie- en cultuur-

T/m 16 mei. In deze tentoonstelling staan de

evenement van Nederland beleven.

drie Joodse verzamelaars Andries van Wezel,

De Pianist

Zondagavond 23 mei is er een mooi

Willem Wolff Beffie en Salomon Slijper en

In ‘De Pianist’ vertelt acteur Edwin de Vries

cultureel programma en studiesessies over

hun kunstcollecties centraal. Met buiten-

het waargebeurde verhaal van de Pools-

literatuur, muziek en religie. De volgende

gewoon vooruitziende blik verzamelden zij

Joodse componist/pianist Wladyslaw

dag bestaat uit een programma met

tussen 1885 en 1940 werken van toen nog

Szpilman. die in het ghetto van Warschau

lezingen, presentaties, workshops en

onbekende kunstenaars als Mondriaan,

overleeft dankzij zijn muziek. Zondag 21

debatten. Het aanbod is zo groot en divers

Chagall, Breitner, Isaac Israels en vele andere

maart (14.00 - 16.00 uur) vertellen regisseur

dat er voor een ieder wat wils is. Limmoed is

inmiddels beroemde schilders. Het JHM

Mette Bouhuijs en acteur Edwin de Vries

toont in de tentoonstelling Gedurfd

waarom zij het belangrijk vinden dat dit

Verzamelen. Van Chagall tot Mondriaan

stuk opnieuw wordt opgevoerd. Locatie:

voor het eerst een reconstructie van hun

Hollandsche Schouwburg, Amsterdam.

verrassende collecties.

Dinsdagavond 23 maart (20.30 uur) woont u

JOODS HISTORISCH MUSEUM, NIEUWE

de opvoering bij van De Pianist in Theater

AMSTELSTRAAT 1, AMSTERDAM,

Griffioen in Amstelveen.

WWW.JHM.NL

ORGANISATIE: CRESCAS EN JOODS

Niet ingeschreven is altijd mis

Jingle?

WWW.VERZETSMUSEUM.ORG TONEEL

HISTORISCH MUSEUM. DE KOSTEN, INCL.


Kijk op www.stichtingjingles.nl

Verzetsmuseum Amsterdam

TOEGANG VOOR HET TONEELSTUK, ZIJN

Fritz Behrendt – getekend door

€18,– PER PERSOON. VOORAF INSCHRIJVEN

de oorlog

IS VERPLICHT: ZIE WWW.CRESCAS.NL

T/m 27 juni. Expositie met tekeningen uit en over de Tweede Wereldoorlog van de man die met zijn politieke tekeningen en



TOEBISJWAT TIKWATENOE Op zondag 24 januari was het zover! Veertig kinderen van 6 t/m 16 jaar kwamen op de Toebisjwatdag van Tikwatenoe af. Er was voor ieder wat wils: spelletjes voor alle leeftijden, maar vooral de lekkernijen met de verschillende soorten fruit waren in trek! Samen hebben we een olijfboom geplant. Kom jij ook de volgende keer? Kijk op www.tikwatenoe.nl

JEUGD EN JONGEREN ACTIVITEITEN

WINNNABAORS

Winnaars Chanoeka-kleurwedstrijd

NATHA

Nathan Bos (4 jaar) uit Alkmaar is de gelukkige winnaar van de kleurwedstrijd. “Nathan heeft heel mooi met kleuren gecombineerd!” vindt jurylid/tekendocente (en JMW-medewerker) Mazal de Jong. Nathan wint een cadeaubon (€ 15,–) van Bart Smit. De gedeelde tweede plaats (cadeaubon € 7,50) gaat naar Isar van Gelder (3,5 jaar) en Ruben Boas Berg (2 jaar). Van harte gefeliciteerd! Jullie krijgen je prijs thuis gestuurd. De Benjamin heeft af en toe plaats voor een mooie tekening, dus stuur maar in!

EELDE GED e 2 PLAATS

ISAR VA N GELDER

RG AS BE N BO RUBE R O O D

WWW.GEZELLIGJOODS.NL Ben je Joods en voel je je jong? Dan zit je goed bij M&N. Rondom Joodse thema's en feestdagen, zoals komende Pesach, organiseren wij events die zich kenmerken door hun unieke inhoud en moderne uitstraling. We kennen geen lidmaatschap en andere formaliteiten. Omdat een van onze belangrijkste doelen is om Joodse jongeren bij elkaar te brengen, richten onze activiteiten zich op halachisch Joodse jongeren, ongeacht hun Joodse beleving. Ex-scholieren, jonge stellen, studenten, iedereen is bij ons welkom. Tot M&N! www.gezelligjoods.nl


Tsavta


Tsavta



Tsavta ! ,

,

,

!

.

. .

23 !

.

15

-,

,

"

:

"

. .

,

,

-

.

– ,

,

0

.

:

,

,

, .

,

.

. !!!!

.

10.

. 3,

,

,

. .

, .'

.

! .

!

. ,

De winnaars van de vorige puzzel zijn: Judith Benayoun uit Leiden en Carmella van der Aar uit Haarlem.

Tsavton


POERIEM-PESACHPUZZEL Poeriem en Pesach zijn feestdagen waar een spannend verhaal uit onze Joodse geschiedenis bij hoort. Het ene verhaal speelt zich af in Perzië en het andere in Egypte. Om niet te vergeten wat er op Poeriem en op Pesach gebeurd is, vertellen we de verhalen ieder jaar weer opnieuw. Op Poeriem lezen we de megilla met het spannende verhaal van Esther, en op Pesach vertellen we het verhaal van de uittocht uit de Egypte tijdens de seider. Kijk goed naar deze zoekpuzzel. Kun jij minstens 10 dingen vinden die met Pesach te maken hebben?

HENNY VAN HET HOOFD / TA’ÏR SEVERIJNSE - © WWW.JELED.NET

Ga voor nog meer puzzels, kleurplaten, spelletjes en info over Pesach naar www.jeled.net! De oplossing van de Poerim-Pesachpuzzel vind je daar ook! www.jeled.net > Kinderen > Bijzondere Dagen > Pesach > Zoekpuzzel

JMW Bureaus Bureau Amsterdam Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30 - 12.00 uur en woensdagavond 18.30 - 20.30 uur 020-577 65 77 [email protected]

bezoek onze website

Bureau Arnhem Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 026-445 12 89 [email protected] Bureau Den Haag Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 070-355 56 72 [email protected]

www.debenjamin.info Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw bedrag op rekening 204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info

Bureau Eindhoven Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 040-243 45 45 [email protected]

Bureau Enschede Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 053-431 85 02 [email protected] Bureau Friesland, Groningen, Drenthe Uitsluitend telefonisch bereikbaar via kantoor Amsterdam. Dagelijks van 9.30 - 12.00 uur en woensdag van 18.30 - 20.30 uur. 020-577 65 77 [email protected] Bureau Rotterdam Uitsluitend telefonisch spreekuur, dinsdag 14.00 - 15.30 uur 010-466 86 66 [email protected] Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl Voor een volledig en actueel overzicht van de openingstijden, diensten en activiteiten!

Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor het zomernummer van de Benjamin (nr. 80) is 10 mei 2010.

Antwoordbon 79 naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

adres

postcode

telefoon

e-mail

woonplaats

Gegevens partner (indien van toepassing) naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin. Ik wil graag informatie over de gesproken Benjamin. Ik wil meer informatie over:

Ik wil graag deelnemen in de vriendenkring van het Joods Zorgcircuit en de nieuwsbrieven ontvangen van het Joods Zorgcircuit (2 maal per jaar). datum

handtekening

Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld.

Ik wil deelnemen aan Matzes eten of Paaseieren zoeken? Wat betekent overgewicht voor jou? Hellup! Ik ben Joods Ik heb een niet-Joodse partner Haar moeders dochter Kinderen van Joodse vaders Je zal maar Joods zijn Cursus Joodse cultuur in één dag Van je familie moet je het hebben – of niet Joods, maar Christelijk opgevoed Schrijfcursus Mozaïek van je leven Kind in de oorlog - 65 jaar later Gespreksgroep na-oorlogse generatie Zin in vriendschap (i.s.m. Sinai)

Ik maak graag gebruik van het Benjamin Servicepakket € 18,50 uitsluitend per automatische incasso. Bankrekening: Burgerlijke staat: Ongehuwd Weduwe Samenwonend

Gehuwd Weduwnaar

Deze bon zenden naar: JMW – Joodse activiteiten De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam

B enjamin. Prinses Maxima heeft gelijk! De jonkvrouw en de juwelier. Van Wiener schnitzels naar falafel. Joods. Mijn leven

Recommend Documents